Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1949 жыл (қаңтар – тамыз) 1 қаңтар
- 11 қаңтар.
- 21- -27 сәуір.
- 28 сәуір.
- Сәуірдің аяқ шені.
- 31 мамыр – 1 маусым.
Желтоқсан. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Одақ» журналының №5-санында АқыметАхметжан Қасымидың «Ұлтшылдар кімдер, олар өз ұлтына қалай опасыздық жасады?» – деген тақырыптағы мақаласы басылды. Онда мыналар көрсетілді: «Біздің жағырапияжағырафиялық ортамыз – ұлт азаттық қозғалысымызды халықаралық жағдайға үйлестіре отырып жүргізу талабын қойды. Кім де кім осы принципке бойсынбаса, ол өз ұлтының мүддесін қорғай алмайды». 1949 жыл (қаңтар – тамыз) 1 қаңтар. Іле уәли мекемесі мынадай шешім қабылдады: Аудандық сот мекемелері ықшамдалып, Іле аймақтық сот мекемесінен – 4 бөлімше сот мекемесі құрылды. 1-бөлімше сот мекемесі – Сүйдің қалашығында құрылып, Сүйдің, Қорғас, Сүмбіл аудандарына жауапты болды. 2-бөлімше сот мекемесі – Текес қалашығында құрылып, Текес, Моңғұлкүре, Тоғызтарау аудандарына жауапты болады. 3-бөлімше сот мекемесі – Күнес қалашығында құрылып, Күнес, Нылқы, Жұлдыз, аудандарына жауапты болады. 4-сот мекемесі Бұратала қалашығында құрылып – Бұратала, Жың, Арасан аудандарына жауапты болады. Бөлімше сот мекемесіне – Іле аймақтық сот мекемесі басшылық етеді және ауық-ауық аудандарға барып, азаматтық істердің арыз-шағымын қарайды. Қылмысты істер мекемесі – қылмыстылардың ісін шешеді. 6 қаңтар. Іле аймақтық дүнген мәдениет қоғамы уәкілдері мәжілісі ашылып, Ләтіп Сүлейменовты – қоғам бастығы, Қасым Моллам мен Иүсып Малиндерді – оның орынбасарлары етіп сайлады. 7 қаңтар. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға» газеті – АқыметАхметжан Қасымидің «Халықаралық жағдай және «Шынжаң одағы»» – деген мақаласын жаряжариялады. Ол мақаласында мынаны атап көрсетті: «Сөз сөйлеу бостандығы рухы бойынша – өлкеміздің жағырапияжағырафиялық атын қалағанынша атауға болады. Бірақ,Бірақ саясисаяси жақжақтан, тәртіп жақжағынан – Шынжаң деп аталады. Бұл «Шынжаң одағының» құрылу мәжілісінде арнаулы белгіленді. Сөйтіп, халық «Шынжаң одағының» құрылу мәжілісінде «Шынжаң бейбітшілікті қорғау демократиялық одағы» деген атты қабылдады». 10 қаңтар. Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметінің төрағасы Бұрһан Шаһиди «Шынжаң халқына хат» жаряжариялап: Мұнан былай билік жүргізу – алдымен бүкіл өлкенің тұтастығын көздеу, бейбітшілікке кедергілерді аластау, Кеңес одағыКеңес Одағымен, қытайқытайлармен жақжақын болу бағытында жүргізіледі. «Бейбітшілкшілік бітімін» атқару мен «Билік жүргізу бағдарламасын» іске асыру жолында аянбай қызмет етемін деп серт беремін – деді. 11 қаңтар. Іле аймақтық қытайқытай мәдениет қоғамы уәкілдер мәжілісін ашып, Фан ин жұңды – қоғам бастығы, Яң зыр ұңды – орынбасар етіп сайлады. 13 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми Құлжа ұйғыр, қазақ, қырғыз клубында – Құлжа ауданындағы мектеп мұғалімдеріннің алдында сөз сөйлеп, былай деп атап көрсетті: «Егер біз жастарымызды тар өрісті ұлтшылдық идеямен тәрбиелейтін болсақ, онда олар бір ұлттың ғана мүддесін ойлайтын, басқа ұлттарды адам қатарында көрмейтін болады. Егер біз қытайқытайларға ғана қарсы тұрғанда, ұлт азаттық күресінің жеңісіне қол жеткізуімізге болады деп қарайтын болсақ және жастарымызды осындай оймен, қытайқытайларға қарсы тұру пиғылымен тәрбиелейтін болсақ, онда не болып шығар еді? Мұндай идея біздің мұғалімдерімізде жоқ емес, егер біз нағыз ұлт азаттық күресін жүргіземіз десек, мұндай идеялардың тамырына балта шабуымыз, өлкеміздегі халықтың күресін бірлікке келтіруіміз керек». 17 қаңтар. Тарбағатай уәли мекемесі №191- -ұқтыру шығарып: «Шынжаң одағының» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетінің ұсынысына сай, Тарбағатай аймағының аудандарындағы аудандық кеңестерге – Тарбағатай уәли мекемесі басшылық ететін болды деді. 18 қаңтар. «Шынжаң одағы» орталық комитетіні «Алға» газеті – «Шынжаң одағы» жергілікті ұйымдарының қызметін күшейтейік» – деген тақырыптағы мақаланы басты. Мақалада «Шынжаң одағы» құрылғаннан бергі ұйымдық құрлысқұрылымда қол жеткізген нәтижелер еске түсірілген: 1948 жылы 31-қазанға дейін «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті және Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтық ұйымдастыру комитеттері құрылды. Мұның ішінде Іле аймағының 14 ауданында – аудан дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 188 ауыл дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды (Арасан, Жың, Күнес қамтылмайды). Тарбағатай аймағының 6 ауданында аудан дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 100 ауыл дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды. Алтай аймағының 6 ауданында аудан дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 78 ауыл дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды. Ұлттық армияда 16 полк дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 20 баталионбатальон дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды. «Шынжаң одағында» жиыны – 42 аудан дәрежелі ұйымдастыру комитеті, 386 ауыл дәрежелі ұйымдастыру комитеті құрылды. Одаққа – 24 мың 405 мүше қабылданды. 21 қаңтар. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев Алтай уәли мекемесінің кадрлары мен СарсүмбеСарысүмбе ауданындағы бұқараға арнап ұзақ сөз сөйледі. Сөзінде мыналарды атап көрсетті: «ЖКП -– ның басшылығындағы халық азаттық күштері екі жарым жылдық азаттық күресінің барысында ГоминдаңГоминдаң армиясының 4 миллион 500 мың адамын шығынға ұшыратты, 2 миллион 580 мың шаршы шақырым жерді, 190 миллион адамды азат етті. ГоминдаңГоминдаң сөзсіз жеңіледі. Халық азаттық күштері сөзсіз жеңеді. Бұл бүкіл Қытай ЖұңгоЖүңгодағы 450 миллион халықтың сенімі». 23 қаңтар. Іле аймақтық заңды қорғау, қоғам амандығынқауіпсіздігін сақтау комитеті аудандық үкіметтің және мекемелердің абақтыларды жауып, қолға алуға тиісті адамдардың барлығын заң тәртібі бойынша қоғам қауіпсіздігі бөлімі мен сот мекемесіне өткізіп беруді ұйғарды. 26 қаңтар. АқыметАхметжан Қасыми Құлжа ұйғыр, қазақ, қырғыз клубында кезектегі жағдай жөнінде әр ұлт бұқарасына сөз сөйлеп, былай деді: «Егер ел ішіндегі демократиялық күштер жеңіске жетсе, оның өлкеміздегі демократиялық күштерге ықпал жасайтындығы даусыз. Таяудан бергі ел ішінің жағдайы керітартпа күштердің арт-артынан сәтсіздікке ұшырағанын, демократиялық күштердің күннен-күнге алға басып бара жатқанын көрсетіп отыр». 29 қаңтар. ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев АқыметАхметжан Қасыми мен Ысқақбек МононовМөнөновке хат жазып: «Алтай аймағының қызметінен доклатдокладесеп беруге Құлжаға Қалым Құсайынұлын жібердім. Алтай аймағының саясисаясат, экономика, мәдениет құрлысқұрылысына айрықша қамқорлық етуіңізді, заттық керек-жарақ бұйымдарды мүмкіндігінше шеші беруіңізді етуіңізді сұраймын» – деді. 31 қаңтар. Ляуниң – Шыняң, Хуаихы – Хайжоу шайқасынан кейін, 64 күнге созылған Быипиң – Тянжин шайқасы жеңіспен аяқталды. ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясы үш ірі шайқас арқылы ГоминдаңГоминдаң армиясынан жиыны бір миллион 545 мың адамды жойды, тұтқындады және өзгертіп құрды. Сонымен Қытай ЖұңгоЖүңго халықтық төңкерісі жеңіске жетті. 5- -11 ақпан. Жаң жыжұңЖаң жы жұң Ланьжоуда ашылған – Гансу, Чиңхай, Шынжаң өлкелері басшыларының мәжілісінде былай деді: «Шынжаңда «Бейбітшілкшілік бітімін» және «Билік жүргізу бағдарламасын» жан-жақжақты жүзеге асыру үшін Кеңес одағыКеңес Одағымен достық қарым-қатынасты күшейту керек, Ілемен тез арада татуласу керек. Тұтас батыс солтүстік көлемінде, біз, сөз жоқ, бейбітшілікті қорғап соғысқа тиымтыйым салуымыз керек». 10 ақпан. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің №3-мәжілісі Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ауыл шаруашылық өндірісі жөнінде мынадай қаулы алды: (1)1. «Шынжаң одағының» әр дәрежелі ұйымдары – ауыл шаруашылық өндірісінің ұйымдастыушы және үгітшісі болып, әр дәрежелі үкіметтердің көктемгі егіс өндірісін тексеруді және бақылауды күшейтуіне көмектессін;. (2)2. Орталық ұйымдастыру комитеті АқыметАхметжан Қасыми, Рақымжан Сабырхажиев қатарлы 12 кісіні «Шынжаң одағы» орталық комитетінің көктемгі өндіріске шығарған ерекше уәкілі ретінде – Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарына барып, көктемгі егіс өндірісіне және ағаш егуге басшылық етуге жіберілсін;. (3)3. Аудандар – аудан дәрежелі көктемгі егіс өндірісіне басшылық ету комисиякомиссияларын құрсын;. (4)4. Әр жылы 1-сәуір – ағаш егу мейрамы болсын. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» халқына: әр адам бір түп ағаш ексін, еккен ағашын қатарға қоссын – деп үндеу жасау керек. 15 ақпан. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті мен «Шынжаң одағы» Іле аймақтық ұйымдастыру комитетінің бас қосқан мәжілісі – АқыметАхметжан Қасымидің қызметінің қарбаластығын ескере отырып, оны «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Одақ» журналының бас редакторлық міндетінен алып, оны Ұйғыр Сайранға – беруді ұйғарды. Осы күні Тарбағатай уәли мекемесі Шауешек аудандық қытайҚытай мәдениет қоғамын – Тарбағатай аймақтық қытай мәдениет қоғамын Тарбағатай аймақтық қытайҚытай мәдениет қоғамына өзгертіп, Хы рұй ды – қоғам бастығы етіп тағайындауды ұйғардытағайындады. Осы күні Іле аймақтық көктемгі егіс өндірісі комисиякомиссиясы 3-рет мәжіліс ашып, мынадай шешім қабылдады: комисиякомиссия көктемгі егіс өндірісіне ғана жауапты болып қоймайды, сонымен қатар күзгі жиын-терін жұмысына да жауапты болды. Осы күні ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев бұйрық шығарып, мынадай шешім қабылдады: Алтай аймағының қазына қиыншылығын шешу үшін уәли мекемесінің №3-мәжілісінің бекітуі арқылы аймақтық қазына басқармасы мен өлкелікӨлкелік сауда банкебанкісінің Алтай аймақтық бөлімше банкебанкісі – 300 миллион юаньдық жарна шегін 5, 10, 15, 20 мың юаньдық етіп басып тарататын болды. 16 ақпан. Тарбағатай уәли мекемесі Дөрбілжін ауданының – 8, 9, 10 – аулдардың аудан қалашығынан тым шалғай екендігін еске ала отырып –Керейжарым ауданын құруды, аудандық үкіметті – Тиірменде (Толы) құруды ұйғарды. Ауданның шекарасын, халқын және құрылым штатын белгілеуге Тарбағатай уәлиінің орынбасары Дашжап Меңжолиевті меңгеруші етіп, арнайы комисиякомиссия құрды. 8 наурыз. «Шынжаң одағының» орталық ұйымдастыру комитеті – әйелдер қызметіне басшылықты күшейту үшін, осы күннен бастап «Шынжаң одағы» орталық комитетінің әйелдерді ұйымдастыру бөлімін құрды. Талейхан Сыршанованы – бөлім бастығы етіп тағайындады, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» әйелдер қоғамын – «Шынжаң одағына» қосуды ұйғарды. 2 сәуір. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің жастарды ұйымдастыру комитеті – Құлжада жастардың кеңейтілген жиналысы ашылыпмынадай шешім қабылдады: аймақтар мен аудандарда «Шынжаң одағы» жастар ұйымдарын құру туралы шешім – жастарды ұйымдастыруға және тәрбиелеуге, олардың идеялық санасын өсіріп, жастардың өзін-өзі тәрбиелеу сезімін күшейтуге, бұқара жастарды қоғамның белсенді мүшесі етіп жетілдіруге ынталандырады – деп бағалады. Жиналыс соңында: аймақтарда, ауйдандардан мектептерде, тәрбие орындарында, мекеме орындарында – «Шынжаң одағы» орталық комитетінің әр дәрежелі жастар ұйымдарын тез құрудың қолға алынатынына сенім білдірілді. 8 сәуір. АқыметАхметжан Қасыми ұлттық армияның құрылғанының 4 жылдығына арнап сөз сөйледі. Ол өз сөзінде: Мао зы дұңның «Бірлескен ұлт туралы» деген шығармасындағы ұсақ ұлттар мәселесі жөніндегі пайымдауларын және «ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясының жарнамасындағы» ұсақ ұлттар саясатына қатысты тұстарынан сілтеме ала отырып, мыналарды атап көрсетті: ЖКП – ГоминдаңГоминдаң атқарып отырған ұлттық саясатты қате деп есептеп, дұрыс ұлттық саясат ұстануды қуаттайды. Сол үшін Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» халқы ГоминдаңГоминдаңға қарсы демократиялықмайдан ашқан қазіргі кезеңде ГоминдаңГоминдаң мен компартияның бейбітшілік келіс сөзкеліссөзіне ерекше назар аудару қажет. ГоминдаңГоминдаң мен компартияның бейбітшілік келіс сөзкеліссөзінің нәтижесі – Шынжаңның бұдан былайғы тағдырына ықпал жасайтындығы даусыз». 12 сәуір. Алтай уәли мекемесі №2-қаулы қабылдап, мынадай шешім қабылдады: (1)1. Кезектегі ҚытайЖұңгоЖүңго жағдайы және бүкіл өлке жағдайы жөнінде кең көлемді үгіт жүргізу қызметін ойдағыдай атқару керек;. (2)2. Алтын қазу өндірісіне зор күш жұмсау керек және Алтай аймақтық банкебанкісінен – алтын өндірісі бөлімін құру керек;. (3)3. Алтай аймағының қазіргі ақша қиыншылығын шешу үшін –аймақтық банкебанкінің Алтай аймағы көлемінде айналымға істетілетін 300 миллион юань қағаз ақша басып тарату керек. 16 сәуір. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газеті»– ГоминдаңГоминдаң армиясының генералы Фу зо ийдің: өз армиясын бейбіт жолмен қайта құруды қабылдағанын, ГоминдаңГоминдаңның басқа генералдарын да бейбітшілікті қабылдап, жаңа демократияны қолдап- -қуаттауға үндегендігі – жөніндегі хабарды басты. 19 сәуір. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің №21-мәжілісімынадай шешім қабылдады: қытайқҚытай балаларынының оқу мәселесін шешу үшін қытайқҚытай мектептерін көбейтіп ашуды ұйғарды. Оның орындалуын – Рақымжан Сабырхажиев, Әнуар Ханбаба, Асқат Ысқақов бастатқан арнаулы комисиякомиссия мүшелеріне тапсырды. 21- -27 сәуір. ЖКП орталық комитетінің төрағасы Мао зы дұң мен Қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясының бас қолбасшысы Жу де: «Бүкіл елге жорыққа аттану бұйрығын» жариялады. 21-сәуірден бастап қалың қол Чаңжяң өзенінен екпіндей өтіп, 23-сәуірде Нанжиңды алып, ГоминдаңГоминдаң үстемдігінің жойылғандығын жариялады. 27-сәуірде Іле уәли мекемесінің «Төңкерістік шығысТөңкерістік Шығыс түркістанТүркістан газеті» осы қуанышты хабарлады. 22 сәуір. Малшылардың ауырпалығын жеңілдету үшін Алтай уәли мекемесінің №4-мәжілісі мынадай шешім қабылдады: (1)1. Алтай аймағындағы – уаң, гұң, бейсі, үкірдай, залың, зәңгі, жүз басы қатарлы ру басырубасыларына істеген қызметіне қарай ақы есептеп, еңбек ақыеңбекақы төлеу;. (2)2. Үлкенді - -кішілі ру басырубасыларының еңбек ақыеңбекақысын рулардағы халық бұқарасы үстінен алу. (3)3. Уаңның жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 100 қой, гүңнің жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 70 қой, бейсінің жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 50-100 қой, тәйжінің жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 50 қой, үкірдайдың жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 20-40 қой, залыңның жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 10-15 қой, зәңгінің жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 5-10 қой, жүз басының жылдық еңбек ақыеңбекақысы – 3-5 қой болды. 28 сәуір. Тарбағатай уәли мекемесі №1446-бұйрық жаряжариялап, аудандағы әкімнің орынбасарын қосымша сот мекемесінің бастығы етіп тағайындауды ұйғардытағайындады. 29 сәуір. Керейжарым ауданы құрылды. Тарбағатай уәли мекемесі Нұрсапа Сейітжановты әкім етіп тағайындауды ұйғардытағайындады. Сәуірдің аяқ шені. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің ұйымдастыру комитеті 5-мамырды – «Өрендер мерекесі» етіп белгіледі. Сәуір. АҚШ- – тың Үрімжіде тұратын елшісі Пакстон (–?) Сантайға барып, Оспан ІсләмИсламұлына: Айса, Мұхамет Имин, Иолуарыс, Мәсғұт, Жанымқандармен астыртын байланыс жасап тұр – деп жөн көрсетті. Пакстон былай деді: «Мен сіздердің алаауыз болмай – ынтымақтасуларыңызды, коммунистік партияға, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймаққа» қарсы тұру үшін АҚШ бе ен көмекті орынды пайдалануыңызды өтінемін». 4 мамыр. Іле аймақтық заңды қорғау, қоғам амандығынқауіпсіздігін сақтау комитетінің №14-мәжілісі: Іле аймақтық діни сот пен Іле аймақтық сот мекемесінің міндет ұқығықұқығы көлемін нақтылы белгіледі. Оның басты мазмұны: діни сот – діни істер меңгермесініңбасқармасының басшылығымен барлық діни мәселелелерді және осыған қатысты некеленунекелесу, некеден ажырасу, мұрагерлік ету, қарыздану қатарлыістермен айналысады, бұл іске діни сот үкім шығарғаннан кейін, оны үкіметтің атқару органдары орындауы керек. Аймақтық сот мекемесі діни сот мекемесі қараған басқа істердің барлығын тексеріп, шешім етеді. Бірақ,Бірақ ірі қылмыстық істер мен күрделі дау-шарлары – аймақтық заңды қорғау, қоғам амандығынқауіпсіздігін сақтау комитетінің тексеруінен өту керек. Аймақтық сот мекемесіндегі прокуратура бөлімі – сот мекемесінен бөлініп шығып, дербес – Іле аймақтық прокуратурасы болып құрылады. 11 мамыр. «Шынжаң одағы» орталық комитеті Құлжада «Шынжаң одағы» белсенділерінің тұңғыш уәкілдер мәжілісін ашты. Әбдікәрім Аббасов жиналыста «Шынжаң одағы» орталық комитетінің атынан «Кезектегі саясисаяси жағдай және біздің міндетіміз» – деген тақырыпта баяндама жасады. Ол баяндамасында төраға Мао зы дұңның «Бірлескен үкімет туралы» деген шығармасындағы ЖКП – ның ұсақ ұлттар саясаты жөніндегі баяндамасынан ситат келүзінді келтіре отырып, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ұлт азаттық қозғалысының қол жеткізген нәтижелерін баяндап, өткендегі жіберген қателіктерді көрсетті: «Біз ұлт азаттық күрес барысында билеп төстеуші ұлттың ішінде – билеуші, езілуші халықтың бар екендігіне қарамадық. Сөйтіп билеп-төстеуші ұлттың езушілер мен езілушілерін айыра алмадық. Сондықтан ГоминдаңГоминдаң кертартпашылары мен бүкіл қытайқытай ұлтын бір тұлға деп санайтын қателік туылды. Аз санды жат ниетті адамдар әлі күнге дейін қытайқытайларға жау көзбен қарайды, тіпті, қытайқытайлардың мал-мүліктерін тартып алып, борышты қайтарудан бас тартып, өмірлеріне қауіп төндіруге дейін барып отыр. ҚытайҚытайлардың заңды ұқыққұқықтарын елемей отыр». Ол Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік қозғалысы мен қазіргі ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысының қарым-қатынасына тоқтала кетіп, былай деді: «Біздің ұлт азаттық қозғалысымыз және оның ерекшелігі, беталысы мен міндеті – Қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысымен ұштасып қана қоймайды, сонымен қатар ұлт азаттық қозғалысының жеңіске жетуі немесе Қытай ЖұңгоЖүңго ұлт мәселесінің түбегейлі және дұрыс шешілуі тұрғысынан қарағанда да – қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық қозғалысымен тығыз байланысып жатқандығын оған сөзсіз дәлел». «ҚытайЖұңгоЖүңго халқы жүргізіп отырған азаттық соғысы – Қытай ЖұңгоЖүңгодағы барлық ұлтты азат етеді. Іс жүзінде Қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысы жеңгенде ғана қытай ЖұңгоЖүңгодның ұлт мәселесі, соның ішінде ұлттық езгі мәселесі де түбегейлі, дұрыс шешіледі». Баяндаманың соңында былай деп көрсетті: «Біздің ұлт азаттық қозғалысымыз – қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық қозғалысы ең соңғы жеңіске жеткенде ғана түбегейлі жеңіске жете алады. Шынжаңның ұлт мәселесі сонда ғана түбегейлі, дұрыс шешіледі. Шынжаң халқының болашағы сонда ғана нұрлы болады». Осы күні «Шынжаң одағы» орталық комитетінің ұйымдастыру комитеті №22-мәжілісін ашып, АбдырахманӘбдірахман Моһитиды – «Шынжаң одағы» орталық комитеті жастар ұйымдастыру комитетінің меңгерушісі етіп тағайындады. 12 мамыр. АқыметАхметжан Қасыми «Шынжаң одағы» орталық комитеті ашқан одақ белсенділерінң тұңғыш реткі уәкілдер мәжілісінде сөз сөйледі. Ол былай деді: «Ұлт азаттық төңкерісіміздің бастапқы кезінде, хақымыздың арасында: жерлікжергілікті қытайқытайларды ГоминдаңГоминдаң керітартпашыларымен бірдей «Оңбаған» – деп қарайтынжайттар орын алды, ГоминдаңГоминдаң керітартпашылары мен жерлікжергілікті қытайқытайларды бір шыбықпен айдады. Бұл – талай ғасырға созылған ұлттық өшпенділік пен езгінің нәтижесі. Әсілі ұлт азаттық төңкерісіміздің мақсаты – қытайқытай халқына қарсы тұру емес. Өлкеміздегі – имперализмді, отаршылдық саясатты қолдап-қуаттайтын, зор қытайшылдыққытайшылдық үстемдікті жүргізетін, басқа ұлттарды құл есептейтін – ГоминдаңГоминдаңға қарсы тұру еді. Сондықтан бір ұлтты езілуден азат ету үшін тағы бір ұлтты түгелдей езуші деп қарау қате». Ол және былай деп көрсетті: «Біз ұлт азаттық төңкерісінде жеңіске жетеміз. Барлық ұлттың құрметіне бөленеміз десек, ұлт саясатын дұрыс атқаруымыз керек. Ұлт мәселесін дұрыс шешуіміз керек. Біз ЖКП мен Қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясының бағдарламасынан мынаны біле аламыз: Ұлт саясатын дұрыс атқару мәселесі дегеніміз – – ұлттардың теңдік ұқығықұқығын қамтамасыз ету мәселесі, қытайЖұңгоЖүңго халқын азаттыққа шығарамыз, жеңіске жетеміз десек – ҚытайЖұңгоЖүңгодағы ұлт азаттық қозғалысын қолдауға тиіспіз». 18 мамыр. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің ұйымдастыру комитетінің мүшесі Ұйғыр Сайран – Құлжа аудандық одақ белсенділерінің мәжілісінде сөз сөйледі. Ол былай деді: «Өлкеміздегі керітартпа билеушілер – қытай қытайҚытайларға және басқа да ұлттарға ұлттық езгі саясатын жүргізді. Сондықтан біздің ұлт азаттық қозғалысымыз тек ұлттық езгі саясатын жүргізіп отырған билеушілерге ғана қаратылады», «Мен сіздерден ұлттық өшпенділіктің тұқымын шашатындарға – орталарыңыздан еш қандай орын бермеулеріңізді өтінемін. Бүкіл өлкедегі әр ұлт халқының достығы одан әрі нығайып жасай берсін». 20 мамыр. Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының басшылары Құлжада мәжіліс ашып, мынадай шешім қабылдады: Алтай аймағындағы ашаршылық мәселесін шешу үшін Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» егін-мал шаруашылығы банкебанкісі – ұлттық армиядан 150 тонна астық қарыз алып берсін, Тарбағатайдан 200 тонна астық сатып алынсын – деп ұйғарылды. 25 мамыр. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Демократия газеті» (қытайшақытайша) АқыметАхметжан Қасымидың «Біздің ұлт мәселесіндегі кей бір қателіктеріміз» – деген тақырыптағы мақаласын басты. Мақалада: «Ұлт азаттық қозғалысының бастапқы кезінде ... бізде қытайқытайларды жау санайтын қөз қарас болды. Нәтижеде, достарымыз бен жауларымызды айқын айыра алмадық. ҚытайҚытайлардың барлығын бірдей көрдік. Олардың арасындағы достарымызға да соққы бердік. ГоминдаңГоминдаңның жауыз ұлт сатқындарын қорғаштап қалдық. Нәтижесінде ұлт азаттық қозғалысының одақтасы – қытайқытай халқын жау жақжаққа өткізіп бердік. Бұл бүкілдей қате саясат», «Ұлтымыздың азаттығы, теңдігі мен еркіндігі – ел ішіндегі демократиялық бағыттағы барлық туысқан ұлттардың ортақ күресі арқылы ғана жүзеге асады», «Зор қытайшылдыққытайшылдық идеясы – ұлт азаттық қозғалысына қандай зянзиян тигізген болса, тар өрісті ұлтшылдық та – өз ұлты азаттық алғаннан кейін өзге ұлттарды келемеждеп езіп, ұлт азаттық қозғалысына сондай зянзиян әкеледі», «Кезектегі міндетіміз – ұлт азаттық қозғалысының 1-кезеңінде өткізген қателіктерімізді дереу түзетіп, ұлтқа бөлмеу, ГоминдаңГоминдаңның, импералистік күштердің ықпалынсыз – ұлттардың терезесі шынайы тең болу негізінде жаңа демократиялы жаңа өлке құру болып табылады». 31 мамыр – 1 маусым. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ең жоғары экономикалық комитеті Құлжада өзінің №2-мәжілісін ашты. Мәжілісті Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» ең жоғары экономикалық комитеті меңгерушісінің жаңа сайланған орынбасары – ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев басқарды. Мәжілісте: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарының 1948 жылғы қазыналық меже есебі қызметінің орындалуы мен атқарылу ақуалы және 1949-жылғы меже есеп қызметінің орындалуы ақуалы жөніндегі – баяндама тыңдалды. Соңынан мынадай шешім қабылдады: (1)1. Қайымбек қожа мен Уақас ажы Мыршанов бас болған комиссия: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ақша айналымын және өнер кәсіпөнеркәсіп-сауда қызметін ретке салады және тексереді;. (2)2. Асқат Ысқақов пен Қайымбек қожа бас болған комиссия: жер өлшемі мен су құрылысына жауып береді және тыңнан игерілген жерде – судан бажы алмаудың нақты амалын ойластырады;. (3)3. Орманды жерде – мал бағуға, балапан ағаштарды кесуге, орманды тазалауға, жер өртеуге – қатаң тиымтыйым салынады, ағаш кесу мөлшерін – 50% тен азайту. 6 маусым. «Шынжаң одағы» орталық комитеті Россияның ұлы ақыны Пушкиннің ту,анына 150 жыл толуын еске түсіріп, жиын ашты. Жиналысқа АқыметАхметжан Қасыми қатынасып, сөз сөйледі. Пушкиннің «КскерЕскерткіш» деген өлеңін оқыды. Осымен бір уақытта Тарбағатай, Алтай аймақтарында да түрліше еске түсіру рәсімдері өткізілді. 13 маусым. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Демократия газеті» (қытайшақытайша) «ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысы және ұлт мәселесі» –деген мақала жаряжариялады. Мақалада алдымен Мао зы дұңның «Жаңа демократизм жөнінде» деген еңбегінің «ҚытайЖұңгоЖүңго төңкерісі – дүние жүзі төңкерісінің бір бөлігі» дегені жөніндегі және ұлт саясаты жөніндегі пайымдауларынан үзінді ала отырып, былай деп атап көрсетілді; «ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысы жеңіске жетіп, жаңа демократизм бүкіл ел бойынша іске асқанда ғана қытайд ЖұңгоЖүңгоның ұлт мәселесі де дұрыс шешіледі». «Шынжаңдағы ұлттардың азаттығы да – қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысының жеңісімен бірге іске асады». «Сондықтан, ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысының күн ілгері жеңіске жетуі үшін, әр ұлт халқының күн ілгері азаттық алуы үшін: Шынжаңдағы әр ұлт халқы – алдыңғы шептен тым шалғаймыз. ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысынан сыртқарымыз» – деп есептемей, өз қызмет орындарында белсенділікпен істеп, ұлт азаттық істеріне күш салып, ГоминдаңГоминдаңның күштерін әлсіретіп, төңкерістік күштерді күшейтуі тиіс». 14 маусым. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газеті» – «ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық соғысының тың жеңістері» деген тақырыпта мақала жаряжариялады. Мақалада: қытай ЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясының Чаңжяң өзенінен өтіп, оңтүстікке жорық жасағанынан кейін, Нанжиң, Хаңжоу, Наньчаң, Ухан, Шаңхай қатарлы 100-ден аса қаланы азат еткен жеңістері егжей-тегжейлі таныстырылды. Сонымен бірге бұл жеңістер бір жақжағынан – ГоминдаңГоминдаң армиясының бүкілдей жеңілуге таяғанын, енді бір жақжағынан – халық азаттық күштерінің күн сайын күшейіп бара жатқанын, бүкіл елдің азат болатын күнінің жеткенін дәлелдеді, - – деп атап көрсетілді. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|