Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 30 сәуір.
27 наурыз. Шынжаң өлкелікӨлкелік почта басқару мекемесі телеграммажеделхат арқылы әр қайсыәрбір өлкелікӨлкелік почта мекемелерсіне мынаны ұқтырхабарлады: 1946 жылғы 1-шілдеден бастап бейбіт бітімге рлікке келген балсадакқшсе де,: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарында ерекшеың жағдайы ерекше болғандықтанорын алып отыр, жоғарыдағы Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» қарасты аудандарға почта арқылыдан хат, сәлемдеме жіберу қызметі уақытша тоқтатылады. Наурыздың аяқ шені. Ұлттық армияның бас қолбасшылық штабы : солтүстік линия майдан шебі штабының қолбасшылық куатқуатын күшейту үшін, мақсатында Ф.Ю.Лескинді және басқаларды Алтайдағы жағдаймен танысу үшін бара жатқаны көзден кешіруге баратын Ысқақбек МононовМөнөновпен бірге Сарысүмбеге жіберді. Ысқақбек МононовМөнөнов Сарысүмбеге барғаннан кейін ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаевпен ақылдасып, Оспан ІсләмИсламұлына төтеп берудің нақты әскери орналасуын жоспарын жасады. Осы айдың аяқ шені. Демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясы» орталық комитеті Үрімжіде мәжіліс ашып, Үрімжідегі жағдайдың нашарлауына байланысты – орталық комитетті Құлжаға көшіруді, сонымен бірге «Ддемократиялық төңкеріс пармияпартиясының» Үрімжі аймақтық комитетін құрып, Үрімжіде қалғандардың үздіксіз әрекет жасауына басшылық етуді ұйғарды. Ло жы Үрімжі аймақтық комитетінің шужилығына хатшылығына тағайындалды. Демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясының» негізгі мүшелері Ли таи йұй, Чын ши хуа қатарлылар Пың чаң гұймен бірге АбдыкерімӘбдікәрім Аббасовтың орналастыруұсынысыы бойынша 29- наурызда Үрімжіден Құлжаға жасырын жолға шықты. 31 наурыз. Жаң жыжұңЖаң жы жұң әскери қолбасшыларды жиып шақырып, сөз сөйледі. Ол былай деді: Әскерлердің үкімет ісіне араласуы мүлдем болмайтын тәсіләрекет. Бұл – ағымға қарсы мешеу стиль, саясисаяси істерді саясисаясатмен шұғылданатын адамдар істеуі атқаруы керек. Басқалар саясисаяси тәсілмен бірге қарсы күрес жүргізсе, онда бұл – саясисаясаткерлердің жақтағылардың міндеті болады. Басқалар әскери тәсіл әрекет арқылы бізге қарсы күрес жүргізсе, сонда ғана бізге әскери міндет жүктеледі. СаясиСаяси жақжақтан жеңіліске ұшырап, Шынжаңнан айрылсақ, оған әскерилер кінәлі болмайды, әскери жақжақтан жеңіліске ұшырасақ (қана әскерилер) жауап бередіп, Шынжаңның әскери істеріы саясисаясатпмен сәйкес келуі тиіс, барлық әскери қимылдар – саясисаясаттды енгіз жүргізу асыру үшін жасаладыету, ал саясисаяси бағытқа (әскерилер) қарсы келмеуі керек». Наурыз. ЖКП орталық комитеті оңтүстік бюросының Жұңчиңде шығатын орган газеті – «Шинхуа «Шинхуа» газеті» мақала жариялап:, «25-ақпан» қанды оқиғасы жөнінде ГоминдаңГоминдаң жақжағытның «Бейбітшілік бітіміне» қайшылық арандатушылық жасаған тағылық қылығын айыптады. Осы күні ГоминдаңГоминдаң армиясының Шынжаңдағы әскери бөлімдері бұйрық бойынша ретке келтірілдісалынды. Реттеу нәтижесі мынадай: (1)1. 5-атты әскер корпусы – 1-атты әскер двизиядивизиясы депна өзгертілді (двизиядивизия командирі – Ма чың шяң, штабы – Үрімжіде тұрады), оған қарайтындар 1-атты әскер лұйыдивизиясы (лұй дивизия командирі – Хан рұң фу, штабы – Санжыдағы Тұтынқыда тұрады, (кейін бұл 6-атты әскери лұйыдивизиясы деп на өзгертілді), мен 2-атты әскер лұйыдивизиясы (лұйдивизия командирі – Хан юу ын, штабы – Шонжыда тұрады (, кейін 7-атты әскери лұйыдивизиясына өзгертілді);. (2)2. Жаңа 2-корпус – ы, жаңа 2-двизиядивизия депға өзгертілді (двизиядивизия командирі – Ие жың, шатбы – Құтбиде тұрады, (кейін 78-двизиядивизияға өзгертілді). Оған қарайтындар 178-лұйдивизия (лұйдивизия командирі – Мо уо ру, штабы – Құмылда тұрады),. 179-лұйдивизия (лұйдивизия командирі – Ло шу рын, штабы – Үрімжіде тұрады); . (3)3. 42-корпус – 42-двизиядивизиясына деп өзгертілді (двизиядивизия командирі – Жау шигуаң, штаб Қашқар, Жаңашар аудандарында тұрады), оған қарайтындар: 128-лұйдивизия (лұйдивизия командирі – Жұң зу иын, штабы – Қарашарыде тұрады), 231-лұйдивизия (лұйдивизия командирі – Тян зы ми, штабы – Тұрпанда тұрады). 235-лұйдивизия (лұйдивизия командирі – Ли зу таң, штабы – Ақсуда тұрады, (кейін 65- -лұйдивизияға деп өзгертілгенді), 4-атты әскерлер лұйыдивизиясы (лұйдивизия командирі – Таң жин ран, штабы – Баркенде тұрады). 9-атты әскерлер лұйыдивизиясы (лұйдивизия командирі – Мил пиң лин, штабы – Қашқарда тұрады). Бұдан сырт тағы артқы шеп әскери бөлімдері бар. Сол кезде ГоминдаңГоминдаң әскерінің саны жұзжүз мыңға жетті. 4 – 8 сәуір. 4- сәуірде Бұрһан Шаһиди үйірме бастығы болды. бастаған 7 кісіден адам Сарысүмбедегі ұйымдасқан Алтай әкімшілік мекемесіне тексеру үйірмесі Сарсүмбеге барып, «Алтай оқиғасының» ішкіін, сыртқыын себептерін тексеруді бастады. 8- сәуірде Үрімжіге қайтып келіп, Жаң жыжұңЖаң жы жұңға мынадай тексерудің қорытындысын баяндады ақуалы мен пікірлерді доклатдоклад етті: (1)1. Әрқайсы жақЖан-жақтытардан тексеругедің нәтижесігн қарағанда, Оспан ІсләмИсламұлының «Бейбітшілік бітімі» мен «Ббилікті жүргізу программасыбағдарламасына» қарсы тұрып, бейбітшілікті бүлдіргенбұзғаны, Алтай халқын зянбұліншіліккезиянға ұшыратқаны жағындағы дәлел – факт нақты дәлелдермен анықталды; . (2)2. Қазір Оспан ІсләмИсламұлының беделі түсіп, күш- қуаты барынша әлсіреп, Алтайда табан тіреп тұра алмайтындай оқшау күйде қалған;. (3)3. Алтай халқы аласапыран жағдайдан қатты мезі болып, бейбітшілікті талап етіп отыр. (4)4. Бұқара қауым: Оспан ІсләмИсламұлын қызметінен түсіріалып, оның іс-әрекетін тексеріп, жазаға тартуды лауды талап етеді. Уәлиді қайта сайлағанға дейін ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаевке уақытша уәлидің қыметін атқаруды жүктеу керек.; (5)5. Қатынас – --тасымалды тез арада қалпына келтіріпру, құтқару көмек сомасын таратуып, және Алтай аймағының қаражатын белгіленген мөлшереме бойынша беру қажет. 4 сәуір. 18 мамырда Әнуар Салжан бастаған сайлауды бақылайтыну 6-группасытоп Алтай районынаймағындағы аудандардың әкімдерін және өлкелікӨлкелік кеңестің мүшелерін сайлау қызметіне бақылау жасады. Сайлау нәтижесі мынадай болды: Қажынаби Уәкілов – СарсүмбеСарысүмбе ауданының әкімі, Рашат Әбілмәжінұлы – Буыршын ауданының әкімі, Қалман Ақытұлы – Көктоғай ауданының әкімі, Көкенай дабы – Қаба ауданының әкімі, Мәкен Қабылұлы – Жеменей ауданының әкімі, Нәзыр – Шіңгіл ауданының әкімі, Қанапия Түсіпбекұлы – Бурылтоғай ауданының әкімі болып сайланды. Мамұт Яхұпббаейев, АбдырахманӘбдірахман Тоқылов, Әнуар Ақбаев, Қызыр Қажынайұлы, Ақыш заңгі – жетеуі өлкелікӨлкелік кеңестің мұшемүшесі болып сайланды. 12 сәуір. Жаң жыжұңЖаң жы жұң: Шынжаңдағы партия, үкімет, армия басшыларына «Ққазіргі Шынжаң мәселесі және біздің түбірлі көз қараскөзқарасымыз бен позитцияпозициямыз» –деген тақырыпта ұзақ сөз сөйлеп, көпшіліктен: «Ааяқ алысты бірлікке келтіріп, күшті тығыз топтасыпшоғырландырып, Шынжаңның мәңгі Жұңхуа мингоның териториятерриториясы нда болуын толық қамтамасыз етуді және үш мұратты жаңа Шынжаң құру жолындағы ұлы міндеттердіін орындауды» –талап етті. 16 сәуір. Жаң жыжұңЖаң жы жұң оңтүстік Шынжаңдағы қөзден кешіру үшін жағдаймен танысу үшін ұшақпен Ақсуға барды. Мәсғұт, АқыметАхметжан Қасыми, Уаң зың шан, Айса, Чұй у, Лю зыр ұңдар бірге барды. 18 сәуір. Ұлттық армияның Алтай 3-атты әскер полкі Оспан ІсләмИсламұлының қосынымен Итекқызылда қыян- кескі шайқас жасады. Оспан ІсләмИсламұлы қосынын бастап Бәйтік тауына1 қарай қашты. Сәуірдің орта шені. Оспан ІсләмИсламұлы – Ләтіп, Мұстапа, Манат, Қанатбай ларды төртеуін Сұң ши лянға: , мән-жайдіайды толық түсіндіріп,айтуға және әскери жақтан көмек талап етуге сұрауға Үрімжіге жіберді. Сұң ши лян: алдымен 4 автомобиль мен, тұрмыс тұрмыстық бұйымдардыын көмекке беретінін, қалған талабын кейін орындайтынын білдірді. 21 - -22 сәуір. Жаң жыжұңЖаң жы жұң бастатқан қайраткерлердар ұшақпен Қашқарға келді. жетті де, сСол күні Қашқардың уәлиі АбдыкерімӘбдікәрімхан Мақсұммен жолықтыға амандаса барды. Келесі күні Жаң жыжұңЖаң жы жұң Қашқар аймағындағы өлкелікӨлкелік кеңес мүшелерімен әңгімелесті. Әңгімегеде жастар жағғы көбірек араластысөйледі. Олар бұрынғы қытайқытай мансап иелерінің тыларының Шынжаңдыағы қатыгездікпен билеп төстегенін қатты шенеді. Шекара қарауылы міндетін –н жергілікті халықтың өкілдері атқаруынқарауын, Қашқар қаласының маңындағы өңіріндегі бекіністерді бұзуды, армияны үкімет ісіне араластырмауды, Шынжаңды – «Шығыс түркістанТүркістан» деп өзгертуді, оңтүстік Шынжаңнан бажы алмауды – талап етті. Жаң жыжұңЖаң жы жұң: өзін батпитып тұрып Жаң жыжұңЖаң жы жұң деп атауды – құрметсіздік көрсету болатынын ескерте келіп, сындаудан сырт, негізінен – жұртшылықтың ортаға қойған жолсыз талаптарына тойтарыс беріп, көпшіліктің наразылығын туғызды. Жиын көңілсіз тарады. 23 - -26 сәуір. АҚШ- – тың Үрімжідегі елшісінің орынбасары Макынакнінан (–?) Құлжаға экскуртцияэкскурсия,саяхат сапарымен да болуға барды. Асқат Ысқақовпен және Кеңес одағыКеңес Одағының Құлжадағы елшісі Дабашин әңгімелесті. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерісінеің қатысты жайлардыақуалдарын ұғысты. 30 сәуір. Тарбағатай уәли мекемесінің орган газеті – «Халық ауазыының» газетінің қытайшақытайшасы басылып таратылды. Сәуірдің аяқ шені. Ұлттық армияның солтүстік линия соғыс шептегі майдан штабы: Оспан ІсләмИсламұлының Алтай аймағына тіміскілеп келіп, лаң бүлік салуынан сақтану үшін, мынадай әскери орналастырулар жасалды: Қобық 2-атты әскери полкінің Ыбырайымбай бөлісімшесін – Көктоғай мен Шіңгіл шекарасындағы Қарашораға, Алтай 3-атты полкінің Сымекей ҚуХушабаев басқарған атты әскер ротасын – Шіңгіл қалашығына, Дөоней Молдақанов басқарған атты әскер ротасын – Сартоғайға1, Баделқан Сүгірбаев бастаған Алтай 3-атты әскер полкінің бір бөлігін – СарсүмбеСарысүмбе қалашығына орналастыруды ұйғарды. Сәуір. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы орталық комитетінің төрағасы Сейдолла СайполлаевСейфоллаев – өлкелікӨлкелік бірлескен үкіметке өтініш жазып:, бүкіл Шынжаң өлкесіндеда Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» төңкерістік жастар одағының ұйымдарын құруды талап етті. Бірақ ол ұсыныс қабылданбадыбекітілмеді. Осы ай. АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов Шынжаң өлкесіндегі ҚытайЖұңгоЖүңго – Кеңес мәдениет қоғамы шығарған «Өрнек» жұрналжурналының (ұйғырша) тұңғыш санында «қытайҚытай халқының тілегі» деген тақырыпта мақала жариялап:, «былай деді: ҚытайҚытай халқы – ГоминдаңГоминдаңның ішкі соғысты өршітуіне қозғауына батыл қарсы тұрып, демократикалықдемократиялық саясисаясат негізіндегі бейбітшілікті іске асыруды, дербес, азат, еркін демократиялы жаңа мемлекетті тез арада құруды талап етті», – деп жазды. Осы ай ай. «Ддемократиялық төңкеріс пармияпартиясының» Табағатай аймақтық комитеті құрылды. ӘАбыілмит Хажиев шужи хатшы болды. Шауешек, Дөүрбілжің, Шағантоғай аудандарында ячеикаячейкаұйымның ұялары құрылды. Осы ай.. Әнуар Ханбаба оңтүстік Шынжаңмен танысуға келген топпенды көзден кешіру үйірмесімен бірге Қашқарға, Хотанға барғанда, орайын тауыпдан пайдаланып, «Ддемократиялық төңкеріс пармияпартиясының» жерлікжергілікті ұйымдарын құрды. Қашқар комитетіне – ӘАбыілез Мұхамади шужи хатшы болды. Хотан аймақтық комитетіне – ӘАбыілез Қали, мен Ошыр екеуі уақытшатық жауапты болды. 5 - -6 мамыр. Жаң жыжұңЖаң жы жұң: Яракен, Хотан аймақтарын көзден кешіргеннен аралап шыққаннан кейін, Қашқарға қайтып келіп, Қашқар уәли мекемесінде өлкелікӨлкелік, аудандық кеңес мүшелері мен әр сала уәкілдерін жиып әңгіме жиналыс ашып өткізді, , алдыңғы лек уәкілдер алға қойған қойылған талаптарға (сұрақтарға) жауап берді. Әңгіме барысында мәжілісінде «қҚайшылықты жойып, бейбітшілікті бекемдеп, көркейтуді бастайық» – деген тақырыпта ұзақ сөз сөйледі. Озл сөзінде:здер әскердің үкімет ісіне араласуы – «заң мен– тәртіпке қайшылық жасағандық» деп кынакінәлағанымен де, –, «бірақ,бірақ «Ббір топтың ықпалы арқылы – мемлекетке, мемлекет армиясына, қытайқытайларға қарсы тұруды ұран етіп,ы астында, сан алуан әр түрлі үйлесімсіз тәсілдерді қисынсыз қимылдарды қолданып, удан тайынбай, өздерінің қарсыластарына жағындағыларға соққы беру тәсілінің өзі де демократиялық саясисаясатқа болмжатпайды» – деп кері пікір білдірдікынакінәлады. Оның бұл сөздері жерлікжергілікті бұқараның қатты ызалы кегін қозғады. 7 мамыр. Кеш., Ұзын саны 5-6 мыңға жуық бұқара өкілдері Жаң жыжұңЖаң жы жұң түскен Қашқар уәли мекемесін қоршап алып: өздерінің осыдан, бірнеше күн бұрыннің алдында ортаға қойған мәселелерінеге қанағаттандырарлық жауап беруді талап етті. Кектенген бұқара «ГоминдаңГоминдаң үкіметін жоғалтайық», «Жаң жыжұңЖаң жы жұңды жоғалтайық», «Жаң жыжұңЖаң жы жұңдіы өлтірейік» – деп толассыз ұран шақырды. Жаң жыжұңЖаң жы жұң Чұй уға абыржи бұйрық беріп,: АқыметАхметжан Қасыми арашаға келсін – деді. Бірақ АқыметАхметжан Қасыми орынында жоқ болып шықты. Жаң жыжұңЖаң жы жұңның кріп жүрген қызметкерлері Жау ши гуаңға телефон беріп, құтқаруды айтты. Жау ши гуң адамдарын ертіп уәли мекемесіне келген кезде, ол ара сеңдей соғысқан адамдардың, айғай-шуына толы еді. Ол уәли мекемесінің артқы есігінен Жаң жыжұңЖаң жы жұңды шығарып әкетті. Жаң жыжұңЖаң жы жұң мұны: АқыметАхметжан Қасыми мен, АбдыкерімӘбдікәрімхан Мақсұмдардның өзін жерге қаратуы – деп қабылдап, дереу Қашқардан кетуді ұйғарды. 8 –ммамыр күніда таңертең ұшақпен Үрімжіге келді. Жергілікті мансап иелерінің тылардан бірде біреуі оны шығарып салуға үлгіре алмады. Мамырдың басы. АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов «Демократия газетінің» редаксияредакциялық бөлімін өзгертіп қайта құрып, Ли тай иұиды бас редактор етіп тағайындады. Бұл гГазеттің алғашқы санындае ең әуелі «Бауырлас әәр ұлтқа бауырластарға хат» жарияланды. Онда былай делінді: «Шынжаңдағы ұсақ ұлттарды езіп отырған ГоминдаңГоминдаң керітартпа үкіметі –тұтас қытайқҚытай ұлтына уәкілдік етпейді, олар қытайҚытай ұлтының азғантай бөлігі ғана, олар тек империялизмге, феодализмге және биурократбюрократиялық капитализмге уәкілдік ететін керітартпа билеп төстеуші топ. Олар Ққалың қытайқытай халқын да езіп отыр. Олар қытайқытайлардың арасындағы сатқындар. Ұсақ ұлт халқы мен қалың қытайқытай халқы – езілушілер. Езілуші халықтың түбірлі мүддесі бір. Сондықтан әр ұлт халқы ынтымақтасып, әр ұлт халқының ортақ жауы – ГоминдаңГоминдаңға қарсы тұруы керек». Көп өтпей, газетте демократиялық төңкеріс партиясы«Демкратиялық төңкеріс партиясының» Үрімжідегі «25-ақпан» қанды оқиғасынан кейін таратқан «ҚытайҚытай бауырларға хатын» да басып таратты. 10 мамыр. Жаң жыжұңЖаң жы жұң телеграммажеделхат арқылы Жяң жиешыЖяң жие шыден: «қҚосымша өтеп қызмет ретінде атқарып отырған –, өӨлкенің төрағасы міндетімнен қалдырып, босатып, орныма Масғұтты тағайындасаңыз екен», – деп өтінді. 11 мамыр. Жаң жыжұңЖаң жы жұң –, АқыметАхметжан Қасыми, Бұрһан Шаһиди, Мұхамет Имин, Рақымжан Сабырхажиев, Сайпиден АзезиСайфидден Азизи, Айса, Чұй у, Лю мың чұн, Уаң зың шан, Лю зыр ұңдарды шақырып:, оңтүстік Шынжаңға барған сапарындағы көрген- білгендері жөнінде әңгіме өткізіп: , «қҚазіргі Шынжаң мәселесінің түйінін жөнінде «ада-күде етіп шешейікоңалтайық» – деген тақырыпта сөз сөйледі. Ол былай деді: «Шынжаңда әлі де көптеген қиыншылықтар орын алып отырғанымен, барлығын саясисаяси тәсіл, бейбітшілік тәсілі арқылы шешуге болады. «Тағы да төңкеріс жасаудың» , қажеті жоқ. Халық соғысты қажет етпейді. Соғысты халыққа зорлап таңнғанмен, ол сөзсіз жеңіледі». Мамырдың орта шені. Іле аймағы: Абдолла, Сейдолла Сейполлаев, Нұрдаулет, Қиясбек, Қомбрат, Ерде, Нұрсапа, Ясын Ққұдайберді, Мейірман Қашқынбаев, Нәбижан Иұсіып, Бука, Мұқпыл, Ды лин, Мейірян, Саәкен, Әнуар Сәалжан, Нима, Асқат Ысқақов, Науан Әрін, Ыбырайымбай қатарлы 20 кісіні Іле аймағынан сайланған өлкелікӨлкелік кеңестің 20 мүшесі ретінде тұңғыш кезекті өлкелікӨлкелік кеңеске қатынасуға Үрімжіге аттандырды. Осы айдың орта шені. Алтай аймағы: Мамұт Құябаев, ӘАбдыірахман Тоқылов, Ақыш зәңгі, Ыбырайымқан үкірдай, Қалман Ақытұлы, Әнуар Қапаев, Қызыр Қажынабиұлы – осы жетеуін Алтай аймағынан сайланған өлкелікӨлкелік кеңестің мүшесі ретінде тұңғыш кезекті өлкелікӨлкелік кеңестің тұңғыш отырысынаке қатынасу үшінға Үрімжіге аттандырды. Осы айдың орта шені. Тарбағатай аймағы: ӘАбілмит Хажиев, АбыӘбілез Рахыманов, Низамидиын, Нұрсапа Сейітжанов, ӘАбит, Өндірқан, Чаң бо, Гұң чиң ламаны – осы сегізін Тарбағатай аймағынан сайланған өлкелікӨлкелік кеңестің мүшесі ретінде тұңғыш кезекті өлкелікӨлкелік кеңестің тұңғыш отырысына қатынасу үшін Үрімжіге аттанды. ке қатынасуға Үрімжіге аттандырды. 20 мамыр. Іле дәрігерлік мектебі құрылды. Сол күні Гомин үкіметі мынадай бұйрық жариялады: Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметінің қосымша төрағасы болып келген Жаң жыжұңЖаң жы жұңның бұл міндетті ендігі әрі өтеуінің қажеттілігі жоқ қалмады. Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметінің жорасы мүшесі, қосымша әрі бас хатшысы Лю мың чұн қосымша міндеттерінен босақалдырытыллды. Мәсығұт – Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметінің жорасы мүшесі әрі төрағасы, Айса –қосымша өлкелікӨлкелік үкіметтің бас хатшысы етіп тағайындалды. Үкіметтің бұл бұйрығы жарияланғаннан кейін, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы оған дереу қатты қарсылық білдірді. Сол күні Үрімжінің көшелерінде Мәсғұтқа қарсы ұрандар мен , үгіт қағаздары таратылды. 22 мамыр. Тарбағатай уәли мекемесі №15-бұйрық жариялап: қара , шегірткені жоюдың аймақтық комисиякомиссиясын құруды, Дөрбілжің, Шиху, аудандарында да осыған сәайкес құрылымдар құрылып, Тарбағатайда қаптаған Азия шегірткесін тез арада жою туралы тапсырма берілдіды бұйырды. 