Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы а. Б. Марденов, Ж. К. Елубаев балалардағы хирургиялық аурулар

Ол негiзiнен тыныс жолдарына әр тұрлi тосын заттар түскенде, iрiңмен бiтелгенде байқалады.

Аурудың клиникасы, басталуы, алғашқы белгiлерi. Ауру баланың жасына қарамайды, алғашқы белгiлерi баланың көгерiп, ентiктiң көбеюiмен байқалады. Ентiк және көгеру белгiлерiнiң айқын бiлiнуi ателектаздың көлемiне тiкелей байланысты. Құсу белгiсi бұл ауруға тән емес.

Баланың жалпы жағдайы ауыр, ол негiзiнен тыныстың жетiмсiздiгi арқылы анықталады.

Обьективтi тексерiп қарағанда ауру шалдыққан өкпеде дем алу процесi баяулайды, кеуде ортасының шекарасы ауырған өкпеге қарай ығысады, перкуссия кезiнде ателектазға шалдыққан өкпеден дыбыс қысқа баяулап шығады. Тыңдағанда өкпеге ауа өтуi белгiсi өте баяу естiледi. Кеуде қуысы мен iш қуысы аралығының көк етiнiң контуры аталектазға шалдыққан кеудеде жоғары тұрады.

Диагнозды анықтау ұшiн керегiне қарай бронхоскопия, ал ұзаққа созылған ателектаздың болу сылтауын анықтауға бронхография тәсiлi қолданылады. Бронхоскопия өкпе iшiн керiп, жуып тазалау ұшiн жасалады. Ателектаздың болдырып тұрған сылтауы анықтал­са, соған қарсы ем қолданылады. Ол өкпе iшiндегi тосын заттарды алып тастауға, iрiңдi жуып тазалауға т.б. негiзделген.

өкпенiң кебiнуiң көп жағдайда тыныс жолдары қабаттарының жұмсақ жетiмсiз болуынан байқалады. өкпеге дем алған кезде кiрген ауа толық керi шыға алмайды сондықтан да өкпенiң тiнi керiлiп торсықтанып кетедi.

Аурудың басталуы, алғашқы белгiлерi, туа салысымен бiлiнуi мұмкiн, кейде кейiнiрек те байқалады. Төтенше басталған өкпе бөлiгiнiң кебiнуi- жылдам, әрi өте тез дамиды, негiзгi бөлiгi ба­ланың дем алысы жиiлеп, ентiктiң көбеюi арқылы бiлiнедi. көгеру белгiсi де бара-бара айқын дараланады. Созылмалы өкпе кебiнуi аз­даған ентiк арқылы ғана айқындалады.

Ентiк көгеру белгiлерi балада ылғи бiлiнедi, әсiресе олар балаға тамақ бергенде, жөргегiн ауыстырғанда анық сезiледi, кұше­йедi. құсу бұл ауруға тән емес.

Жалпы жағдайы өте ауыр, тыныстың төтенше жетiмсiздiгi мен жұректiң, өкпенiң ауру бөлiгiндегi кебiнудiң нәтижесiнен, кеу­де қуысының ауырмаған бөлiгiне қарай ығысуынан болады. Осының нәтижесiнде баланың сау өкпесiне ауа өтпей ол сырттан қысылады. Осы механизмдердiң бірi гипоксияны кұшейтедi.

Обьективтi тексерудiң нәтижесiнде кеуденiң ауруға шалдыққан бөлiгiнiң торсиып ұлкейiп тұрғаны, жұректiң шекарасының өзгерiп, оның ауырмаған кеуде қуысына қарай ығысқаны, кеуденiң ауруға шал­дыққан ауданын саусақпен соққанда таңқылдаған дыбыстың шыққаны, тыңдағанда өкпе дыбысының ұлсiрегенi аңғарылады.

Рентген әдiсiмен тексергенде жұрек суретi сау кеуде қуысына қарай ығысқаны , өкпенiң ауруға шалдыққан ауданына өкпе суретiнiң мөлдiрлiгiнiң көбейгенi, көк еттiң төмен тұрғаны, ал томографияда керiлiп тұрған өкпе тiнi, мен ұшбұрыштанып семiп қалған өкпе су­ретiнiң көлеңкесi көрiнедi.

