Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3.22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. Күшейткіш буынды қос сөздер.
| 4. Сыңар мәнді қос сөздер. Бір сөз ретінде қосарланып жарыса
айтылатын сөздердің бәрі бірдей екі жағы да мағыналы бола бермейді. Қейде қосарланып айтылатын сөздердің бір сыңары мағыналы, екінші сыңары жеке тұрғанда лексикалық мағына бермейтін сөздер болып келеді. Мысалы: ас-мас, үй-мүй, қой-мой, сатыр-сұтыр, нан-пан, кәрі-құртаң, сүт-мүт, өте-мөте, сиыр-миыр, шай-пай. Сыңар мәнді қос сөздердін өзге сөздерден айырмашылығы бұлардың бірінші сынары жеке қолданыла алатын толык лексикалық мағынасы бар сөз болады да, екінші сыңары жеке колданылмайтын, дербес лексикалық 103 мағынасы жок, алдыңғы сөздің дыбыстық еліктеуіші ретіндегі сөз болып келеді. Сыңар мәнді қос сөздердің беретін мағынасын сол сөздердің мағыналы сыңарының жеке тұрғандағы мағынасымен салыстырсақ, негізгі сөзге кемсінушілік, қомсынушылық мағынасын береді. Мысалы, ас, шай, жылқы деген сөздер толық өз мағынасында тұрса, ас-мас, шай-пай, жылқы-мылқы дегенде, сол сөздің мағынасына айтушының көңілі толмағандық ұғым көрінеді. Сөйлеуші адам көнілі толса, ас жедім, шай іштім дейді де, көнілі толмаса, ас-мас жедім, шай-пай іштім дейді. Бірінші сыңары толық мағыналы, екінші сыңары сол сөздің дыбыстық еліктеуіші ретінде мағынасыз болып келген қос сөздерді с ы- ң а р м ә н д і қ о с с ө з д е р дейді. Сыңарларының бірде-біреуінен жеке тұрғанда ешқандай мағына аңғарылмайтын абыр-сабыр, алба-жұлба, алай-түлей, астан-кестен, анда- анда, алда-жалда, әлем-тапырақ, әлем-жәлем, әңкі-тәңкі, быт-шыт, бұлқан- талқан сияқты қосарлама қос сөздер де осы топта қарастырылып жүр. 5. Күшейткіш буынды қос сөздер. Бұны қайталама қос сөздің бір түрі деуге болады. Кайталанып айтылуға тиісті сөздің бірінші буыны алынады да, оған п дыбысы қосылып, толық мағыналы сөздің алдынан күшейткіш буын ретінде қосарланып айтылады. Мысалы, қара деген сөздің қа буыны алынып, жүктеу/скачать 3.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|