1. Технико экономикалық негіздеу
жүктеу/скачать 1.06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2. Сұйық өсімдік майларын алу техналогиясы
2.2. Сұйық өсімдік майларын алу техналогиясы Сұйық өсімдік майларын алу техналогиясы келесі деңгейлерден тұрады: шикізат алу және сақтау; дәндерді тазалау және кондиционерлеу; дәндерді кесу дәндерді майдалау; ылғалды-жылулық өңдеу; май алу (сығымдау процессі); майды тазарту (рафинация процессі); қораптау және сақтау. Дәндерді тазалау және кондиционерлу. Өндіріске келіп түскен дәндерді қоспалардан тазартады. Қоспаларға - органикалық және минералды қоспаларды, майлы қоспаларға – дефектісі бар майлы дақылдарды жатқызады. Тазартуды ауа ағынының көмегімен және електер көмегімен жүргізеді. Сонымен қатар, ферроқоспалардан тазарту үшін дән ағынын магнитті сепараторлардан өткізеді. Тазартудан соң дәндерді ылғалдылығына қарай кондиционерлейді, кептіреді. Дәндерді кесу. Қоспалардан тазартылған және ылғалдылығына қарай кондиционерленген дәндерді кеседі. Кесуден алынған рушанка әртүрлі дән бөлшектер қоспасы болып табылады. Рушанка құрамына тұтас ядролар, олардың бөлшектері, қауыз құрамы және аз мөлшерде кесілмеген дәндер кіреді. Дәндерден бөлінген қауызды бөліп алу үшін сеприрлеу әдісін жүргізеді. Қауыздан бөлінген дән ядроларын майдалауға жібереді. Дәндерді майдалау.Майдың шығымын ұлғайту үшін клетка қабықтарының майдалануын қамтамасыз ету керек. Майдалау кезінде біркелкі материал –мятка алу қажет. Бірақ,мятканы өте майдалап жіберугеде болмайды. Мятканың оптималды майдалануы 70%болуы қажет. Дәннің майдалануына ылғалдылық пен температураның әсері үлкен. Құрғақ дәнді майдалағанда ұнтақ, ылғалды – борпылдақ жапырақшаға майдаланады. Дәннің жақсы майдалануы ылғалдылық 5,5-6,0 % болғанда жүреді. Егер дәнді төмен температурада майдалағанда, олардың борпылдақтығы ұлғаяды, жоғары температурада майдалағанда эластикалық жапырақша түзіледі. Майлы дәндерді дайындағанда бесвальцовкалы және плющильді станоктар қолданылады. Мезганы буландыру және қуыру:бұл процесс сығымдау кезінде майдың сапасына және шығымына тікелей әсер етеді. Мятканы ылғалдыжылулық өңдеуден өткізудің мән2і, дән клеткаларындағы плазмалық гельден майдың бөлінуіне әсер ету. Май клетка плазмаларында адсорбционды ұсталады. Су тамшылары плазма және пленка арасына енеді. Құрғақ мятка ылғалдау кезінде пішінін өзгерту қасиетіне ие болады. Бумен 8-9% ылғалдандырғаннан соң мятканы қуырады. Бұл кезде мятка қыздырылады және 5-6% дейін кептіріледі. ºС Жоғарғы температураның әсерінен майдың сапасы төмендейді,сондықтан оптималды температура 100-105ºС-тен аспауы қажет. Мятканы бусулы қоспамен буландырады,ал қуыруды шнекті немесе чанды жаровняларда жүргізеді. Май алу: май алу әдістерінің негізгісі сығымдау әдісі болып табылады. Сонымент қатар күн жарада 5-8% май қалады. Қазіргі кезде кеңінен экстракция әдісі қолданылады, ол органикалық еріткіштерді қолдануға негізделген. Бұл әдістен қалдық ретінде шрот шығады,оның құрамындағы май 0,8-1,2%. Майды сығымдауды үздіксіз жұмыс істейтін шнекті сығымдағышта жүргізеді. Сығымдаудан соң шыққан жартылай майсызданған майды экстракцияға жібереді. Экстракцияға қолданылатын еріткіштер адам организміне қауіпсіз, майдың алынуы және жұмыс кезінде қауіпсіз болуы қажет. Еріткіш ретінде экстракциялық бензин, гексан, ацетон, дичлорэтан және тағы басқалар қолданылады. Көбінесе бастапқы қайнау 69ºС, қорытынды қайнау темпера8турасы 101ºС болатын бензин қолданылады. Экстракция кезінде еріткіштегі май ерітіндісін алады, ол мисцелла деп аталады және майсызданған зат шрот алынады.мисцелладағы май концентрациясы 12-26 %. Экстрактордан шыққан мисцелланы ондағы мечаникалық қоспаларын бөліп елу үшін снзгішке жібереді. Сүзгіден өткен мисцелланы және шротты еріткішті айдйу үшін айдағышқа жібереді. Бұл операцияны дисцилляция деп атайды. Мисцелланың дисцилляциясы екі сатыда жүргізеді. Алғашқыда 80-90 ºС-та еріткіштің негізгі мөлшерін айдайды(алдын ала дисцилляция).