Диагнозды толық анықтауға кеуде қуысын инемен тескенде өкпе­ден аздаған ғана ауаның алынуы, баланың жағдайының жақсармауы, бронхография жасағандығың қиылып қалған бронхылардың контурының көрiнуi, ангиопульмонографияда өкпе қан тамырларының қатты керiлгенi анықталады.

Емдеу: аурудың диагнозы анықтала салысымен хирургиялық ем қолданылады. Кеуде қуысын ашып, өкпенiң ерекше керiлiп тұрған ау­даны кесiлiп алынып тасталынады.

Бұғана сынуы

Жаңа туған нәрестелерде бұғана сынуы жиі кездеседі және патологиялық босанумен байланысты болады. Зақымдалу баспен туу кезіндегі өзіндік босану, тар жамбас, судың ерте кетуі және т.б. байқалуы мүмкін. Сынық толық және толық емес болады.

Клиникалық бейнесі. Сынық аймағын қараған кезде сынық ығысуы, гематома жерінен зақымдалған аймақта жұмсақ ұлпалардың ісінуі байқалады. Толық сыну кезінде бала қолын мәжбүр қалыпта ұстайды және қозғалтпайды.Ол иық өрімінің зақымдалуы әсерінен Эрба түріндегі салдану туралы жалған ой тудырады.

Сыну аймағын пальпациялағанда бала мазасызданады, бірақ тыныш қалпында ауру баланың жағдайы сау баладан ажыратылмайды. Жылжумен болатын бұғана сынуының жиі кездесетін белгісі сынық крепитациясы болады. Сынық аймағына саусақтарды қойған кезде крепитация сезіледі.

Сүйекүсті қабаты сынған кезінде диагнозды туғаннан кейін 5 –7 күні қояды, бұл кезде көзге көрінетін бұғана аймағында үлкен сүйел байқалады.

Емі. Бұғана сынығын емдеу үшін қолды денеге 7 күнге тақса жеткілікті (қолтық аймағына тақта жастықшасын салу керек). Болжамы қолайлы.

Иық және сан сүйектерінің сынуы сирек кездеседі және ұрықтың аяқ немесе жамбаспен жату кезінде акушерлік көмек беру нәтежесінде пайда болады. Сынық негізінен, түтікше сүйектің диафизі ортасында кездеседі, ал сынық кеңістігі ұзын немесе қиғаш өтеді. Иық және сан сүйектерінің проксимльды және дистальды бөлімдерінің жарақаттық эпифизеолизі өте сирек кездеседі. Сүйектену ядроларының болмауынан рентгендиагностика қиынға түседі, ол осы зақымдалулардың кеш диагностикасына алып келеді.

Иық сүйегінің диафиздік сынуларда жарақаттанған қол қозғалысының болмауы анықталады. Қатты ығысу кезінде сынған аймақта патологиялық қозғалыс, жарақаттың ісінуі және крепитация анықталады. Науқас баланы зерттегенде сынық крепитациясын анықтауға болмайды, себебі әрбір қозғалыс нәрестенің ауырсыну сезімін жоғарлатады және иық сүйегінің орталық 1\3 –де орналасқан кәрі жілік жүйкесін зақымдауы мүмкін.

Сан сүйегінің сынығының бірнеше ерекшелігі бар: аяғы нәрестеге тән тізе және жамбас –сан буындарында бүгілу қалпымен және бүккіш бұлшықеттердің физиологиялық гипертония әсерінен ішке бүгілген болады. Сонымен қатар негізгі симптомдар айқын көрініс береді – деформация, патологиялық қозғалыс, крепитация және жарақаттың ісінуі. Рентгенография диагнозды дәлелдей түседі.

Нәрестелерде иық буыны сынуы кезінде Шеде бойынша лейкопластырмен тік тарту қолданылады. Егер ол белгілі бір себеппен жүзеге асырылмаса, онда Креде әдісін қолдануға болады: аяқты жұмсақ бинтпен бала денесіне бекітеді. Аяғы толық тізі буынында жазылған және жамбас-сан буында бүгілген, санның алдыңғы бөлігі ішке, балтыр-кеудеге, ал табаны иық үстіне дейін жеткізіледі. Іш және шап аймағына таңба салу керек.

3-5 күннен кейін таңғышты ауыстырады, себебі ол босаңсиды және аяқ-қолдың жағдайын бақылау керек. Сынық 2 аптадан кейін бітіседі. Осы таңғышты бала күтімі үшін өте қолайлы, бірақ сынық жарықшақтарының орналасуы дұрыс болмауы мүмкін.

Жарақаттың эпифизеолиздер иық сүйегінің өзіне тән бейнесі болады. Оған иық және шынтақ буын аймақтарында жарақаттың ісінуі, қан кету және қозғалыс кезінде ауру сезімі тән. Иық сүйегінің дистальды шетінің эпифизеолизі кәрі жілік немесе орталық жүйкенің салдануымен жүруі сирек емес. Эпифиз аймағында сүйек ұлпасының болмауы салдарынан рентгендиагностика мүмкін емес, ол тек 7-10 күні сүйек сүйелін көруге болады және бұрын болған жарақаттың сипаты туралы сұрақты шешуге мүмкіндік береді.

Емдеу кезінде бірмезеттік репозиция және кейін ортафизиологиялық қалыпты жеңіл гипсті лонгетамен бекіту қажет. 10 күннен кейін иммобилизацияны тоқтатып, емдік денешынықтыру жасалады. Физиотерапия жүргізілмейді.

Сан сүйегінің проксимальды бөлігінің эпифизеолизі кезінде санның туа пайда болған шығуымен ажыратпалы диагностика жасалады. Жарақат кезінде ісіну, қозғалыс кезінде ауру сезімі, қан кету байқалады.

Сан сүйегінің дистальды бөлімінің эпифизеолизі ісіну және тізе буынында деформация байқалады. Зерттеу кезінде “ тырс ету “ симптомы тән. Рентгенологиялық сан сүйегінің дистальды эпифизінің сүйектену ядросының ығысуы анықталады. Емі – бірмезеттік жабық репозиция және 10-14 күнге аяқты гипсті лонгетамен бекітеді.
Балалардың бас ми жарақаты. Кефалогематома. Гидроцефалия. Краниостеноз. Жұлын ми жарақаты.

• 
  басының, денемен салыстырмалы түрде үлкендігі;
  
• 
  бас қанқасының ми бөлігі бет бөлігінен басым болуы.
  
• 
  бас қаңқасының күмбезін жауып тұрған жұмсақ тіндердің жұқалығы:
  
• 
  қан тамырларына бай болуы;
  
• 
  тepi асты диплотикалық, қабықты, ми веналары арасыңда анастомоздардьң молдығы;
  

—нерв, кан тамыры, сүйектердің-құрлысыньң дамып, жетілуі аяқталмағаны;— ми

- қыртысты орталық анализаторларының жетілмеуі; (Е.Л. Хадбаева, 1997 ж.).

Негурлым баланьң жасы кіші болса, соғұрлым бас қанқасының ерекшеліктері айқындала түседі. Баланьң басы туғаннаң бастап жыныстық жетілуге дейін өседі. Үш кезеңге бөлінеді:

1-ші кезең - 3 жасқа дейін;

2-ші кезең - 3 жастан 7 жасқа дейін;

3-ші кезең - 7 жастан 14 жасқа дейін;

Алғашқы 6ipiншi жылға дейін дене салмағыңың тез өcyi жәңе организмнің дамуы аса қарқынды жүреді. Қыртыс асты орталықтар icкe қосылып, сүт тістері пайда бола бастайды.

Екінші кезеңде сүт тістері саны көбейіп ,бас-мн қыртыстарының дамуы мен қимыл қозғалысы .

Ми қыртысы дамуы күшейеді. Дене салмағы мен өсудің көрсеткіштері біртіндеп ересек адамның дәрежесіне жетеді. Өсу процесі кезінде басқа ағзаларға қарағанда бала басы Ф. И. Валькер (1959) бойынша нәрестенің басының ұзындығы дене ұзындығының 1/4-ін, 2 жаста-1/6,12 жаста 1/7 және 25 жаста 1/8 бөлігін құрайды.

Нәрестелердің үстінгі және астыңғы жақ сүйектернің, мұрын сүйектерінің, бет доғасының әлі жетілмеуінен бас қаңқасының ми бөлігі бет бөлігінен басым.

Бас қаңқасының негізі кішкентаи және ұзын, ал күмбезі үлкен. Нәрестелердің қабақ усті доғасының болмауынан және маңдай төмпешіктерінің айқын көрінуінен, олардың бас қаңқасы бес бұрышты тәрізді. Маңдай сүйектері екеу болады,олардың араларындағы тiгic жақсы білініп тұрады, бет сүйектері салыстырмалы түрде жұқа, жіңішке, құрамыңда борпылдақ тepi асты клетчаткасы көп. Олардың бас қаңқасының тepici әжім сияқты, тез қатпарланып жиналады. Tepi асты клетчаткасында тығыз дәнектер тіні аз. Апоневроздың нашар дамуы, тері асты клет-чаткадан оңай ажыратылуы, сүйек қабымен тығыз байланыспау - туған кездегі жарақаттар кезінде кефалогематоманың пайда болуына қолайлы фактор болып есептеледі.Нәрестелердің сүйек қабы жақсы дамыған және cүйектepi оңай бөлініп тұрады да, тігістерінің орнында сүйек жиектерімен тығыз байланысқан,сондықтан кефалогематомалар 6ip сүйекпен ғана шектеледі.

Самай шұңқырының тереңдігі салыстырмалы түрде аз. Самай ауданында май мөлшері көп, лимфа тамырлары мен тамырларға бай, сондықтан осы ауданда болатын қабыну ошақта-рынан микрофлора көрші аймақтарға тез жайылады да, ол ауыр асқынуларға әкеліп соқтырады.

Жабындыларының артериялары жұқа дәнекер тінінің аздығынан жарақат кезінде ересектерге қарағанда қан ағуы аздау.

Веналары салыстырмалы түрде жұқа, кемерлері тар, негізгі бағандары мен тармақтардың диаметрлері бірдей, 6ipaқ анастомоздары мол.

Бас қаңқасының негізінің сүйектері де ерекшеленеді. Шүйде сүйегіндегі базилярлы бөліқ, шүйде қабыршақтарының латеральді бөліктері арасыңда сіңірлі қабаттар болады. Сына тәрізді сүйектің үлкен қанаты әлі өспеген, ал кіші қанаты жетілмеген. Бас қаңқасының ортаңғы шұңқыры кең және терең, ал артқы шұңқыры жазық және тар.

Нәрестелердің бас қаңқасыңда фиброзды жарғақшалы еңбекшелері болады, ол жерде сүйек тіні болмайды.

Жарақат алған соң балалардың миының функциясының балалардың ерекшелігі клиникасының бас қаңқасының функциональдығы мен компенсаторлығының

молдығына байланысты.

Бастың жабық жарақатына тиімді әсер ететін 3 фактор:

1-Tiгicтep мен еңбекшелердің ауыспалылығы

2. Сүйек тіңдерінің фиброзды болуы.

3- Жұмсақ тіндер мен сүйектің өзара байланыстығы.

Н. Г. Дамье (1960) балалар жасына байланысты жарақаттарға әр түрлі клиникалық озгерістермен жауап береді.

1-ші кезеңде (1-3 ж) cүйектepi арасындағы тігістер әлі жабылмаған, сондықтан жарақат күші тек жергілікті әсер етеді.

П-ші кезеңде (3-7 ж.) сүйектер жиектері бүгіледі, бірақ сүйектері 6ip-6ipiмен толық. бipiгin өспеген, сондықтан эластиканың бас қаңқасы жарақатты күшті азайтып, ашық әcеpi жақын жатқан бөлімдерге шамалы ғана жайылады.

Ш-шi кезеңде бас қаңққасының тігістерінің сүйектенуі не жарақат әсері барлық қаңқа сүйектеріне жайылады. 22 жаста бас қаңқасының тігістepi толық, сүйектеніп бітіеді. Бас қаңқасының шұңқырларының анатомиялық ерекшеліктері бар. Алдыңғы шұңқыр алдынан бет қаңқасының бұлшық. еттерімен, сүйектермен қоршалған. Ортаңғы шұңқыр кең және терең орналасқан, бас қаңқасының ең әлсіз жері болып табылады. Бұл ерекшелік табиғи тігістердің көп болуымен, негізгі сүйектің қанатшаларының, дұрыс бекімеуімен, самай сүйегінің пирамидасының құрылысының ерекшелігімен түсіндіріледі. Пирамиданың, ұшы жыртық тесікке шығып тұрады, ал артыңда мойылдырық тeciri орналасқан жарақат күші әсер етсе, ол пирамидаға бет өсіндісі арқылы тарайды, сондықтан әлсіз, қауіпті жер болып саналады. Бұл шұңқырда кездесетін зақымдануларды былай түсіндіруге болады, ортаңғы шұңқырда күш әсерінен екі жақта (алдыңғыы, артқы шұңқырлар) қысып тастайды. (Р.И. Эдиас, Қ.С. Ормаңтаев)

