Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ОҢТҮстік қазақстан облысының білім басқармасы

ГБЖ-ны орнатқан жағдайда көлік иесіне екі түрлі газ баллонының түрін ұсынады. Цилиндрлі баллондар багажникте орнатылады, және оның 30% көлемін алады.

Жүксалғыштағы орынды үнемдеушілерге екінші қымбаттырақ баллон түрі дайындалған – тороидальды пішінді. Ол баллондарды қосымша дөңгелектің орнына орнатады. Кез келген жүретін көліктерде тороидаильді баллондар  көлік астында орнатылады.

ГБЖ орнату процессі екі үш күн жалғасады. Газды баллоның жүксалғышқа орнатуы мен көлік капотының астындағы жұмыстар бір уақытта жүргізіледі. ГБЖ орнатылғанда қозғалтқышты көліктен шығармай бөлшектейді. Қалпына келтіру мен электрониканы жөндеу көп уақыт алады.
Метанды жабдық коммерциялық және қоғамдық көлікке ыңғайлы. Ол көліктерде километражбен бензин\дизель қолдануы көп, сондықтан метан ГБЖ-ға салынған қаражаттар тезірек қайтып келеді. Одан бөлек жүк өліктері көбінесе дизельді отында жұмыс істейді. Мәселе мимикалық ерекшеліктер бойынша пропан бутан дизельдің 25-30% алмастыра алады, сол уақытта метанмен дизельді алмастыру 80% жетеді. Дизельді автокөліктердің парк иелеріне метанға көшкен тиімдірек.  Қазір бұл отынның бағасы литрына 54 теңгені құрайды. Метанды автобекеттерің көбісі қаланың төменгі жағында орналасқан, бірақ дәл сол аумақтарда жүк көліктері қолданылады. Егер бізбен  заңды тұлғалар байланысса, олардың жүк көліктері 100 километр радиуыста жүрсе оларға метандағы ГБЖ-ны орнатуға кеңес береміз, - дейді директор.

– Метандық баллондар аса қымбат. 80-литрлық композитты баллон 100 мың теңгеден аса тұрады. Метанды ГБЖны көлікке орнаталыуы бензин қозғалтқышпен цилиндрдің көлеміне байланысты. Төртцилиндрді автокөлікті толық жабдықтаныру үшін кемінде 260-350 мың теңге кетеді. Алтыцилиндрдік – 350-420мың теңге.

– Пайдаланған қозғалтқышты газдарда 200ге жуық улы химиялық қоспалары бар. Олардың ішінен келесі аса зиян заттар: азот оксиды, көміртек оксиды, зиян ластаушы заттар, күкірт оксиды, зиян ластаушы заттар – қатты бөлшектер және күл, зиян ластаушы өлшенген бөөлшектер, пайдаланған қозғалтқыш газдарда құрамында; және т.б. Метан СН4, аммиак NH3 және  азота N2O оксиды– парникты және озонды бұзатын заттар, сондай-ақ пайдаланған газдардың қозғалтқышты құрамында.

 Бұл пайдаланған газ қозғалтқыштар келесі заттармен байланысты: диоксид көміртегі СО2,атмосфераға парникті әсер тигізетін негізгі бөлігі(парникті газ). Олар тыныс алу органдарының ауруларын арттыру және онкологиялық қауіпін арттыру себептерінің бірі болып табылады,- дейді Елена.

– Қазіргі таңда қаланың автокөлік структурасында әр түрлі жеке көліктер болып табылады.Алматы қаласында соңғы деректер брйынша 471 мың жеңіл автокөліктері тіркелген.Сіз қоғамды көліктердін бәрін газге ауыстырғаның қалай көресіз, бұл жаһандық мәселені өзгерте алмайды, сондықтан сабақтың құрылымын өзгерту қажет, қоқыстардың тасталымын  және жеке автокөліктердің қозғалысын қадағалау қажет.Егерде келесі 10 жылдың ішінде айтарлықтай өзгеріс байқалмаса ластану деңгейі 75% өседі. Көмірқышқыл газының деңгейі жылына 4,99 миллионға жетеді. Жағдайды өзгерту үшін автокөліктерді газге ауыстыру қажет, сонымен бірге автокөлік саябағының құрылымын өзгертіп қоғамдық көліктерін көбейтіп, жеке көліктерін азайтып. Метанды отын ретінде қолдансақ қоқыс тасталымының азайтады.сонымен біз пропан-бутаннан ластану деңгейін зерттеген жоқпыз, өйткені бұны әр түрлі көзқарастан керек емес дейміз, - ол жалғастырып. 

– Бүгінде газде жұмыс істейтін көліктер бүкіл саябақтан 0,7% құрайды ,бұл шамалы 3656 автокөлік. Көріп тұрғанызшына бұл өзенге бір тамшы судай. Газ толтыру бекеттерінде инфрақұрылым деңгей өсуі қажет, автокөліктерде газге итермелеу үшін. Сонымен кейбір мемлекеттерде жақсы әсері бар екенін атап айту қажет.

Газбен жүретін автокөліктің бензинге қарағанда отынды үнемдеуі ;

Газды жанар-жағармаймен істейтін қозғалтқыштың т.қ.к кезіндегі қауіпсіздік ережелері;

Редуктордың атқаратын қызметі;

1. 
   П.Жүнісбеков «Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы»
   
2. 
   М.Дартаев « Автокөлік қозғалтқышының теориясы мен құрылысы»
   
3. 
   Жүнісбеков П.,Жетпейісов М.,Мамедалиева Г. « Автомобильдерді жөндеу және техникалық қызмет;
   
4. 
   А. Ордабаев,А. Серіков «Автокөлік құрылымы»