Ќазаќ этнопедагогикасы – ќазаќ халќыныњ мєдени м±расы, ±лттыќ тєрбие ќ±ралы
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұлттық салт-дәстүрлердің тәрбиелік мәні
- Ата тектік туыс жақындықтарынның ұлттық тәрбиелік мәні
- Салт- тұрмыстық туыс жақындықтарының ұлттық тәрбиелік мәні
- П айдаланыл ҒАН Ә дебиеттер
| II. Пікірталас және әңгіме
|
| |
|
| ||
|
1."Біз әдептіміз бе?" |
Студенттер |
XI |
|
2."Ұлттық тұлғаның тіл |
Студенттер |
|
|
мәдениеті" |
Ғалым мен студент |
III |
|
3."Имандылық мәні" |
Ұстаз бен студент |
IV |
|
4."Ұлттық тәрбие және мәдениет" |
Ұстаз-ғалым |
V |
|
5.Ұлы ғұламалар үлттық төрбие |
|
|
|
Туралы |
|
|
|
|
|
|
|
III. Кездесулер |
|
|
|
1..Қазақ этнопедагогикасының |
Студенттер |
III |
|
ғалымдарымен кездесу |
|
|
|
2.Мәдениет қайраткерлерімен |
Ғалымдар, студенттер |
IV |
|
Кездесу |
|
|
|
IV. Үйірмелер |
|
|
|
І.Көркемөнерпаздар үйірмесі |
Ұстаздар, студенттер |
Жыл бойына |
|
2.Жыршылар мен термешілер |
Ұстаздар, студенттер |
Жыл бойына |
|
Үйірмесі |
|
|
|
З.Ойтапқыштар клубы |
Ұстаздар, студенттер |
Жыл бойына |
|
V. Ақпарат |
|
|
|
1.Пәндік, тақырыптық газеттер |
Студенттер |
Әрбір кеште |
|
Шығару |
|
|
|
2.Көркем сызбалар мен |
Студенттер |
Әрбір кеште |
|
жарнамалар түзу |
|
|
|
3. Телехабар, радиохабарлар |
Ғалымдар |
|
|
Ұйымдастыру |
|
|
|
VI. Қоғамдық лекциялар |
|
|
|
1.Этнопедагогика-ұлттық |
Ұстаздар |
Кезекті |
|
мәдениет негізі |
|
кеш |
|
2.Ұлттық тәрбиенің кәзіргісі, бол-ғы. болашағы |
Ұстаздар |
жиындарда |
|
VII. Өлкетану |
|
|
|
1.Тақырыптық экскурсиялар |
Ұстаздар, студенттер |
Кештер ал-да |
|
2.Тарихи табу, іздеу саяхаты |
Ұстаздар, студенттер |
жоспарлы түрде |
|
|
|
түрде |
Ұлттық салт-дәстүрлердің тәрбиелік мәні
|
Салт-дәстүрлер И гі әдет Ұ лттық әдеп. Ұ лттық дәстүр Ұ лттық салт Ұ лттық салт-сана Ж өн-жоралғы К әде Р әсім Р әміз Ы рым Т ыйым С енім О бал-сауап Ұ лттық ар-намыс П ерзенттік парыз С ыйласым |
тәрбиелік мәні игі іс-әрекетке дағдылану. этностық игі іс-әрекеттің өмір қолданысына айналуы, халықтық тіршілік. ізгілік пен имандылықтың іс-әрекеттігі көрінісі, ұлттың мәдени нышаны, әдемі мінез, көрінісі. әдепке айналған игі іс-әрекеттің әлеуметтік ұлттық көрінісі, ұлттың ізгі қасиеті. ұлттық дәстүрдің берік қалып-тасып, өмір заңдылығына айналуы, этностық қалыптасқан тіршілік. әдептің дәстүр мен әдет-ғұрыптың халыққа, халық санасына сіңіп, ұлттық мәнде көрінуі, ұлттық мәдениеттің заңды көрінісі. ұлттық сый-сыяпат белгілері. сый-сыяпат, тәлімді тәртіп, сыйласым белгісі. (кәдесый т.б.) Салт-дәстүрдегі игі іс-әрекеттің ұлттық көрінісі. этностық (ұлттық) белгілер мен жоралғылар. (таңба, белгі, ту, жалау т.