26 мамыр. ӨлкелікӨлкелік бірлескен үкіметтің жора лармүшесі әрі қазына меңгермесіҚазына меңгермебасқармасыі бастығының орынбасары Бай уын иұй өлкелікӨлкелік үкіметтің жора лармүшелер мәжілісінде: өлкенің 1946-1947 жылдық қазына жағдайы жөнінде арнаулы тақырыпта доклатдокладесеп берді. ДоклатДокладЕсептеа былай деді: «Шынжаңда бейбітшілік жүзеге асқандықтан 1946 жылдың соңғы жартысының өзінде Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының әкімшілік мекемелерінің қаражатына, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» амандық сақтауқауіпсіздікті сақтау полктері мен жасақтарын отрядтарын азық-түлікпен, киім-кешекпен қамдауға, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» шығарған ақшасыны жинап алуға және Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» берілетін құтқаруға көмекке – жиыны 2 миллиярдмиллиард 779 миллион юаньнан артық жаңа ақша жұмсалды. Мұның ішінде Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» бірлікке келгендігі себептіқосылуына байланысты, Іле Тарбағатай, Алтай аймақтарынадағы әскерден қайтқандарға орталық жағынан көмекке берілген бір миллияртмиллиард юаньнан артық арнаулы сома бар. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» таратуытқаннан қалған ақшаны жинап алу үшін өлкелікӨлкелік үкімет 350 милионмиллион юань қаржы ажыратыпбөліп, шектеуліі мерзім ішінде оны жинап алуды бұйырған болса да, бірақ жағдайдыңа сәл өзгеруінеіс байланысты,болғандықтан, оның үстіне жол қатынасының қиындығына ісіне байланысты, іс жүзінде бұған оны атұаратын адам жіберілмей қалдыді». 28 мамыр. Маәсғұттың – өлкелікӨлкелік үкіметтің төрағасы міндетіне отыру салты рәсімі мен өлкелікӨлкелік кеңестің құрылу салты рәсімі Үрімжіде өткізілді. « Үш аймақҮш аймақҮш аймақтың» өлкелікӨлкелік үкімет жора лармүшелеры і оған қатынасудан бас тартты. Салтта Рәсмият барысында әсілі Қашқар аймағының өлкелікӨлкелік кеңес мүшесі Осман дамолладомладамолла сөйлемекші еді, ол рәсім аяқ астынан ол өзгеріп, АӘбдыірашит ӘАлем дамолладомладамолла сөйледі. Ол былай деді: «Жаң жыжұңЖаң жы жұң Шынжаңға төраға болып келгеннен кейін ғана орталыққа шынайы уәлилік етіп, үш мұратты атқарды. Бұл өлке халықтың сенімінен және қорғауына ие болды. Сондықтан да өлке төрағасының ауыстырылудын қолдамаймыз үміт етпеймйз. Орталықтан – төраға Жаң жыжұңЖаң жы жұңды сөзсіз осында қалдырылуын, оның өзі қол қойған «Бейбітшілік бітімі» мен «Билік жүргізу программбағдарламасын» толық атқаруына мүмкіндік беруін талап етеміз». Осы күні. ӨлкелікӨлкелік кеңес мүшелерінен Осман дамолладомладамолла қатарлы 40 неше кісі бірлесіп Жаң жыжұңЖаң жы жұңға хат жазып:, «Бейбітшілік бітімі» дәйектеілендірілмей тұрып, өлкелікӨлкелік үкіметтің міндеті орындалмай тұрып төрағаны өзгертіп ауыстырып қоюқұруғаға болмайды. ӨлкелікӨлкелік үкіметтің жора лармүшелерінеы алдын ала хабарланбай, өлкелікӨлкелік кеңес мүшелері мақұл болмай тұрып, өлкелікӨлкелік үкіметтің төрағасын ауыстыру –үйлесімсіз деп қараймыз» – деді. Осман және онымен қоса бір уақытта, өлкелік кеңес жораларының Ақсу, Құмыл, Хотан аймақтарынан келген он шақты жорасы Өлкелік кеңес мүшелері Жаң жыжұңЖаң жы жұңға хат жазып:, «оОрталық тың қаулысын қолдап, қуаттаймыз. Бірақ, Мәсғұттың орталық үкіметтің төрағасы болғанын қаламаймыз» – деді. Мамырдың аяқ шені. Құлжадағы әр ұлт, әр сала бұқарасы өкілдері жиналыс ашып, және ереуіл өткізіп, Мәсғұттың өлкелікӨлкелік үкіметтің төрағасы болғанына қарсы тұрды. Іле уәлиі АкімбекӘкімбек қожа, оның орынбасарлары Әбілқайыр төре, Әнуар Мұсабаевтер Жаң жыжұңЖаң жы жұңға хат жазып,: Маәсғұттың өлкенің төрағасы болғанына қарсы екендіктерін білдірді. Осымен бір уақытта, Шауешек, Дөрбілжің, Шиху, СарсүмбеСарысүмбедегі әр ұлт халқы өкілдері жиналыс, ереуіл өткізіп, Мәсғұттың өлкелікӨлкелік үкіметтің төрағасы болғанына қарсы тұрды және өлкелікӨлкелік үкіметке наразылық білдіріп телеграммажеделхат жолдады. 29 мамыр. ӨлкелікӨлкелік кеңестің тұңғыш дайындық мәжілісі ашылып, Үрімжі районынан ауданынан – Чин фаң бо, Үрімжі қаласынан – Ма лан сұн, Қарашар аймағынан – Мұһидын, Алтай районынанаймағынан – Қалман Ақытұлы, Тарбағатай аймағынан – районынан ӘАбілмит Хажиев, Ақсу районынан аймағынан – Иұсіып, Қашқар районынан аймағынан – Асқат Яқұуп1, Құмыл районынан аймағынан – Сымайыл, Іле районынан аймағынан – Сейдолла СайполлаевСейфоллаев, Хотан районынан аймағынан – Хиұм Ошыр, Яркен районынан аймағынан – ӘАбдыірейіым – жиыны осы 11 кісіден ұйымдасқан төрағалар алқасын бекітті. Мәжілісті Чын фаң бо, Сейполла Сайдоллаев екеуі басқарды. Осы күні. өлкелікӨлкелік кеңес төрағалар алқасы мәжіліс ашты. Мәжілістіңе бір мүшесіеулер мынадай үсыныс жасадыны айтты: (1)1. ӨлкелікӨлкелік кеңес мүшелігіне Іле районынан аймағынан әсілі 12 кісі сайланған еді. Іс жүзінде 20 кісі келді. Мұның ішінде 10 кісінің аты-жөні бұрынғымен бірдей шықпайды;. (2)2. ӨлкелікӨлкелік кеңес мүшелігіне Тарбағатай районынан 7 кісі сайланған еді, іс жүзінде 8 кісі келді. Мұның ішінде 5 кісінің аты-жөні бұрынғымен бірдей шықпайды.; (3)3. ӨлкелікӨлкелік кеңес мүшелігіне Қашқар аймағынан 20 кісі сайланған еді. Іс жүзінде 22 кісі келді. Мұның ішінде 7 кісінің аты-жөні бұрынғымен бірдей шықпайды.; (4)4. Өлкеміздегі дүнген, сібе, солаң, мәнзу ұлттарынан өлкелікӨлкелік кеңес мүшелігіне көрсетілетіндерді ұсынылғандарды сол ұлттардың мәдениет қоғамында өлкелікӨлкелік үкіметтің қарарына сай сайлап шығу керек едіі. Бұл жолы Іледен Үрімжіге келген өлкелікӨлкелік кеңес мүшелері – дүңген, сібе, солаң ұлттарынан бір-бірден кісі өкіл ерте келіп, мәжіліске барлығын қатынастыруды талап етіп жатыр. Төрағалар алқасы:нда Іле, Тарбағатай, Алтай, Қашқар аймақтарынан келген өлкелікӨлкелік кеңес мүшелері мәжіліске қатынасудан бас тартады – деді. Сонымен екі жақжақтың өкілдері тіресіп қалды да лажысыздан өлкелікӨлкелік жиынның ашылу уақыты өзгерттілді.
жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|