Артқы шұңқыр қалыңдау және тар. Жарықшағы сүйекке вертикальді орналасқан. Бас қаңқасының негізгі сүйектернің құрылысының, күмбездің айырмашылығы оның негізін жұқа пластиңка құрайды, олардың арасыңда әр түрлі мөлшерде ауалы қуыстар бар. Бұл пластиңкалар әр түрлі жазық.тықта жатады және әр түрлі бұрыштармен байланысып, механикалық күштің әсерінің бұзылатын "торша" тәрізді орналасады және жарақат күшін тежейді.

Мидың қатты қабығы ересектердікі сияқты, биологиялық, барьер ретінде бас миын инфекциядан қорғайды. Басқа қабықшалары өте жұқа, бірақ, коллаген талшықтары көп болады.

Нәрестелерінің бас миының қатпарлары ересектерден өзгеше, сондықтан операцияға қажет болатын қатпарларының проекциялық сызықтары да ереқшеліңеді. Ңейрогуморальдық. жүйесі жетілмей туған нәрестелердің тууы кезіңде алған ми жарақатынан өзгеруі туралы (И.О. Сәулебекова), липидтердің өзгерісі туралы (Б.Д. Жұрқабаева, Б.Ң. Надиров) ғылыми еңбектерінде дәлелдейді.

-жедел және созылмалы клиникалық өзгерістерге, өciп келе жатқан организмдегі

-Бала миы аз күшпен түскен жарақатта да. өзгеріске ұшырайды,.

- Бала миыңдағы компенсаторлық қабылеттер оның миың ауыр жарақаттан аса өзгеріссіз аман-есен шығуына да көмегін тигізеді.

Нерв жүйелерінің функциональді жетіспегендігі мен пластикалығының және ми тіндеріндегі су молдылығы болса, одан әpi ми қабаты мен тамырлар эластикасы, бас сүйектерінің тез сынбауы, майысқақтығы доп тәріздес сынықтар қалыпты суйеқ тігістері ажырап ашылулармен түсіндіріледі.

- Сондықтан балаларда бас сүйегінің түбінің сынуы аз кезігеді. Ми iшi гематомасы мен субарахноидальдік қан құйылу аз болады. (З.Ш. Жамалоса - гемостаз туралы)

Бас миының жарақаттануыңдағы патогенезіндегі ерекшеліктері (Г.П. Мақеев, Б.Д. Соң, В.В. Сқоробагатов) қан айналысы мен ми сұйықтар айналысының өзгешеліқтерімен түсіндіріледі. Қатты ми қабыршағындағы веноздық синустармен бас жабуының тіңдеріндегі көк қан тамырлары араласуы және субарахноидальды қ.уыстардың қендігі қлиңиқалық қомпенсациясын жоғарылатады. Бірақ жарақаттан кейінгі уақытта қарыңшақтар гидроцефалиясына, эпилепсияға, "өскіш сынықтарға" әкеліп соғуы мүмкін.

АҚШ-та жыл сайын осы жарақаттардан 420 мың адам қаза болған. 1976 жылы 7 млн 560 мың бас ми жарақаттары тіркелген. Ресейде жыл сайың 1 млн 200 мың адамда бас-ми жарақаты кездеседі, Балаларда бас ми жарақаттары барлық. жарақаттардың ішінде 37-80% құрайды. (Қ.С. Ормантаев). 12,7% 3 жасқа дейінгі балаларда жиі өте ауыр түрінде өтеді. (А. Дуйсекесв). Балалар бас сүйегі мен ми жарақаттарының, жіктелуі 1773 ж Пти бас мидың жабық жарақаттарын үш түрге бөлген: 1. шайқалу 2. соғылу 3. басылып қалу.

Қазіргі қолданылатын бас-ми жарақаттарың жіктелуі.

Нәрестелер бас сүйегініңң сынуында, естен танудың болмауы да мүмқін. Есенгіреу, естен тану, кома тез уақытта өтеді де, қимылдық өзгерістерге ауысады. Бұлшық ет тонусы мен рефлеқстердің, өзгерістepi білінбеуі де мүмкін. Сәбилер мен ересек балаларда жеңіл ми жарақаттары жұлын-ми өзгерістермен вегетатистік реакциялар қатар жүреді. Қ,ысқа мерзімді естен тану, қатты құсу, бастың ауыруы, қимыл өзгерістері, адинамия, ұйқышылдық, дел-салдылықтар 6ipiмeн 6ipi алмасып, тез өтуі де балаларға тән. Неврологиялық симптомдар ошақтықты көрсетпей ми түбірі (ствол) симптомдарына ұқсайды.

1. 
   бас миының шайқалуы
   
2. 
   бас миының соғылуы (жеңіл, орташа, ауыр)
   
3. 
   бас миының басылып қалуы
   

б) субдуральді гидрома - жедел, жеделдеу, созылмалы.

в) субарахноидальді қан құйылу
т) пневмоцефалия

д) ми iciнyi.

4) қосымша ағзалардың жарақатымен бipre,

Б. Бас сүйегі зақымдалған түpi:

1)бас миының соғылуы (жеңіл, орташа, ауыр)

2) бас миыңың басылуы.

а) гематома - жедел, жеделдеу созылмалы, эпидуральдд, субдуральді, ми ішілік, бас ми қуысының гематомасы және бас миының әр жеріндегі бірнеше гематомасы.

б) субдуральді гидромасы - жедел, жеделдеу, созылмалы

^в( субарахноидальды қуысына қан құйылу.

^г) ми iciнуі

Д) пневмоцефалия

е) басылған сынық

3) Қосымша ағзалардың жарақаттаңуымен бірге

1) ми қатты қабығының зақымдалуынсыз

2) ми қатты қабығының зақымдалуымен.

3) бас сүйек-ми оқ жарақаты.

Жабық-жұмсақ тін жарасы тереңдігі апоневрозға дейін ашық сүйек-ми жарақат жараның сүйек үсті қабатын өтіп, қатты қабатын тесіп, сүйек сынығымен қоса кезіккенде деп есептейді. (Мосқва).

111 Туылу кезіндегі бас сүйек жарақатттары - қефалогематома.

1. Бас миының шайқалуы (rommotio cerebri) - бас-миы жарақат алғаннан кейін ми функциональдық қызметін кенеттен үзіп, аз уақытқа естен тану болады. Патоморфологиялық өзгеріс тек клеткалық, және клетка асты деңгейде көрінеді. Клииикасы:

Науқас есіне келген соң бас ауыруына, айналуына, жүрек айнуына, құсуына, қулақ шыңылдауына, суық, тер басуына, ұйқысыңың бұзылуына шағымданады .Өмірге маңызды фунқциялар айтарлықтай өзгермеген. Жалпы неврологиялық статуста миқросимптомдар көз қарашығының кішірейуі, үлкейуі, ерін-мұрын бұрышының жазықтануы, сіңір және тері рефлекстерінің ассиметриясы көрінеді.

а) есеңгіреу, жәй ғаңа естен тану, сұрақтарға сөзбен жауап бере алады.

б) ретроградтық амнезия - жарақатталған уақыты ғана есіне түспейді антеградты -жарақатталғаннан кейін аз уақыт еске түспейді.

Демалысы өзгергермеген жүрек соғысы дұрыс.

Беті аппақ-қудай болганмен, біраз уақытта қайта қызарады.

Деңе ыстығы, қан қысымы қалыпты ,

Қанын тексергенде өзгергіс жоқ.

Бас сүйегі сынбаған.

Жарақаттанған соң, алғашқы 6ірінші не екінші аптада науқастың жалпы жағдайы жақсарады.

Емдеу:

• 
  Міндетті түрде төсектік режимді сақтап, ауруханада жатқызу 7-10 тәулік ішінде.
  - бромды натрий 2%, димедрол, супрастин, пифольфен,
  
• 
  Витаминдер В1,В2, В₆ В₁₂, С, асқорутин
  

Жарақат алған баланың жасына байлаңысты (нәрестелерде) дегидратация ұзақ жасалады. Ошақтық, өзгepic болмағаңда папаин ғана жеткілікті (тарату емі ушін). Мектепке 2 жұмадан кейін барады. Диспансерліқ қарау уақыты 2-3 жыл , 6-ай дене шынықтыру сабақтарынан босатылады,

Клиникасы:

Бас-ми соғылуының ауырлығы 3 дәрежеге бөлінеді. (В. М. Угрюмов, 1974 ж.)

а) Жеңіл дәрежедегі ми соғылуы жарақаттан соң естен тану 1-10 минутқа созылады.Науқас eciнe келгеннен кейін бас ауруына, айналуына, жүреқ айнуына, құсуына(қайталана) шағымданады. Көбінесе ретро-антероградты амнезия байқалады. өмірлікмаңызды функциялар көбінесе өзгеріссіз. Неврологиялық симптоматикасы жеңіл:клоникалық нистагм, жеңіл анизокория, пирамида жетіспеушілігінің белгілері,менингеальді симптом жарақаттан кейін 2-3 аптадан кейін жоғала бастайды,субарахнодальді қан құйылу және күмбез сынулары болуы мүмкін.

б) Ми соғылуының орташа дәрежелі жарақаттан соң, естен тану 10 мин-тан 1-2 сағ-қа дейін созылады. Айқын көрінген амнезия, қатты бас ауыруы, қайта-қайта құсуболады, психиқасының бұзылулары кезігеді. Өмipre маңызды функциолардың оқтын-оқ'тын бұзылыстары (брадиқардия ңемесе тахиқардия) қан қысымының жоғарлауы,тыңыс алу ырғақтығының бұзылуынсыз болатын тахипноэ) байқалады, қабықтық,

симптомдары айқын, аз уақытқа созытлатын амнезия. Жарты шарлы ошақты симптоматикалар айқын (парез, паралич, афазия) көбінесе бас сүйек түбі мен қүмбез йектерінің сынулары және субарахноидальда қан құйылуы кезігеді. (А.У. Умешов) Ми соғылуының ауыр дәрежелі жарақаттан соң естен тану бірнеше сағаттан бірнеше аптаға созылады да, өмірге маңызды фуңқциялардың ауыр бұзылыстары болады. Неврологиял ық бағаналы симптомдар (гемодиңамика жүйесі мен тыныс алудың бұзылуы) басым болады. Ошақты белгілер жоғалуы баяу және көбінесе қалдық белгілері қайтпайды. Бас сүйек тү6i және қүмбезі сүйектері сынуы және көп мөлшерде субарахноидальді қан құйылу байқалады.( Фагоцитарлық жуйенің жұмысы жеңеді С Сыдықова, 1996 ж.).,.

Клиникасы: Ми симптомдарының жалпы өcyi, жарты шарлы ошақты және бағаналы симптомдардың пайда болуы мен өcyi.

а) гематомалар

Бас сүйеқ ішілік гематомалар орналасуы.

1. 
   эпидуральда
   
2. 
   субдуральда
   
3. 
   ми iшілік
   

б) Субдуральді гематома және гидрома субарахнондальды қан құйылу.

в) эпидуральді қан кету

г) Бас сүйегінің ішіне басыла сыңуы (жарылган доп тәрізді)

Басыну деңгейі 0,5-1,5 см-дең көп болса,жедел хирургиялық операциямен емдеуді қолданады.

II бас сүйегінің ашық жарақаты.

• 
  Остеопластиқальқ; қраңиотомия
  

Кефалогематома деп - жұмсақ тін асты, апоневроз асты қан құйылуды айтамыз. 10-11 күн ішінде өздігінен сіңіп кетпесе, пункция жасап, алып тастамаса, оның оссифиқация, ірің пайда болуы мүмкін.

Ми жарақатының қлиниқалық кейбір негізгі симптомдары.

"Көзілдірік" симтомы бас суйек түбінің сынганың белгісі ретінде көздің аиналасындағы көк дақ.

Бабинскидің - 4 симптомдары.

Қалыпты Бабинский рефлексін тексергенде 1-шi бармақ пен қалған бармақтардың тітіркендіргішке тepic жауап беруі.

Гемиплегиясы бар, жарақаттанған бала ұйқы кезінде тыныс алғанда бетін ішке тартып, тыныс шығарғанда epiн бұрышынан ауа шығарады.

3. Гемипарезде - өздігінен отыруға тырысқанда, науқас өкшесін көтеріп, салданған

4. Гемипарез кезінде екі қолын супинация жағдайында, салданған қол пронация

жасайды.

Баттл симптомы - бас сүйегнің түбі сынғанда, құлақ артында- экхимоз болады'. Брудзинскийдің симптомы:

1) Жоғарғы (шүйделі) -менингит кезінде, науқастың басын бүксек, тізе және жамбас
буындары өздігінен бүгіледі.

2. 
   Қасағалы (ортаңғы) - ңауқастың қасаға маңын басқанда жамбас - тізе буындары
   бүгіледі).
   
3. 
   Төменri- менингит кезінде тізе және жамбас буындарын бүккенде екінші жақтың
   сол буындары өздігінен бүгіледі.
   

Церебральді перфузионды қысым, жүйелі артерия қысымы (ЖАҚ,), бас сүйегі ішілік қысым (БС1Қ,). Бас сүйек іщілік гипертензиясының, өcyiнің белгілері;

• 
  ауырсыну, жүрек айнуы, құсу,
  
• 
  брадикардия,
  
• 
  диплопия,
  
• 
  синдром Парино - жоғары қарау параличі,
  
• 
  есеңгіреу, естен тану, сопор, кома,
  
• 
  көру нервінің шеңберінің өcyi,
  
• 
  тігістің сөгілуі мен бас еңбегінің томпаюы.
  

Бұл синдромдардағы мидың деформациясы мен локальді церебральді ишемия-тамырдың бастырылуынаң ми тінінің зақымына әкеледі. (есте).

Миды томпаю синдромы (жарықтанып томпаю)

Компрессия және дислокация синдром орналасуы басылатын тамырлар. Орақ асты, қанат арты, транстенторияльді, тонзилярлы. Орақ тәрізді есінді астыңда 6ip жақган, екінші жағына дейін. Сына тәрізді сүйектің кіші қанаты үстінде шеткі тесіктен ортаға дейін. Мишық түйінің кесіндісі арқылы. Үлкен шүйде тесігінде.Алдыңғы церебральды. Ұйқы артериясы. Артқы церебральді базилляры артерия. Артқы-төменгі мишық.

Ми зақымдануының қосымша себебі болып гинемия, қалтырау және iciк кезінде бөлінетін нейромедиатор әсері болып табылады. Қанда қант мөлшерінің жоғарлауы ми жарақатын асқындырмауы үшін жиі-жиі деңгейін тексеру керек.

7) Керниг симптомы - менингитте түзу бұрыш жасап, тізе мен санды денесінде бүгіп, созғанда қайта жазылмауы.

8)Мажанди-Хертович симптомы, бас-ми жарақаты немесе оның жедел дамитын дерттерінде көздің шетке қарай қылилануы.

9)Хвостек симптомы - бет феномені, бет нepвici тұсын балғашамен ұрганда бет бұлшық, еттерінің жиырылуы.

Кесте. Еес бұзылуының жіктелуі А. Н. Коновалов, 1982

Естің жағдайлары. Градация. Негізгі белгілер.

Eci анық - барлық, тапсырманы дұрыс орындайды, қимылы ширақ. Ретро-антероградты амнезия болуы мүмкін.

Есеңгіреу: Шамалы (I) Терең (II)

Қай жерде, қандай уақытта және қай жағдайда екенін аздап сезбейді. Шамалы ұйқышылдық. Күрделі тапсырманы баяу орындайды, ретро-антероградты амнезия айқын. Қай жерде, қаңдай уақытта және қай жағдайда екенін толық сезбейді. Терең ұйқы. Жауабы бар-жоқ. Тек дауыстап айтқан қарапайым бұйрықтарды орындайды.

Сопор —есенгіреп, сұраққа сөзбен жауап бере алмайды.

Бұйрықтарды мүлдем орындалмайды. Ауырсынуын тексергенде қорғаныс рефлексі

сақталған (қарашық, корнеальді, жұтыну, жөтел ж/е терең рефлекстер.

Кома Шамалы (I). Терең (II), Соңғы (III)

Ояту мүмкін емес, қан қысымы, дем алысы сақталмағаннан қорғаныс рефлекстері

бұзылған.

Ояту мүмкін емес. Рефлекстің төмен және жоқ болуы. Қерниг симптомы, 2 жақты

Мидриаз, Мидриаз, анықталмайды.

Екі жақты мидриаз: -Көз алмасы қозғалмайды, Жаппай арефлексия. Диффуздық бұлшық,

ет атониясы. Апноэ,. тахикардия. Қан қысымы анықталмайды.

Қорытынды: 5-8 бал жинаса 0-35% летальді, 8 ден төмен бал жинаса ойлау қабілеті

төмендеген. 3-4 бал жинаса 23-70% летальда.

Мопго-Кelliе тұрақтылығы:

Удр» қосымша көлемі

Страңица 70 – 73