ҚОРЫТЫНДЫ: СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРДЫҢ 2010 ЖЫЛҒА БЕЛГІЛЕГЕН МАҚСАТТАРЫН ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ

Қазақстан Республикасы аумағындағы ЕҚТА қазіргі кезеңде «экологиялық жүйе» деп, ғаламдық түсінікте классификациялау қиын. Сонымен қатар, қазір Іле Алатауы, Жоңғар Алатауы және Алтай аймағында мемлекет ішілік экологиялық аумақтық жүйелерді құру жүргізіліп жатыр. Экологиялық жүйелердің халықаралық деңгейдегі элементтері құрылуда, олар – Батыс Тянь-Шань және Алтай-Саян экологиялық аумақтары.

Қазақстан экологиялық жүйелерді қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған бірқатар заңдылық актілер қабылдады: ҚР Конституциясы. ҚР Экологиялық кодексі, Орман кодексі, Су кодексі, Жер кодексі, «Жануарлар әлемін пайдалану, өсіру және қоғау туралы» Заң, «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы» ҚР Заңы және басқалар.

Мақсатты міндеттер салалық, салааралық стратегиялар мен жоспарлар мен бағдарламаларға енгізілген. Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі дамуының Стратегиялық жоспары, ҚР аумағындағы ерекше қорғалатын аумақтарды 2030 жылға дейін орналастыру мен дамыту Концепциясы, 2004-2015 жылдарға ҚР экологиялық қауіпсіздік Концепциясы, 2007-224 жылдарға Қазақстан Республикасының орнықты дамуға көшу Концепциясы, Үкіметтің іс-әрекетінің бағдарламасы мен жоспары, Ел басының жылсайынғы халыққа жолдауы, ҚР 2007-2009 жылдарға арналған ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін дамыту Бағдарламасы, 2010 жылға дейін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін дамыту, су ресурстарын, жануарлар әлемін ұтымды пайдалану мен сақтау жөніндегі Бағдарлама.

ҚР Үкіметінің 10 қараша 2006 жылғы № 1074 Қаулысымен республикалық маңызды ЕҚТА Тізілімі бекітілді. Оған табиғи-қорық қорының 107 нысаны енгізілді.

2006 жылдың 1 қаңтарына 10 мемлекеттік табиғи қорық, 9 мемлекеттік ұлттық парк, 2 мемлекеттік табиғи резерват, 55 мемлекеттік табиғи қорықшалар, 5 мемлекеттік қорықтық аймақ, 26 республикалық маңызды табиғи ескерткіш жұмыс істеді.

Республикалық маңызды ЕҚТА ауданы 21118,7 мың га, оның ішінде 3769,1 мың га – мемлекет аумағының 1,4 % заңды тұлға мәртебесінде.

Соңғы үш жылда республикалық маңызды ЕҚТА аудандары бар аумақтарды кеңейту мен жаңа ЕҚТА жасау есбімен көбейді. 2007 жылы барлық территориядан республикалық маңызды ЕҚТА ауданы 22 038,7 мың га - 8,1%, оның ішінде заңды тұлғалық – 4 689,1 мың га, немесе барлық ауданның 1,7%. (1,44% ЕҚТА – мемлекеттік қорықтар және Ұлттық парктер), 2008 жылы 22,2 млн га құрады, оның ішінде заңды тұлға мәртебесіндегі ЕҚТА -4,8 млн. га құрайды.

2007 жылы Қазақстанда 10 мемлекетік табиғи қорық, 10 мемлекеттік ұлттық табиғи парк, 3 мемлекеттік табиғи резерват, 50 мемлекеттік табиғи қорықшалар, 127 геологиялық, 58 геоморфологиялық және 19 гидрогеологиялық республикалық маңызды мемлекеттік табиғи –қорық қорының нысандары жұмыс істейді.

2010 жылға дейін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін дамыту, су ресурстарын, жануарлар әлемін ұтымды пайдалану мен сақтау жөніндегі Бағдарламаға сәйкес, ЕҚТА ауданы 1258,7 мың га (ЕҚТА жалпы ауданы 23297,4 мың га, немесе мемлекеттің барлық аумағының 8,5 % құрайтын болады).

ЕҚТА кеңейту ғаламдық маңызы бар ландшафтық, және биологиялық түрлілікті, су-саздақ алқаптарды сақтауға, сирек кездесетін су жануарлары аймағын кеңейтуге, эндемикалық және өсімдік әлемінде сирек кездесетін өкілдерін қорғауға алуға жағдай жасайды.

Басталған істер мен әзірленген жолдар барлық табиғи кешендер бойынша жалғасын табуы тиіс (орман, дала, шөлейт, жартылай шөлейт, су және жағалар экодүйелері), олар үшін экожүйелер желісін ұйымдастыру өзекті, таулы облыстар үшінде.

