Алматы 2013 Рецензенттер: Алибеков С. Т
б) «Авторлық құқықты қорғау туралы Дүниежүзілік конвенция»
жүктеу/скачать 2.59 Mb.
|
| б) «Авторлық құқықты қорғау туралы Дүниежүзілік конвенция»
Берн конвенциясы Брюссельде енгізілген өзгерістерінен кейін де Батыс Еуропа капиталистік мемлекеттерінде, Азия мен Американың кейбір дамыған мемлекеттерінде әлі де авторлық құқық қорғау саласындағы құқықтың негізі болып қала берді. Оның ең негізгі кемшілігі – ірі кітап шығарушылар пікірінше, АҚШ-тың жоқ болуы. АҚШ-тың Берн одағына кірмеуінің басты себебі – Конвенция бойынша авторлық құқықты қорғау деңгейі ұлттық заңына қарағанда күрт жоғары болды. Американың кітап нарығы капиталистік мемлекеттер арасында ең ірі болған. 50 жылдардың басында АҚШ-та бұл салада істейтін жұмыскерлер саны (6 млрд. доллар көлеміндегі жылдық табыспен) 470 мың адамнан асты. Бұл банкілік, электр, газ және көмір өндіру, сияқты өнеркәсіп салаларының көлем көрсеткіштерінен жоғары болды. Бірақ, шет мемлекеттерге өзінің баспа өнімдерін экспорттағанда кітап өндірушілер мен саудагерлер елеулі зардап шеккен. Оған себеп, АҚШ-та тұңғыш жарияланған туындылар, оның шегінен тыс жерде қорғалынуға жатпады, нақ осы мәселе АҚШ-тың авторлық құқықты халықаралық қорғау жүйесіне кіруге ұмтылысына себеп болды. Осылайша, авторлық құқықты қорғау туралы Дүниежүзілік конвенцияны қабылдау себептері жөнінде айта келгенде, біріншіден бұған АҚШ-тың ұмтылысын ескеру керек, екіншіден, басқа да көптеген мемлекеттердің формальдылық пен императивтік шарттары неғұрлым аз мөлшерде болатын халықаралық конвенцияны құру мүдделерінің болғаны да сөзсіз. Жаңа конвенцияны құру жұмыстары 1948 жылы басталып, 3 жыл жүргізілді. 1951 жылдың қарсаңында конвенция жобасы дайын болды. Авторлық құқық туралы Дүниежүзілік конвенция Женева қаласында 1952 жылдың қыркүйегінде 50 мемлекеттің қатысуымен үкіметаралық конференцияда ЮНЕСКО қолдауымен қабылданды. Конвенция 1955 жылдың қыркүйегінде күшіне енді. Конвенция нормативтік емес сипаттағы ережелерден тұратын преамбуладан басталады. Бұл конвенция халықаралық өзара түсіністіктің неғұрлым жағымды болуы мақсатында интеллектуалдық шығармашылық туындыларының еркін таралуына және бұл ереженің мүмкіндігінше барлық мемлекеттерге ыңғайлы болуына бағытталған жалпы декларацияның бар болуымен ерекшеленеді. Конвенцияның преамбуласында Берн мен Американаралық конвенцияларына негізделген халықаралық келісімдер негізінде құрылғандығы нақты белгіленген және бұл ережелерге таралмайды. Бар көпжақты және екіжақты келісімдер мен конвенцияның ара қатынасын реттеу мәселесіне конвенцияның 17, 18, 19 баптары мен 17-баптың қосымша Декларациясы арналған. Мұнда екі мәселе реттеледі: 1) Берн одағынан шығып Дүниежүзілік конвенцияға қосылған мемлекеттерге санкция қолдану арқылы Дүниежүзілік конвенцияның бәсекелесу әсерінен Берн одағын қорғау; 2) Берн одағының мемлекеттеріне Дүниежүзілік конвенцияны қолдану тәртібін орнату. Дүниежүзілік конвенция Берн конвенциясы ережелеріне және одақ мүшелігіне ешқандай әсер тигізу ниеті жоқ деп 17-бапта нақты белгіленген. Берн мен Дүниежүзілік конвенциялар арасындағы құқықтық байланысты 17-бапта негізделген Декларация орнатты. Декларацияға сәйкес Берн одағы мүшелерінің аумағының бірінде де 1951 жылдың 1 қаңтарынан кейін шығарылған туындылар Дүниежүзілік конвенцияның қорғауына жатпайды. Берн одағын нығайту мақсатына Декларацияның тағы да бір ережесі арналған. Оған сәйкес, Дүниежүзілік конвенция Берн одағы мүшелерінің арасындағы қатынастарына араласпауы тиіс. Мысалы: Итальяндық туынды Францияда қорғануды қажет етсе, (2 мемлекетте Берн, Дүниежүзілік конвенцияларының қатысушылары болып табылады), тек Берн конвенциясының ережелерін ғана қолдануға болады. Авторлық құқық иелерінің мүдделерін қорғауының негізгі ережесі ретінде ұлттық режим қағидасын басшылыққа ала отырып, Дүниежүзілік Конвенцияның қатысушы мемлекеттерінде авторлық құқықтық қорғауының минимумын қамтамасыз ететін материалдық құқықтық нормаларынан тұрады. Мұндай нормалар қатарына: аудару құқығын бекіту мен 25 жылдың минималды қорғау мерзімін орнату ережелері жатқызылады. Аудару құқығын шектеу кезінде, Конвенция бұрын халықаралық тәжірибеде болмаған бұл құқықты шектеу әдісі «мәжбүрлі лицензия» беруді арқылы жүзеге асырды. ұлттық режимді шектеудің тағы бір жағдайын айтып кетуге болады. Кейбір мемлекеттерде мүдделі тұлғаның қорғалынатын туындысына авторлық құқығы танылуы үшін формальдылықтарды1 орындауы тиіс. Авторлық құқық туралы Дүниежүзілік конвенцияның негізгі ережелерін қарастыруды бітіре келе, оның тағы да үш жағдайын ескеру керек: Конвенцияға ескертпе жасауға болмайды. Осыған сәйкес, конвенцияға қосылатын мемлекеттер конвенцияның барлық ережелерін түгелімен қабылдауы тиіс. Қатысушы мемлекеттердің арасында дамуындағы жағдайда, ол халықаралық соттың қарауына жатқызылуы тиіс. Конвенцияға мүше болғысы келетін әрбір мемлекеттің өзінің ішкі заңдылығы конвенция ережелеріне бейім болуы тиіс. жүктеу/скачать 2.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|