тоқсан
Бөлім: Экология және тұрақты даму Тақырыбы:Экожүйелер
Оқу мақсаты 5.6.1.1 Экожүйенің құрамдас бөліктерін анықтау
Бағалау критерийлері Білім алушы
Экожүйенің құрамдас бөліктерін атайды
Тапсырма
Ұғымдар мен анықтамаларды сәйкестендіріңіз.
1. Түзушілер
|
2. Тұтынушылар
|
3. Ыдыратушылар
|
А) бұлар бейағзалы қосылыстарға ауыстырып, өлі ағзалы заттарды тұтынады. Оған ұқсас ағзалар, саңырауқұлақтар және
кейбір жануарлар жатады.
|
В) фотосинтезді жүзеге асыратын өсімдіктер (негізінен алғанда
жоғары сатыдағы өсімдіктер).
|
С) негізінен дайын органикалық заттармен қоректенетін ағзалар. Бірінші және екінші қатар болады. Бірінші қатар
өсімдіктермен қоректенеді. Екінші қатар өсімдіктерді жемейді, жануарлармен қоректенеді. Әдетте бұлар қасқыр, жолбарыс, шиебөрі тәрізді жыртқыштар болып келеді.
|
Сурет бойынша экожүйенің құрамдас бөліктерін анықтаңыз.
|
Мысалдар
|
Мекен ету ортасы
|
|
Түзушілер
|
|
|
Тұтынушылар
|
|
|
Ыдыратушылар
|
|
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
ұғымдар мен анықтамаларды сәйкестендіреді;
сурет бойынша түзушілерге мысал келтіреді және мекен ету ортасын көрсетеді;
сурет бойынша тұтынушыларға мысал келтіреді және мекен ету ортасын көрсетеді;
сурет бойынша ыдыратушыларға мысал келтіреді және мекен ету ортасын көрсетеді.
|
|
Тақырыбы:
|
Экожүйелер
|
Оқу мақсаты
|
|
5.6.1.2 Экожүйе түрлерін жіктеу
|
Бағалау критерийлері
|
Білім алушы
Экожүйе түрлерін анықтайды
|
Ойлау дағдыларының деңгейі
|
Қолдану
|
Тапсырма
|
|
|
Берілген ұғымдарды экожүйе түрлеріне қарай жіктеңіз және себебін түсіндіріңіз: Теңіз, орман, көл, тау, арал, шөл дала, сазан, түйе, батпақ, балдыр.
Су экожүйесі Жер беті экожүйесі
Таңдалған ұғымдар Себебі Таңдалған ұғымдар Себебі
|
|
|
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
|
су экожүйесінің бөлімдерін таңдайды;
жер беті экожүйесінің бөлімдерін таңдайды;
таңдалған ұғымдардың қасиеттерін жазады.
|
|
|
Тақырыбы: Экожүйелер
|
Оқу мақсаты
|
|
5.6.1.3 Экожүйеге экологиялық факторлардың ықпал етуін түсіндіру
|
Бағалау критерийлері
|
Білім алушы
Экожүйеге ықпал ететін экологиялық факторларды атайды
Экожүйеге экологиялық факторлардың ықпал ету себебін анықтайды
|
Ойлау дағдыларының деңгейі
|
Қолдану
|
Тапсырма
|
|
|
Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіннен экологиялық факторларды теріп жазыңыз және ықпал ету себептерін сипаттаңыз.
Адам табиғатсыз өмір сүре алмайды. Адамдар табиғат байлықтарын есепсіз пайдаланып, экологиялық ойсырауға ұшырады. Елді мекен маңындағы ағаштардың кесілуі, бұлақ көздері мен өзендерінің ластануы, қоқыстардың көбеюі, кейбір аңдар мен құстардың жойылуы – бұл үлкен мәселе. Әсіресе автокөліктер мен өнеркәсіптердің көбеюі ауаны және топырақты ластауда. Адамдардың электр қуатына сұранысының артуы жер қойнауындағы минералды ресурстардың игерілуін тездетіп, пайдалы қазбалардың сарқылуына және жер бедерінің өзгеруіне әсерін тигізуде.
Экологиялық факторлар Ықпал ету себебі
|
|
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
|
экожүйеге ықпал ететін экологиялық факторларды атайды;
экожүйеге экологиялық факторлардың ықпал ету себептерін сипаттайды.
|
Тақырыбы: Экожүйелер
|
Оқу мақсаты
|
|
5.6.1.4 Табиғи және жасанды экожүйелерді салыстыру
|
Бағалау критерийлері
|
Білім алушы
Табиғи және жасанды экожүйелерді ажыратады
|
Ойлау дағдыларының деңгейі
|
Қолдану
|
Тапсырма
|
|
|
Берілген сөздерді табиғи және жасанды экожүйелерге ажыратып жазыңыз: Бақша, орман, қала, теңіз, мұхит, шабындық, парк, аквариум, канал, өзен, тоғай.
Табиғи экожүйе:
Жасанды экожүйе:
Табиғи және жасанды жүйелердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстырыңыз.
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
табиғи экожүйелерді анықтайды;
жасанды экожүйелерді анықтайды;
табиғи және жасанды экожүйелердің ұқсастықтарын жазады;
табиғи және жасанды экожүйелердің айырмашылықтарын жазады;
табиғи және жасанды экожүйелердің ортақ ерекшеліктерін жазады.
|
Тақырыбы : Тірі ағзалардың саналуандығы
Оқу мақсаты 5.6.2.1 Ағзаларды тірі табиғат дүниесіне жіктеу
Бағалау критерийлері Білім алушы
Ағзаларды патшалықтарға жіктейді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Тапсырма
Қолдану
Тірі табиғат дүниелерін сипаттамаларымен сәйкестендіріңіз.
Тірі табиғат дүниелері
|
Сипаттамалары
|
Вирустар (1)
|
А) төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең көп тарағаны, олардың 100000-дай түрі кездеседі. Басқа өсімдіктер типтерінен басты
айырмашылықтары пластидтері, хлорофилі болмайды.
|
Бактериялар (2)
|
В) тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі
|
Саңырауқұлақтар (3)
|
С) тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі. Жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық қосылыстармен қоректенеді.
|
Өсімдіктер (4)
|
D) тек микроскопта ғана көрінетін аса ұсақ микробтар және олар көптеген әр алуан аурулар туғызады
|
Жануарлар (5)
|
E) тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың
бірі. Құрлықтың барлық жерінде өседі, суда кездесетін түрлері де бар. 375 000-ға жуық түрі бар.
|
Жауабы:
1 2 3 4 5
2. Берілген түйінді сөздерді пайдаланып, өсімдіктер дүниесі мен жануарлар дүниесінің айырмашылықтарын көрсетіңіз:
Хлорофилл, дайын органикалық заттармен қоректенеді, белсенді қозғалыста болады, органикалық заттар түзеді, фотосинтез, тұтынушылар, түзушілер, оттегін бөледі.
Өсімдіктер Жануарлар
|
|
|
|
|
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
тірі табиғат дүниелерін сипаттамаларымен сәйкестендіреді;
өсімдікке тән қасиеттерді жазады;
жанауарларға тән қасиеттерді жазады.
|
Тақырыбы: Тірі ағзалардың саналуандығы
Оқу мақсаты 5.6.2.2 Біржасушалы және көпжасушалы ағзаларды сипаттау
Бағалау критерийлері Білім алушы
Біржасушалы және көпжасушалы ағзалардың ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Біржасушалы және көпжасушалы ағзаларды кестеде берілген белгілер бойынша сипаттаңыз.
Біржасушалы және
көпжасушалы ағзалар
|
Мекен ортасы
|
Қоректенуі
|
Құрылысы
|
Пайдасы немесе зияны
|
Бактерия
|
|
|
|
|
Амеба
|
|
|
|
|
Гидра
|
|
|
|
|
Қасқыр
|
|
|
|
|
Алма
|
|
|
|
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
біржасушалы ағзаларды сипаттайды;
көпжасушалы ағзаларды сипаттайды.
|
Тақырыбы: Табиғатты қорғау
Оқу мақсаты 5.6.3.1 ҚР экологиялық мәселелерін атау
Бағалау критерийлері Білім алушы
ҚР экологиялық мәселелерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Экологиялық мәселелерді атаңыз және себеп-салдарын негіздеңіз.
Суреттер
|
Экологиялық
мәселе
|
Себебі
|
Салдары
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Дескриптор Білім алушы
экологиялық мәселелерді атайды;
экологиялық мәселелерінің себеп-салдарын анықтайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
