Қазақстан Респбликасы білім және ғылым министрлігі
Аутист балаларға арнайы көмек көрсету
жүктеу/скачать 69.81 Kb.
|
| 2.2Аутист балаларға арнайы көмек көрсету
Аутизмі бар балалардың ата-аналары мен оларды бақылайтын педиатрлар әдетте өмірінің бірінші жылындағы нәрестенің психомоторлы дамуындағы ауытқуларды байқамайды. Көптеген аутист балалардың өмірінің бірінші жылындағы психофизикалық дамуы жас нормаларына сәйкес келеді. Баланың эмоционалдық дамуы ата-аналарды көп алаңдатпайды, өйткені ол жасына байланысты жоғары психикалық белсенділікті күтпейді. Мамандар сонымен қатар аутизммен ауыратын балалардың психикалық ерекшеліктері өмірінің алғашқы айларында, әсіресе аффективтік немесе эмоционалды-коммуникативтік сфералардың ерте дамуы кезінде көрінетінін біледі. Көптеген нәрестелер ересектердің эмоционалдық қарым-қатынастарына аз назар аударады, олар назар аударуды қажет етпейді, қабылдауды сұрамайды және өздігінен тыныштықта болады. Анасының құшағындағы бала оған жабыспайды, оны құшақтамайды, табиғи және қолайлы норманы қабылдау қиын. Олар адамның бетіне қызықпайды, адам бетіне қарамайды. Бұл нәрестелерде жеке сенсорлық ынталандырудың жоғары деңгейі жиі байқалады. Олар кілемге немесе түрлі-түсті қағаз үлгілеріне ұзақ уақыт бойы мұқият қарап, қабырғадағы көлеңкелердің қозғалысын бақылайды, ал 3-4 айдан бастап олар жарнамаға немесе мультфильмдерге басқаларға қарағанда басқаша қарай бастайды. Олардың тағы бір ерекшелігі – кітап парақтағанды, бірдеңені шерткенді, саусағын қозғалтпай арбаны шайқағанды, секіргенді ұнатады. Ерте жас. Баланың ата-анасы аутист баланың өмірінің бір жарым жылында даму проблемаларын байқамаса, ол бала өмірінің екінші және үшінші жылдарының басында анық байқалады. Оның басты қасиеті – туыстары атын атап айтса да байқамайды, ата-анасымен араласуға тырыспайды, басқаларға еліктемейді, басқа балалардың ойынын ойнамайды, тек шын көңілмен қайталайды. Аутизммен ауыратын балалар кішкентай кезінен бастап айналасындағы заттардың пішіні мен сыртқы түріне қызығушылық танытады. Ата-аналар текшелерді, пирамида сақиналарын, қарындаштарды түсі бойынша топтастыруға, заттарды өлшеміне қарай сұрыптауға және сұрыптауға, компьютерді немесе ұялы телефонды арнайы дайындықсыз пайдалана алады, ал көбінесе екі-үш жастағы балалар әріптерді, сандарды, көруді және музыканы біледі. жаттау, тақпақ жаттау. Мектепке дейінгі жас. Мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы қиынға соғады, сөйлеу тілі кешігеді, мінез-құлық бұзылыстары ата-аналарға айқын көрінеді, олар мамандардың көмегіне жүгіне бастайды. Мектеп жасы. Кейбір мектеп жасындағы балалар (1-топ) бақылауға дағдыланады, жақындарымен мақсатты түрде қарым-қатынас жасайды, ауызша сұрақтар қояды, болып жатқан оқиғаға қызығушылық танытады, сөйлеуі дамиды, өз ойын жеткізу үшін жеке сөздер мен сөз тіркестерін қолданады. тілектер. 2-топ балаларының мектепке бару ықтималдығы жоғары. Кейбіреулер бастапқыда бейімделуге қарсы болуы мүмкін, бірақ біраз уақыттан кейін мектеп өмірінің жалпы стереотипі қалыптаса бастайды. 3-топ балаларының мектеп өміріне немесе оқу материалдарына бейімделуінде қиындықтар жоқ. Бірақ мәселе баланың мінез-құлқында туындайды. Оқу нәтижесінің жоғары болуына, жоғары бағаға, мұғалімнің мақтауына қызығатын бала тек өзіне ғана көңіл бөлуді талап етеді, онымен тек қызықты тақырыптарда ғана сөйлескісі келеді. Мұндай бала әрқашан бірінші болғысы келеді, барлық сұрақтарға өзі жауап береді, қарсылыққа шыдамайды. 4-топ балалары жоғары тежелу, шаршау, ашуланшақтықтан оқуда қиналады. Оларды түсіну қиын, нұсқауларды қабылдау және материалды меңгеру баяу, мұғалімнің қолдауын қажет етеді. Оларды PDT бағдарламасы бойынша оқыту ұсынылады. Дамуында бұзылыстары бар балаларды психологиялық зерттеу баланың даму ерекшеліктерін жан-жақты бағалауды қамтамасыз ететін медициналық-психологиялық-педагогикалық зерттеулердің бір бөлігі болып табылады. Баланы зерттеуге кешенді көзқарас идеясы балалармен диагностикалық және түзету жұмыстарымен айналысатын әртүрлі профильдегі мамандардың оңтайлы ынтымақтастығы арқылы жүзеге асырылады. Бұл жағдайда келесі міндеттер шешіледі деп болжанады: -клиникалық-психопатологиялық, эксперименталды-психологиялық және психологиялық-педагогикалық диагностикалық әдістердің мазмұны мен қолданылуын анықтау. Осы әдістердің әрқайсысының диагностикалық нұсқаны қалыптастыруға қосқан үлесінің мәні олардың мазмұнының ерекшелігімен емес, диагностикалық объектінің ерекшелігімен анықталады. Атап айтқанда, баланың мүмкін болатын процедуралық ауруы туралы айтатын болсақ, дифференциалды диагностикалық белгілерді анықтауы керек патопсихологиялық сараптаманың рөлі артады. Егер ақаудың құрылымын нақтылау және интеллектуалдық даму дәрежесін анықтау қажет болса, клиникалық-психологиялық тексерудің мәліметтері ең маңызды болып табылады. Психологиялық-педагогикалық талдауға ең үлкен үлес баланың оқу әрекетінің сипаты мен бұзылыстарын анықтауда күтілу керек; - «Диагностика түзету қадамы ретінде» қағидатын жүзеге асырудың әдістемелік негізін жасау. Бұл принциптің мәні түзетуші бала күтімін оңтайландыру аясында кез келген диагностикалық тапсырманы түсіну қажеттілігі болып табылады. Мұндай диагноз психикалық бұзылыстың квалификациясына қарамастан қойылуы керек және баланың психоәлеуметтік қызметінің барлық маңызды бағыттарын қамтуы керек (ойын және білім беру қызметі, басқа адамдармен қарым-қатынасы, мінез-құлық ерекшеліктері). Баланың нақты мәселелерін барынша даралау, олардың әрбір жеке жағдайда иерархиялық құрылымын белгілеу, түзету жұмысындағы басымдықтарды анықтауға, белгілі бір әсерлердің дәлдігі мен тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді; Аутист балаларға ерекше қамқорлық 1960 жылдары АҚШ пен Батыс Еуропада пайда бола бастады. Еуропадағы аутист балаларға арналған алғашқы мектеп 1920 жылы Данияда ашылды.Кейіннен кейбір жекеменшік мекемелер аутизммен ауыратын балаларға көмек көрсетті, бірақ ол кезде оқыту мен түзетудің нақты әдістемелік және ғылыми негіздері болмады. Қазақ ғалымдарының деректері бойынша, дер кезінде түзетушілік көмек көрсетілсе, аутизмге шалдыққан балалардың 60%-ы жалпы білім беру бағдарламалары бойынша, 30%-ы арнайы білім беру бағдарламалары бойынша оқуға қабілетті, ал 10%-ы отбасында әлеуметтену мүмкіндігіне ие. Алайда, коррекциялық қамқорлықсыз қалған балалардың 75%-ы әлеуметтік ортаға бейімделе алмайды, 22-23%-ы аздап бейімделген, 2-3%-ы ғана әлеуметтік бейімделудің жеткілікті деңгейіне жетеді. Аутист балаларға арналған арнайы күтім жүйесі алғаш рет 1960 жылдары АҚШ пен Батыс Еуропада жасалған. Еуропадағы алғашқы аутист балаларға арналған мектеп 1920 жылы Данияда ашылды.