Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің бұйрығы 2013 жылғы 21 қаңтар №23-ө-м Астана қаласы

электронды механикалық үлгідегі фототеру электронды құрылғыларында, лазерлік құрылғыларда мәтін диапозитивтерін (позитивтер) алу процесін жүргізу;

формат, кегель орнату, пленка дайындау, кассета зарядтау; қызмет көрсетілетін машинаға кассета бекіту; оңтайлы экспозицияны айқындау; қаріп жеткізгіштер орнату;

перфотаспа немесе дискетерді есептейтін құрылғыға орнату, фотопленканы (фотоқағаз) өңдеу; жұмыс процесіндегі ақаулықтарды жою; түпнұсқаға және түзетуге сәйкес мәтін диапозитивтерін (позитивтер) таңдау. Фототеру автоматын тазалау және майлау;

лазерлік экспонирлеу құрылғыларында кейіннен автоматты экспонирлеп және фотоматериалды химиялық өңдей отырып, мәтін диапозитивін алу процесін жүргізу. кассеталарды зарядтау;

кассетаны құрылғыға бекіту;

бағдарламаны енгізу;

дискеттерді дисководқа орнату;

экспонирлеудің қажетті командаларын беру;

фототүзету құрылғыларында түзету бедерлерін алу процесін жүргізу.

284. Білуге тиіс:

фототеру электронды құрылғысының тәсімі мен құрылысы;

оптикалық аспаптарды пайдалану, теңшеу ережесі;

бағдарламалау негіздері, код жүйелері;

фотоматериалдардың, фотоматериалдарды өңдеу ерітінділерінің сипаттамалары мен қасиеті;

түпнұсқаларды белгілеудің техникалық ережесі;

қаріп өлшеу, кегель, гарнитурасының типографиялық жүйесін;

мәтіндік диапозитивтердің сапасына қойылатын техникалық талаптар және оларды денситометриялық бақылау тәсілдері, қызмет көрсетілетін машинаның жұмысындағы негізгі ақаулықтарды жою әдістері.

операторы, 6-разряд

электронды сәулелік түтікшелі немесе пультпен басқарылатын лазерлік құрылғы фототеру электронды құрылғысында мәтін диапозитивтерін (позитивтер) алу процесін жүргізу. бағдарламаны әліпбилік сандық басатын құрылғыда ақпаратты беруге арналған бағдарламаны енгізе және теру жүргізілетін тілге (орыс, латын және басқа да тілдер) сәйкес қаріпті орната отырып, бағдарламаны басып шығару; үздіксіз орнату жұмысын қамтамасыз ету;

түзетілген бағдарламаны дайындау;

терудің тұрақты белгілері тапсырмасы кезінде теруші жіберген қателерді анықтау және жою;

мәтін диапозитивтерін алу, кітап журнал және газет теруді бейнетерминалды құрылғыда беттеу.

286. Білуге тиіс:

электронды фототеру құрылғысының құрылымы мен блок тәсімі;

бағдарламалау, электроника және теру ісінің негіздері, клавиатураны тарату және онда жұмыс істеу ережесі;

екіжақты және сегізжақты есептеу жүйесі, қызмет көрсетілетін машинада жұмыс істеу кезіндегі бағдарламалардың мекенжайлары;

бейнетерминал құрылғысының жұмыс істеу принципі, беттеудің техникалық құжаттамасы;

күрделі баған құру, растрлық экспонирлеу жолдары, фототеру электронды құрылғы жұмысындағы қарапайым ақаулықтар және оларды жою тәсілдері.

287. Орта кәсіптік білім талап қажет.

операторы, 7-разряд

электронды теруді қайта өңдеу жөніндегі фототеру жүйесіндегі басылған мәтін диапозитивтерін алу процесін жүргізу. бағдарламаларды енгізу, жүйедегі ақпаратты жазу дұрыстығын бақылау; мәтінді лазерлік принтерге және фототеру автоматына шығару; жүйенің жұмысын қадағалау және оның үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету.

289. Білуге тиіс:

электронды теруді қайта өңдеу жөніндегі фототеру жүйесінің құрылысы;

кітап, журнал, газеттерді беттеу бағдарламалары;

жеке компьютерлер мен есептейтін құрылғыларда жұмыс істеу әдістері, магниттік пленкаға жазу әдістері.

290. Орта кәсіптік білім қажет.
36. Жоғары басылым формаларын жасау жөніндегі электронды автомат операторы
Параграф 1. Жоғары басылым формаларын жасау жөніндегі электронды автомат операторы, 4-разряд
291. Жұмыс сипаттамасы:

электронды ою автоматтарында масштабын өзгертпей штрихты ақ-қара түпнұсқа позитивті (фотографиялар, суреттер, мәтіндік баспа бедерлері) мырыш, магний, пластмасса пластиналар мен басқа да материалдарда клише жасау; пластина мен түпнұсқаны автоматқа бекіту және дайындау; ою линиатурасы мен масштабын орнату; түпнұсқа және формалық материалдың сипатына сәйкес кескішті таңдау, орнату, реттеу және бекіту; берілген линиатураға, түпнұсқаның контрастылығына және клише қызметіне (тікелей басу, матрицалау) сәйкес көлеңке және жарық түрлері бойынша автоматты теңшеу;

арнайы айлабұйымдар арқылы клишені өңдеу;

қызмет көрсетілетін машинаны майлау және тазалау;

арнайы фольгадағы бор рельфтік түзетулерді электронды ою автоматтарында жасау;

ақ-қара және түсті мәтіндік және штрихты түпнұсқалардан электронды жалынды автоматтарда формалар жасау; түпнұсқаның сапасына және жұмыстың түріне қарай автоматтың жұмыс режимін айқындау;

жарық сүзгісін таңдау;

дайын формалар ретушы.

292. Білуге тиіс:

штрихты бір және көп түсті түпнұсқаларды жоғары басылымда шығару принципі, электронды жарық автоматындағы басатын және азат жол элементтерінің пайда болу принципі;

жарық сүзгілерінің спектрлік сипаттамасы;

электронды ою автоматында және электронды жалынды автоматта шығаруға арналған түпнұсқалардың, формалық материалдардың, штрихты клише және басылым формаларының сапасына қойылатын техникалық талаптар;

жарық техникасы, оптика және электроника элементтері;

түзету және жоғары басылым процестері туралы негізгі мәліметтер.

электронды ою автоматтарында масштабын өзгертпей және өзгертіп штрихты ақ-қара түпнұсқа позитивті (фотографиялар, суреттер) мырыш, магний, пластмасса пластиналар мен басқа да материалдарда клише жасау.

294. Білуге тиіс:

жартылай тонды ақ-қара түпнұсқаларды жоғары басылымда шығару принципі; бір бояулы баспаға арналған растрлық клишенің сапасына қойылатын техникалық талаптар;

растрлық клишені өңдеу ерекшеліктері; электронды ою автоматының жұмысындағы қарапайым ақаулықтарды жою тәсілдері.
Параграф 3. Жоғары басылым формаларын жасау жөніндегі электронды автомат операторы, 6-разряд
295. Жұмыс сипаттамасы:

электронды ою автоматтарында масштабын өзгертпей және өзгертіп штрихты ақ-қара түпнұсқа позитивті (фотографиялар, суреттер) пластмасса, алюминий, магний пластиналарда, фотопленкада және басқа да түсті мөлдір және мөлдір емес жартылай тонды және штрихты түпнұсқаларда материалдарда клише жасау; таңдалған триадаға сәйкес үш бояу бойынша автоматты теңшеу;

түпнұсқалардың түстеріне және контрастылығына сәйкес қызмет көрсетілетін машинаны реттеу;

электронды ою автоматын қара бояу бойынша теңшеу;

қылтанақтарды жою және қосымша түзету жүргізу. электронды ою автоматын баптауға қатысу.

296. Білуге тиіс:

түстердің анализі және синтезі туралы ұғым;

түс түзету әдістері, түсті репродукцияларға арналған клишені өңдеу технологиясы, көп бояулы баспаға арналған клишенің сапасына қойылатын техникалық талаптар;

электронды ою автоматын теңшеу жолдары.
37. Терең басылым формаларын жасау жөніндегі электронды ою автоматтарының операторы
Параграф 1. Терең басылым формаларын жасау жөніндегі электронды ою автоматтарының операторы, 5-разряд
297. Жұмыс сипаттамасы:

пультпен басқарылатын немесе компьютерді пайдаланып электронды ою автоматында мәтіндік және иллюстрациялық (штрихты және тонды) бір бояулы репродукцияларға арналған терең басылым формаларын жасау процесін жүргізу;

формалық цилиндрді автоматқа таңдау, дайындау және бекіту; цилиндр бетін өңдеу, талдау және ою құрылғысының кескішін ауыстыру және теңшеу, автоматтың үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

түпнұсқа монтаждан көшірмелері диапозитивтерін жасау;

түпнұсқа сапасын айқындау және жарық, жартылай тон және көлеңке учаскелерінде оптикалық тығыздығын өлшеу;

түпнұсқа көшірмелерінің техникалық ретушы, қарау цилиндрін орнату және оған түпнұсқа көшірмесін орнату, түпнұсқа көшірмелерін өлшеу деректері бойынша талдау және ою жүйелерін теңшеу;

электронды ою автоматы мен өлшеу аспаптарының жұмысын бақылау.

298. Білуге тиіс:

электронды ою автоматының құрылысы;

компьютермен жұмыс істеу принципі, автоматта басатын және азат жолдың пайда болу принциптері, электроника негіздері;

оюға арналған диапозитивтер мен түпнұсқаларды монтаждау және градациялық сипаттамаларының сапасына, формалық цилиндрлерге және даяр баспа формаларға қойылатын техникалық талаптар;

терең баспа формаларының сапасын бақылау тәсілдері.

пультпен басқарылатын немесе компьютерді пайдаланып электронды ою автоматында көп бояулы репродукцияларға арналған терең басылым формаларын жасау процесін жүргізу.

300. Білуге тиіс:

электронды ою автоматының конструкциясы, түсті түпнұсқаларды шығаруда репродукциялық техниканың негізгі тәсілдерінің ерекшеліктері;

диапозитивтер градациялық және түс ажырату ретуштарының түс айыру принциптер мен ерекшеліктері;

түс айырудың маскалау принциптері, түс айыру диапозитивтері мен монтаждарының түпнұсқалары мен градациялық сипаттамаларының сапасына, формалық цилиндрлердің жинағына және даяр ойылған баспа формаларына қойылатын техникалық талаптар;

ойылған басылым формаларының сапасын бақылау және түзету тәсілдері.

301. Орта кәсіптік білім қажет.

түрлі қаріптік және қаріптік емесе бөлулерден, түрлі гарнитуралық қаріптер мен әліпбилерден, арнайы терминологиядан, математикалық, химиялық, физикалық, астрономиялық және де басқа белгілерден, бейне бақыланатын құрылғылары бар электронды жинақ жүйелеріндегі бір жолды формулалардан тұратын мәтінді теру, түзету және беттеу;

Брайль бойынша кодтау ерекшеліктерін ескере отырып, бейне бақылайтын құрылғылары бар электронды теру жүйесіндегі жоғарыда көрсетілген мәтінді теру және түзету;

қызмет көрсетілетін жабдықты жұмысқа дайындау, теру параметрлерін енгізу, графикалық элементтерді теру, түзету, енгізу, принтерде мәтінді шығару, беттеу, сыртқы ақпарат жеткізгішке файлдарды жазу, компьютер желісінде жұмыс істеу.

303. Білуге тиіс:

негізгі және қосалқы жабдықтардың әрекет ету принциптері және оларда жұмыс істеу жолдары;

түпнұсқаларды белгілеу техникалық ережесі, дизайн элементтері;

теру, түзету және беттеу техникалық ережелері;

қаріптерді өлшеудің типографиялық жүйесі, түзету белгілері және гарнитурасы;

компьютерлік терминологияны, мәтін теруге және беттеуге арналған қолданылатын бағдарламалық қамсыздандыру;

принтерлерде түзетілген көшірмелерін, деректер базасынан ақпарат алу және желі бойынша және сыртқы жеткізгіштерге ақпарат шығару тәсілдері.

304. Орта кәсіптік білім қажет.

305. Жұмыс үлгілері:

Теру және түзету

1) газеттер;

2) әлеуметтік-экономикалық, көркем, балалар, ғылыми көпшілік әдебиет;

3) әдебиет, экономика, медицина оқулықтары;

4) акциденция формалары.

Беттеу

1) 3-ке дейінгі жолақты түрлі форматтағы, клише жиегімен сызғышты және қарапайым рамкалы бірнеше бағаналы кітап-журнал, газет мәтіні;

математикалық, химиялық, физикалық, астрономиялық белгілерден, формулалардан, қысқартылған белгілерден тұратын мәтінді, сондай-ақ ерекше графикалық формадағы жазу жүйесімен тілдердегі мәтінді теру, түзету және беттеу; бейне бақылайтын құрылғылары бар электронды теру жүйелерінде ресімдеудің күрделі элементтерін енгізу;

Брайль бойынша кодтау ерекшеліктерін есепке ала отырып, бейне бақылайтын құрылғылары бар электронды теру жүйелеріндегі жоғарыда көрсетілген мәтінді теру және түзету;

қорытындыларды, кестелерді теру.

307. Білуге тиіс:

күрделі теруде қолданылатын математикалық, химиялық, астрономиялық және басқа да белгілер;

ерекше графикалық форма қаріптері;

кестелерді, қорытындыларды, формулаларды есептеу және терудің техникалық ережесі, жоғарыда аталған мәтінді теру және беттеуге арналған бағдарламалық қамсыздандыруды қолдану ережесі.

308. Орта кәсіптік білім қажет.

309. Жұмыс үлгілері:

Теру және түзету

1) «Химия», «Физика», «Есептеу математикасы» реферативтік үлгідегі журналдар;

2) сөздіктер-энциклопедиялық басылымдар;

3) әлеуметтік-экономикалық, балалар, ғылыми көпшілік, техникалық әдебиет;

4) ерекше графикалық формалар жүйесімен шығыс және африка тілдеріндегі оқулықтар;

5) физика, химия, математика, грамматика оқулықтары.

Беттеу

1) 3-тен көп жолақты түрлі форматтағы ресімдеудің (түрлі конфигурациялы элементтер, диагональ бойынша жолдар мен блоктар) күрделі элементтерімен қанықтырылған кітап-журнал, газет мәтіні;

көп бояулы кітап-журнал басылымдарын, ресімдеудің күрделі элементтерімен газеттердегі жарнамалық жолдарды беттеу және монтаждау; иллюстрацияларды өңдеу және түзету, бейнебақылау құрылғыларымен электронды теру жүйесіндегі басылымдарды қаріптік және графикалық ресімдеу;

қызмет көрсетілетін жабдықты жұмысқа дайындау, түзетілген көшірмелерді алу, сыртқы ақпарат жеткізгіштерге файл жазу.

311. Білуге тиіс:

кітап-журнал, газет және жарнамалық басылымдарды беттеудің техникалық ережесі;

мәтіндік және бейнелі ақпарат өңдеуді заманауи бағдарламалық қамтамасыз ету, шығыс ақпаратына қойылатын талаптар, графикалық элементтер жасау тәсілдері.

312. Орта кәсіптік білім қажет.

313. Жұмыс үлгілері:

Беттеу

1) өнер жөніндегі жоғары көркемдік альбомдар;

3) көп бояулы жарнамалық газет жолдары;

4) сыйлық және мерейтойлық басылымдар;

5) құнды қағаздар мен банкнот бұйымдар.

монохроматикалық сканерде бір бояулы репродукцияларға және дуплекс репродукциясына арналған түзетілген фотоформалар жасау процесін жүргізу;

алдын ала көзбен бағалау және түпнұсқаны сканирлеу, түпнұсқа қасиеттеріне және полиграфиялық шығару шарттарына сәйкес градациялық сипаттаманы түзету;

бейнені фотопленкаға шығару және оны өңдеу.

315. Білуге тиіс:

негізгі және қосалқы жабдықтардың техникалық мүмкіндіктері мен технологиялық теңшеу негіздері;

түпнұсқаға және даяр фотоформаларға қойылатын техникалық талаптар;

оларды бақылау әдістері;

полиграфиялық өндіріс технологиясының негіздері.

316. Орта кәсіптік білім қажет.

317. Жұмыс үлгілері:

Фотоформа жасау

1) бірбояулы репродукциялар.

2) дуплекс репродукциясы.

Параграф 2. Электронды түс ажырату операторы, 6-разряд
318. Жұмыс сипаттамасы:

электронды жүйелерде немесе түс ажыратқыш-түс түзеткіштерде көпшілік көп бояулы басылымдарға арналған түстері ажыратылған түзетілген фотоформа жасау процесін жүргізу. негізгі және қосалқы жабдықтарды жұмысқа технологиялық теңшеу және дайындау, түпнұсқа күрделілігін бағалау, түпнұсқа сипатын және полиграфиялық шығару шарттарын есепке ала отырып, бейнені сканирлеу және түзету режимін таңдау.бейне бақылау құрылғысы немесе сандық түс сынамалау арқылы түс ажырату нәтижелерін аралық бақылау;

кескінді фотопленкаға шығару және оны өңдеу;

техникалық талаптарға және одан әрі полиграфиялық шығару шарттарына сәйкес алынған фотоформаларды бақылау.

319. Білуге тиіс:

негізгі және қосалқы жабдықтардың техникалық мүмкіндіктері және технологиялық теңшеу негіздері, түпнұсқалар мен түстері ажыратылған фотоформаларға қойылатын техникалық талаптар;

түпнұсқаны оңтайлы полиграфиялық шығаруды қамтамасыз ететін фотоформалар алуға арналған бейнелерді түсті, градациялық және жиілік түзету тәсілдері, көпшілік көп бояулы басылымдардың түпнұсқаларын сканирлеу және бейнелерін түзетуді жүргізуге арналған бағдарламалық қамсыздандыру;

электронды желіде жұмыс істеу әдістері мен сыртқы жеткізгіш жазбалары.

320. Орта кәсіптік білім қажет.

321. Жұмыс үлгілері:

Фотоформа жасау

1) афишалар;

2) балалар әдебиеті;

3) көп бояулы газеттер;

4) көп бояулы орайтын өнім;

5) қабырға күнтізбесі;

6) плакаттар;

7) жарнамалық өнім;

8) оқулықтар.
Параграф 3. Электронды түс ажырату операторы, 7-разряд
322. Жұмыс сипаттамасы:

электронды жүйелерде немесе түс ажыратқыштар-түс түзеткіштерде көркем басылымдарға арналған түстері ажыратылған түзетілген фотоформа жасау процесін жүргізу.

323. Білуге тиіс:

көркем көп бояулы басылымдардың бейнелерін сканирлеу және түзету жүргізуге арналған бағдарламалық қамсыздандыру.

324. Орта кәсіптік білім қажет.

325. Жұмыс үлгілері:

Фотоформалар жасау

1) күнтізбелер;

2) проспектілер;

3) көркем және көп бояулы басылымдар;

4) этикетка және жарнамалық өнім.
Параграф 4. Электронды түс ажырату операторы, 8-разряд
326. Жұмыс сипаттамасы:

электронды жүйелерде немесе түс ажыратқыштар-түс түзеткіштерде жоғары дәлдікте шығаруды талап ететін жоғары көркем басылымдарға арналған түстері ажыратылған түзетілген фотоформалар жасау процесін жүргізу.

327. Білуге тиіс:

жоғары көркемдік басылымдардың түсті түпнұсқаларын өңдеуге арналған бағдарламалық қамсыздандыру мүмкіндіктері.

328. Орта кәсіптік білім қажет.

329. Жұмыс үлгілері:

Фотоформа жасау

1) энциклопедиялық және сирек арнайы басылымдарға арналған иллюстрациялар;

2) мұрағат картиналарынан репродукциялар.
40. Клише өңдеуші
Параграф 1. Клише өңдеуші, 3-разряд
330. Жұмыс сипаттамасы:

металл емес тұғырға клишені өңдеу және бекіту;

пластиналарды жекелеген клишелерге аралау және кесу;

каріптік клишеде азат жолдарды анықтау және растрлық клишедегі фацетті фацеттік станокта шешу;

саңылау тесу;

тұғыр дайындау;

тұғырларға клишені бекіту;

тақтай кесу;

тұғырларды кесу;

қызмет көрсетілетін станоктарды тазалау және майлау;

фрездер мен кескіштерді қайрау.

331. Білуге тиіс:

жоғары баспада қаріптік және жартылай тонды түпнұсқаларды шығару принципі, қаріптік және растрлық клишені өңдеу ерекшеліктері;

клише және тұғыр жасауда қолданылатын металлдың, қорытпалардың, ағаш жыныстары мен басқа да материалдардың негізгі қасиеттері;

фрез және кескіш қайрау жолдары;

фацетті, фрезерлік, бұрғылау және сүргілеу станоктарын реттеу жолдары.

көп бояулы баспаға арналған мұқабаларды, құрама клишені, сондай-ақ жапсырмалардың күрделі монтажын көрсететін клишелерді өңдеу;

мәтінге арналған клише бұрыштарын және «терезелерін» кесу;

растрлық клише ашық жолдары мен фонын фрезерлеу;

гальваностереотиптер жасауға арналған растрлық клишені өңдеу.

333. Білуге тиіс:

көп бояулы баспаның негізгі принциптері, көп бояулы баспаға арналған клише өңдеу ерекшеліктері, бояуларды ауыстыру шектері.
41. Құюшы
Параграф 1. Құюшы, 3-разряд
334. Жұмыс сипаттамасы:

барлық жүйедегі ашық жол сызғышты құю машиналарында барлық мөлшердегі сызғыштарды, реглеттер, шпондар мен пломбаларды типографиялық қорытпалардан құю;

машинаға құю формасын және тасымалдайтын механизм қадамын орнату;

балқу температурасын, су және май жіберу, поршенді қысымды реттеу;

даяр өнімнің сапасын өңдеу және тексеру;

жұмыс процесіндегі жабдықтардың ақаулықтарын жою;

машинаны реттеу, тазалау және майлау.

335. Білуге тиіс:

өлшеудің типографиялық жүйесін; сызғыш, реглет және шпон түрлері мен қызметі;

ашық жол материалдары мен сызғыштарын құю режимі, типографиялық балқыма құрамы;

ашық жол сызғышты құю машинасын реттеу жолдары.
Параграф 2. Құюшы, 4-разряд
336. Жұмыс сипаттамасы:

құю автоматтарында бабашка, тік төрт бұрыш және шпация құю;

құю автоматының қақпағын шешу және ысқылау;

құю формасы мен қазандықты лактау;

мундштук тазалау;

балқыма сапасын тексеру;

балқыма және су температурасын реттеу;

күйгенін алу;

қызмет көрсетілетін жабдық жұмысындағы ақаулықтарды жою;

құю автоматын реттеу, тазалау және майлау;

бабашка, тік төртбұрыш және шпация түрлері мен қызметі, құю материалдарының сапасына қойылатын техникалық талаптар; өлшеудің моноүлгілік жүйесі.

337. Білуге тиіс:

бабашкалардың, төртбұрыштар мен шпациялардың түрі мен қасиеті, құйылатын материалдардың, моноүлгілік өлшеу жүйесінің сапасына қойылатын техникалық талаптар.

Параграф 3. Құюшы, 5-разряд

барлық жүйедегі әріп құятын автоматтарда барлық күрделілік топтарының жиынтығын құю;

қаріп гарнитурасы мен кегельдерін ауыстыру;

рама орнату;

сет-клинді ауыстыру. формат орнату;

қаріп сызығын, әріптердің арасындағы ашық жерлерін және тағы баска жеткізу;

барлық жүйедегі құю машиналарында 7 тармақтан жоғары кегель қаріпін және күрделі емесе орнаменттерді құю; қажетті кескінге қаріпті және кегельді құю машиналарын орнату;

құю сапасын тексеру;

сызба немесе бақылау жетек литерлер бойынша жетек операцияларын орындау;

әріп құятын автомат механизмдерін реттеу.

339. Білуге тиіс:

моноүлгілік қаріптердің мемлекеттік стандарты;

орыс, латын және ұлттық әліпбилер;

қаріпті жетілдіру ережесі;

терудің техникалық ережесі;

қаріп құю және теруге арналған машиналардың негізгі тораптарын реттеу жолдары.

7 тармаққа дейін кегель қаріптерін, қолжазба қаріптерін, гартты стереотиптерді, қорғасын болванкаларды, сандық және литерлік дөңгелектерді нөмірленген аппараттарға, күрделі орнаменттерді құю;

өңдейтін аппаратқа және әмбебап машиналардың қалпақтарына кескіштерді орнату және қайрау;

барлық күрделі топтық теру және ерекше графикалық формадағы қаріптерді құю.

341. Білуге тиіс:

өңдейтін аппаратқа және әмбебап машиналардың қалпақтарына кескіштерді орнату және қайраудың жолдары;

балқыма түзету әдістері; барлық мүмкін матрицалар жасау және түзетудің технологиялық процесі;

ерекше графикалық формадағы қаріптер.

бір процесті әдіс бойынша жасалатын формаларға арналған «құрғақтай» және «сулы» тәсілдермен пигменттік көшірмелерді аудару;

цилиндр бетін өлшеу, белгілеу, ысқылау, майсыздандыру және шаю;

ерітінділер жасау;

көшірмелерді белгілеу және шығару;

пигментті көшірмелерді кептіру;

лупа және бақылау-өлшеу сызғыштары арқылы көшірмелердің сапасын бақылау;

аудару станоктарын реттеу, тазалау және майлау.

343. Білуге тиіс:

терең баспадағы басып шығаратын және ашық орын элементтерін өңдеу принципі; пигментті қағаз құрамы;

формалық цилиндрлердің, пигментті көшірмелер мен материалдардың сапасына қойылатын техникалық талаптар;

шығару режимі, баспалық процесс туралы негізгі мәліметтер.

екі процесті әдіс, көп бояулы баспа формалары және «дуплекс» тәсілі бойынша жасалатын формаларға арналған көшірмелерді аудару.

345. Білуге тиіс:

көп түсті түпнұсқалар мен «дуплекс» тәсілі бойынша түпнұсқаларды шығару принципі;

көп бояулы баспаға арналған формаларды аудару ерекшеліктері.
43. Терең баспа формалық цилиндрлерін жылтыратушы
Параграф 1. Терең баспа формалық цилиндрлерін жылтыратушы, 3-разряд
346. Жұмыс сипаттамасы:

цилиндрдің негізгі мыс қабатының бетін және «тираж қабатын» жылтырату жөніндегі операцияларды орындау;

цилиндрді ұзартқыштарға құрастыру және жылтырату станогына орнату, материалды жылтыратуға дайындау, цилиндрді пирамидаға орнату, цилиндр диаметрін микрометрмен тексеру.

347. Білуге тиіс:

цилиндрдің негізгі мыс қабатының бетін және «тираж қабатының» сапасына қойылатын талаптар;

формалық цилиндрлердің өлшемдері;

жылтырату пасталарының сипаттамалары мен құрамы.
44. Жоғары баспа сынаушысы
Параграф 1. Жоғары баспа сынаушысы, 2-разряд
348. Жұмыс сипаттамасы:

барлық жүйедегі түзету басу станоктарында түзету бедерлерін теруден, ноталық тақталардан, қаріп жинақтарынан және стереотиптерден алу;

формалық цилиндрлердегі стереотиптерді бекіту немесе қаріп жиектерін, теру жолдарын немесе жинақтарын түзету басу станогының талеріне бекіту;

қағазды, бояу және басқа да материалдарды дайындау;

бояу аппаратын және баспа цилиндрін тексеру;

станоктарды реттеу, тазалау және майлау;

ою тақтайларынан және білікшелерінен суреттерді қағазға қолмен және машинада аудару;

басуға арналған қағаздың жарамдылығын айқындау;

дайындалған жақпаның сапасын тексеру;

аз тиражды бланкілік жұмыстарды түзету басу станоктарында басып шығару.

349. Білуге тиіс:

өлшеудің типографиялық жүйесін;

түрлі гарнитурадағы қаріптерді айырмашылық белгілері, ашық орын материалдары мен сызық түрлері;

жол түсіру нұсқалары; процестер мен басу туралы жалпы мәліметтер;

бояуға, жақпаға, қағазға және басқа материалдар мен бедерлерге қойылатын техникалық талаптар;

түзету тасу станоктарын реттеу жолдары.

бір бояулы баспаға арналған клишеден фотополимерлік формаларды тереңдетіп, түзетіп және тазалап өңдегеннен кейін сынамалық бедерлерді шешу;

клише жиектерін жабуға арналған шаблон жасау;

клишеге бояу жағу және оны бедер алып болғаннан кейін жуу;

күшпен түзетпе жасау, пластиналар мен білікшелерді жуу;

түзету басу станогын тазалау және майлау;

аз тиражды мәтіндік жұмыс түзету басу станоктарында теру;

ерекше графикалық форма жазу жүйесінің қаріп жинақтарынан түзету бедерлерін алу.

351. Білуге тиіс:

жоғары баспадағы қаріптік және жартылай тонды түпнұсқаларды шығару принципі, клишенің сапасына қойылатын техникалық талаптар;

бояу нөмірлері мен құрамы;

қағаз қасиетінің сұрыптары, жоғары баспа формаларын жасау процесі туралы жалпы мәліметтер, түзету басу станогын реттеу жолдары;

ерекше графикалық формаларды жазу жүйесімен тіл графикаларының айырмашылық белгілері.

Параграф 3. Жоғары баспа сынаушысы, 4-разряд

көп бояулы баспаға арналған клишеден фотополимерлік формаларды тереңдетіп, түзетіп және тазалап өңдегеннен кейін сынама және шкала бедерлерін шешу;

қажет тондағы түсті құрастыру;

нөмірлерін, литер, серия, жолдарын ауыстыра отырып, түзету басу станоктарында күрделі емес торшаларды, мәтінді және аз тиражды жұмыстарды басып шығару;

жол түсірудің түрлі нұсқаларымен клишемен қанықтырылған, энциклопедиялық және жоғары көркемдік басылым формаларынан түзету бедерлерін, офсеттік және терең баспа мәтіндік формаларына арналған мөлдір пленкадан, борланған қағаздан бедер алу.

353. Білуге тиіс:

көп түсті түпнұсқаларды шығару принципі;

көп бояулы баспаға арналған клише мен фотополимерлік формалардың сапасына қойылатын талаптар; басу кезінде жылжыту ережесі және бояуларды жағу тәртібі;

көп бояулы баспаны түзету және басу ерекшеліктері;

терулерден бедерлерді алу үшін вакуумды-діріл станогын реттеу тәсілдері.

торлармен, ассюре сызғыштарымен және басқа да гильоширлі және өрнектеп басатын элементтерімен қанықтырылған көп бояулы жұмыстарды, сондай-ақ клишеден және фотополимерлік формалардан жоғары көркемдік және мұрағат жұмыстарын түзету басу станоктарында басу.

Білуге тиіс:

гильоширлі және өрнектеп басатын элементтері бар формалардың сапасына, сондай-ақ жоғары көркемдік және мұрағат жұмыстарының клишесі мен фотополимерлік формаларына қойылатын талаптар;

нөмірлі аппараттардың жүйесі және оларды реттеу тәсілдері.
45. Жазық баспа сынаушысы
Параграф 1. Жазық баспа сынаушысы, 2-разряд
355. Жұмыс сипаттамасы:

кескінді әшекейлі қағаздан бұйымға көшіру;

жоғары білікті жазық баспа сынаушысының басшылығымен офсет формаларын дайындау жөнінде жекелеген операцияларды орындау.

356. Білуге тиіс:

әшекейлі қағазды илемдеу және түсіру тәсілдері;

басылған жазбаларға қойылатын техникалық талаптар;

кескінді көшіру кезінде ақаудың алдын алу әдістерін.
Параграф 2. Жазық баспа сынаушысы, 3-разряд
357. Жұмыс сипаттамасы:

литоофсет формаларын дайындау жөнінде жекелеген операцияларды орындау;

литография тасында немесе металл пластиналарында орындалған түпнұсқа формалардан көшіру қағазында майлы бедерлерді алу;

бедерлерді орналастырып қою, суретті майлы бедерден литография тасына немесе металл пластиналарға көшіру;

сынау-баспалық станоктарында түпнұсқа формадан бедерді алу жолымен деколь жапсырмаларын дайындау;

түпнұсқа форманы станоктың талеріне қондыру және оны жуу;

жоғары білікті жазық баспа сынаушысының басшылығымен суреттерді көшіру бойынша жекелеген операцияларды орындау;

көшіру бояын жасау;

сынау-баспалық станоктың жұмысын тексеру; форманың ақауларын түзету; станокты реттеу, тазалау және майлау.

358. Білуге тиіс:

басылым формасы; жолақтарды орналастырып қою нормалары;

өлшеудің типографиялық жүйесі;

жазық баспада басу және проблемалы элементтердің пайда болу принциптері;

көшіргіш қағаздарға, бояулар мен майлы бедерлерге қойылатын техникалық талаптар;

ерекше жұмыс түрлерін (ноталар, карталар) орындаған кезде кездесетін арнаулы терминдер мен белгілер;

формалық материалдардың сипаттамасы және олардың бетін дайындауға қойылатын техникалық талаптар;

қолданылатын құралдың міндеті және оларды пайдалану ережесі;

форманы түзеу тәсілдері;

жапсырмаларды өрнектеу, үзік сызықтар мен оймаларды сақтау ережесі;

декольға қойылатын техникалық талаптарды;

сынау-баспалық станокқа қызмет көрсету ережесін.
Параграф 3. Жазық баспа сынаушысы, 4-разряд
359. Жұмыс сипаттамасы:

сынау-баспалық станогында бір бояулы және көп бояулы баспаның машина формасынан сынама бедерлерді (бір және араласқан бояуға) алу; станокты жұмысқа дайындау;

декельді қондыру, талерлердің дұрыс орнатылғанын бақылау;

қажетті қысымды айқындау;

ылғалдаушы және бояйтын аппараттарды даярлау;

материалдар мен формаларды даярлау;

алдыңғы және бүйірлі таяныштарды орнату;

сынау-баспалық станоктардың жұмысын тексеру және оның жұмысындағы ақауларды жою;

формаларды қайта домалату және өңдеу;

проблемалық элементтерді гидрофобизациялау;

басатын элементтерді гидрофобизациялау;

бояу жағу;

сынама бедерлерді алу;

формаға қорғау коллоидті жағу;

формаларды кептіру;

офсетті сынау-баспалық станогында күрделі емес басылымдарды басу;

жоғары білікті жазық баспа сынаушысымен бірігіп көп бояулы баспаға түпнұсқа формалардан сынама бедерлерді алу;

тест-объектілер мен денситометрді пайдалана отырып сынама бедерлердің сапасын бақылау.

360. Білуге тиіс:

кез келген тәсілмен литоофсет формларын дайындаудың технологиялық процесін: баспа формаларына, білікшелер мен материалдарға, деколь бедеріне қойылатын технологиялық талаптарды;

басу қағаздарының, басу және көшіру бояуларының қасиетін;

баспа формаларын өңдеуге арналған ерітінділердің рецептін;

картография элементтерін;

керамикалық бояулардың және оларды еріткіштердің қасиетін;

денситометрде жұмыс істеу тәсілдерін;

офсетті сынау-баспалық станогын реттеу тәсілдерін.

361. Жұмыс үлгілері:

1) сурет өлшемі 45х60 см қоса алғанда редакциялық бедерлер;

2) сынау бедерлері – бір бояулы және көп бояулы басудың машина формасынан;

3) сурет өлшемі 45х60 см қоса алғанда шағын тиражды жұмыстар;

4) бір бояулы жұмыстар.
Параграф 4. Жазық баспа сынаушысы, 5-разряд
362. Жұмыс сипаттамасы:

боялаулардың бөлек орналастырып немесе араласқан тонды алу үшін екеуден артық емес бояу жағып, бір-көп бояулы баспалар, бір бояулы растр жұмыстары, дуплекстер, көп бояулы жұмыстар үшін қарапайым штрихты және декоративтік элементтермен, қолжазбалармен, бедерсіз плашкалармен жұмыс істеуге арналған түпнұсқалы және машиналы формалардан қалыпты жағдайларда сынама бедерлерді алу;

деколь суретін түпнұсқалық тастан қағазға және суретті өңдеп және газ жанарғымен күйдіріп қағаздан тасқа көшіру;

сынама бедерлерді алу;

бедерлерді бояумен опалау;

түсті таңдау кезінде бояулардың дозасын есептеу;

сурет паспортын жасау. сынау-баспалық станогында карталарды редакциялық түзету және шағын тиражды жұмыстар үшін бедерлерді басу;

шығарылған карталардың бедерлеріне «арнайы жүктемелерді» басу.

363. Білуге тиіс:

көп түсті түпнұсқаларды қайта жасау принциптерін;

негативтерді, диапозитивтер мен формаларды түзеу тәсілдерін;

басу бояуларының түржиынын;

басу кезінде бояуларды жағу тәртібін, оларды араластыру тәсілдерін;

бояулардың оптикалық тығыздығын.

364. Жұмыс үлгілері:

1) декольдің сынама бедерлері;

2) формалардың түзеуге дейін және кейін сынама бедерлері;

3) арнайы бұйымдарға, маркаларға, маркалы ашық хаттарға, конверттерге және жоғары көркемдік жұмыстарға арналған машиналы формалардан сынама бедерлер (энциклопедиялық басылымдарға, атластарға және тағы баска қосымша бет) жапсырмалар;

4) сурет мөлшері 45х105 см қоса алғанда редакциялы бедерлер;

5) сурет мөлшері 45х 60 см артық шағын тиражды жұмыстар;

6) көп бояулы жұмыстар.
Параграф 5. Жазық баспа сынаушысы, 6-разряд
365. Жұмыс сипаттамасы:

ұсақ графикалық бөлшектермен күрделі жұмыстарға арналған, жіңішке айналмалы қаріппен бедерсіз жұмыстарға арналған, көп түсті растр жұмыстары, күрделі түс аужыратумен, көп градациялық ауысымдармен, түпнұсқаның фактурасын тапсырумен жоғары көркемдік көп бояулы жұмыстарға арналған түпнұсқалы формадан қалыпты жағдайларда сынама бедерлерді алу;

түпнұсқалы суреттерді көбейту жолымен машиналы форма үшін ауыстыруларды жасау;

түпнұсқалы формада жетіспейтін штрихтар мен кескіндерді қалпына келтіру;

түпнұсқалы формалардың кітапханасын жүргізу.

366. Білуге тиіс:

түс тану негіздері (түсті талдау және синтезі туралы түсінік);

тұрақты сақталатын бедер-телқұжаттарының сапасына қойылатын талаптар;

өлшеу жүйесімен жарақтандырылған көп бояулы сынау-баспалық станоктарды пайдалану ережесі және сынама баспаны бақылау;

түс сынамаларын алу үшін қондырғылардың құрылғысы және пайдалану принципі.

367. Жұмыс үлгілері:

1) барлық масштабтағы тұрақты сақтау картасының бедер-телқұжаттары;

2) винипроздағы, ледериндегі және тағы баска бедерлер;

3) ұсақ масштабты карталардың, атластардың, көп бояулы көркемдік этикеткалардың, грамоталардың және тағы баска түпнұсқалы формалардан сынама бедерлер;

4) сурет өлшемі 45х105 см артық редакциялық бедерлер.
46. Ретушер
Параграф 1. Ретушер, 2-разряд
368. Жұмыс сипаттамасы:

қара-ақ репродукция, сондай-ақ типографиялық әдіспен басылған түпнұсқалар үшін негативтер мен диапозитивтерді техникалық ретуштеу (жолдарды бояу және дақтарды кетіру).

369. Білуге тиіс:

фотографиялық кескінді алу принципі;

ретушерлік бояу қасиеті және оны жағу тәсілдері;

қолданылатын құралдың міндеті.

бояу элементтері бөлек орналастырылған көп түсті репродукцияға арналған негативті және диапозитивті штрихтерді ретуштеу; суреттің ірі бөлшектерімен және тондардың күрт градациялық ауысымдары бар қара-ақ және дуплекс-репродукция үшін растрлы және жартылай тонды негативті және диапозитивтерді ретуштеу; жекелеген әріптер мен белгілерді қалыпқа келтіре отырып (түзетіп) мәтінді диапозитивтер мен негативтерді ретуштеу. Нота белгілерінің түкті штрихтарын қалпына келтіре отырып, нота түпнұсқаларын ретуштеу;

күрделі емес карталардың негативтерін бөліп-бөліп ретуштеу. «Құймаларды» және «бозғылт» бойынша «жақпаларды», сондай-ақ түсіру қабатын ірі масштабты карталардың негативтері мен позитивтеріне пайдаланумен орындау.

371. Білуге тиіс:

басу тәсілдері бойынша басылатын және проблемалық элементтердің пайда болу принциптері;

әр түрлі басу тәсілдері кезінде негативтер мен диапозитивтерге қойылатын техникалық талаптар;

фотопленка сорттары;

ерітінділердің рецепттері және оларды ретуштеу кезінде қолдану;

растрлы фотография негіздері;

градациялық шәкіл бойынша фотографиялық кескінді бақылау әдістері;

топографиялық және арнайы карталардың шартты белгілері және түсті бедерлердегі олардың кескіндері;

«құймалар» және бөліп-бөліп ретуштеудің макеті.

тонның күрт градациялық ауысуымен және күрделі емес түс ажыратумен көп түсті репродукцияға; суреттің ұсақ бөлшектері бар және тонның ақырын ауысуымен қара-ақ және дуплекс-репродукцияға арналған растрлы және жартылай тонды негативтер мен диапозитивтерді; бояу элементтерін араластыра отырып, көп түсті репродукцияға арналған штрихты негативтер мен диапозитивтерді ретуштеу;

құрамды жұмыстарға (тор, штрих) негативтерді жабу;

сурет тіле отырып, топографиялық карталардың бөліп-бөліп ретуштеу;

контурдың негативтерінде немесе контурдың «бозғылт» кескіні бойынша оюланған негізде координатты торларды кесу;

түзетуге сәйкес жекелеген шартты белгілерді, қаріптерді, нота белгілерін қоя отырып, позитивтер мен диапозитивтерді түзету.

373. Білуге тиіс:

жартылай тонды көп түсті түпнұсқаларды шығару принципі;

түс ажырату негативтері мен диапозитивтерінің сапасына қойылатын техникалық талаптар;

суретті тілу, негативтерге, позитивтерге және формаларға қолжазбаларды қою техникасы;

бояуларды араластыруға шектеулер;

картографиялық қаріптер сызықтары;

оюланған негіздерді жасау принципі және қолданылатын құралдың міндеті.
Параграф 4. Ретушер, 5-разряд
374. Жұмыс сипаттамасы:

жартылай тондарды едәуір жетілдіруді талап ететін түс ажырату күрделі көп түсті репродукцияға, жоғары көркемдік жұмыстардың (энциклопедиялық және тағы баска басылымдарға қосымша, маркалар) қара-ақ және дуплекс-репродукцияға арналған растрлы және жартылай тонды негативтер мен диапозитивтерді; анықтап салуды қажет ететін суреттің жұқа графикалық элементтері, көркемдік оюлары, тәждері бар көп түсті репродукцияға арналған штрихты негативтер мен дипазитивтерді ретуштеу;

құю жұмыстарын жүргізу және торларды күрделі карталардың негативтеріне «жағу»;

ұсақ масштабты карталарды бөліп-бөліп ретуштеу.

375. Білуге тиіс:

түсті түзеу әдістері;

атлас ретушерді салу; түс тану элементтерін (түсті талдау және синтезі туралы түсінік);

басу бояуларының нөмірлері мен эталондары;

көп бояулы баспа кезінде бояуларды жағу тәртібі.
Параграф 5. Ретушер, 6-разряд
376. Жұмыс сипаттамасы:

фактура түпнұсқаларын (медициналық атластар, кескіндемелер мен графикалар туындыларының репродукциясы, көркемдік басылымдар, теңіз атластары және т.п.) дәл сақтай отырып, кез келген үлгіде орындалған түпнұсқалардан көп түсті репродукцияға арналған жоғары көркемдік жұмыстардың негативтері мен позитивтерінде ретушерлік жұмыстардың барлық түрін, сондай-ақ түс түзеу маскаларын қолдана отырып, бөлшектерді аса жетілдіруді талап ететін күрделі түс ажырату, жартылай тонның үлкен гаммасы бар жұмыстарды орындау;

аэрографтың көмегімен жетілдіруді талап ететін негативтер мен диапозитивтерде ретушерлік жұмыстардың барлық түрін орындау.

377. Білуге тиіс:

денситометрді пайдалана отырып, бақылау шкалалары бойынша негативтер мен диапозитивтердің сапасын айқындау әдістері;

жарықсүзігінің спектрлі сипаттамасы.

378. Орта кәсіптік білім қажет.
Параграф 6. Ретушер, 7-разряд
379. Жұмыс сипаттамасы:

гознак бұйымдарының (ақша бұйымдары, бағалы қағаздар – сертификаттар, аккредиттер, акциялар, сақтандыру полистері, қазыналық міндеттемелер, облигациялар; чек және жинақтау кітапшалары, маркалар, паспорттық құжаттамалар және тағы баска).

380. Білуге тиіс:

Гознак өнімдерінің негативтері мен диапозитивтерінің сапасын айқындау әдістері.

381. Орта кәсіптік білім қажет.
47. Стереотипер
Параграф 1. Стереотипер, 2-разряд
382. Жұмыс сипаттамасы:

форма мен матрица материалдарын матрицалауға даярлау;

жолақтарды түсіру және жайып салу;

формаларды айналдыра қоршау, аяқтау және тексеру;

матрицалы картонды ылғалдау;

пластмасса материалдың табақтарына каучук қою және графит жағу;

картонды матрицаларды құюға, жабыстыруға және даярлау және матрицаларды картонмен жапсырып тастау.

383. Білуге тиіс:

басылым форматтары;

екі, төрт және сегіз жолақты түсіру түрлері;

жайып салу нормалары;

өлшеудің типографиялық жүйесі;

проблемалық материалдар түрлері;

теру мен клишеге қойылатын техникалық талаптарды;

пластмассадан жасалған материалдардың қасиеттері.
Параграф 2. Стереотипер, 4-разряд
384. Жұмыс сипаттамасы:

типографиялық қорытпадан стереотиптерді дайындау бойынша жекелеген операцияларды орындау;

қол, механикалық және гидравликалық престерде матрицаларды престеу;

формалар мен материалдарды матрицалауға даярлау сапасын бақылау:

форманың мәліметтерін алу;

формаға қажетті қысымды есептеу;

су өлшеу шыныларында судың деңгейін, пресс плиталарының температурасын тексеру;

стереотиптерді қол, жартылай автоматты және автоматты станоктарға құйып алу және клишені стереотиптерге құю;

матрицаларды картонмен желімдеу және жапсырып қою. Қажетті радиус бойынша иілту;

пышақтарды дәнекерлеу;

қызмет көрсетілетін станоктың жұмысын тексеру;

құйып алудың технологиялық режимін және матрицаларды престеуді бақылау;

типографиялық қорытпадан жасалған клише мен стереотиптерді никельдеу;

майсыздандыру;

қысқыштармен бекіту және гальваникалық ванналарға тиеу;

металмен жабылатын алаңды есептеу;

процесті жүргізу режимін таңдау;

клише мен стереотиптерді никелдеу үшін электролитті құру және сүзгілеу;

гальваникалық прессті бақылау;

өңдеу үшін ерітінділер даярлау және никельдегеннен кейін стереотиптер мен клишелерді өңдеу;

гальваникалық ванналарды, штоктар мен анодтарды тазарту;

стереотиптерді өсетін, фрезерлі, фацетті-шетжақты арнайы және әмбебап станоктарда және қолмен штихелмен, қашаумен және басқа да арнаулы құралдармен өңдеу;

құйылмаларды кесу;

өсімі бойынша өңдеу;

қолданылатын станоктарда тақыр учаскелерді фрезерлеу және бүйір қырларын сүргілеу;

басу элементтерін дәнекерлеумен қайта қалпына келтіру;

кате кеткен литерлер мен белгілерді бұрғылап тастау және қажеттерін дәнекерлеу;

клишені салыстырып тексеру және тіреуіштер мен типографиялық қорытпадан жасалған стереотиптерге бекіту;

клише мен нота тақталарының тіреуіштері құю және өңдеу;

қолданылатын жабдықтардың жұмысындағы ақаулықтарды жою;

қызмет көрсетілетін станоктарды тазарту және майлау.

385. Білуге тиіс:

картоннан жасалатын матрицалар мен типографиялық қорытпадан жасалатын стереотиптерді дайындаудың технологиялық процессі;

формаларды бақылау әдісі және бақылау-өлшеу аппаратураларын қолдану ережесі;

формаға қажетті қысымды айқындау тәсілдері;

матрицалау (ылғалдылық, қысым, температура) режимдері:

типографиялық қорытпаның құрамы мен қасиеттері;

стереотиптері құю режимдері;

ротациялы машиналарда бүктеу түрлері және стереотиптерді түсіру жүйесі;

стереотиптер мен клишені никельдеу үшін электролит құрамы;

ерітінділердің рецепті және әр түрлі тираждықты жабу кезінде гидравликалық ванналардың жұмыс режимі;

металл жабындыларының сапасына қойылатын техникалық талаптарды;

электролиттегі гальваникалық шөгінділерге зиянды қоспалардың әсер және оларды жою тәсілдері;

галивано-электр техникаларының элементтері;

ванналардың электр жабдықтарын басқару ережесін;

матрицаларды престеу үшін престерді, стереотиптерді құю үшін станоктарды, өсетін, фрезерлі және фацетті-шетжақты станоктарды, стереотиптерді өңдеу кезінде қолданылатын циркульді және дискілі араларды реттеу тәсілдерін;

386. Жұмыс үлгілері;

1) картонды матрицалар – престеу;

2) клише астындағы тіреуіштер – құю және өңдеу;

3) стереотиптер – клишені бекіту;

4) стереотиптер мен клишелер – никельдеу;

5) типографиялық қорытпадан жасалған стереотиптер - өңдеу;

6) стереотиптер (жазық және ротациялы) – құю.
Параграф 3. Стереотипер, 5-разряд
387. Жұмыс сипаттамасы:

типографиялық қорытындыдан стереотиптерді, бұқаралық басылымды басу үшін гальванопластикалық стереотиптерді дайындау бойынша операциялар кешенін орындау, сондай-ақ жекелеген күрделі операцияларды орындау;

матрицалау үшін формалар мен матрицалық материалдарды даярлау;

қол, механикалық және гидравликалық престерде картоннан, пластмассадан, балауыздан және қорғасыннан жасалған матрицаларды престеу;

матрицаларды қолмен қағып-соғу;

матрицалық папкалар дайындау;

типографиялық қорытпалардан жасалған стереотиптерді құю және әр түрлі типті станоктар мен престерде пластмассалы стереотиптерді престеу;

матрицалар мен металды литерден гальваникалық шөгінділерді алу;

гальваникалық шөгінділерді матрицалардан бөлу, оларды құюға даярлау және қорытпамен құю;

стереотиптерді қолданылатын станоктарда және қолмен бөлу;

стереотиптерді түзеу (қате кеткен литерлер мен белгілерді бұрғылап тастау және қажеттерін дәнекерлеу);

гальваникалық стереотиптерді тегістеу;

типографиялық қорытпадан жасалған стереотиптерді, гальваникалық стереотиптер мен клишелерді хромдау;

гальванопластикалық шөгінділерді алу үшін электролитті жасау, сүзгілеу әрі түзеу және хромдау;

ерітінділерді дайындау;

электролиз процесін жүргізу;

гальваникалық шөгінділер мен металл жабындыларының ақауларын анықтау және түзету;

қолданылатын жабдықтардың жұмысындағы ақауларды жою;

қызмет көрсетілетін станоктарды тазарту және майлау;

гальваникалық шөгінділерді қорытпамен толтыру;

матрицалардан гальваникалық шөгінділерді бөлу;

кері жағын қағып-соғу;

бұрыштарды бүгу;

тақыр жерлерді декстридті бор қоспасымен өңдеу;

арнайы престерде ыстықтай сулау, флюс жағу және қорытпалар құю;

гальванопластикалық стереотиптер үшін картоннан жасалған матрицаларды престеу жөнінде операциялар кешенін орындау.

388. Білуге тиіс:

матрицалардың дайындаудың техникалық процестері және пластмассадан, балауыздан, қорғасыннан және металлды литерден жасалған матрицалардан гальваникалық шөгінділерді алу;

гальваноплатика принциптері;

хромдау үшін электролиттің құрамын және мыс гальваникалық шөгінділерді алу;

гальваникалық ванналардың жұмыс режимін;

гальваникалық техника бойынша қажетті есептеулер.

389. Жұмыс үлгілері:

1) матрицалардан гальваникалық шөгінділер – гальваникалық ваннада алу;

2) гальванопластикалық стереотиптер – құю және бөлу;

3) гальванопластикалық стереотиптер – түзету;

4) гальванопластикалық стереотиптерге арналған матрицалар – престеу;

5) стереотиптер – хромдау.

Толық дайындау.

1) бояу элементтерін араластырмай көп бояулы басу үшін гальванопластикалық стереотиптер;

2) 34 лин/см дейін линиатуралары немесе ірі графикалық элементтері бар гальванопластикалық стереотиптер;

3) пластмассадан жасалған стереотиптер;

4) типографиялық қорытпадан жасалған стереотиптер.
Параграф 4. Стереотипер, 6-разряд
390. Жұмыс сипаттамасы:

жоғары линиатурасы немесе жұқа графикалық элементтері бар растрлы бейнелері бар жұмыстар үшін гальванопластикалық стереотиптерді дайындау бойынша операциялар кешенін орындау, сондай-ақ арнайы бұйымдар, энциклопедиялық және жоғары көркемдік басылымдар үшін гальванопластикалық стереотиптерді дайындау бойынша жекелеген операциялар орындау;

жекелеген матрицалардан немесе стереотиптерден топтық штемпельдер жасау және жекелеген элементтерді штемпельдерге кесу.

391. Білуге тиіс:

жоғары басуда жартылай тонды және көп түсті түпнұсқаларды шығару принципі;

гальваникалық клишелерді дайындаудың технологиялық процесін;

бояуларды араластыруға шектеулер;

жоғары басудағы металл жабындыларың барлық түрі үшін гальваникалық процесті даярлай және жүргізу ережесін.

392. Жұмыс үлгілері:

1) арнайы бұйымдарға арналған гальванопластикалық стереотиптер (ақша бұйымдары, паспорттар, куәліктер, азаматтық жағдай актілері) – құю және өңдеу.

Толық дайындау.

1) гальваникалық клише;

2) каучукты гербті мөрлер және үкіметтік органдарға арналған штампылар;

3) бояу элементтері араласқан көп бояулы басуға арналған арналған гальванопластикалық стереотиптер;

4) 34 лин/см жоғары линиатуралары немесе ұсақ графикалық элементтері бар гальванопластикалық стереотиптер.
48. Клишелерді күйдірмелеуші
Параграф 1. Клишелерді күйдірмелеуші, 2-разряд
393. Жұмыс сипаттамасы:

клишелерді күйдірмелеу бойынша дайындық жұмыстарын орындау;

көшірмелерді бақылау және ретуштеу;

көшірмелердің айналмалы жағын қышқылға төзімді лактармен жабу;

бақылау шәкілдері мен белгі кресттерін сызу, көшірмелерді қыздыру, түзету және салқындату;

рецепт бойынша күйдіру ерітінділерін жасау;

клишеден бояулар мен эмальды жуу;

күйдіру машиналары мен ванналарды тазарту;

шыны пластиналарды, металлды формалар мен пластикалық фото формаларды, оларды қайта пайдалану үшін күйдірмелеу.

394. Білуге тиіс:

штрихты және растрлы клишелерді күйдірмелеудің негізгі принциптерін;

қолданылатын материалдар мен растрлардың сипаттамасын;

күйдірмелеу машиналары мен ванналардың құрылғысын және пайдалану ережесін.
Параграф 2. Клишелерді күйдірмелеуші, 4-разряд
395. Жұмыс сипаттамасы:

ірі штрихты элементтері және еркін үлгіде орындалған суреттері бар бір бояулы баспаға арналған штрихты клишелері күйдірмелеу;

байқау үшін басу;

корректуралық түзетулерді енгізу;

ірі және ұсақ штрихты элементтері бар фирмалық белгілерді күйдірмелеу және сызу;

кинофильмдердің дубляжы үшін матрицалардың субтитрлерін күйдірмелеу.

396. Білуге тиіс:

жоғары баспада штрихты түпнұсқаларды шығару принципі;

өлшеудің типографиялық жүйесі;

бояуларға және қолданылатын басқа да материалдарға қойылатын техникалық талаптар;

қолданылатын ерітінділердің рецепттері;

штрих клишелерін күйдірмелеу режимдері;

басу процессі туралы негізгі мәліметтерді.
Параграф 3. Клишелерді күйдірмелеуші, 5-разряд
397. Жұмыс сипаттамасы:

эмульсиялық күйдірмелеу машиналарында және қолмен ұсақ штрихты элементтері бар бір бояулы баспаға арналған клишелерді күйдірмелеу, жарнамалық сипаттағы күрделі емес тыстар, плакаттар және тағы баска типтегі басылымдар үшін 48 лин/см дейін растрлы және көшірмелерде тазартып штрихтау – көп бояулы баспаға арналған клишелерді күйдірмелеу.

398. Білуге тиіс:

жоғары басудағы жартылай тонды және көп түсті түпнұсқаларды шығару принципі;

растрлардың түрлері мен линиатуралары;

растрлы клишелер мен көп баспаға арналған клишелерді күйдірмелеу режимі;

оймалау процесі туралы жалпы мәліметтер;

эмульсиялық күйдірмелеу режимдері;

эмульсиялық күйдірмелеу машиналарының жұмыс принципі.
Параграф 4. Клишелерді күйдірмелеуші, 6-разряд
399. Жұмыс сипаттамасы:

аса жауапты басылымдар, жоғары көркемдік альбомдар, мерейтой монографиялары және тағы баска үшін 54 лин/см жоғары және 54 лин/см дейін линиатурасы бар бір бояулы баспаға арналған клишені күйдірмелеу;

көркемдік басылымдар үшін 48 лин/см жоғары және 48 лин/см дейін линиатурасы бар көп бояулы баспаға арналған клишені күйдіру;

эмульсиялық күйдірмелеу машиналарында 54 лин/см жоғары бір бояулы баспаға арналған растрлы клишені және көп бояулы баспаға арналған клишені күйдірмелеу;

гознак жұмысы үшін жездегі, мыстағы офсет типтік формаларды дайындау;

көп бояулы баспаға арналған клишелерді түзеу.

400. Білуге тиіс:

көп бояулы баспаға арналған клишені күйдірмелеу режимдері;

көп түсті түпнұсқаларды шығару принципі;

түс тану негіздері (түсті талдау және синтездеу негіздері);

бояуларды араластыру ережесі;

безендіру және көп бояулы басуға арналған қағаздың сорттары;

эмульсиялық күйдірмелеу машиналарының құрылғысын және негізгі тораптарын реттеу ережесін.
49. Терең баспа формаларын күйдірмелеуші
Параграф 1. Терең баспа формаларын күйдірмелеуші, 4-разряд
401. Жұмыс сипаттамасы:

штрихты және мәтінді формаларды қолмен және машиналық әдіспен күйдірмелеу;

сылау алдында пигментті көшірменің сапасын тексеру;

белгілерді қарындашпен және сызықтарды рейсфедермен белгілеу;

жаққышпен сылау және кептіру;

диапозитивтің түпнұсқасымен, монтажымен және пигментті көшірмелермен танысу;

рецептура бойынша күйдіру үшін ерітінділерді жасау;

мәтінді формаларды жуу және өңдеу;

күйдірмеленген мәтінді формадан жиектерді түсіру;

күйдірмелеу станоктары мен машиналарын тексеру және тазалау.

402. Білуге тиіс:

терең баспада басатын және тақыр элементтердің пайда болу принциптері;

формалы цилиндрге аударылған пигментті көшіргіштердің, қолданылатын материалдарға, мәтінді және штрихты форманың сапасына қойылатын техникалық талаптар;

күйдірмелеуге арналған ерітіндінің құрамы;

күйдірмелеу режимдері;

күйдірмелеу машиналарын реттеу тәсілдерін.

қолмен және машиналық әдіспен тонды безендірілген және араластырылған бір бояулы баспаға арналған формаларды күйдірмелеу;

түпнұсқамен, монтажбен және пигментті көшірмемен танысу;

белгілерді қарындашпен және сызықтарды рейсфедермен белгілеу;

жаққышпен сылау және кептіру;

формадағы ақауларды оймалаумен түзету;

формаларды ажарлағыш көмірмен және зімпара қағазбен жұмсарту

404. Білуге тиіс:

жартылай тонды диапозитивтерге қойылатын техникалық талаптар;

күйдірмелеуге арналған ерітінділердің қасиеті;

ерітіндіні концентрациялауды бақылау әдісі және оларды түзету ережесі;

диапозитивтердің, бояудың, қағаздың сипатына қарай баспа формаларын күйдірмелеу тереңдігін айқындау әдістері;

түзеуде қолданылатын материалдар мен құралдың сипаттамасы және олармен жұмыс істеу ережесі;

формалы цилиндрлер мен баспа формаларын өңдеу сапасына қойылатын талаптар;

формаларды, оларды екі процесте дайындау кезінде күйдірмелеу ерекшеліктері.

405. Жұмыс үлгілері:

1) тонды безендірілген бір бояулы кітап-журнал өнімдерін басуға арналған формала.
Параграф 3. Терең баспа формаларын күйдірмелеуші, 6-разряд
406. Жұмыс сипаттамасы:

қолмен және машиналық әдіспен жоғары көркемдік жұмыстардың бір бояулы баспаға арналған формаларын, көп бояулы және екі бояулы (дуплекс) баспаға арналған формаларды күйдірмелеу; күйдірмелеу кезінде формадағы ақауларды жою.

407. Білуге тиіс:

терең баспада көп түсті түпнұсқаларды шығару принципі;

түс ажырату диапозитивтері сапасына қойылатын техникалық талаптар;

баспа бояуларының колористі қасиетін;

формаларды түзеуге қолданылатын қышқылға төзімді және басқа да материалдардың ерітінділерінің құрамы мен қасиеті;

көп бояулы баспаға арналған күйдірмелеу формаларының ерекшеліктері;

408. Жұмыс үлгілері:

1) жоғары көркемдік альбомдарды, мерейтой монографияларын, мұражай суреттерінің репродукцияларын бір бояулы басуға арналған формалар;

2) дуплекс тәсілімен және көп бояулы басуға арналған формалар;

3) маркалардың формалары.

мәтінді және бейнелеудің ірі элементтері бар басуға арналған күрделі емес баспа формаларын қолмен кесу әдісімен дайындау;

түпнұсқадан «абристі» калька бойынша алу;

арнайы материалда трафарет кесу;

трафаретті желімделетін құраммен жабу және оны капрон, нейлон немесе металл електерімен іліктіру;

формаларды өңдеу;

торларды рамаларға керу;

түпнұсқаға сәйкес бояуларды іріктеу;

байқау үшін басу.

410. Білуге тиіс:

трафаретті баспа формаларын дайындаудың технологиясы;

қажетті түсті алу үшін бояуларды араластыру ережесін;

трафаретті формадан басудың негізгі принциптері.

Параграф 2. Трафаретші, 4-й разряд

әр түрлі көшіргіш қабаттарды капрон, нейлон немесе металл електеріне тікелей жағу кезінде позитивті көшіру жолымен трафаретті баспа формаларын дайындау;

диапозитивтерді қайта қарау;

електерді керу, оған жарық сезгіш қабатты жағу;

кептіру;

формаларды өңдеу және түзеу;

көшіргіш рамалардың жұмысын тексеру;

елекке кескінді пигментті тәсілмен жағу кезінде трафаретті баспа формаларын дайындау;

целлулоидті кесу және оған балауыз қабатын жағу;

диапозитивтердің монтажын көшірмелеу;

көшірмелерді көрсету;

формаларды өңдеу және түзеу;

ұсақ штрихты кескіндері бар мәтінді және безендіру жұмыстарына арналған трафаретті баспа формаларын қолмен кесу әдісімен дайындау.

412. Білуге тиіс:

диапозитивтерге қойылатын техникалық талаптар;

көшіру процесі;

әр түрлі көшіргі қабаттардағы және формалардағы, материалдардағы көшіру процестерінің ерекшеліктері;

диапозитивтің ерекшеліктеріне, жарық сезгіш қабаттың және басқа да факторлардың сипатына қарай экспозиция режимдері;

қолданылатын растарлардың құрамы мен қасиетін;

көшіргі жабдықтарын реттеу тәсілдерін.

кез келген әдіспен (кесу, тікелей, пигментті) тура шығаруды талап ететін трафаретті баспа формаларын дайындау;

түпнұсқаның сипатына қарай баспа формаларын дайындаудың тәсілдерін таңдау;

суретшінің шығармашылық пікірін және қолтаңбасын дәл жеткізу үшін құрамды баспа формаларын дайындау;

тордың нөміріне, сипатына, түпнұсқасына, тиражына қарай жарық сезгіш қабатты таңдау және дайындау;

әрбір берілген түпнұсқа үшін жарық сезгіш қабаттың тиімді қалыңдығын айқындау және торға қабат жағу;

аталған тордың нөміріне растрдың линиатурасын іріктеу;

растрлы жұмыстар кезінде экспозицияны айқындау;

қажетіне болған жағдайда суреттің масштабын немесе түпнұсқа суретінің жекелеген фрагменттерін өзгерту.

414. Білуге тиіс:

әр түрлі әдіспен (кесу, тікелей, пигментті) трафаретті формаларды дайындау технологиясын;

пигментті қағазға растрлы диапозитивтерді көшірудің технологиялық процесін;

графика мен сурет өнерінің негіздерін;

диапозитивтерді дайындаудың және оларды ретуштеудің технологиялық процесі.

штрихты және растрлы негативтерден фотокескіндерді дайындау;

айқындауыштар мен фиксажды құрастыру;

негативтің тығыздығын айқындау;

негативтің тығыздығы мен градациясына сәйкес фотоқағазды таңдау;

сынама басуды дайындау;

экспозиция уақытын айқындау;

негативтен фотоқағазға басып шығару;

басуды айқындау және бекіту;

басып шығарудың сапасын;

басып шығаруды тапсырыс бойынша іріктеу;

пленканы дайындау, кассеталарды толтыру және айқындауыш қондырғылар мен автоматтарда фото материалдарды өңдеу, мәтінді диапозитивтерді, микрофиштер мен шағын фильмдерді іріктеу және сапсын бақылау.

416. Білуге тиіс:

фотобаспа техникасы;

айқындаушы және бекітуші ерітінділердің рецепттері;

негативке және фотобаспаларға, микрофиштер мен шағын фильмдерге, мәтінді диапозитивтерге қойылатын техникалық талапты;

айқындауыш қондырғылар мен автоматтардың құрылғысын, оларды пайдалану ережесін;

қолданылатын материалдардың сипаттамасы мен қасиеті.

Параграф 2. Фотограф, 4-разряд
417. Жұмыс сипаттамасы:

екі бояулы репродукция үшін маскасыз басудың және негативтер мен диапозитивтер дайындаудың барлық тәсілдері кезінде қара-ақ репродукция үшін мәтінді, штрихты, жартылай тонды және растрлы негативтер мен диапозитивтер дайындау;

түпнұсқа сапасын таңдау және тексеру;

фотоаппарат жұмысын тексеру;

растрлық қашықтықты, санды және диафрагма өлшемін, экспозиция уақытын және растрлы негативтер мен диапозитивтерді өңдеу шарттарын, сондай-ақ экспозиция уақытын және штрихты және жартылай автоматты негативтер мен диапозитивтердің шарттарын айқындау;

фотоаппаратпен түсіру;

негативтер мен диапозитивтерді өңдеу;

қара-ақ және түсті репродукциялар үшін негативтер мен диапозитивтерді контактылы дайындау;

фотоаппаратпен түсіру кезінде контакт растрларын қолдана отырып, негативтер мен диапозитивтердің барлық түрлерін жасап шығару;

картографиялық жазбаларды және арнайы фото теру қондырғыларында атауларды жасау;

фотоаппаратпен түпнұсқадан (кітап беттерінен, журналдардан) негативтерді жасап шығару, кассеталарды толтыру, жарықтандыру режимін таңдау;

фотокескіндер үшін штрихты және растрлы негативтерді жасап шығару;

теруден мәтінді диапозитивтерді дайындау;

теру жолақтарының сапасын тексеру;

шаншып тесу;

бояу бүрку.;

көзілдірікті тазалау;

теруді фото қондырғыға қондыру және фотоға түсіру;

пленканы айқындау.

418. Білуге тиіс:

жоғары, жазық және терең баспа үшін түпнұсқаға, топографиялық және арнайы карталардың түпнұсқасына және теруге қойылатын техникалық талаптар;

фотографиялық бейнені алу принципі;

қолданылатын фото материал мен қаріптің гарнитураларына қарай экспозиция, айқындау және тіркеу режимдері;

фотографиялық қабаттардың сыныптауышы мен қасиеті; ерітінділердің рецепттері;

жартылай тонды түпнұсқаны шығару принципі;

растрлардың түрлері мен линиатурасы;

қолданылатын материалдардың техникалық сипаттамасы;

негативтер мен диапозитивтерді реуштеу әдісі;

бақылау шәкілдері мен денситометр бойынша фотографиялық бейнені бақылау әдістерін;

фотоаппараттарды реттеу тәсілдері.