б.) Жақсылыққа (игілікке) құштарлық, жақсылыққа жету ниетімен жасалынатын әрекет, игі сенім. Жамандыққа қарсы жасалынаты әрекет, тәлім-тәрбиелік заңды нұсқау, тәртіптілікке үйрету жолы. дінге, болашаққа, игі іс-әрекеттің келешек шегіне сену, көрегенділікке бейімделу. тіршіліктің қадірін білу, оған қамқорлық жасау, оны қорғай білу, жақсылық жасаудың іс-әрекеттегі көрінісі. туған елінің ар-намысын қорғау, ұлттық мұраларды қастерлеу, ата дәстүрін аялау; ұлттық ерліктің қозғаушы күші. ата-анаға, Отанға қызмет ету адамды сыйлау, сыйластық сый-құрмет, сый-сыяпат - қазақ халқының тәлім-тәрбиелік салты |
2- кесте
Ата тектік туыс жақындықтарынның ұлттық тәрбиелік мәні
|
А та-баба Ә кенің атасы. Ә ке Б ала Н емере Ш өбере Ш өпшек Н емене Т уажат Ж үрежат Ж екжат Ж ұрат Ж ұрағат Қ айымана- қазақ |
Ұрпағына тек жақсылық тілеп, бабалық үлгі-өнеге береді. Ата Ұрпағына қайырымдылы, мейірімді, әдепті болуға тәрбиелейді. Туған әке. Бала тәрбиесіне жауапты.Ұлттық тәрбиені жан-жақты өтейді. Ата-ана тәриесін бойына сіңіріп, міндет пен парызын өтейді. Әке-шешенң баласынан туған тәтті ұрпағы. Ата-ананың қамқорлымен ұлттық әдепке тәрбиеленеді. Немереден туған ұрпақ.Ұлттық әдеп пен дәстүрлерді, салт-сананы өтейді. Шөбереден туған ұрпақ. Ұлттық өнеге бойынша ата салттарын орындайды. Шөпшектен туған ұрпақ. Ата-бабаның салт-дәстүрлерін, өнегелерін өтейді. Неменеден туған ұрпақ.Ата тегінің салт-санасын орындайды. Туажаттан туған ұрпақ.Ата тегінің салт-дәстүрлерін орындау арқылы ұлттық әдепті өтейді. Жүрежаттан туған ұрпақ. Ұлттық әдепті орындайды Жекжаттан туған ұрпақ.Ұлттық салт- дәстүрлерді орындайды. Жұраттан туған ұрпақ.Ата-бабаның аруағын, ұлттың намысын корғайды. Қазақтың ұлттық әдебін,салт-санасын бойына сіңірген ұлттық тұлға |
3-кесте
Салт- тұрмыстық туыс жақындықтарының ұлттық тәрбиелік мәні
|
Қ ұда Құдағи Қ ұдалар Қ ұдаша Ж езде Б алдыз Б өле Н ағашы Ө кіл ата Ө кіл шеше Ө кіл күйеу Ө кіл қыз Ө гей әке Ө гей шеше |
Қыз алысып, қыз беріскен («бауыздау») тілегі бір, бір-біріне тек жақсылық жасап рәсім, рәміз, кәде, жол- жоралғы, ырым т.б. міндеттерін орындайтын әдеп иесі. Үйленген жігіттің, қыздың анасы.