Кейіннен кейбір жекеменшік мекемелер аутизммен ауыратын балаларға көмек көрсете бастады, бірақ ол кезде оқыту мен түзетудің нақты әдістемелік және ғылыми негіздері болмады. Қазіргі уақытта ерте балалық аутизмді түзетудің әдістемелік негіздері әртүрлі. Ең кең таралған мінез-құлық психологиясына негізделген хирургиялық оқыту (мінез-құлық терапиясы). Бұл түзету әдісі АҚШ-та және басқа елдерде кеңінен таралған. Әдістеменің негізі - қажетті мінез-құлық, іс-әрекет, әлеуметтік бейімделу, сөйлеу тілін дамыту, оқу немесе еңбек дағдыларын қалыптастыру үшін арнайы сыртқы жағдайларды қамтамасыз ету. Осылай оқытылатын балалардың 50-60%-ы жалпы мектеп бағдарламасын меңгеріп, кейін орта және жоғары оқу орындарында оқуын жалғастыра алады. Шетелде оперативті оқыту әдісінен басқа TEASSN бағдарламасы (Э.Шоплер, Р.Рейхлебер), холдинг терапиясы (М.Уэльш), күнделікті өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ете отырып емдеу (К.Китахара) және т.б. Ресейлік тәжірибеде ең танымал болып К.С.Лебединская мен О.С.Никольскаяның аутизмді түзетудің кешенді медициналық-психологиялық-педагогикалық әдісі табылады. Бұл әдістің басты ерекшелігі – дәрігерлер, мұғалімдер, психологтар тығыз байланыста жұмыс істейді. Өткен ғасырдың ортасында ерте жастағы балалардың аутизмі бойынша зерттеулердің басталғанына қарамастан, арнайы кешенді күтім жүйесі әзірленген жоқ. Айта кету керек, кейбір балалардың орта мектептердегі арнайы сыныптарда сабақ беру тәжірибесі бар. Дегенмен, басты талап – балаларға арнайы психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету қажеттілігі. Л.Каннердің пікірінше, ерте балалық шақтағы аутизм синдромы келесі үш көрсеткішті біріктіреді: аутистік мазасыздық, стереотиптер, үйреншікті, қалыпты мінез-құлық, сөйлеу тілінің бұзылуы. Бұл қатерлі ісік ауруын емдейтін психиатрлар жетіспейді. Кейбір дәрігерлер оны қатерлі ауру деп санамай, жай ғана психикалық аурудың бір түріне жатқызады, сондықтан тек психикалық ауруды ұсынады. Осының салдарынан балалар есейген сайын олардың әлеуметтік ортаға бейімделуі қиындап, айналасындағы адамдар өзін түсінбейді. Жалпы, аутист бала үш жылға дейін емделсе, сауығып кетуі мүмкін. Ал егер ол тура жолға түспесе, адасып, адасуы мүмкін. Бастапқыда ата-ана баланың мінез-құлқын түсінбейді. Тіпті аутист бала да айналасында не болып жатқанын түсінбейді. Ол үнемі өзін басқа әлемде жүргендей ұстайды. Мұндай балалардың барлығына нақты көмек қажет. Аутизммен ауыратын балалардың мінез-құлқы құрдастарынан ерекшеленеді. Олар қоғамға араласқысы келмейді, дұрыс қарым-қатынас жасай алмайды. Себебі орталық жүйке жүйесі зақымдалған. Бұл аурумен ауыратын балаларды ерекше қажеттіліктері бар балаларға жатқызуға болады. Мұндай ауруды емдеуге болады. Мемлекеттің толық, толық қолдауымен және ата-ананың келісімімен ғана. Аутизммен ауыратын балаларды ерте анықтау және емдеу дер кезінде медициналық-әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық коррекциялық көмек көрсете алады. - «Диагностикалық кеңес беру» процедурасын әзірлеу. Дефектологтар, психологтар, балалар психиатрлары, психотерапевтер және бір кәсіптік білім беру объектісі бар басқа да мамандар өздерінің жетекшілігіндегі баланың ерекшеліктерін бағалауда көбінесе белгілі бір дербестікке ие болады және оларды тар кәсіби түрде түсіндіруге бейім. Коррекциялық жұмыстың табыстылығы диагностика мен функционалдық диагностикаға жеке көзқарас принциптеріне негізделген ұйымдық тұрғыдан балаға кешенді көзқарасқа байланысты. Бағалаудың бұл деңгейіне жету диагностикалық ақпаратпен алмасуға және кәсіби әрекеттестіктің оңтайлы әдістерін әзірлеуге мүмкіндік беретін арнайы ұйымдастырылған консультация құрылымында мүмкін болады. Сипаттамалық ақпарат баланың психикалық бұзылыстарын диагностикалау үшін маңызды, баланың жүйке жүйесінің күйі, оның соматикалық және психикалық дамуы, белгілі бір жастағы бала меңгеруі керек дағдылар мен білім деңгейі және т.