ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН ЕҢБЕКТЕРДІҢ ТІЗІМІ

1 Қазақстан мұрағаттары Ұлы Отан соғысы жылдарында // «Қазақстан-Ресей ынтымақтастығы: келелі мәселелері мен болашағы» атты халықаралық ғылыми конференция материалдары. - Атырау, 13-14 желтоқсан 2004. - 84-87 бб.

2 Қазақстанда мұрағат істерінің қалыптасуы (авторлық бірлікте) // Қазақ тарихы. - 2005. - № 6. - 62-65 бб.

3 Мұрағаттардағы мәдени мұраны сақтау ұрпақ алдындағы парыз // «Білім беру жүйесіндегі этнопедагогика: тәжірибесі, мәселелері мен болашағы» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. -Атырау, 10-11 маусым 2005. - 303-310 бб.

4 Алғашқы-мұрағат үйі // Қазақ тарихы. - 2006. - № 3. - 69-71 бб.

5 Атырау облысы мұрағаты тарихынан - 255-276 бб. Таным таразысында (мақалалар жинағы). Атырау: «Атырау - Ақпарат» баспаханасы, 2006. - 313 б.

6 Айдынғали Трумбетовтың ісі ( мұрағат деректері бойынша) // «Каспий-Еуразия халықтары тағдырында: тарихы және ынтымақтасу болашағы» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Атырау, 20-21 қазан 2006. - 60-62 бб.

7 Қаратай хан. - Алматы: Арыс, 2007. - 176 б.

8 Ұлттық мұрағаттың қалыптасуы тарихынан // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2007. - № 1(9). - 38- 42 бб.

9 Орынбор мұрағатындағы Қазақстан тарихына қатысты қорлар // Қазақ тарихы. - 2007. - № 2. - 22-24 бб.

10 Мұрағаттардағы жеке қорлар тарихынан // Академик З.Қабдолдың 80 жылдығына арналған «Қазақ әдебиеті және қазіргі заман» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдар жинағы. - Атырау, 28-29 қараша 2007. - 111-114 бб.

11 Мұрағат ісінің ардагері (Белгілі қоғам және мемлекет қайраткері Б.Р.Рамазанова хақында) // «Отан тарихының келелі мәселелері» атты республикалық ғылыми-теориялық конференцияның материалдар жинағы -Атырау, 28-29 ақпан 2008. - 217-219 бб.

12 Мерзімді баспасөз - мұрағат құжаттарында (авторлық бірлікте) - 17-27 бб. Баспасөз тарихы - ел тарихы: Оқу-әдістемелік құралы. -Алматы: «КИЕ» лингвоелтану инновациялық орталығы баспасы, 2009. - 173 б.

13 Мұрағат ісіндегі археографияның даму кезеңдері // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2009. - № 1(12). - 20-23 бб.

14 Мәдени мұра аясындағы мұрағат ісі // «Ұлттық-мәдени мұраларды білім мазмұнына енгізудің ғылыми-әдістемелік мәселелері» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары жинағы - Атырау, 28-29 сәуір 2009. - 164-166 бб.

15 Ветераны архивного дела Казахстана -С.70-77. Диалог культур: Евразийский опыт и региональная специфика. Материалы международного научно-практического семинара. - Оренбург: ИПК ГОУ ОГУ, 2009. - 480 с.

16 Қазақстандағы тоталитаризм және мұрағат ісі // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2009. - № 3(35). - 60-67 бб.

17 80-ші жылдардағы Қазақстан мұрағаты жүйесіндегі қызметтер // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2009. - № 3(14). - 20-26 бб.

18 Омбыдан жеткен қазына // Қазақстан мұрағаттары. - 2009. - № 3(11). - 108-111 бб.

19 Астрахан мұрағатындағы «Алаш» газетіне қатысты деректер // Қазақстан мұрағаттары (Архивы Казахстана). - 2009. - № 3-4(51-52). - 58-63 бб.

20 Мемлекеттік мұрағаттардағы құжаттарды жүйелеу және ғылыми-анықтамалық аппараты // әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің Хабаршысы (тарих сериясы). - 2009. - № 4(55). - 242-247 бб.

21 Қазақстанда мұрағат қорының жинақталуы // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2009. - № 4(36). - 119-131 бб.

22 Мұрағаттарға кадрлар дайындау мәселесі тарихынан // Отан тарихы. - 2009. - № 4(48). - 69-77 бб.

23 Мұрағат ісі: қалыптасуы, дамуы, өркендеуі // Қоғам және дәуір. -2009.

- № 4. -101-104 бб.

24 Қазақ КСР-дағы мұрағат ісінің 1966-1970 жылдардағы дамуы // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2009. - № 4(15). - 66-72 бб.

25 Алаш зиялылары мұрағат ісінде // «ХХ ғасырдың басындағы ұлттық интеллегенцияның тарихтағы рөлі» атты халықаралық ғылыми - тәжірибелік конференция материалдары. - Орал, 1 шілде 2009. - 181-185 бб.

26 Мұрағат қорларындағы Қазақстан экономикасына қатысты қорлар (тарихи саралау) // «Инновациялық экономика жағдайында Каспий өңірінің әлеуметтік-экономикалық дамуының өзекті проблемалары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. -№ 2 том, - Атырау, 4-5 желтоқсан 2009. - 17-18 бб.

27 1968 жылғы мұрағат және іс жүргізудің республикалық байқауы туралы -116-122 бб. // Абай атындағы ҚазҰПУ-дың тарих факультеті және оның педагогикалық, ғылыми кадрларды дайындаудағы рөлі: тарихы мен бүгіні. Университетаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. 11 желтоқсан 2009 жыл. -Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, «Өлке» баспасы, 2009. - 472 б.

28 Қазақстандағы мұрағаттарда құжаттарды есепке алу жұмыстары // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2010. - № 1(37). - 91-106 бб.

29 Архив кызматынын материалдык базасын чыңдоо тууралуу // Кыргызстан тарихынын маселелери. Вопросы истории Кыргызстана. - № 1. Бишкек-2010. - 78-81 бб.

30 Мұрағат құжаттарындағы ХХ ғасырдың 20-30 жж. тәркілеу процесі // Қазақстан мұрағаттары. - 2010. - № 1(13). - 72-76 бб.

31 Шерлі шежіре шындығы (Машақаты мол мұрағаттың мұңлы мәліметтері) (авторлық бірлікте) //Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2010. - № 1(16). - 4-8 бб.

32 Атырау облысы мұрағаттары соғыс жылдарында // Атырау мұрағаттары (Хабаршы бюллетені). - 2010. - № 1. - 66-70 бб.

33 Қолды болған құжаттар // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің Хабаршысы. - 2010. - № 2(17). - 27-30 бб.

34 Мұрағат құжаттарын жариялау туралы // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің Хабаршысы.- 2010.- № 2(38). - 172-178 бб.

35 Документтерди ведомстволук архивге кабыл алуу жана делолорду мамлекеттик фондго сактоого берүү // Эл агарту. Илимий-педагогикалык жана методикалык журнал. - 2010. - № 3-4. - 84-90 бб.

36 Мұрағат ісін басқару органдары // Гуманитарлық зерттеу мәселелері: ғылыми мақалалар жинағы. - № 9. -Ақтөбе: Гуманитарлық зерттеулер институты, 2010. - 70-75 бб.

37 Махамбет туралы деректер мұрағат қорларында // ІІІ Махамбет оқулары атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциянының материалдары. - Орал: М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің баспа орталығы, 2010. - 78-81 бб.

38 Султан Каратай или степная фронда (из архивных источников Оренбургского государственного архива) Образ страны. Культурологический аспект международной коммуникации: Сб. науч. тр. Саратов: ИЦ «Наука», 2010. - 135 с.

В любом обществе, в любое время на истоки патриотизма огромное влияние оказывали чувства национальной гордости, а его началом являются история и культура. В настоящее время народы и народности опираются в первую очередь на прошлое и настоящее, историю своей нации, опираясь на современные цивилизационные принципы.

В статье 37 Конституции Республики Казахстан говорится о необходимости гражданам Республики Казахстан заботиться о сохранении исторического и культурного наследия, беречь памятники истории и культуры, поэтому сохранение архивных фондов и документов долг каждого гражданина перед будущим поколением. Принятие законов РК «О защите и использовании истории культурного наследия», «О культуре», «О национальных архивных фондах и архивах (1998 г.)» также определили актуальность темы исследования.

Ситуация, в сфере охраны и развития культурного наследия требует принятия, и расширения комплекса мер в формировании архивного дела. В связи с этим президент Республики Казахстан Н.А.Назарбаев 13 января 2004 г. утвердил государственную программу «Культурное наследие». Основная цель этого документа – развитие сферы духовности и образования, сохранение культуры, архивного наследия, обеспечение его эффективного применения.

В архивах городов Москвы, Санкт-Петербурга, Омска, Оренбурга, Уфы, Томска, Астрахани, а также Узбекистана, Киргизстана, Туркменистана, Китая, Ирана, Египта, Турции, США, Франции и других странах сохранились тысячи ценных материалов по истории и культуре казахского народа. возвращение этих документов в отечественные архивы и библиотечные фонды является одной из актуальных проблем сегодняшнего дня. В рамках программы культурного наследия отечественная история дополняется бесценными материалами, которые имеют большую научную ценность.

В современных условиях глобализации наряду с сохранением материалов и документов, немаловажное значение имеет их практическое применение и широкое распространение на практике. В связи с этим исследование истории архивных органов занимает особое место, поскольку роль исторического материала, хранящегося в архивах бесценна.

Архивные документы занимают немаловажное место в общественно-политическом, культурно-экономическом развитии государства, представляют собой национально-стратегическое достояние страны.

Отсюда вытекает научно-практическая значимость данного исследования. Исследование истории архивного строительства в республике, его связь с развитием общества, достижения архивов за 70-летний период и их нерешенные проблемы вносят весомый вклад в развитие не только самого архивного дела, но и всей исторической науки.

- рассмотреть историографию и теоретико-методологические проблемы и источниковедческие основы становления и развития истории архивного дела в 1918-1991 гг.;

- дать научную оценку истории архивного строительства в Казахстане на основе архивных первичных документов и печатных изданий;

- определить степень использования и применения архивных документов, их историческую роль и значимость в культурном, научном, хозяйственном, правовом аспектах;

- исследовать основные этапы архивного строительства, также дать анализ истории архивного строительства, архивоведческих и источниковедческих трудов;

- показать сферу деятельности и основные задачи государственных архивных учреждений;

- рассмотреть государственные архивные фонды, как основную научную базу для раскрытия «белых пятен» истории и малоизвестных страниц истории государства;

- проанализировать процесс организации научно-исследовательской работы в архивах;

- определить взаимоотношения главного архивного управления СССР и главного архивного управления республики, показав итоги и результаты создания научно-информационного аппарата сохранения документов в архивах;

- проанализировать работу по собранию документов в государственные архивы и определению ценности и значимости документов в архивах, а также дать характеристику историческим документам по фондам государственных архивов;

- основная научная новизна диссертационного исследования состоит в комплексном анализе истории архивного строительства в Казахстане на базе архивных источников;

- впервые дается характеристика этапов развития архивного строительства в Казахстане, а также выявляются особенности каждого из этапов;

- впервые исследуются взаимоотношения и связь органов архивного дела Казахстана и центральных органов управления архивами на начальном этапе формирования архивного дела и их дальнейшая деятельность на основе конкретных архивных документов;

- впервые с научных позиций рассматриваются основные направления деятельности архивных учреждений, как-то, создание фондов, хранение, учет, формирование научно-информационной базы и использование документальных материалов;

- впервые в отечественной историографии рассматривается государственный архивный фонд Казахстана и археографическая работа архивов республики через призму единой системы;

- впервые вводятся в научный оборот большой объем исторических источников по истории архивного строительства в Казахстане, хранящиеся в архивных фондах страны и за рубежом;

- с новых позиций исследуются государственные архивные фонды;

- впервые анализируются процесс формирования и динамика роста первых научных кадров и специалистов архивного дела.

Методологические основы исследования: Теоретико-методологическую основу диссертационного исследования составляет теория о многофакторности, определяющей развитие исторических процессов, т.е. принцип плюрализма. Автор руководствуется методами объективности, системности, соотношении общенационального и общечеловеческих принципов. В работе используются сравнительно-компаративный, структурно-функциональный, ретроспективный, сравнительно-синхронистический, описательный методы. Выводы, сделанные на основе этих методов, логически взаимосвязаны между собой.

Апробация научной работы: Основные положения и выводы диссертации нашли отражение в докладах на Международных научно-практических и республиканских конференциях, в городах Алматы, Уральск, Атырау, Оренбург. По содержанию диссертационного исследования опубликовано 37 статей в научных изданиях Казахстана, Киргизстана, Российской Федерации.

А также 18 научных статей, 2 из которых в соавторстве, вышедшие в 7 периодических изданиях, рекомендованных Комитетом по контролю в сфере образования и науки, 4 статьи в зарубежных изданиях и 15 статей в различных республиканских изданиях, а также сборниках материалов республиканских и международных конференций.

Практическая значимость исследования.

In any society, at any time on sources the huge influence was rendered by feelings of national pride, and its beginning are a history and culture. Now peoples and nationality leans first of all on the past and present, history of the nation, basing on modern civilization principles.

In clause 37 Constitutions of Republic of Kazakhstan are spoken about necessity to the citizens to care the preservation of a historical and cultural heritage, to protect historical and cultural monuments, therefore preservation of archival funds and duty documents of each citizen for the future generation. Acceptance of Republic’s laws “About protection and using a history of a cultural heritage”, “About culture”, “About national archival funds and archives (1998)” also have defined a theme of research actuality.

The situation, in protection and development sphere of a cultural heritage requires acceptance and expansion a complex of measures in archival business formation. In this connection on January 13, 2004 the president of Republic of Kazakhstan N.А. Nаzаrbаеv has ratified the state programme “A Cultural heritage”. The basic purpose development of spiritual and education sphere in culture preservation, archival heritage, maintenance of its effective application.

In archives of cities of Moscow, St.-Petersburg, Omsk, Orenburg, Ufa, Tomsk, Astrakhan, and also Uzbekistan, Кirghizstan, Тurkmenistan, China, the Iran, Egypt, Turkey, USA, France and other countries were saved thousand of valuable materials on Kazakh people history and culture. The returning of these documents in domestic archives and library funds is one of the urgent problems today. Within the framework, the cultural heritage program of domestic history is supplemented by invaluable materials, which has scientific value and importance.

In modern conditions globalization alongside with preservation of materials and documents, the important meaning has their practical application and wide circulation in practice. In this connection, the research of a history of these archival bodies takes the special place in research of a history as the role of a historical material, storing the given archives is invaluable.

Archival documents takes an important place in political, cultural-economic development of the state, represent national-strategic property of the country.

The scientific - practical importance of the given research from here follows. Research of a history of archival construction in republic, its relation with society development, achievement of archives for the 70-year's period and their unsolved problems contribute the development of not only the most archival business but also all historical science.

Object of research is the history establishment and main stages of development of archival business in Kazakhstan in 1918-1991.

Purpose and research of problem. The purpose of this dissertation work is the objective disclosing of history development and establishment of archival business in Kazakhstan in 1918-1991 years. In this connection the following tasks are allocated:

- to consider historiography and the theoretic- methodological problems and history source of basis establishment and development of archival business history in 1918-1991 years;

- to give a scientific estimation of archival construction history in Kazakhstan on the basis of the archival primary documents and printed editions;

- to define the degree of use and application of the archival documents, their historical role and importance in cultural, scientific, economic, legal aspects;

- to determine and to investigate the basic stages of archival construction, and also to give the analysis of archival construction history, analyzing archival and history source of works;

- to show the sphere of activity and main tasks of state archival establishments;

- to consider state archival funds, as the main scientific base for disclosing “white stain” histories and little-known pages of state history;

- to analyse the organization process in archives research work;

- to define mutual relation of the main archival management of USSR and main archival management of Republic, having shown results and scientific - informational device creation of preservation documents in archives;

- to analyse the work on assembly of the documents to state archives and both definition of value and documents importance in archives, and also to give the characteristics to the historical documents on funds of state archives;

Scientific novelty. The history of archival construction in Kazakhstan in the specified period for the first time is considered on the basis of the wide archival documents:

- the basic scientific novelty dissertation research consists in the complex analysis of archival construction history in Kazakhstan on the basis of archival sources;

- the characteristic of archival construction developing stages in Kazakhstan is given for the first time, and also the features of each of stages are become apparent;

- mutual relation and communication of bodies of archival business of Kazakhstan and central bodies of management of archives on the initial stage of formation of archival business and their further activity for the first time is investigated on the basis of the concrete archival documents;

- for the first time from scientific positions the basic directions of activity of archival establishments, as, creation of funds, storage, account, formation of scientific - information base and use of documentary materials are considered;

- for the first time in domestic historiography the state archival fund of Kazakhstan and archiography job of archives of republic through a prism of uniform system is considered(examined);

- for the first time are entered in a scientific revolution large volume of historical sources on a history of archival construction in Kazakhstan stored in archival funds of the country and abroad;

- from new positions the state archival funds, as basic research jobs on directions of a science are investigated;

- dynamics of growth of the first scientific staff and experts of archival business for the first time is analyzed.

Methods of research. The theoretical and methodological basis dissertation of research is made by the theory about there are a lot of factors of historical processes and principle of pluralism. The author also is guided in the scientific job by methods of objectivity, systems, and parity national and universal principles. Leaning on the domestic and foreign historians, the author prefers mainly domestic historical science, where the basic role is played by the archival documents by it a new sight on a researched problem. In job, rather - synchronically, descriptive are used rather - comparative, structurally functional, retrospective methods. The conclusions made on the basis of these methods, are logically interconnected among themselves.

Approbation of scientific work. The basic rules and the conclusions of the dissertation have found reflection in the reports at the International scientific - practical and republican conferences, in cities Аlmatu, Аtyrau, Orenburg. Under the contents dissertation of research 36 clauses are published in the scientific editions of Kazakhstan, Кirghizstan, Russian Federation.

And also 18 scientific clauses, 2 of which in the co-authorship which has left in 7 periodic editions, recommended Committee on the control in sphere of education and science, 3 clauses in the foreign editions and 15 clauses in the various republican editions, and also collections of materials of republican and international conferences.

(Қазақстан Республикасының тарихы)

Басуға 18.10. 2010 жылы қол қойылды

« SvetoCopy» қағазы. Пішімі 60 х 84 / 16

Қаріп түрі «Times New Roman» . Көлемі – 2,5 б.т.

Таралымы 100 дана

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің

Жаңа ақпараттық технологиялар орталығы

060011 Атырау қаласы, Студенттер даңғылы, 212