Айбек Қалмағамбетов Жоғалған қыз туралы аңыз

Жоғалған қыз туралы аңыз

Қалмайды тағатым,

Соқты ма сағатым.

Кеудеден кептерді,

Жоғалған қыз туралы поэма

“Көзден кетсе, көңілден де кетер” деген мақал бар,

Досымның үшінші хаты

Аманбыссың жан досым,

Таулықтарда Магомед деген алып бар,

Ол жөнінде мынандай сөз бар халықта.

Егер Магомед тауға өзі бармаса,

Тауды онда Магомедке алып ба!

Көкірекпен көкті анық тіреген,

Осы сөзден менмендігін біле бер,

Ұрпақтарға өсиет қылып қалдырған,

Көп айтылар ол жайында жыр-өлең.

Көрші ауылда бір Магомед бар еді,

Олда өзіне тау шақырған нар еді.

Денесі алып, асқақ мінез және бар,

Кең дүние кеудесіне тар еді.

Тентектікпен жастай шықты атағы,

Ол жүрген жер көп болады шатағы.

Күрескенде шаң қаптырды қиналмай,

Өзінен де үлкендердің қатарын.

Тауқандымыз дейді өздерін Аварлар,

Ыстық қаны таудың тасын жарардай.

Болса болар сол таулықтың басымы,

Барыс жүрек батыр болып жаралған.

Сол Магомед сауық құрып жүргенде,

Көрші ауылға нағашылап келгенде.

Көріп қалып Гүлмаржанның келбетін,

Ғашық болды бір көргеннен шерменде.

Көрмеген ол бұрын мұндай көркемді,

Ғашықтықтан сорлы жүрек өртенді.

Жүздеспекке, тілдеспекке талпынды,

Күте алмасын білгеннен соң ертеңді.

Дүниеде ең жаман зат құмарлық,

Құмарлыққа күш болмайды шыдарлық.

Дүниеде ең жақсы зат құмарлық,

Құмарлық тек жаңа өмірді шығарды.

Ғашықтықтан жүрек қатты құлшынып,

Көктей берді махаббаттың бүршігі.

Шақырды ол кездесуге ақыры,

Шыдай алмай қалуға үнсіз тұншығып.

Гүлмаржанның жаны қатты қиналды,

Сонда да ол кездесуге жиналды.

Айтып қалмақ неде болса бар ойын,

Тәуекел деп белді бекем буған ол.
Маң далада адасқан адам,

Күдік пен сенім таласқан адам,

Сөйтіп қатты шатасқан адам.

Екі айырық жолға келіп тірелді,

Жол таппай қатты сенделді,

Құтқара гөр жаратқан аллам,

Домалақ басты пендеңді.

Бір жағында өлім барын,

Бір жағында өмір барын,

Жүрек шіркін сезеді.

Тығырықтан шығар жол іздеп,

Адам миы шартарапты кезеді.

Сен тек жолдың басындасың,

Көрінбейді екі жолдың шетіде.

Сонда да сен ұмтыласың,

Дұрыс жолды шешуге.

Екі жол тұр қарсы алдында,

Жетер басы белгісіз.

Қалдырайық қаз-қалпында,

Сөз тыңдаңыз ауыл жақтан енді сіз.

Қош оқырман шаршамасақ соншалық,

Әңгіменің ең қызығын басталық.

Түйдек-түйдек келіп жатқан шабытты,

Әрлі-берлі айтып-айтып тастайық.

Өмір бойы жолдас қылған иманды,

Алма апайды бүкіл ауыл силайды.

Қызы жайлы қуанышты хабарды,

Естіртуге бүкіл ауыл жиналды.

Елдің іші алтын бесік тербелген

Әрқашанда жүрегіңе дем берген.

Әдет-ғұрып жақсы салттар өнеге,

Сол бесіктен жұқпадыма сендерге.

Табылады сол бесіктен бәріде,

Үлгі болар жасың менен кәріңе.

Бесік жыры кішкентайдан әлдилеп,

Тербетті ғой сүйікті әуен әнімен.
Мінезі асқақ,

Қаны бар ыстық оттан,

Болса да қанша сотқар.

Магомед түсінетін,

Жан еді сөзге тоқтар.

