Атты халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференцияның материалдары
жүктеу/скачать 6.73 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ал 1994 жылы К.Янг арнайы сауалнаманы əзірлеп, веб-сайтта орналастырды жəне көп
ұзамай 500-ге жуық жауап алды, олардың 400-інің авторлары таңдалған критерий бойынша Интернетке тəуелділер деп танылды. 1998-1999 жж бұл мəселе бойынша алғашқы монографиялар жарық көрді (К. Янг, Д. Гринфилд, К. Суррат). Кимберли Янг интернетке тəуелділіктің 4 белгісін келтіреді: 1. Электрондық поштаны тексеруге құмарлық. 2. Интернетке келесі кіруді үнемі күту. 3. Адамның интернетте тым көп уақыт өткізетіні туралы басқалардың шағымдары. 4. Адамның интернетте тым көп ақша жұмсайтыны туралы басқалардың шағымдары. Ал интернетке тəуелділіктің таралуын таралу динамизміне жəне оны таңдаудың əртүрлі критерийлеріне байланысты бағалау өте қиын. 2008-2013 жылдардағы əртүрлі деректер бойынша Қазақстандағы интернетке тəуелділер əртүрлі бағалаулар бойынша 4,3%-дан 22,8%-ға дейін болды. Интернет аудиториясының күшті жасаруы байқалады, оны пайдаланудың төменгі шегі дерлік ерте жаста байқалады. Балалар мен жасөспірімдердегі интернетке тəуелділіктің кезеңдері: 1. Бірінші кезең Балалар мен жасөспірімдердің интернетке тəуелділігінің бірінші кезеңі қарапайым нəрселерден басталады. Бала компьютерге қол жеткізе алады. Немесе олар телефон немесе Интернетке кіру мүмкіндігі бар басқа гаджет алады. Бұл кезеңде қандай да бір белгілерді байқау қиын. Өйткені, ол жай ғана ынта-жігермен өзі үшін жаңа дүниені меңгереді. Жасөспірім жаңа ақпаратты іздейді, əлеуметтік желілерде профильдер жасайды. Оның Интернетте шынайы бейнесінен мүлдем өзгеше болуы мүмкін бейнесін жасауға ұмтылуы алаңдатарлық белгі болуы мүмкін. Мұндай бала өзінің «нағыз» достарын мойындамауы мүмкін. Сондықтан балалардың профилінде «ересектерге» сəйкес келмейтін сөздері немесе əрекеттері бар бейнелер немесе фотосуреттер пайда болады. Егер отбасында сенімді қарым-қатынас қалыптасқан болса, онда бұл кезеңді байқауға болады жəне тəуелділіктің дамуын болдырмауға болады. Кейде Интернетте не жарияланғанын талқылау жеткілікті. Ата-аналар интернетте өткізетін уақытты шектесе жақсы. 2. Екінші кезең Интернетке тəуелділіктің екінші кезеңі əлдеқайда қиын. Міне, əдет осы жерде көрінеді. Бала өзін жəне өмірін тек виртуалды достары тұрғысынан бағалай бастайды. Оның бойында туннельдік ойлау үстемдік ете бастайды, айналадағының бəрі Интернет призмасы арқылы 219 қарастырылады. Бұл кезеңде бала қорқатын жалғыз нəрсе - компьютерден айыру. Уақыт ойындарға немесе виртуалды достармен сөйлесуге көбірек жұмсалуда. Бала ескертулерге өте көңілсіз жауап береді. Ол бар күшімен тəуелділік фактісін жоққа шығарады. Ата-ананың барлық дəлелдеріне ұл немесе қыз мыңдаған басқа сылтаулар табады. Өз еркімен, бұл кезеңде ата-аналар келісе алмайды. Егер олар уақытты өткізіп алғанын түсінсе, шұғыл шара қолдану керек. 3. Үшінші кезең Интернетке тəуелділіктің ең қиын кезеңін нашақорлықпен толығымен салыстыруға болады. Бала енді өз өмірін сүрмейді. Оның барлығы ойынға немесе Интернеттегі байланысқа байланысты. Егер бұрын онымен сөйлесу мүмкін болса, енді ол жай ғана щеткамен жағына шығып, гаджет экранында жоғалып кетеді. Компьютерден шығаруға тырысқанда, ол адекватты емес жəне агрессивті болады. Мұндай балаға жанашырлық пен аяушылық сезімі мүлде жетіспейді. Сондықтан ананың көз жасы немесе əкенің қорқытуы оған мүлдем тимейді. Мұндай манипуляциялар тек тітіркенуді тудырады. Зерттеу жұмысының болжамдарын анықтау мақсатына сəйкес төмендегі негізгі əдістемелік процедуралар іріктеліп алынды: 1) Алғашқы анықтау сауалнамасы. 