1. Психиатрияның мәні мен міндеттері. Клиникалық психиатрияны дамытудың негізгі кезеңдері
Кәрілік алды және кәрілік жастағы психикалық аурулар( түрлері, этиологиясы, патогенезі, негізгі клиникалық белгілері)
жүктеу/скачать 229.11 Kb.
|
| 40. Кәрілік алды және кәрілік жастағы психикалық аурулар( түрлері, этиологиясы, патогенезі, негізгі клиникалық белгілері)
Кәрілік алды және кәрiлiк жас кезеңіндегі психоздар Этиологиясы мен патогенезi Пресенильдi психоздар жеке нозологиялық бірлiк ретiнде өткен ғасырдың соңында, жасқа байланысты белгiлері бойынша бөлiндi. Пресинильдi психоздардың жеке формаларының психопатологиялық айырмашылықтары, басқа психикалық аурулармен ұқсастығы олардың нозологиялық жекелiгiн терiске шығаруға себеп болды. Олар шизофренияның, маниакальды – депрессивтi психоздың, атресклероздың немесе т.б. жасқа байланысты психикалық ерекшелiктердің арнайы көрiнiстерімен жүретін аурулардың көрінісі ретiнде қарастырыла бастады. Пресенильді психоздардың нозологиялық табиғатына деген тұрақсыз көзқарас осы кезге дейiн сақталып келді. Бiрақ көптеген психиатрлар пресинильдi психоздың нозологиялық жекелiгiн мойындайды, және бұл психикалық аурулардың қолданыстағы жiктеуiнде белгiленген. Пресенильдi психоздардың пайда болуы тек жасқа байланысты емес, басқа да факторларға тәуелді: соматикалық және инфекциялық аурулар, тұрмыстық қолайсыздықтар, өмiрлiк стереотиптiң өзгеруi (жаңа пәтерге көшу, жұмыстан шығу және т.б.). Пресенильдi психоздар дамуына бейiмдеушi характерологиялық ерекшелiктер де бар: күмәншiлдiк, үрейшілдік, сенімсіздік, жоғары жауакершілік сезімі. Бiрақ экзогендi зияндылықтар және науқастардың преморбидтiк ерекшелiктерінің рөлi жөніндегі пікірлер арнайы зерттеулерге емес эмперикалық мәлiметтерге сүйенген. Пресенильдi психоздар жиі әйелдерде климакс алды және климакс кезеңiнде пайда болады. Осыған байланысты кейбiр авторлар ағзадағы инволюциялық ауытқуларды эндокринологиялық өзгерiстерге сайып, осы арқылы психикалық аурудың сипатын түсiндiрмек болды. Пресенильдi психоздармен науқастарды арнайы зерттеу, және эндокриндi препараттармен емдеудiң нәтижесiздiгi бұл теорияның сенiмсiздiгiн дәлелдедi. Сонымен қатар эндокриндi ауытқулар эмоциональды бұзылыстар дамуында аса маңызды деп санауға негiз бар. Инволюциялық, және кәрілік психоздарының этиологиясы мен патогенезi мәселесі аз зерттелген. Оның шешуi биологиялық және әлеуметтiк-психологиялық аспектiлердi, зат алмасу бұзылыстарын, интоксикацияларды қоса алғанда қартаюдың жалпы проблемаларын зерттеумен тығыз байланысты. Кәрілік алды және кәрілік кезеңдегі психикалық бұзылыстар дамуында жалпы жасқа байланысты өзгерістермен қатар психогендi жарақаттар мен соматикалық зияндылықтардың рөлi де көрсетiлген. Соңғы жылдарда психоз дамуының себебiн түсiнуде қартаю аспектiлерiнiң генетикалық мәлiметтерi қолданылуда. Ми атрофиясы, соның iшiнде кәрiлiк ақылкемдігімен науқастарда психикалық бұзылыстардың болмысын анықтау үшiн олардың миындағы морфологиялық өзгерiстер жөніндегі мәлiметтер маңызды. Кәрiлiк ақылкемдігі, атрофиялар кезінде ОЖЖ-де белгiлi бір макро - және микроскопиялық өзгерiстер анықталады. Макроскопиялық зерттеу кезiнде мидың әртүрлi бөлiгінде атрофиялық өзгерістер, ми қабықтарының жабысулары және бұлыңғырлығы байқалады. Бұл атрофиялық өзгерiстер компьютерлiк томография және пневмоэнцефалографияда анықталады. Микроскопиялық зерттеуде ганглиозды жасушалардың дегенерациясы, майлы қайта түзілуі анықталады. Қарттық психозбен науқастар миынан сенильдi табақшалардың табылуы типті болып саналды, бiрақ мұндай пікір толық негізделмеген. Пик және Альцгеймер аурулары кезіндегі бас миындағы өзгерiстер қарттық ақылкемдігіне ұқсас келедi. Бiрақ олар локальдылығымен, мидың белгiлi бiр бөлiктеріндегі атрофиялық үрдістермен ерекшеленедi. Кәрiлiк алды және кәрiлiк жас кезеңіндегі психоздардың емі және профилактикасы Айқын депрессиямен науқастарды емдеуде электротырысулық терапияның тиімділігі жоғары. Бiрақ электротырысулық терапия жүргізгенде буын таюлар, сынықтар, жүрек жұмысының бұзылуы (әсiресе егде жастағы науқастарда) және мнестикалық өзгерiстер сияқты, асқынулар болуы мүмкiн. Галлюцинаторлы-параноидты формасымен науқастарға инсулинді-шокты терапия қолдану оң нәтиже береді. Соңғы жылдарда пресенильдi және сенильдi психоздардың емінде психотропты дәрiлiк заттар кеңiнен қолданылады. Психотропты заттарды таңдау бұзылыстардың психопатологиялық құрылымының ерекшеліктерімен және де науқастардың соматикалық жағдайымен анықталады. Психотропты дәрiлiк заттарды қолданудың терапиялық тактикасының жалпы принциптері басқа психикалық ауруларды емдеудегі принциппен ұқсас. Егде жастағы науқастарға психотропты дәрiлiк заттар аз мөлшерде тағайындалады. Егде жастағы науқастарда осы тәріздес психопатологиялық бұзылыстар орын алғанда емді ең төменгі мөлшерден бастау қажет. Мөлшерін ұлғайту науқастардың соматикалық күйін - әсiресе жүрек – қантамыр жүйесiнің қызметін қатаң бақылау арқылы жүргізіледі. Психомоторлы қозу жағдайында нейролептиктер қолдану оң нәтиже береді. Седативтi нейролептиктермен қатар тимолептиктер де кеңінен қолданылады: левомепромозин, тиоридазин. Егде жастағы науқастар нейролептик қатарындағы дәрiлiк заттарды нашар көтереді. Сондықтан оларды төмен мөлшерден бастап тағайындайды. Нейролептикалық препараттар (аминазин, трифтазин, галоперидол) параноидты және галлюцинаторлы-параноидты синдроммен науқастарға қолдануға көрсетілген. Сандырақтық немесе галлюцинаторлы симптоматика депрессиялық құбылыстармен бірге жүрген жағдайда нейролептиктер мен антидепрессанттарды кешенді қолдану терапиялық тиімді нәтиже береді. Науқастардағы психикалық ауытқулар шекаралық бұзылыстармен көрінсе транквилизаторлар қолданылады (сибазон, мезапам, лоразепам, феназепам, нитрозепам және т.б.). Тұрақты терапиялық тиімді нәтижені сақтау үшiн көптеген айлар, кейде жылдарды құрайтын ұзақ психотропты терапия қажет. Әртүрлi жанама әсерлердiң алдын алу мақсатымен нейролептиктермен терапияны олардың корректорларымен /артан, циклодол/ бiрiктiрiп тағайындау керек. Пресенильдi кезеңде жиі кездесетін депрессияның созылмалы түрiн емдеу үлкен қиындықтар туғызады. Бұл жағдайдағы науқастарға көптеген психотропты заттармен терапия қолдануға тура келеді. Оларда жиі нейролептикалық интоксикация құбылысы және әртүрлі асқынулар кездеседi. Бұл жағдайда басты синдромды ескере отырып индивидуальды тәсілді қолданған дұрыс. Психотропты терапияға резистенттілік түзілген депрессиямен науқастарға электротырысулық терапия қолдануға болады. Депрессивті күйлердің алдын алу үшiн литий тұздары кеңiнен қолданылады. Дегенмен бұл ем түрі үлкен сақтықпен жүргiзілуі тиіс, өйткенi оның қарсы көрсеткіштерінің тізімінде егде жас кезеңі мен жүрек – қан тамыр жүйесiнiң аурулары бар. Литий тұздарымен емдеуде науқас қанындағы литий құрамын жүйелi түрде бақылап отыру қажет. Егде жастағы адамдардағы дементті формалардың терапиясы ең алдымен науқастардың қанағаттанарлық физикалық жағдайын сүйемелдеп тұруға және психотропты заттар көмегімен психопатологиялық продуктивтi симптоматиканы басуға бағытталған. Егде жастағы науқастардың психикалық бұзылыстарының профилактикасында соматикалық және инфекциялық аурулардың алдын алу, психожарақаттаушы жағдайларды болдырмаудың маңызы зор. Соматикалық аурулардың пайда болуын егде тартқан адамдар жалпы толымсыздық және жасқа байланысты өзгерістер ретінде қабылдайды, ал психикалық ауытқулар өздігімен оларда теріс реакция тудырмайды. Егде адамдар жиі психикалық және соматикалық жағдайының өзгеруіне байланысты өзiнiң өмiрдегi орны, мәні жөнінде көп ойланып-толғанады. Бұл мәселені шешуде психотерапиялық әсердің және әлеуметтік реабилитацияның үлкен көмегі бар. Соттық - психиатриялық сараптама Дөрекi психикалық бұзылыстар нәтижесінде егде жастағы адамдар қоғамға қауіпті әрекет жасаулары мүмкін, сонымен қатар азаматтық мiндеттерiн толыққанды орындауға және өздерінің азаматтық құқықтарын дұрыс пайдалануға қабілетсіз күйге түсулері мүмкін. Бұл адамдар қылмыстық жауапкершілікті қажет ететін іс жасаған жағдайда немесе олардың азаматтық істерге қатысты әрекеттерінің дұрыстығына, саналылығына күмән туғанда соттық - психиатриялық сараптама жүргiзiледi. Бiрiншi жағдайда – олардың саналылығы (есі дұрыстығы) жөніндегі, ал екiншi жағдайда – қабілеттілігі, яғни өзінің азаматтық істерін дұрыс жүргізе алуы мен азаматтық құқығын қолдана алу мүмкіндігі мәселесі шешіледі. Психикалық бұзылыстары айқын науқастар қабiлетсiз болып табылады. жүктеу/скачать 229.11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|