Магомед уақытты көп асырмады,

-Қосағым болшы,- деді қасымдағы.

Төркінін әңгіменің түсінген соң,

Өз ойын Гүлмаржанда жасырмады.

-Түсінген соң әңгіменің ыңғайын,

Сері жігіт мен үндемей тұрмайын.

Шамаң болса тыңдайтұғын егерде,

Өзім жайлы бір-екі сөз жырлайын.

Атағыңды естіп жүрмін бұрыннан,

Сен бір ерсің дара туған Қырымда.

Егер менің жағдайымды сұрасаң,

Қызғалдақпын ерте жерден жұлынған.

Менің дағы мұң еседі жырымнан,

Терең көмген көкіректе сырым бар.

Алты жаста қолды болып кенеттен,

Осы жақтың топырағы бұйырған.

Атағыңа қанықпын ғой сыртыңнан,

Сен бір палуан асып туған жұртыңда.

Ғашық болсаң шыныменен жан құрбым,

Тізгіндерсің мас сезімді бұлқынған.

Жықтың талай мықтыларды белдескен,

Нар күшіңе куә болды жерлестер.

Әлі күнге келе жатсың ешкімге,

Жеңіс туын өз қолыңнан берместен.

Сәті келіп бүгін міне таныстық,

Сырласумен бірталай жер барыстық.

Екеуміздің тағдырымыз әр-түрлі,

Осы жерден білінеді алыстық.

Сен серісің белден кешкен дәуренді,

Мен жұлдызбын бұлт ұрлаған сәулемді.

Ғашық болсаң шыныменен егерде,

Аямассың қолдан келер жәрдемді.

Жарты айдан соң Наурыз мейрам болмайма,

Сол мейрамға ағылып жұрт толмайма.

Түрлі жарыс көрсетіліп алаңда,

Жігіт бағын сынамайма сондайда.

Батырлардың сыналатын жүрегі,

Ер жігітттің сыналатын білегі,

Шешеді ғой талайлардың тағдырын,

Күресетін палуандар кілемі.

Ондай сәтте әркім шабар бағына,

Нағыз мықты шығар жеңіс тағына.

Мен болайын бәрін жыққан адамның,

Сүйген жары табылатын жанынан.

Жалғыз шартым осы менің қабыл ал!

Қыздың ойы көкейдегі дөп келді,

Ойға салды Магомедтей өктемді.

Келісімін берді сосын түйіндеп,

Күтемін деп сол мейрамды көктемгі.


Гүлмаржанның Арманға жазған хаты.

Келді бүгін дүниенің кезегі,

Жүрек деген бір бақытты сезеді.

Бақ пен сордың айқасында,

Өмір-өлім шайқасында,

Күштілердің мәртебесі жеңеді.

Көк мұхитта мінгеннен соң кемеге,

Тәуекелге бел бумасаң немене.

Жағалауға ұмтылады өр көңіл,

Сенім ғана жан бітіріп денеге.

Қос аққуға мекен болмас екі айдын,

Бір биеге таласады екі айғыр.

Арпалысқан қан майданның соңында,

Біреуінің сау қалуы неғайбыл.

Басқа амал менде мүлде қалмады,

Сайтан үміт болашаққа жалғады.

Не өлімге жем болармын аранды,

Не болмаса орындалар арманым.

Магомедтің даңғойлығын білемін,

Осы сырға есеп құрды жүрегім.

Бұл аймақта жыға алмайды ешкімде,

Оның дағы сом темірдей білегін.

Денесі зор, дүлей күшті алыпсоқ.

Бұл аймақта Магомедтей алып жоқ,

Бірақ менің халқым қазақ емеспе,

Ал ендеше алып тумас халық жоқ.

Көптен күттім осы сәтті сағынып,

Бостандықты аңсауменен зарығып.

Туған шығар бір Адайдың баласы,

Нарды жығар,

Осы менде бар үміт.

Тәуелсіздік қымбат байлық алтыннан,

Іздеп келер адам жоқпа артымнан.

Магомедті жамбасқа алар бір жігіт,

Табылады деп ойлаймын халқымнан.

Құдай маған бермесе де ерікті,

Жаратыпты айдай сұлу көрікті.