екі бояулы репродукция үшін жартылай тонды және растрлы негативтерді, ақ-қара репродукция үшін градациялық маскалар, түсті репродукция үшін штрихты негативтер мен диапозитивтерді дайындау;

жоғары жарықтандыру тәсілімен түпнұсқаларды түсіру;

картографиялық жұмыстар және терең баспаның түсті репродукциясы үшін негативтер мен диапозитивтерді контактылы дайындау;

түпнұсқалардан (сызбалардан, позитивтерден, мөлдір пленкалардан саңылаулы шағын фото көшіргіш аппараттарда негативтерді (диапозитивтерді) дайындау;

дуплекс, штрихты түсті репродукция, топографиялық және арнайы карталар үшін негативтер мен диапозитивтердің өңдеудің экспозиция уақытын және режимін айқындау;

массада нитропленканы бояумен шыны немесе пластикада топографиялық және арнайы карталар, басқа картографиялық өнім үшін бір түсті шағын диапозитивтерді дайындау;

ақ-қара фото материалдарда контакт тәсілімен топографиялық карталар үшін шағын негативтерді (шағын диапозитивтерді) дайындау.

420. Білуге тиіс:

түсті репродукция үшін түпнұсқаларды шығару принципі;

жарық сүзгілердің спектрлі сипаттамасы, сенситометрия элементтері және фото материал тану;

градациялық маскалаудың варианттары мен техникасы;

жарық сүзгілерін таңдау ережесі;

жарық сүзгілерінің қысқалығын айқындау және сүзгілерді экспозициялауды есептеу;

растрлы түсірулердің есептеу әдісін;

фото репродукция және шағын фото көшіргі аппараттарын реттеу тәсілдері;

нота теру тақталарынан фотоға түсіру ерекшеліктері.
Параграф 4. Фотограф, 6-разряд
421. Жұмыс сипаттамасы:

түсті репродукция, түсті түзеу және градациялық маскалар үшін жартылай тонды және растрлы негативтер мен диапозитивтерді дайындау;

репродукциялы фото аппараттарда және арнайы бақылау оптикалық және фото электронды қондырғылармен, қондырғылармен, аспаптармен және тіреуіштермен жабдықталған фото түс үлкейткіш бөлгіштерде түсірілген негативтер мен диапозитивтерді дайындау;

түсті негативтер мен диапозитивтерден, сондай-ақ мұражайлардан және сурет галереясынан түсіру;

люминесценттік түпнұсқадан түсіру;

топографиялық және арнайы карталардың, әр түрлі контактілі растрлардың негативтері мен диапозитивтерін дайындау;

түсті және ақ-қара фото материалдарда (ақ-қара фото материалдарда байланыстыру әдісімен топографиялық карталар үшін шағын негативтермен, шағын диапозитивтерден басқасы) проекциялық және байланыстыру әдісімен топографиялық және арнайы карталар, басқа да картографиялық өнім үшін шағын негативтерді (шағын диапозитивтерді) және шағын фильмдерді дайындау;

массада нитропленканы бояумен шыны немесе пластикада топографиялық және арнаулы карталар, басқа да картографиялық өнім үшін көп түсті (араласқан) шағын диапозитивтерді дайындау;

фото көбейткіш аппараттарда әр түрлі жұмыстарды көбейту;

негативтер мен диапозитивтерді дайындау және бейнені фарфорға көшіру;

лидоряларда бұйымдарды күйдіруге дайындау.

422. Білуге тиіс:

түс тану элементтері; түс ажырату негіздері;

градациялық және түс бөліп бүркемелеу принципі және тәсілдері;

түпнұсқалар мен фото формаларға қойылатын техникалық талаптар, оларды бақылау тәсілдері;

жарықтандыру бағдарламасын құрастыру;

түсті репродукцияға арналған тон клишесін күйдірмелеу ерекшеліктері;

түсірудің ерекше түрлеріне (вариомат, көп қабатты түсті кескіндерге арналған оптикалық тіреуіштер) арналған жабықтар мен арнаулы оптикалық аспаптардың құрылғысы және қызмет принциптері;

таблицалар бойынша топографиялық карта рамаларының теоретикалы өлшемдерін айқындау әдістері;

фото керамикада қолданылатын бояулар мен флюстердің қасиеті.

шыны пластиналарда гильоштың күрделі суреттерін түсіру, түсті эскиздерден, күрделі түпнұсқалардан өтетін және шағылысқан жарықта Гознак кескіндерін түсіру және негативтер мен диапозитивтерді дайындау.

424. Білуге тиіс:

Гознак бұйымдарын фотоға түсіру ерекшеліктері және негативтер мен диапозитивтерді дайындау.

425. Орта кәсіптік білім қажет.
52. Фотоцинкограф
Параграф 1. Фотоцинкограф, 5-разряд
426. Жұмыс сипаттамасы:

байланыс арналары бойынша берілген негативтерден штрихты және растрлы клише дайындау жөнінде операциялар кешенін орындау. Клишені көшіру, күйдірмелеу;

сынама бедерлер алу;

клишелерді оймалау;

тіреуіште клишені өңдеу және бекіту;

әр түрлі металдардан рельеф кескіні бар фирмалық белгілерді дайындау жөнінде операциялар кешенін орындау;

пластиналарды даярлау: жарық сезгіш қабат ты жағу; көшіру; күйдірмелеу; цинк, никель немесе нитроэмаль қабатын жабу; лактау.

427. Білуге тиіс:

байланыс арналары бойынша түпнұсқаларды шығару принципі;

байланыс арналары бойынша алынған кескіндерге қойылатын технологиялық талаптар;

цинкография жабдықтарын пайдалану ережесі;

фирмалық белгілерді дайындаудың технологиялық процестері;

қолданылатын растарлардың рецепттері, күйдірмелеу режимдері.

Параграф 2. Фотоцинкограф, 6-разряд

бір бояулы және көп бояулы репродукцияға арналған штрихты және растрлы клише дайындау жөнінде операцияларды кешенді орындау;

негативтер мен диапозитивтерді дайындау;

көшіру;

сынама бедерлерді алу;

клишені оймалау;

тіреуіште клишені өңдеу, бекіту, жұмыс ерітінділерін даярлау;

барлық түрдегі фото цинкография жабдықтарын реттеу.

429. Білуге тиіс:

өлшеудің типографиялық жүйесі;

штрихты және жартылай тонды бір бояулы әрі көп бояулы түпнұсқаларды шығару принципі;

түс тану элементтері;

растрлардың түрлері мен линиатурасы;

жарық сүзгілері мен фото қабаттардың спектрлі сипаттамасы және оларға қойылатын техникалық талаптар;

қолданылатын ерітінділердің рецепттері мен сақтау шарттары;

клише дайындаудың барлық операцияларында процесс режимі;

негативтер мен диапозитивтерді түзеу әдісін;

көп бояулы баспа кезінде операциялардың орындалу және сынама бедерлерінің сапасына, қағазға және қолданылатын басқа да материалдарға қойылатын техникалық талаптар;

бояулардың нөмірлері мен құрамы, оларды араластыру ережесі;

фото аппаратын, көшіргі рамаларды, көшіргіш-көбейткіш машиналарды, күйдірмелеу машиналарды және басқа да фото цинкография жабдықтарын реттеу;

арнайы құрылғыларды (призмаларды, растрларды, диапозитивті тіреулерді және тағы баска) қолдану шарттары.

кескіндерді плюраға, желатинге аударма қағазға, литографиялық тасқа немесе металл пластиналарына жағу жолымен бір бояулы және көп бояулы баспаға арналған түпнұсқалы формаларды дайындау;

суреттің түпнұсқасымен танысу және формала материалдарды дайындау;

түпнұсқаны бояуларға ажырату;

формалық материалда суреттің әр түрлі элементтерінің орналасуын есептеу;

өндірістің талабына қарай суреттің тонын өзгерту;

суреттің паспортын құрастыру және бояу тонын іріктеу;

сынама бедерлерді және деколь бедерлерінің бірінші партиясын бақылау.

431. Білуге тиіс:

жазық баспада басу және тақыр элементтердің пайда болу принципі;

басылым форматы;

өлшеудің типографиялық жүйесі;

қаріптердің гарнитурлері;

кітап-журнал басылымдары мен акцидентті жұмыстарды графикалық рәсімдеу принципі;

сурет салу және сызу техникасы;

литографиялық тасқа және металл пластиналарына, аударма қағаздар мен бояуларға қойылатын техникалық талаптар;

қолданылатын растрлардың рецепттері; керамика бояларының қасиеті.
Параграф 2. Хромолитограф, 6-разряд
432. Жұмыс сипаттамасы:

кескіндерді плюраға, желатинге аударма қағазға, литографиялық тасқа немесе металл пластиналарына жағу жолымен көп бояулы баспаға арналған түпнұсқалы формаларды дайындау.

433. Білуге тиіс:

көп бояулы түпнұсқаларды шығару принципі;

түс ажырату элементтері (түсті талдау және синтезі туралы түсінік);

графика мен сурет өнерінің негізгі элементтері;

түсті баспа туралы негізгі мәліметтер: керамикалық бұйымдарды күйдіру режимі және күйдіру кезінде бояуларды жүргізу.
54. Литоофсетті формаларды ажарлаушы
Параграф 1. Литоофсетті формаларды ажарлаушы, 3-разряд
434. Жұмыс сипаттамасы:

ажарлау машиналарында, станоктарда және қолмен пластиналар мен литографиялық тастарды ажарлау және түйіршіктеу;

ерітінділерді даярлау;

литоосфестті формалардан бояулар мен коллоидты жою;

жаңа және бұрын қолданылған пластиналарды немесе литографиялық тасты майсыздандыру;

ажарлау машиналары мен станоктардың жұмысын тексеру;

түйіршіктеу режимін таңдау;

пластиналарды жуу және кептіру;

дайын өнімнің сапасын бақылау.

435. Білуге тиіс:

формалы материалдардың түрлері мен оларға қойылатын техникалық талаптар;

абразивтік материалдардың түрлері мен олардың міндеті;

түйіршіктеу алдында әр түрлі формалы материалдарды өңдеудің тәсілдері;

қолданылатын ерітінділердің құрамы мен қасиеттері;

түйіршіктеу режимдері;

түйіршіктеу кезіндегі ақаудың түрлері және оларды жою тәсілдері;

ажарлағыш станоктарды реттеу тәсілдері.