А. Б. Рахимбаев Маркетинг теориясы жəне практикасы Оқу құралы Алматы
жүктеу/скачать 2.27 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.7. Маркетинг мазмұнының эволюциясы
«Маркетинг» термині ағылшынның «market» (нарық) сөзінен шыққан жəне нарық, сауда саласындағы қызмет дегенді білдіреді. Алайда, маркетингтің экономикалық қызметтің жүйесі ретіндегі мағынасы анағұрлым ауқымды. Маркетингтегі басты мəселе — екі саланың біріккен, бір- бірін толықтырушы өзара амалы. Бір жағынан, бұл нарықты, сұранысты, талғам мен қажеттіліктерді егжей-тегжейлі зерттеу, өндірістің осы талаптарға бейімделуі, екінші жағынан нарық пен сол уақыттағы сұранысқа, қажеттіліктерді, сатып алушылардың талғамына белсенді ықпал ету. Маркетингтің негізі, оның нарықты кешенді зерттеу, тауарлық ассортиментті жоспарлау, сол уақыттағы қажеттіліктерді толық қанағаттандыру үшін іс- шараларды дайындау, қанағаттандырылмаған сұранысты, тұ- рақты қажеттіліктерді анықтау, тауар өткізуді жоспарлау жəне жүзеге асыру, өндірісті ұйымдастыру мен басқару кіретін басты элементтерінің немесе функцияларының мазмұны осымен анық- талады. Бұл элементтердің əрқайсысы өздігінше маңызды. Алайда, оларды біріктіріп, кешенді пайдалану маркетингтің мəнін ашады. Қазіргі кездегі маркетинг тұжырымдамасы айтарлықтай ұзақ эволюциядан өтті. Ол өндірісті басқарудың жəне жүзеге асырудың ерекше тəсілі ретінде ірі масштабты өндіріс қалыптасып, бəсекелестік күрт шиеленіскен ХХ ғасырдың басында бөлініп шықты. Бұл ізденістерге ынталандырып, өңдеудің жаңа тəсілін, фирманың нарықтық қызметін басқаруды, шығарылған өнімге сұранысты арттыру тəсілдерін дамытты. Бұл үрдіс АҚШ-та барынша айқын байқалды. Сол уақыттағы Америка экономистері кəсіпкерлер үшін саралау жəне тауарды өткізу басты мəселе болып табылатындығын атап өтті. Бұл кезеңде маркетинг тауарды өткізумен ғана айналысты. АҚШ-та Мичиган, Иллинойс жəне Гарвард университеттерінде дербес оқу курстары бөлініп шыққаннан кейін, тауар өткізуді ұйымдастыру, сауда жəне жарнама мəселелеріне басты назар аударылды. 1929—1933 жылдардағы дағдарыстан соң, маркетинг тек өткізуге бағытталған бағдарын жоғалтты. Ол кешендік сипат алып, фирмалардың қызметіндегі тауарларға сұранысты арттыру үшін жағдай жасау, өнімді жасау мен тұтынушыларға жеткізу бойынша маңызды элементке айналған əртүрлі функцияларын қамти бастады. Сонымен қатар, оның ұйымдық ресімделуі, тиісті институттық түрлерін жасау жүзеге асты. 1908 жылы алғашқы коммерциялық маркетингтік ұйым құрылды, көптеген ірі фирмаларда маркетингтік бөлімдер ашылды. 1926 жылы АҚШ-та Маркетинг жəне жарнама бойынша Ұлттық ұйым құрылды. Осы ұйымның негізінде Американдық ФИРМА Жабдықтаушы Бəсекелестер Маркетингтік делдалдар Байланыс аудиториялары Фирманың клиенттері 20 21 маркетинг қоғамы жасақталып, ол 1973 жылы Американ мар- кетинг ассоциациясы (АМА) болып өзгерді. Кейінірек мұндай ассоциациялар мен ұйымдар Батыс Еуропада, Жапонияда пайда болды. 50 жылдардың басы мен 70 жылдардың соңында фирмалар сұранысты қалыптастырып, кері үрдістерге қарсы тұратын жарнама жұмысы мен тауар жылжытудың кешенді жоспарына сүйенді. Ынталандыратын маркетинг тауарға, қызметке сұраныс жоқ болғанда қолданылады. Бұл жағдай жұртшылыққа бұйымның өзіндік тұтынушылық ерекшеліктері таныс болмаған жағдайда болады, мəселен, жаңа технологиялық жүйеге қатысты орын алуы мүмкін. Кейде тауар тұтынушылық құнын өзі береді, бірақ мүлде басқа нарықта, мəселен, теледидар станциясы жоқ жерде теледидардың сатылуы секілді. Тұтынушылар ұсынылған тауардың құндылығы толық жоғалды деп есептеген жағдайда сұраныс болмайды, мəселен тауарлар өндіріс пен қызмет көрсетуден баяғыда алынып тасталған жағдайда. Бірінші жағдайда маркетингтің ынталандырушы бағдарламасы- на белгілі бір бұйымның кең насихаты кіреді. Екінші жағдайда фирма маркетинг бағдарламасына телестанцияның құрылысына қол жеткізу міндетін енгізе алады. Үшінші жағдайда маркетинг бағдарламасының мақсаты ұсынылған тауарды қосалқы бөлшек- тердің көзі ретінде ұсынуы ықтимал. жүктеу/скачать 2.27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|