6-тарау. Егіс айналымындағы топырақ өңдеу жүйесінің негіздемесі
жүктеу/скачать 286.21 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көп жылдық шөптерді егу тәсілдері
- Тұқымдарды өңдеу тереңдігі.
| Себу мерзімдері. Көпжылдық шөптерді егудің агротехникалық мерзімдерін шаруашылықтар жергілікті жағдайларға қарай анықтайды. Әрине, шөптерді егу уақыты жамылғымен байланысты және әдетте шөптер оңтайлы мерзімде себіледі. Сонымен қатар, тұқымдарды ұсақ өңдеу қажеттілігі, олардың өсу биологиясы және Шығыс Қазақстанның көптеген аймақтарында топырақтың жоғарғы (егістік) қабатының тез құрғауы әрдайым ерте егістің ең жақсы жағдайына қойылатындығын ескеру қажет. Көп жылдық бақылаулар өскіндердің неғұрлым жоғары толымдылығы, ал онымен бірге, ерте көктемде егілген кезде, топырақ 5-10 см тереңдікте +50С температураға дейін қызған кезде, үлкен түсімділік болатынын көрсетті. Бұл күнтізбелік сәуір айының үшінші онкүндігіне-мамыр айының бірінші онкүндігіне сәйкес келеді.
Көп жылдық шөптерді егу тәсілдері тәжірибе көрсетіп отырғандай түрлік ерекшеліктермен ғана емес, егудің мақсаты мен өсіру аймағымен де анықталады. Іс жүзінде және аймақтық бөліністе әдетте айырмашылықтар жасалмайды. Барлық аймақтарда шөп жемдік мақсат қатарының тәсілімен өңделеді. Барлық басшылықтарда тұқымдық мақсаттарға кең ауқымды себу ұсынылады, бірақ нақты тұқымдық учаскелер әдеттегі қатардағы жемдік егістерден жиі бөлінеді. Бұл шөптердің, әсіресе бұршақтардың тұқымдарының төмен түсуінің себептерінің бірі,өйткені кең ауқымды егістер, әдетте, қатардағы егістіктерден әлдеқайда көп. Таулы шалғындық және тау бөктеріндегі дала аймақтарындағы ең жоғары азықтық өнімділік көп жылдық шөптер жаппай қатардағы себу кезінде қамтамасыз етіледі. Құрғақ дала аудандарында кең ауқымды (45-60 см) егістер өнімді. Тұқымдарды өңдеу тереңдігі. Көп жылдық шөптердің тұқымдары терең бітемейді, сонымен қатар өсіп-өну үшін көп ылғал қажет. Тұқымдардың қажетті тереңдігіне қол жеткізу тұқым сепкіштерді тиісті реттеуден басқа себу алдындағы дақылдау тереңдігін азайтумен, алаң бетін тегістеумен және сақиналы-шпорды катоктармен домалатумен болады. Топырақты себуге дейін және одан кейін домалату алқаптың барлық аймақтары үшін міндетті агротехникалық әдіс болып табылады. Домалау шөптердің тұқымдары үшін тығыз төсем жасайды, оларды топыраққа біркелкі (терең емес -103 см) тереңдейді, тұқымдарға ылғалдың келуін және олардың үйлесе өсуін қамтамасыз етеді. Тұқымдардың шаруашылық жарамдылығының 100% және қатардағы егуде көпжылдық шөптердің негізгі түрлерін себу нормасы мынадай: кг/га:жоңышқа 12=16, беде 12-14, эспарцет 80-90, ешкі шөп15-20, түйе жоңышқа 15-20, қылтықсыз арпабас 18-20, көгентамырсыз бидайық16-24, жауқияқ 18-25, еркекшөп 14-16, шабындық сұлы 18-20, тарғақ щөп 14-16, шабындық тимофеевка 8-10. Жабынды дақылдар көпжылдық шөптердің өсуі мен дамуына әр түрлі әсер етеді. Жаздық дәнді дақылдар (бидай, арпа, сұлы) тары тәрізді (тары, могары, судан шөбі,қонақ шөп) қарағанда айтарлықтай күшті егілген жылы шөптер бәсеңдейді және басады. Толық пісіп-жетілу фазасында алынған дәнді дақылдардан арпаға ең аз әсер етеді,өйткені ол қалған дәнді дақылдардың тез пісіп-жетілуі және бой төмендігіне сай. Судан шөптері көп көпжылдық шөптерді жояды, бұл оның тәуелділігіне байланысты. Жапырақ дақылдар шөптерінің өскіндеріне теріс әсердің әлсіреуі үшін себу нормасы 20-25% – ға, ал сұлы 30% - ға азаяды. Көпжылдық шөптерді күту. Егістерді күту жүйесіне жабынды дақылдарды жинау, арамшөптермен күрес және егістерді тырмалау кіреді. Көп жылдық шөптердің дамуына қолайлы жағдай жасау үшін қыстың кетер алдында жамылғы дақылдарын жинауды созуға болмайды. Шөп егілген алқаптарда бірінші кезекте сабан немесе бір жылдық шөптерді, олар жапқыш дақылдар ретінде пайдаланылғанда жинайды. Шөптерді немесе біліктерді жинаудың кешігуі олардың астында көпжылдық шөптердің өлуіне әкеп соғады. Көп жылдық шөптерді күту топырақтың жоғарғы қабатын қопсытуға мүмкіндік береді, соның салдарынан шөп тамырларына ауа мен судың кіруі үшін жақсы жағдайлар жасалады. Екінші және одан кейінгі жылдардағы көпжылдық шөптерді тырмалауға жазда кіріседі, екінші – үшінші күн әр шабудан кейін және күзде вегетация тоқтатылғаннан кейін. Көпжылдық шөптерді жинау. Ең көп қоректік заттары бар жоғары сапалы шөптерді уақтылы шабу кезінде ғана алуға болады. Ешқандай кейінгі операциялар көптеген қоректік заттар мен жемдік құндылығын жоғалтқан, өсіп-өнудің кеш фазасына шабылған шөптерден жақсы шөп дайындауға көмектеспейді. Кесте 9.2.1-бұршақты шөптер түсімділігі және жинау мерзіміне байланысты оның сапасы (АШҒЗИ деректері))
Бұршақты шөптердің ең жақсы кесу мерзімі гүлдену фазалары, дәнді шөптер –масақтану-гүлденудің басы болып табылады. Шөп қоспаларын жинау мерзімдерін анықтау кезінде қандай компоненттердің басым болуына сүйену қажет. Пішен жинау ысырапсыз қысқа мерзімде жүргізіледі. жүктеу/скачать 286.21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||