Тамыр жүйесіне қан тамырлар мен қан айналымының орталық ағзасы - жүрек (3-сурет) кіреді.
Жүрек терт қуыстан: оң жэне сол жүрек- шелерден жэне оц жэне сол қарыншалардан түрады. Әрбір жүрекшс сәйкес қарынша- лармен байланысады. Оц жүрекше мен оң қарынша, сол жүрекше мен сол қарыншадан қалқамен бөлінген. Сонымен, жүректің
оц жэне сол бөліктерін ажыратады. Әрбір жүрекше сзйкес қарыншамен жүрекше- қарышпа тесігі, ostium atrioventricular, арқылы байланысады. Жүректе 2 тесік: біріншісі, оң жүрскше мен оң қарыпша аралығында, оң жүрекше-карынша тесігі, ostium atrioventricular dextrum, екіншісі, сол жүрекше мен сол қарыншаныц аралыгында, сол жүрекше-қарынша тесігі, ostium
atrioventricular sinistrum, бар.
Әрбір тесікте жүрекшеден қарыншаға қанныц о ту багытын реттейтін қақпақ бар.
Организмпен веналық қан веналар арқылы оң жүрекшеге,
atrium cordis dexter, одан оң жүрекше - қарынша
тесігі арқылы оң қарыншага,
ventriculus cordis dexter, қүйылады. Кейін оң қарыншадан қан өкпе сабауына,
truncus pulmonales, одан өкпе ар- териялары,
аа. pulmonales, арқылы оң жэне сол окпеге барады. Өкпеде өкне артерияла- ры үсақ тамырларга, капиллярларға,
vasa capillaria, тармақталады. Өкиеде веналық қан оттегіне қанығып, артериялық қан 4
өкпе венасы, vv.
pulmonales, арқылы сол жүрекшеге,
atrium cordis sinistrum, одан сол жүрекше-қарынша тесігі арқылы сол
қарьнішаға,
ventriculus cordis sinistrum,
барады.
Ж үректің сол қарыншасынан қан ең ірі артериялық тамыр - қолқаға,
aorta, жэне оныц тармақтары организмнің тіндерінде капиллярларга тармақталып, дененің барлық ағзаларына таралады. Тіндерге оттегін беріи, өзі көмірқышқылын сіңіріп, веналық қанга айналады. Капиллярлар қай-
тадан бір-бірімен қосылыгі, ірі тамырлар - веналарды,
venae, түзеді.
Дененің барлық веналары 2 ірі сабауға - жоғарғы қуыс вена, v. cava superior, жэне төменгі қуыс венага, v. cava inferior, жина- лады. Жоғарғы қуыс вена қанды бас пен мо- йын аймагы мен ағзаларынан, қолдан жэне түлга қабырғасының кейбір боліктерінен жинайды. Томенгі куыс вена қанды аяқтан, қүрсақ жэне жамбас асгау қабыргалары мен агзаларынан жннайды.
Оң жүрекшеге қанды 2 қуыс вена әкеледі және жүрекгің меншікті веналық қаны келеді.
Содан түйық қанайналым шеңбері қалыптасады, ол жолды жалпы қанайналым шеңбері деп атайды. Жалгіы қанайналым шеңберінің екі түрін: үлкен қанайналым шеңберін жэне кіші қанайналым шеңберін ажыратады. Кіші қанайналым шеңбері, circulus sanguinis minor, немесе окпелік қанайналым шеңбері деп, жүрекгің оң қарыншасынан бастап, окпе сабауы арқылы, оның тармақталуы, окнедегі капилляр
горы, окпе веналары жэне сол жүрекшемен аяқталатын бөлікті атайды (4-сурет).
Үлкен қанайналым шеңбері, circulus
sanguinus major, немесе денелік қанайналым шеңбері деп, жүректің
сол қарыншасынан басгап, қолқа арқылы оның тармақтары,
барлық дененің ағзалары мен тіндерінің ка- пилляр горы мен веналары жэне оның оц жүрекшемеп аяқталатын болігін атайды.
Жүрек
Жүрек,
сог (5, 6-суреттер) - бүлшық ег қабыргалары жақсы дамыған, конус пішінді қуысты ағза. Ол алдыңгы көкі- рекаралықтың төменгі болігінде, көкеттің сіңірлі орталығында, сол жэне оң окпеқап
қуыстарының
аралығында орналасып, жүрекқаппен,
pericardium, қапталып, ірі қантамырлармен бекінген. Ерлерде жүректің салмағы мен колемі эйелдерге қараганда үлкен жэне оныц қабыргалары қалыңдау.
Ж үректің артқы - жогарғы кеңейген бол і- гі жүрек негізі, basis cordis-, оған ірі вена-
лар ашылып, одан ірі артериялар шығады. А лдыңғы-төменгі бос бөлігі жүрек үшы, apex cordis, деп аталады.
Ж үректіц кокетке қараған беті жал- пақ, артқы-төменгі • —кокеттік бетін,