Мендей сұлу қызғалдақты туғанда,

Туған болар ұлдарын да бөрікті!
Арманнан хабар алдым,

Кешікпей тез кел деген.

Жеткізген бар жағдайды,

Қып-қысқа сөздерменен.

Егіздей түсінеміз,

Бар сырды көңілдегі.

Ақылмен күшім егіз,

Аттандым өзге елге мен.

Кішкентай бала кезден күреске болдым құмар,

Ауылда жан болмайтын белдесіп мені жығар.

Бұла күш бойымдағы атақты Маңғыстаудың,

Бабалар қаны тамған,

Әулиелер жаны қалған,

Аруағының желі шығар...
-Ау, ағайын жақындаңдар,

Шуламаңдар, бақырмаңдар,

Әрбір елдің еркелері,

Әрбір елдің серкелері,

Бағын сынар ортада,

Балуандар жекпе-жегі,

Басталады ортаңызда қоршаған.

Куә болар мол қызыққа қанша жан.

Өзгеше ғой бүгінгі күн ерекше,

Өзгеше ғой тігілетін силықтар.

Ең кіші сый Ақалтеке биесі,

Содан кейін Қарақұмның түйесі.

Бас бәйгені жеңген адам халайық,

Мына тұрған хас сұлудың иесі.

Деп баршаға жар салып,

Айқайлайды бар даусымен жаршы анық.

Естіртпейді шуылымен сонда да,

Бұл мейрамға жиналған жұрт соншалық.

Тұрыс барма кезек берсе ұрысқа,

Балуандар шықты ортаға жұлысқан.
Магомедтің тегеуіріне шыдамай,

Талай мықты ала шаң боп құлады-ау,

Кейбіреулер белдесуден ығысқан,

Шыға алмай қалып қойды бұрышта!

Хас сұлудан, жас сұлудан үміткер,

Шықты ортаға қаншама нар жігіттер.

Сау қалмады жерге тимей жауырындар,

Магомедтің тырнағына іліккен.

“Жауырыны жерге тимей кетеме,

Кетеді ме Гүлмаржанды жетелеп”.

Тұла бойым бір суынып, бір ысып,

Қорқыныш пен күдік төмен ығысып.

Атып шықтым бір аллаға сиынып,

Намысыма тырысып.

Төтеп бермей қайратына жан адам,

Магомед тұр менмендікпен қараған.

Буырқанып бұлшық еті бурадай,

Өзін жалғыз жеңімпазға санаған.

Масаттанып жеңістердің желіне,

Әп дегенде менсінбеді мені де.

Осы керек дандайсыған талайды,

Қойып едім мен тиісті жеріне.

Талайларды бас асырып лақтырдым,

Талайлардың аузын шаңға қаптырдым.

Кейбіреулер келген жерін ұмытып,

Орынынан басы айналып шақ тұрды.

-Уа, Бекет деп,- аруақты шақырып,

Жұлып алдым жерден оны ақырып.

Айналдырып екі мәрте төбемде,

Алып ұрдым таулықтардың батырын.

Бағанадан гуілдеген қалың жұрт,

Тып-тыныш боп қалды бір сәт абыржып.

Шапшаңдықпен, шеберлікке сүйсініп,

Таңдайларын қақты сосын тамылжып.

Дүрсілдейді аспанға атып жүрегім,

Ақтаған соң қалың елдің тілегін.

Уа, Бекет деп ақырғанда артымда,

Бар Маңғыстау сыйынғанын білемін!

Жауырыны жерге ешбір тимеген,

Көңілін әркез жеңіс сезім билеген.

Қиын еді Магомедтей палуанға,

Жеңілістің ащы дәмі күйреген.

Бірақта ол ер екенін танытты,

Қап тауының асқақтығы қалыпты.

Төс қағысты жеңілгенін мойындап,

Тоқтатты да тұра ұмтылған халықты.

Эпилог

Жарқырайды көктемгі күн арайлы,

Көңілдерге жылы шуақ тарайды.

Құшақтасып елге оралған үшеуге,

Шал Маңғыстау қуанышпен қарайды!!!!

жүктеу/скачать 183.54 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: