Қазақстан археологиясы
жүктеу/скачать 2.69 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сауда мен ақша айналымы
| Қалалар функциясы. Сауда-қолөнер орталығы ретінде қалалардың дамуы қолөнердің ауыл шаруашылығынан бөліну үрдісімен үстем тапқа негізінен қызмет көрсетуші қолөнер өндірісінің мейлінше дамуымен тікелей байланысты болды.
Әзірге ғалымдардың қолында ерте ортағасырлық қалада қолөнердің дамуы туралы мәлімет аз, ең алдымен ол бізге жеткен - қыш ыдыстар, металл, сүйек пен тас бұйымдар секілді дайын өнімдер арқылы ғана белгілі. Тоқымашылық, тері, жүн, киіз өндіру ісі жайлы мәліметтер одан да мардымсыз. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу қалаларындағы қолөнердің бұл салалары жайлы жазба дерек көздерінде айтылғанымен, олар біршама кейінгі уақыттарға жатады. Қыш ыдыстарды өндіру қолөнердің басты бағыттарының бірі болды. Көкмардан қазбасынан, Құйрықтөбе мен Отырардың VІІ-VІІІ ғасырлардағы мәдени қабаттарынан шот, пышақ, орақ жинастырылған, табылған темір крицалар оның осы жерде өндірілгендігін айғақтайды. Мыс өндірісі де осы жерде өндірілгендігін дәлелдейді. Мыс өндірісі Жетіасар қаласының жоғарғы мәдени қабаттарынан табылған мыс тоғалар мен белбеу айылбастары арқылы да белгілі. Зергерлік өнер шыңын киім киген еркек пен әйелдің бейнесі, табаны көтерілген түйе мүсіндері бедерлі алтынмен апталғын нәзік қола тоғалар, сырға, білезік бойынша да пішіп-кесуге болады. Сүйектен жасалынған жебе қапсыры, жанурлар сүйегінен дайындалған тұмар, кесілген марал мүйізі табылды. Тас қашаушы шеберлер диірмен, дәнүккіш жасады. Сауда мен ақша айналымы қалалар дамуындағы аса маңызды факторлардың бірі болды. Қала материалдық игілікті өндіріп қана қойған жоқ, сонымен бірге сауда да жасады, бұл орайда оның екінші міндетін сол заман үшін ең маңызды деп санауға болады. Қалалар тауар айырбасының негізгі үш бағыты: елдер арасындағы, қала мен оның төңірегі арасындағы және қала мен көшпелі дала арасындағы бағыттары осында тоғысып жатты. Сол кездегі халықаралық керуен жолымен сауда жасау кеңінен өріс алды, оның дамуында соғдылар мен түріктер маңызды рөл атқарған болатын. Ұлы жібек жолының солтүстік тармағы Қазақстанның оңтүстігі мен Жетісу арқылы өткен. Оның Суяб, Тараз және Испиджаб қалалары арқылы өтетін телімдерінің көп рет суреттелгені мәлім. Испиджабта одан солтүстік-батыс жақтағы Фарабқа, Шауғарға және одан әрі Сырдарияның төменгі ағысы мен Орталық Қазақстан даласына кететін тармақтары шыққан. Сауда түрік ақсүйектеріне едәуір пайда келтірді және де нақты атап айтқанда, қолға түсірілген олжаны сатуға мүмкіндік берді. Сол себепті де 567 жылдың өзінде-ақ Иштеми-қағанның сауда ісін жолға қою үшін Иранға екі рет елші жібергені кездейсоқ емес еді. Елшілік табыс әкелмеді. Сонда қаған Византияға да елші жіберді, бұл жолы елшілік сапар сәтті аяқталып, екі мемлекет арасында сауда-саттық қатынас жолға қойылды. Қытайдан жібек, қағаз, айналар әкелінді. Орта және Таяу Шығыстан, Византиядан Қытайға опа-далап, бабылдық кілемдер, асыл тастар, інжу-маржандар, шыны, маталар жеткізіліп отырды. Соғдылықтар күміс бұйымдар, түрлі-түсті шынылар, дәрі-дәрмек және бояу заттарын, кілемдер шығарып, сатумен айналысты. Византиядан, Соғдыдан, Қытайдан және басқа елдерден шыққан әсемдік заттарының бір бөлігі түрік шонжарларының ордаларында, қала тұрғындарының үйлерінде қалып отыратын. Жетісудағы археологиялық олжалар арасынан византиялық таңбалар басылған күміс құмыраларды, византиялық және оларға еліктеп жасалынған алтын мәнеттер, қытай айналарын ерекше бөліп көрсетуге болады. жүктеу/скачать 2.69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|