31
тәуелділік бар екендігін көреміз.
17- кестеден көрінгендей, 70 жылдардағы оқулықтарда да рангі мен сөздің берілген жиілігі арасында кері тәуелділік бар екенін байқаймыз. Мысалы, ең жоғарғы жиіліктегі ол есімдігі рангі бойынша ең төменгі қатарда тұрғаны соның дәлелі. Ал одан і жиілігі біршама азырақ көрсеткішті білдіретін ал шылауының қатар саны жоғарылау (50-ші қатар). Мұндағы і -ранг, Ғі - жиілік, мәтіннің көлемі N=241984; түбір сөз көлемі І_=12281; Ғтах=49827 осындай байланысты БӘ мәндерінің жиілік құрылымыан да аңғаруға болады: мұнда жиілігі 1231 сөз қолданысқа тең болатый бір сан есімі рангі бойынша бесінші орында тұрса, онымен салыспырғанда жиілігі біршама төмен он сан есімнің (жиілігі 311 сөз қолданысқа тең) қатар саны одан жоғары (37-ші қатар). Осындай кереғарлықты 18-кестенің өн бойынан анық байқауға болады:
БӘ жиілік сөздігіндегі сөздердің қатар саны мен Абсалютті жиілік шамасы арасындағы қатынасты білдіретін кесте көрінісі
Қатар Саны
|
Абсалютті жи іп ік(Ғ-і)
|
Қатар Саны
|
Абсалютті
ЖИІЛІК(Ғі)
|
Қатар Саны
|
Абсалютті жиілік
|
Қатар саны
|
Абсалтті
ЖИІЛІК(Ғі)
|
1
|
1796
|
14
|
596
|
27
|
314
|
40
|
289
|
2
|
1769
|
15
|
592
|
28
|
339
|
41
|
282
|
3
|
1702
|
16
|
536
|
29
|
362
|
42
|
278
|
4
|
1278
|
17
|
514
|
30
|
339
|
43
|
274
|
5
|
1231
|
18
|
468
|
31
|
336
|
44
|
273
|
6
|
1107
|
19
|
467
|
32
|
331
|
45
|
268
|
7
|
1028
|
20
|
439
|
33
|
329
|
46
|
266
|
8
|
1001
|
21
|
436
|
34
|
326
|
47
|
261
|
9
|
920
|
22
|
411
|
35
|
320
|
48
|
250
|
10
|
752
|
23
|
399
|
36
|
315
|
49
|
250
|
11
|
728
|
24
|
396
|
37
|
311
|
50
|
247
|
12
|
700
|
25
|
391
|
38
|
304
|
|
|
32
18-кесте мәліметтері бойынша БӘ мәтіндерінің жиілік құрылымының үзіндісінен де жоғарыда айтылған заңдылықгы көруге болады. Мысалы, ең жоғарғы жиіліктегі бол етістігі ең төменгі (1-ші қатарда) орында түрса, онымен салыстырғанда біршама азырақ жиіліктегі жыл зат есімінің қатар саны одан жоғары (50-ші қатар). Сол сияқты өте жоғарғы сөз есімдігінің рангісі (2-ші қатар) одан біршама төменгі жиіліктегі соң шылауынан (49-шы қатар) төмен. Бұл арада да зерттеу нысанындағы мәтіндердің жиілік құрылымындағы белгілі бір сөздің қолданылу жиілігі оның рангісіне кері тәуелділікте болатындығын айқын аңғарамыз. Сөздердің қолданылуы жиілігіндегі бұл құбылысты заңцылықдептүсіндіругеболады.
