Атты халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференцияның материалдары
жүктеу/скачать 6.73 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Дүйсен Г., Калымбетова Э.К. (Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) БАНК ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЕҢБЕК МОТИВАЦИЯСЫН ЗЕРТТЕУ Қазіргі уақытта еңбек əрекетінің мотивациясы адамның еңбек процесі шеңберіндегі мінез-құлық ерекшеліктерін анықтайтын маңызды факторлардың бірі ретінде қарастырылады. Персоналды ынталандыру жүйесі кез келген ұйымның басқару жүйесінің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Заманауи жағдайларда тиімді еңбекті ынталандыру жүйесі басқарудың ең тиімді құралдарының бірі ретінде əрекет етеді, ал жұмысқа ынталандырудың тиісті алгоритмдері мен механизмдерінің болуы қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы қарама-қайшылықтар мен қақтығыстардың пайда болуына жол бермейді. материалдық жəне материалдық емес мүдделер мен қажеттіліктерді тұрақтандырушы. Қазіргі уақытта мотивация мəселесі көптеген ғылыми пəндердің – психология, менеджмент, əлеуметтану, экономиканың зерттеу пəні болып табылады. Кез келген əлеуметтік-экономикалық жүйеде еңбек мотивациясының мəселелері өзекті болып табылады, өйткені бұл тұтастай кəсіпорындар, сондай-ақ жекелеген қызметкерлер болып табылатын субъектілердің экономикалық қызметінің соңғы нəтижесін анықтайтын еңбек мотивациясы. Психологиялық сипаттағы мəселелерді, сондай-ақ еңбек əрекетінің мотивациясының мазмұнын қарастыра отырып, отандық зерттеушілер мінез-құлық пен белсенділіктің кез келген нысанын сыртқы жəне ішкі факторлармен түсіндіруге болатындығынан шығады. Ішкі факторлар субъектінің ерекшеліктері, оның мотивтері, мақсаттары, қажеттіліктері, тілектері, мүдделері жəне т.б. болса, сыртқы факторларға қазіргі жағдайдан туындайтын ынталандырулар жатады. Отандық ғалымдар А.Н.Леонтьев мотивацияны организмнің белсенділігін тудыратын жəне оның бағытын анықтайтын импульс деп қарастырады. 233 В.Е.Орелдің пікірінше, мотивация – себепші болатын ішкі мотивтер жүйесіадамның еңбек қызметі, оны кəсіби мақсаттарға жетуге бағыттайды жəне қызметтің құрылымы мен функцияларын реттейді». Кəсіби қызмет мотивациясын Н.В.Бойцова қарастырады «Күрделірек ұйымдастырылған жүйе неғұрлым күрделі метажүйе – тұлға». Кəсіби іс- əрекет мотивациясының сипаттамасы ретінде ол құндылық-семантикалық мазмұнды, қызметтің пəндік бағытын жəне мотивацияның динамикалық қасиеттерін қарастырады. Оның көзқарасы бойынша кəсіптік іс-əрекет мотивтер, қажеттіліктер, қызығушылықтар, ұмтылыстар, мақсаттар, ынталандырулар, мотивациялық көзқарастар сияқты мотивтердің түрлерімен анықталады. Еңбек əрекетінің мотивациясын сипаттай отырып, ғалымдар кəсіби күтулер, кəсіби ниеттер, кəсіби қызығушылықтар, кəсіптік қызметтің мотивтері мен ынталандырулары сияқты мотивтердің маңыздылығының жоғары деңгейін көрсетеді. Жалпы қазіргі психологияда еңбек мотивациясы құбылысына қатысты ұғымдардың шатастырылуы бар деп айта аламыз. Еңбек əрекетінің мотивациясын түсінудің барлық алуан түрлі əдістемелік жəне теориялық тəсілдерінде дəл жəне бірмəнді анықтамасының жоқтығына қарамастан, ғалымдар еңбек əрекетінің мотивациясы мотивациялық-сұраныс сферасына байланысты мотивтердің күрделі корреляциясымен анықталатынын атап өтеді. Банк қызметкерлерінің жұмысының тиімділігі мен сапасын арттыруда қызметкерлердің еңбек белсенділігін ынталандыру маңызды рөл атқарады, бұл жалпы банк қызметінің тиімділігіне тікелей əсер етеді. Еңбек мотивациясының жүйесі əрбір қызметкердің өз қызметінің нəтижелеріне қызығушылығын күшейтуді қамтамасыз етеді, сонымен қатар қызметкерлердің шығармашылық əлеуетін толық іске асыруға бағытталған. Банк қызметкерінің жұмысы интеллектуалды, ол арнайы білім мен дағдыларды, жоғары мəдениетті жəне күйзеліске төзімділікті талап етеді, банк қызметкерінің жауапкершілігі шешуші мəнге ие. Сондай-ақ банктердің персоналы айтарлықтай жоғары əртүрлілікпен сипатталады деп айтуға болады, бұл қолайлы еңбек мотивациясын жасауға бағытталған басқарушылық əрекеттерді барынша толық жүзеге асыру үшін персоналды стратификациялауды қажет етеді. Біздің ойымызша, банк қызметкерлерінің мынадай категорияларын бөліп көрсетуге болады [1]: 1. Банктің негізгі қызметімен, яғни банктік операцияларды орындаумен жəне банктік қызметтерді көрсетумен тікелей байланысты банк персоналы. 2. Қызметінде банк жұмысының ерекшеліктері аз дəрежеде көрінетін ұйым ретінде банкке қызмет көрсету функцияларын жүзеге асыратын банктік емес бейіндегі қызмет көрсететін персонал. Əлбетте, əрбір категорияның ішінде жұмысшының еңбек процесіндегі рөліне байланысты иерархиялық деңгейлерге бөлу көзделеді. Банк қызметкерлерінің өзіне тəн бірқатар типтік факторларды анықтауға болады (1-кесте). Кесте 1 - Банк персоналының қызметін мотифациялау факторлар жүктеу/скачать 6.73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|