б. Бұлардағы психикалық бұзылулар. балаларда әртүрлі биологиялық және әлеуметтік себептер болуы мүмкін және оларды тәуелсіз бұзылыс немесе неврологиялық және жүйке-психикалық бұзылулар синдромының симптомы ретінде қарастыруға болады. Диагностика - бұл проблемалардың табиғаты мен себептері туралы ақпарат пен қорытындыларды талдау немесе ресми диагнозды тұжырымдау. Диагностика терминінің екі мағынасы бар. Нозологиялық (таксономиялық) диагностика ауруды жіктеу жүйесінен белгілі бір категорияға формальды түрде жіктеуге бағытталған. Екінші жағдайда диагностика проблемалық талдау, диагностика ақпаратты алу процесі ретінде түсініледі және баланың проблемаларының сипатын, олардың ықтимал себептерін және емдеу әдістерін таңдауға және бағалауға қызмет етеді. Нәтижелер. Бұл кеңірек диагноз «тексеру» терминімен синоним болып табылады және мұндай диагноз баланы психологиялық тексеру аясында мүмкін болады. Психологиялық зерттеудің мақсаты: -даму бұзылыстарының сипатын анықтау үшін балалардың интеллектуалдық даму ерекшеліктерін анықтау және квалификациялау; - ерекше қажеттіліктерге білім беру жағдайында даму бұзылыстарының орнын толтырудың ықтимал мүмкіндіктері мен жуықтау әдістерін анықтау және т.б. Олардың функцияларындағы қателерді өтеу мүмкіндігін белгілеу; - Дамуында бұзылысы бар балаларды оқытудың оңтайлы түрін және оқу орнының түрін анықтау. Психологиялық зерттеулер ерекше білім беруді қажет ететін балалармен тәрбиелік-түзету жұмыстарын ұйымдастыруды негіздеуде маңызды рөл атқарады, өйткені ол олардың білімінің, дағдыларының ерекшеліктерін және тұлғаның жағымды қасиеттерін дамытуды ашады. Баланың дамуын диагностикалауға дәрігерлер – психоневрологтар, ЛОР дәрігерлері, офтальмологтар және т.б., психологтар, мұғалімдер – логопедтер, логопедтер қатысады. Психологиялық зерттеу медициналық тексерулердің мәліметтерін ескере отырып жүргізіледі. Бұл мамандармен тығыз қарым-қатынасты, баланың оқуына кешенді көзқарасты қамтамасыз етеді. Балаларды психологиялық-педагогикалық зерттеуде сауалнамадағы күрделілік принципі бірінші орынға шығады. Даму принципі психикалық құбылыстарды олардың динамикасын ескере отырып, уақыт бойынша зерттеу үшін маңызды. Даму принципін психологиялық зерттеуге аудару психикалық бұзылулар жағдайларын, даму бұзылыстарының тенденцияларын және осы өзгерістердің сапалық сипатын зерттеуді, сондай-ақ осы бұзылулардың орнын толтыратын факторларды анықтауды қамтиды. Мұндай ақпаратты баланың ауру тарихын зерттеу және эксперименттік зерттеулер арқылы алуға болады. Даму принципі бойынша психологиялық зерттеулер балалардың арнайы білімдерінің әсерінен психологиялық құбылыстардың өздігінен өзгеруін немесе әртүрлі ықтималдықтағы өзгерістерді болжай алады. Оқшаулау Л.С.Выготский ақаулар жүйесіндегі динамикалық өзгерістерді (бастапқы, қайталама және т.б.) және олардың иерархиясын талдау үшін қажет балаларды зерттеудің жүйелі тәсілін анықтады, негізінен психикалық бұзылулар арасындағы байланыстарды іздеуде. беру. Жүйелі көзқарасты дамыту жүйенің динамикасын зерттеу принципінің негізі болып табылады. Бұл принцип психикалық бұзылулардың дамуында иерархияны орнатуды, сондай-ақ баланың психикалық әрекетінің құрылымының әрқайсысын талдауды қамтиды. жүктеу/скачать 69.81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|