50 жылдардағы БСО 185961 сөз қолданыстың 50%-ын қамтитын, реестрдегі жиілік сөздіктің ең жоғарғы жағына орналасқан 200 сөзді (92804 с.қ.) лексика-грамматикалық топтарға жіктейтін болсақ, мынадай ерекшеліктерді көреміз:
№ қ/с
|
сөз
|
Абсалютті жиіпік
|
№ қ/с
|
сөз
|
Абсалютті жиіпік
|
1
|
2
|
3
|
1
|
2
|
3
|
і_
|
Ол-м
|
3609
|
26
|
жат-е
|
751
|
2
|
Де-е
|
3374
|
27
|
жаттығү-з
|
749
|
3
|
Бол-е
|
3142
|
28
|
ал-ш
|
747
|
4
|
Ла-ш
|
2301
|
29
|
кандай-м
|
747
|
5
|
Біо-м
|
2024
|
30
|
кат-е
|
742
|
|
Бала-з
|
1769
|
31
|
мен-ш
|
742
|
|
Е-е
|
1510
|
32
|
Және-ш
|
726
|
8
|
Кел-е
|
1462
|
33
|
Жаз-е
|
720
|
9
|
Нөшө-м
|
1371
|
34
|
Бао-е
|
717
|
10
|
Kvh-з
|
1270
|
35
|
Екі-а
|
710
|
11
|
Ал-е
|
1256
|
36
|
Үй-з
|
710
|
12
|
Сөз-з
|
120
|
37
|
Екінші-а
|
684
|
13
|
Tvo-e
|
1124
|
38
|
Ағаш-з
|
654
|
14
|
Бао-д
|
1066
|
39
|
Кой-е
|
647
|
15
|
Не-м
|
1007
|
40
|
Каоа-е
|
615
|
 33
16
|
Бео-е
|
954
|
41
|
Cv-з
|
615
|
17
|
>Kvo-e
|
945
|
42
|
Мына-м
|
601
|
18
|
Біз-м
|
934
|
43
|
Сан-з
|
596
|
19
|
Bvn-M
|
902
|
44
|
Окы-з
|
596
|
20
|
Мен-м
|
870
|
45
|
Үшін-ш
|
569
|
21
|
Кале-е
|
818
|
46
|
Көо-е
|
584
|
22
|
Айт-е
|
802
|
47
|
Сал-е
|
580
|
23
|
Шык-е
|
801
|
48
|
Кеоек-д
|
563
|
24
|
Дө-ш
|
779
|
49
|
Жол-з
|
544
|
25
|
өз-м
|
760
|
50
|
Жыл-з
|
539
|
51
|
Көо-е
|
531
|
79
|
Жок-д
|
366
|
52
|
Адам-з
|
539
|
80
|
Бас-з
|
350
|
53
|
Ет-е
|
512
|
81
|
Колхоз-з
|
348
|
54
|
Отыо-ө
|
501
|
82
|
CvoeT-з
|
346
|
55
|
Осы-м
|
500
|
83
|
Кітап-з
|
344
|
56
|
Шык-е
|
493
|
84
|
Ece-v
|
343
|
57
|
Мектеп-з
|
488
|
85
|
Тағы-ш
|
337
|
58
|
Tvc-e
|
479
|
86
|
Кейін-v
|
335
|
59
|
Біоінші-а
|
457
|
87
|
Ой-з
|
321
|
60
|
Шығао-е
|
452
|
88
|
Жаксы-с
|
322
|
61
|
Аса-е
|
449
|
89
|
сол-м
|
317
|
62
|
тап-е
|
448
|
90
|
гл/оак-з
|
317
|
63
|
сен-м
|
447
|
91
|
ел-з
|
312
|
64
|
жыл-з
|
441
|
92
|
ОҚУШЫ-З
|
311
|
65
|
біл-е
|
436
|
93
|
сағат-з
|
31
|
66
|
баолык-м
|
429
|
94
|
еол-е
|
31
|
67
|
ЖУМЫС-З
|
429
|
95
|
кала-з
|
310
|
68
|
канша-м
|
426
|
96
|
көшю-е
|
308
|
69
|
кал-е
|
426
|
97
|
"зен-з
|
308
|
70
|
кез-v
|
405
|
98
|
есеп-з
|
305
|
71
|
сөйлем-з
|
401
|
99
|
машина-з
|
304
|
72
|
істе-е
|
400
|
1С0
|
тапсыома-з
|
298
|
73
|
әо-м
|
390
|
101
|
ғана-ш
|
291
|
74
|
калай-м
|
389
|
102
|
кой-ш
|
290
|
75
|
біт-е
|
384
|
103
|
VLLJ-e
|
284
|
76
|
көз-з
|
383
|
104
|
біоак-ш
|
283
|
77
|
аотык-с
|
374
|
105
|
мал-з
|
283
|
78
|
баста-е
|
371
|
106
|
әке-з
|
282
|
107
|
зат-з
|
278
|
133
|
кос-е
|
222
|
108
|
улкен-с
|
276
|
134
|
жолдас-з
|
221
|
109
|
VLLJ-K
|
267
|
135
|
біонеше-м
|
221
|
110
|
әнгіме-з
|
270
|
136
|
каоа-с
|
220
|
111
|
пионео-з
|
270
|
137
|
сабак-з
|
218
|
112
|
халык-з
|
269
|
138
|
көосет-е
|
217
|
113
|
жак-з
|
269
|
139
|
жібео -е
|
213
|
114
|
мысал-з
|
269
|
140
|
сат-е
|
211
|
115
|
дыбыс-з
|
265
|
141
|
каоай-ш
|
211
|
116
|
кім-м
|
254
|
142
|
баолык-м
|
209
|
117
|
дала-з
|
245
|
143
|
KVC-3
|
209
|
118
|
аяк-з
|
243
|
144
|
бәоі-м
|
207
|
119
|
жатью-е
|
239
|
145
|
көоін-е
|
207
|
34
120
|
кой-з
|
239
|
146
|
енді-v
|
206
|
121
|
өс-е
|
237
|
147
|
аоа-к
|
?05
|
122
|
cvoaK-з
|
237
|
148
|
дәптео-з
|
203
|
123
|
сон-ш
|
233
|
149
|
жет-е
|
201
|
124
|
класс-з
|
229
|
151
|
бөлін-е
|
199
|
125
|
өт-е
|
229
|
151
|
аст-к
|
198
|
126
|
Тау-з
|
227
|
152
|
тарт-е
|
197
|
127
|
Қар-з
|
227
|
153
|
тиын-з
|
195
|
128
|
Ат-з
|
226
|
154
|
көл-з
|
194
|
129
|
Жазыл-з
|
224
|
155
|
алд-з
|
194
|
130
|
үш-а
|
224
|
156
|
жауап-з
|
194
|
131
|
сонда-v
|
224
|
157
|
әокайсысы-
|
194
|
132
|
ак-е
|
223
|
158
|
емес-е
|
192
|
159
|
сиыо-з
|
192
|
184
|
cvoa-e
|
168
|
160
|
өлен-з
|
191
|
185
|
ай-з
|
165
|
161
|
УЗЫНДЫК-З
|
191
|
186
|
сыз-е
|
164
|
162
|
алма-з
|
189
|
187
|
KVDacTbiD-e
|
163
|
163
|
шөп-з
|
189
|
188
|
кем-д
|
163
|
164
|
әоіп-з
|
189
|
189
|
ма-ш
|
163
|
165
|
салын-е
|
188
|
190
|
тең-с
|
163
|
166
|
баска-с
|
187
|
191
|
егео-ш
|
162
|
167
|
лжака-с
|
187
|
192
|
же-е
|
162
|
168
|
жао-е
|
187
|
193
|
ойла-е
|
161
|
169
|
метоо-з
|
186
|
194
|
■п/палы-ш
|
165
|
170
|
килогоамм-з
|
185
|
195
|
VCT-K
|
161
|
171
|
уакыт-з
|
183
|
196
|
өте-v
|
160
|
172
|
дейін-ш
|
183
|
197
|
әоі-ш
|
160
|
173
|
совет-з
|
182
|
198
|
жаз-е
|
159
|
174
|
\/шінші-а
|
181
|
199
|
жас-с
|
195
|
175
|
кайда-м
|
177
|
200
|
завод-з
|
159
|
176
|
кіо-е
|
177
|
201
|
өміо-з
|
159
|
177
|
ж\/мысшы-з
|
177
|
202
|
туйе-з
|
159
|
178
|
еңбек-з
|
176
|
203
|
ұста-з
|
159
|
179
|
аоман-з
|
176
|
|
|
|
180
|
оет-ш
|
176
|
|
|
|
181
|
тал-з
|
174
|
|
|
|
182
|
отын-з
|
171
|
|
|
|
183
|
бас-з
|
169
|
|
|
|
19-кестеде келтірілген ранг-жиілік тәуелділігін сипаттайтын лексикалық бірліктердің сөз таптарына қатысты алғандағы алатын орны мына төмендегіше: 92804 сәз қолданысқа тең, барлық сөздіктің тең жарымын құрайтын сөз таптарының ішінде етістіктер 35,36%, зат есімдер 27,29%, есімдіктер 16,07%, шылаулар 9,17% сан есімдер 4,66%, модель сөздер
Достарыңызбен бөлісу: |