2) Жасөспірімдік жаста компьютерлік ойындарға тəуелділік деңгейін анықтау. 3) Қалыптастырушы бағдарламаны жүзеге асыру нəтижелері бойынша жасөспірімдіктердің компьютерлік ойындарға тəуелділігінің динамикасын анықтау. 4) Интернетке тəуелділік деңгейін диагностикалауға өңделген тесті. 5) Жасөспірімдіктің субьектілік қасиеттерін зерттеуге арналған арнайы бейімделген сұрақтары сауалнамасы. 6) Жанұядағы қарым-қатынасты анықтауға арналған авторлық анкетасы. Зерттеу барысында жасөспірімдіктерге интернетте көп отырасыз ба деген сұрақ қойылды. Соған сəйкес бізге тек қана ешқашан интернетке кірмейтін балалардың үлесін ғана емес, сонымен қатар қазіргі уақытта жасөспірімдіктердің қаншалықты интернет іс-əрекетіне қосылғандығын анықтау өте маңызды болды. Сондықтан бұл сұраққа 3 нұсқаны қарастырдық: «жоқ, ешқашан ойнаған емеспін»; «иə, қазіргі уақытта ойнаймын»; «иə, бұрында ойнағанмын». Жасөспірімдіктердің аз бөлігі (барлығы 5,4%) «интертнетке кірмейтінін» көрсеткендігін атап өткен жөн. Бұл мынадай қортынды шығаруға мүмкіндік береді, қазіргі уақытта компютерлік ойындар жасөспірімдіктік субмəдениеттің шындығы болды. Осыған байланысты ересек жасөспірімдік жаста интернетті қолдану ауқымдылығы оқушылардың қаншалықты үлесін құрайтынын анықтау маңызды. Жалпы орта көрсеткіштер бойынша барлық сұралған оқушылардың 64% компьютерлік ойындарды «қазіргі уақытта ойнайды». Ал үшінші нұсқа бойынша оқушылардың 30,6% компьютерлік ойындарды «бұрында ойнаған, бірақ қазір ойнамайтындығын» көрсетті. Интетнетті қолданбайтын қазіргі уақытта жасөспірімдіктер үлесі жас ерекшелік топтарында да өзгермейді: жетінші сыныпта – 65,9%, тоғызыншы сыныпта 65,0%, он бірінші сыныпта – 60,5%. Осыған орай біз жасөспірімдік жастың басынан аяғынан дейін оқушылар өмірінде маңызды орын алады деген қорытынды шығара аламыз. Қорытынтылай келе, зерттеудің тақырыбына байланысты жеткіншектердің компьютерлік ойындарға тəуелділік мəселесі бойынша психологиялық-педагогикалық əдебиеттерге теориялық талдау жасалынды. Жеткіншек жаста компьютерлік ойындарға тəуелділіктің жеке тұлғалық жəне əлеуметтік-психологиялық факторлары анықталды. Жеткіншектердің компьютерлік ойындарға тəуелділік деңгейін анықтауға арналған сауалнама сұрақтары əзірленді. Сонымен қатар жоғарыда шолу жасалған мəселелердің шешімі - психодиагностикалық əдістері мен түзету жолдарын өзіміздің ұлттық ерекшеліктерімізді ескере отырып таңдау қажет, себебі қандайда бір шараны қолданарда əр адамның жеке жəне жас ерекшеліктерімен қатар, ұлттық ерекшеліктерді ескеру айтарлықтай нəтиже бермек. 220 Əдебиет 1. Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Бəсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бəсекеге қабілетті экономика үшін, бəсекеге қабілетті халық үшін». 19 наурыз, 2004 жыл.//Егемен Қазақстан, 2004 жыл. 2. Кəмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз жəне панасыз қалуының алдын алу туралы Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шiлдедегi N 591 Заңы. ҚР Парламентiнiң Жаршысы, N 18, 105-құжат, 2004 ж., 3. Адаптация и резервы человека. /Сост. М.Ч.Кочеткова, М.Н.Завьялова _ Псков,2000. 4. Алавердашвили Г.И. Семья, школа, подросток. М-во рпосвещения ГССР. Тбилиси, 1986 - 65с. 5. АрестоваО.Н., Бабанин JI.H., Войскунский А.Е. Специфика психологических методов в условиях использования компьютера Текст. / О.Н. Арестова. М.: Изд-во МГУ, 1995. - 110 с. жүктеу/скачать 6.73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|