Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

25 
№ 6 ДӘРІС
 
Аударманың салыстырмалы талдауы 
Аударманың 
салыстырмалы 
талдауы 
негізгі 
тілдердің 
тілдік 
единицаларымен қатар тілдегі бір немесе көптік теңеулері болатын және де 
аударма тілінде тура теңеуліктері жоқ лексикалық пен грамматикалық сондай 
бірліктерді талап етеді. Негізгі тілдегі аударма тілінде тұрақты теңеуліктері жоқ 
единицалар эквиваленттік емес деп аталады. 
Эквиваленттік емес лексика, негізінен неологизмдер, фразеологизмдер, 
арнайы ұғымдар мен ұлттық реальдарды атайтын сөздер арасында көрініс 
табады және де аударма процесінде окказионалдіқ біркелкіліктерді жасайтын 
аздау қолданылатын ат пен атаулар арасында болуына мүмкін. Осылайша 
ағылшын сөздері: conservationist, baby-sitter, backlog, etc. 
Эквиваленттік 
емес 
грамматикалық 
бірліктер 
ретінде 
бөлек 
морфологиялық (герундий) формалары мен (артикль) сөз таптары, осыған қоса 
синтаксистік (абсолюттық) құрылымдар да болады. Біркелкіліктер сияқты 
эквиваленттік емес бірліктер тек қана талданатын қос тілдердің біреуіне 
қатысты көрініс табады. 
Негізгі тіл бірлігі аудару тіліне қатысты эквивалентті емес басқа тілдерде 
жиірек біркелкіліктерге ие бола алады. 
Эквиваленттік емес бірліктердің болуы олардың мағыналары аудармада 
беріле алмайды деп, немесе олар тура біркелкіліктері бар бірліктерге қарағанда, 
дәлме- дәл аздау аударылады деп ойлауға болмайды. Біз аударма бірліктерінің 
мағыналары бойынша біркелкіліктер тек қана бөлшектік түрінде сәйкес келуі 
мүмкін және аудармада сәйкестіктер бола тұрса да, контекстік ауысымдар 
жиірек қолданылатындығын көрдік. 
Аналогиялық түрде, эквиваленттік емес бірліктерді аударғанда, 
аудармашы түрлі әдістермен окказиональдік біркелкілік жасайды. 
Эквиваленттік лексика емес аударма саласында окказиональдік 
біркелкіліктің мынадай түрлері қолданылады: 
1. Шетел тілдер сөздерінің АТ(аударма тілінде) болатын басқа тілдерден 
алынған түрлері: tribalism - трайбализм, know-how - ноу-хау, impeachment – 
импичмент. 
Осындай 
біркелкіліктер 
аударма 
транскрипциясы 
мен 
транслитерациясы көмегімен болады. Көптеген жағдайларда осылай жасалған 
окказионалдық біркелкіліктер АТ бекіп, тиісті сөздерді аударғанда жиі 
қолданылады. Мысалы, осылайша ағылшын сөздеріне орыс сөздері сәйкес 
келеді: London - Лондон, Wall Street - Уолл-стрит, beatnik - битник, pop-art - 
поп-арт, striptease - стриптиз, General Motors - Дженерал Моторс және 
басқалар. 
2. Негізгі тілдегі тұрақты сөз тіркестерінің күрделі бөлшектері мен 
морфемдік сөз құрамын тудыратын калькалық баламалар: backbencher – артқы 
орында отырған адам, brain drain –ойдың кетуі, work-to-rule –қатаң тәртіпті 
жұмыс - работа (строго) по правилам, people of good will - люди доброй воли- 
нағыз ерікті адамдар. Бұл жағдайда окказиональдік пен күнделікті 

26 
біркелкіліктер арасындағы айырмашылықтар уақытша болуы мүмкін. 
Калькілаумен болатын көптеген біркелкіліктер аударма тәжірибесінде кең 
таралып, кейінірек аударма тіліндегі (АТ) аударылмайтын материалдарын 
қолданыла бастайды. Нәтижесінде, негізгі тілдегі (НТ) тиісті бірліктер 
эквиваленттік емес түрлерінен отырып, шыға бастайды. 
3. Аналогиялық бірліктер. Негізгі тілдің эквиваленттік емес бірліктеріне 
жақынырақ мағынасы бойынша Аударма тілінің бірліктерін тауып шығаратын 
аналогиялық біркелкіліктер, бұлар: drugstore – дәріхана -аптека, afternoon – 

жүктеу/скачать 0.88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: