Қазақ тілінен мәтіндер жинағЫ (техникалық мамандықтарға арналған)
жүктеу/скачать 0.74 Mb. Pdf көрінісі
|
|
9 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АВИАЦИЯНЫҢ ДАМУЫ Қазақстандағы авиацияның дамуы 1926 жылдан басталады. Осы жылы Қызылорда аэропортының құмдауыт алаңынан ал- ғаш болып аспанға ПО-2 ұшағы көтерілді. 1929 жылы Қызыл- орда – Мәскеу әуе жолы орнықты. Алматы – Мәскеу тұрақты әуе қатынасы 1940 жылы ПС-84 ұшағы арқылы жалғасты. 1970 жылы әуе жолының ұзындығы 75 мың км-ге жуықтады. Әуе жолы ол кезде Қазақстан астанасы – Алматыны одақтас респуб- ликалар астаналары және ірі өнеркәсіпті қалалармен байланыс- тырды. 1977 жылдан дыбыстан жылдам ұшатын ТУ-144 жолаушы алып ұшағы КСРО-да тұңғыш рет Алматы мен Мәскеуді жал- ғастырды. Республикамыздың аудан, облыс орталықтарының өзара әуе жолымен байланысы орнады. Республика әуе жолда- рының ұзындығы 1975 жылы 80,0 мың км болды. Бұл сол кездегі жалпы одақтың әуе жолдары ұзындығының 11%-ы еді. Онан кейінгі жылдары ұшақ паркі сапа жағынан жаңартылып, сан жа- ғынан өсе түсті. Республиканың әуе жолдарында Ан-24, Ил-18, Ил-62, Ту-134, Ту-154, Як-134, Як-40 ұшақтары жолаушыларға қызмет ете бастады. Жаңа техникалардың қолданылуына байла- нысты аэропорттар жүйесі едәуір ұлғайды. Ұшақтарды қондыру әрі қозғалысын басқарудың радио-ра- диолокациялық пен жарыққа негізделген техникалық құралда- рын қайта құру және жаңарту жөнінде көп жұмыстар атқарыл- ды. 1990 жылдардан бастап тәуелсіз Қазақстан Республикасы қалаларын дүниежүзінің көптеген қалаларымен байланыс- тырады. Астанадан тәулігіне – 150, Алматыда 200-ден аса әуе кемелері ұшады. Авиация өнеркәсібі Авиация өнеркәсібі – өнеркәсіптің арнаулы конструкторлық және өндірістік тәсілдермен авиация техникасын жасайтын са- ласы. ХХ ғасырдың басында авиация техникасын игерудегі елеулі жетістіктер ұшу құралдарын көптеп шығаруды талап етті. 10 Әсіресе І дүниежүзілік соғыс ұшу құралдарын әскери мақсатта кеңінен пайдаланудың мол мүмкіндіктерін ашып берді. Соғыста аэростаттармен қатар, ішінде зеңбіректер орнатылған, бомба салынған шағын ұшу аппараттарының қолданылуы авиация өн- дірісін өрістетуге кең жол ашты. Еуропаның көптеген елдерінде жаңа авиация зауыттары салынды. Ауыр ұшақтар жасаудан Ресей 1-орын алды. Авиаконструк- тор Игорь Сикорский жасаған (1913) төрт моторлы «Илья Муро- мец» ауыр ұшағы 800 кг бомба, 5 – 6 зеңбірек, 8 адам көтере- тіндіктен өте тиімді болып шықты. Су бетіне қона алатын ұшақ- тармен қатар, француздардың «Фраман», «Вуазен», «Ньюпор» ұшақтары, ағылшынның «Сопвич», немістің «Фоккер» ұшақта- рының осы кезеңде көптеп шығарылуы авиация өнеркәсібінің өркендеуіне пәрменді ықпал жасады. 1914 жылы Франция 540 ұшақ, 1100 авиация қозғалтқышын шығарды. 1917 жылы Ресей- де шағын 15 авиазауыт жұмыс істеді. Чехословакия, Польша, Қы- тай, АҚШ, Англия мен Франция жаппай ұшақ жасай бастады. 1930 жылдардан бергі жерде АҚШ-та, Ресейде, Германияда, Ан- глияда, Италияда реактивті қозғалтқыш жасауға басты көңіл бөлінді. 1937 жылы турбореактивті қозғалтқыш жасалды. 1939 жылы неміс фирмалары шығарған сұйық отынды реактивті қоз- ғалтқыш шығарды. Мұндай қозғалтқыш орнатылған ұшақтар- дың жылдамдығы сағатына – 3000 – 3500 км, ұшу биіктігі – 30000 м, қашықтығы 10000 км-ден асты. Әуеде жанармай құйып алатын алыс сапарға ұшатын аппараттар жер шарының қалаған қиырына бара алатын болды. ІІ дүниежүзілік соғыс кезінде (1939 – 1945) авиация өнеркәсібі ерекше қызу қарқын алды. Әскери авиация Германия мен Жапония сияқты басқыншы- лық саясатын ұстанған елдердің қолындағы аса қуатты қаруға айналды. Олар авиация өнеркәсібін дамытуды мықтап қолға алды. Кеңес өкіметі кезінде экономикалық тұйықтықта ұсталған Қазақстанда авиация өнеркәсібін өркендетуге мүмкіндік болма- ды. Әйтсе де ұшақтардың корпусын, моторын, қозғалтқыш- тарын және басқа да маңызды тетіктерін жасауға Қазақстан ме- талы пайдаланылды. Ондай тетіктердің көбісі Алматы, Қара- ғанды, Шымкент, Петропавл, Арқалық, Өскемен қалаларындағы 11 зауыттарда жасалады. Қазір Қазақстан әскери авиация құрал- дары мен азаматтық авиация ұшақтарын, негізінен, Ресейден алады. Қазақстан азаматтық авиациясы соңғы жылдары жолау- шылар таситын бірнеше «Боинг» ұшағын Америкадан сатып ал- ды. Қазір авиация өнеркәсібі АҚШ, Канада, Англия, Францияда жақсы дамып отыр. жүктеу/скачать 0.74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|