қорытынды дисцилляцияның 110-120ºС –та вакуумда жүргізеді. Майларды рафинациялау:рафинация деп алынған майды тазартуды айтады. Натуралды майлардың құрамында дайын өнімнің тауарлы түрін және тағамдық қасиетін төмендететін қоспалар кіреді. Бұл заттардың кейбіреулері майда техологияның бұзылуынан немесе майлы шикі затты сақтау кезінде пайда болады. Майдың құрамындағы қоспалардың мөлшеріне қарай түрлі әдістер қолданылады,соның ішінде рафинация.процесті химиялық және физико-химиялық днп бөледі.физикалық әдіске тұндыру, центрифугирлеу және сүзу жатады.Химиялық әдіске гидратация,сілтілі және қышқылды рафинация жатады. Физиао-химиялық әдіске адсорбционды рафинация, гезодорация және дистилляция жатады. Майлардың гидротациясы – бұл майларды аз мөлшерде сумен өңдеу процессі, майлардағы ақуызды заттарды, фосфолипидтерді және басқа да қоспаларды тұндыруға қолданылады. Ақуыздар майда мүлдем ерімейді. Майда олар жұқа суспензия түрінде болады. Гидротация әсерінен олар көлемі ұлғайып, ісінеді, соның әсерінен тұнбаға түседі. Гидротация процессін жылдамдату үшін май және су қоспасын араластырады. Ақуызды заттармен бірге бөлінген фосфолипидтерді фуз деп атайды. Құрамындағы суды бөліп алғаннан соң одан фосфатидті концетрат алынады – бұл өнім тағамдық өнеркәсіпте кеңінен қолданылады. Сілтілі рафинация – ол бос майлы қышқылдарды бөліп алуға пайдаланылады. Бос майлы қышқылдар майдың қышқылдылығын көбейтеді және осымен қоса, майдың дәмділік қасиетін нашарлатады. Олар өте тұрақсыз және майға күйік дәмін береді. Нейтралды майлар глицерин және май түзе отырып сілтілермен әрекеттеседі. Майды сілтімен өңдеу процессінің қалдық өнімі соапсток деп аталады. Ол сулы фазаның төменгі жағында жиналады, сондықтан оңай шығарылады. Соапсток құрамында сабын, су, нейтралды май, қоспа мөлшері болады. Соапстокты сабын қайнатуда қолданады. Адсорбциялы рафинация – майдағы пигменттерді шығаруға қолданылады. Майды ұнтақ тәріздес затпен өңдейді. Майды ағартуға адсорбенттер қолданады. Майды келесідей ағартады: 90-95 % температураға дейін қыздырылған майды адсорбентпен араластырады немесе адсорбент қа8батынан сүзеді. Дезодорация – бұл әдісті майдағы нашар иісті жою үшін қолданады. Майға нашар дәм және иіс беретін заттар шикіза8ттың өзінде және оны технологиялық өңдеу сатыларында да пайда болады, мысалы майды сілтімен өңдегенде процестің дұрыс жүрмеуінен, майда сабынның дәмі пайда болады. Дезодарацияны майды толық иіссіздендіруге де қолданады., мұндай майлар маргарин және майонез өндірісінде шикізат ретінде маңызды. Аромат түзетін заттар (одор) – бұл химиялық табиғаты әркелкі қоспалардың қоспасы. Майдан оларды фракциялық айдау (дезодорация) әдәісімен шығарады, ол үшглицеридтердің және аромат түзетін заттардың қайну температурасының айырмашылығына негізделген. Аромат түзетін заттардың қайнау температурасы майдың қайнау температурасынан төмен болады. Аромат түзетін заттарды 200-300ºС температурада қайнатады. Бірақ, майларды мұндай температурада өңдеуге болмайды, себебі үшглицеридтердің бұзылуы жүреді. Температураны төмендету үшін вакуум қолданылады. Вакуумда майды 100-110ºС температурада қыздырады. Қораптау және майды сақтау. Дайын майды түрлі қораптарға қораптайды. Рафинирленген және гидратталған, жоғары және I сорт, рафинирленбеген өсімдік майын сиымдылығы - 250, 400, 500 грамдық бөтелкелерге құяды. Сонымен қоса майды темір жол цестерналарына, автоцестерналарға, болатты бөшкелерге құяды. Майды сақтағанда суыту қолданылмайды, температурасы 18ºС. Үшглицеридтердің иісі, дәмі болмайды және түссіз. Иіс, дәм және түстілікті тағамдық майларға ондағы қоспалар береді. жүктеу/скачать 1.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||