Ұрпақ тәрбиесіне аса зор жауапкешілікпен қарап,олардың өсіп-өркендеуіне ие.. Тұрмыс-салтқа байланысты сыйласу рәсімдерін әдеппен орындайтын ұлттық тұлғалар. Қыз алысып, қыз беріскен жақтардағы қыз бала. Құдаларды әдеппен күтетін ақкөңіл тұлға. Үйленген әпкенің басиесі. Балдыдарға ағалық («әкелік») қамқорлық жасайтын қадірлі тұлға. Үйленген әпкенің сіңлілері мен інілері. Жездесін әкесіндей сыйлайтын әдеп иелері. Әкпелі-сіңлілердің балалары. Бірін-бірі аса құрметпен сыйлайтын туыстар. Ананың туыстары. Жиенді ерекшелеп сыйлайтын «нағыз жұрт». Жастар үйленгенде оларға «өкілдік» әке ретінде куәгер болушы тұлға. Жас жұбайлардың тәрбиесін қадағалайды Жас жұбайлардың анасы ретінде әдеп дәстүрлерін орындаушы тұлға. Өкіл әке-шешені сыйлап, тәлім-тәрбие әдебін бұлжытпай орындаушы әдепті тұлға. Өкіл әке-шешенің қызы ретінде беріле келіскен қалыңдық. Ұлттық әдептілікті жоғары бағалайтын әдепті тұлға. Баланың шешесіне үйленген адам. Ананың баласын өз баласындай. Жауапкершілікпен тәрбиелейтін жауапты тұлға. Баланың әкесіне тұрмысқа шыққан оны өз баласынан да артық көріп, тәрбиелейтін қамқоршы ана. |
ПайдаланылҒАН Әдебиеттер
Алтынсарин Ы. Таза бұлақ. - Алматы, 1998.
Ахметов Ш. Қазақ балаларын халық дәстүрлері арқылы тәрбиелеу. -Алма-Ата, 1966.
Әл-Фараби. Әлеуметтік-этикалық трактаттар. -Алма-Ата, 1975.
Базарбаев Ж. Ж.т.б. Инабат (әдептану оқу құралы). -Алматы, 1995.
Баласағұн Ж. Қ. Құтты білік. -Алма-Ата, 1986.
Волков Г.Н. Этнопедагогика. -Чебоксары, 1974
Ғапбасов С. Халық педагогикасының негіздері. -Алматы, 1995..
Ғабдуллин М. Ата-аналарға кеңес. -Алма-Ата, 1966.
Ғабитов Т., Мүтәліпов Ж. Мәдениеттану. -Алматы, 2007.
Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақтың халық педагогикасының тарихынан. -Алматы, 1992.
Жарықбаев Қ., Табылдиев Ә. Әдеп және жантану. -Алматы, 1994.
Каракузова Ж., Хасанов М. Космос казахской культуры. -Алматы, 1993.
Келімбетов Н. Ежелгі дәуір әдебиеті. -Алматы, 1991.
Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы. -Алматы, 1998.
Қаратаев М.Қ. Әдебиет және эстетика. -Алматы, 1970.
Қоңыратбаев Ә., Қоңыратбаев Т. Көне мәдениет жазбалары. -Алма-Ата, 1986.
Лосев А.Ф. Философия. Мифология. Культура. -М., 1991.
Лаэртский Д. Атақты философтардың өмірлері, ілімдері және нақыл сөздері туралы. -М., 1979.
Оразбекова К.А. Иман және инабат. -Алматы, 1993.
Табылдиев Ә. Халық тағлымы. -Алматы, 1992, Әдеп әліппесі, -Алматы, 1997. 2008, Ұлттық тәрбие иірімдері, -Алматы, 2002, . Қазақ этнопедагогикасы. Бағдарлама. -Алматы, 1999, 2004. Қазақ этнопедагогикасы. Оқу құралы. -Алматы 2001, 2004.
Төлеубекова Р.К. Бала тәрбиесіндегі халықтық педагогика. -Алматы, 1997.
Ұзақбаева С. Балаларға эстетикалық тәрбие берудегі халық дәстүрлері. -Алма-Ата, 1990.
Ұзақбаева С., Қожахметова К. Использование материалов казахской этнопедагогики при изучении педагогических дисциплин. -Алматы, 1998.
Хасенов Ә. Қазақстан мәдениеті мен өнерінің тарихы. -Алма-Ата, 1988.
Достарыңызбен бөлісу:
