«арнайы педагогика және түзету психологиясы»
Жеткіншектердің мінез-құлқының кері жақтары
жүктеу/скачать 1.6 Mb.
|
| 6.2 Жеткіншектердің мінез-құлқының кері жақтары
Балалық шақтан ересектікке өту кезеңі дене, ақыл –ой, адамгершілік, әлеуметтік дамудың барлық жақтарынан негізгі өзара тән ерекшеліктері болып табылады, барлық бағыттарда жаңа құрылымдар қалыптасып организмнің, сана-сезімнің үлкендермен, жолдастарымен қарым-қатынастары олармен әлеументтік іс-әрекеті,әдістері мүдделердің танымдық және оқу іс-әрекетінің мінез-құлқына іс-әрекеттері қарым қатынасқа арқау болатын моральдық, этикалық нормалар мазмұнының нәтижесесінде ересектік элементтер пайда болады. Жеткіншектік кезеңнің маңыздылығы адамның моральдық және әлеуметтік негіздерді қолдану және қалыптастыру болып табылады. Жеткіншектік –қиын және сыналатын кезең деп саналады. Осы уақыттың сапалық өзгерістеріне байланысты бұл өзгерістер бұрынғы ерекшеліктері мүдделі қарым-қатынас түбірінен өзгеретін сипатта болады. Мұның өзі біршама қысқа мерзімде болуы мүмкін көбінесе күтпеген жерден болады. Осы кезеңіндегі өзгерістер бір жағынан жеткіншектің өзінде әр түрлі елеулі субъектілердің болуымен қалыптасады, ал екінші жағынан тәрбиелеудегі қиыншылықтармен байланысты. Жеткіншек үлкендердің ықпалына көнбейді, тіл алмау, қарсылық пен наразылықтардың әртүрлі формалары кездеседі : тентектік, дөрекілік,тұйықтық. Мысалы: «Маған өмір сүру қиын,-деп он бес жастағы қыз бала айтады.-Ата -анам құрбыларыммен бірге жүргенге рұқсат етпейді»,- Ал енді тағы бір қыз «Мен киноға,не би кешіне бармаймын», өйткені менің ата-анам ешқайда босатпайды. Мен темір торда өмір сүріп жатқандаймын,-дейді».Сондықтан да осындай жағдайда үлкендер тарапынан өзара қарым-қатынасқа түсу басты роль атқарады. Баланың қиындықтарының көбісі оның жекелей ерекшелігінің қалыптасуынан туындайды. Өзгенің өзіне деген сенімінің болмауы; Не нәрсені жүрегіне жақын қабылдау; Құрбыларымен тіл табыса алмау. Осындай тіл табыса алмау негізінде жеткіншек отбасыдан, мектептен тыс қарым-қатынас формаларын іздейді. Өкінішке орай қазіргі жағдайда жеткіншектер мен жасөспірімдердің мінез-құлқы кері әсер етуші факторлардың әсерінен алуан түрлі өзгеріп жатады. Оларға әсер ететін факторлар: Отбасындағы келіспеушілік; Шамадан тыс еркелету; Ата-аналар тарапынан бақылаудың болмауы; Отбасындаға баланың орны; Талап қоюдың жиілігі мен дәйектілігінің болмауы; Қоршаған ортаның теріс ықпалы; Әлеуметтік-психологиялық қараусыздық. Жеткіншектер мен үлкендер арасындағы позиция типтері: Авторитарлық позиция. Бұл позиция бойынша жеткіншекке қатаң талап қойылады. Оған барлғына рұхсат етілмейді. Жеткіншектердің пікірі ескерілмейді, шешімді үлкендер қабылдайды Демократиялық позиция –тең дәрежедегі үлкендер мен жеткіншектер қарым-қатынасы. Либералды позиция – бұнда таңдау құқығына жеткіншектер ие болады. Осы позиция бойынша жеткіншектер шешемді әрдайым өздері қабылдайды ал үлкендер өздерінің көзқарастарын білдіреді. Ысырып тастау позициясы –бұл типте жеткіншектер өмірінде үлкендердің болмауы. жүктеу/скачать 1.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|