Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3.22 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тақырып бойынша сұрақтар
1. Фонетиканың зерттейтіні қандай дыбыстар ? 2. Қандай дыбыстарды фонема дейді? 3. Адамның дыбыстау мүшелері қандай негізгі бөліктерден тұрады ? 4. Дыбыстау мүшелерінің қызметіне байланысты артикуляция дегенді қалай түсінесің ? 5. Дыбыс пен әріптің айырмашылығы неде ? 6. Қазіргі қазақ тілінде неше әріп, неше дыбыс бар ? 13 § 5. Тіл дыбыстары және олардың түрлері Тілдердің барлығында да тіл дыбыстары дауыстылар және дауыссыздар болып екі топқа бөлінеді.Тіл дыбыстарын бұлайша топтастыруға негіз болатын жалпылама ортақ белгі , әдетте, олардың буын құрау қызметі. Буын құрау тұрғысынан алғанда, дауыстылар буын жасай алатын негізгі, ұйтқы, басты тұлға ретінде, ал дауыссыздар өздігінен буын жасай алмайтын , дауыстылардың жетегіндегі көмекші элементтер ретінде ғана қаралады. Дыбыстарды дауыстылар және дауыссыздар деп топтастырғанда, олардың акустикалық және физиологиялық жақтары да ескеріледі. Акустикалық тұрғыдан қарағанда, дауыстылар мен дауыссыздарды бір- бірінен ажырату музыкальді үн мен салдырға негізделеді. Дауыстыларда үн басым да, дауыссыздарда салдыр басым. Физиологиялық (артикуляциялық) тұрғыдан алып қарағанда, дауыстылар- ды айту үстінде фонациялық ауа ( сөйлеп тұрғанда шыққан ауа) : 1) кедергіге ұшырамай, тосқауылсыз, еркін шығады; 2) дыбыстау мүшелеріне күш түспейді, олардың қалпы бірқалыпты болады; 3) фоноциялық ауа баяу (лепсіз) шығады; Ал дауыссыздарды айтқанда, фонациялық ауа: 1) кедергіге ұшырап, тосқауылмен айтылады; 2) тосқауылдан өту кезінде дыбыстау мүшелеріне күш түседі; 3) фонациялық ауаның шығу қарқыны күштірек болады. Дауыстылар мен дауыссыздарды бір-бірінен ажыратуға негіз болатын басты белгілер - осылар. жүктеу/скачать 3.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|