ЕҚТА жұмыс істеуінің маңызды элементі болып, флора мен фаунаның сирек кездесетін жіне жоғалып бара жатқан нысандарын қоғау саналады. Қазір Қазақстанда омыртқалы жануарлардың 126 түрі, омыртқасыздардың 96 түрі жіне өсімдіктердің 207 түрінің жоғалуы қаупі төнуде.

Осы күрделі міндеттерді қатаң антропогендік қысым жағдайында іске асыруға тура келеді. Осындай жағдайда сирек және бірегей флора, фауна, өлі табиғат нысандарын сақтап қалу, тек ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың репрезентативті жүйесін ұйымдастыру арқылы ғана жүзеге асыруға болады.

2007 жылы Каспий теңізіне жақын жатқан Орал өзені алқабы, Алакөл-Сасықкөл және Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі су ортасына жүйелі мониторинг бағдарламасы бойынша, ВБУ бойынша жоба шеңберінде АШМ, ҚОҚМ мен ПРООН арасында ынтымақтастық туралы Келісімге қол қойылды.

2007 жылы 2 мамырда Қорғалжын-Теңіз көлдер жүйесі конвенцияның ерекше қорғалуына алынып, Қазақстан мен Орта Азия аумағында алдыңғы өзекті орнитологиялық аумаққа айналып, сулы-саздақ халықаралық маңызды алқаптар Тізіміне енгізілген соң, Рамсар конвенсиясына ресми қосылды.
2010 жылғы дейінгі ерекше қоғалатын табиғи аумақтардың жүйесін дамыту және жануарлар әлемі мен су ресурстарын ұтымды пайдалану және сақтау бойынша Бағдарламада Ақмола мен Қарағанды облыстарында «Бұйратау» МҰТП, Алматы облысында Жоңғар-Алатау (Жетісу) МҰТП, Жамбыл облысында «Мерке» және «Жайсан» мемлекеттік табиғи қорықша (кеншені), сол сияқты Шығыс-Қазақстан облысында табиғат өзінің алғашқы күйін сақтап қалған, биік деңгейде биотүрлілігі бар және Еуроазия материгі аумағында фауналық басымдылық маңыздыға жататын жаңа қорық – Тарбағатай МТҚ ашуға ұсыныс жасау көзделген.

Биотүрлілікті сақтау мен оның орнықты дамуы үшін, Алматы облысында «Жетісу бақатісі» зоологиялық мсемлекеттік қорықшасы мен «Қызыл жиде» табиғи паркін құру бағдарламамен көзделген.

«Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы» мемлекеттік мекемесі аумағын кеңейтудің кейбір сұрақтары туралы» 2008 жылғы 18 желтоқсандағы Үкімет Қаулысымен қорық аумағы 284,208 га кеңейтілді. Енді Қорғалжын қорығы аумағының ауданы ресми 543,171 га құрайды. .

«Ақжайық Мемлекеттік табиғи резерваты» мемлекеттік мекемесін құрудың кейбір сұрақтары туралы» 2009 жылғы 6 ақпандағы Үкімет Қаулысымен, дала, сулы-саздақ және су жанындағы экожүйелерді сақтау үшін, Каспий теңізі солтүстік акваториясында орал өзені алқабында резерват құрылды. Жақында құрылған «Ақжайық» МТР жалпы ауданы 111,500 га (46 58’с.ш. 51 45’ в.д.), 460 астам түрлі омыртқалы жануарлар мекендейді, балықтың 76 түрі, рептилидің 20 түрі, құстардың 292 түрі мен сүтқоректілердің 48 түрі енгізілген.

2009 жылы 1 сәуірде – Орал өзені алқабы ауданы мен Каспийге жақын жатқан жағалау халықаралық маңызы бар сулы-саздақ алқаптар тізіміне енгізілген.

Қазақстанның жаһандық маңызды сулы-саздақ алқаптарын сақтау бойынша ҚР Үкіметі/ПРООН/ГЭФ жобасы шеңберінде, Рамсар Конвенциясы тізіміне номинация үшін құжаттар дайындау жұмысы 2005 жылы басталған. Бұған негізгі себеп болған, балықты шамадан тыс аулау, Каспий теңізінің солтүстік жағалауында үнемі жүргізіліп жатқан мұнай іздестіру мен навигацияның күшеюі болып табылады.

Қоршаған ортаны қорғау бойынша ПРООН жобасы және «Ақтырна мен басқа сусазды алқап құстарын сақтау үшін сулы-саздақ алқаптарды сақтау мен көш-қон маршруттарын дамыту» ЖЭҚ бойынша халықаралық келісімді орындау шеңберінде «Алтын дала» МТР құру көзделіп отыр. Осы мақсатта ЕН мен ТЭО әзірлеу үшін халықаралық грант қаржылары тартылып, оларда қорғау режимі мен ландшафтық және биологиялық түрлілікті қалпына келтіру көзделетін болады.

Қазақстан аумағында сайғақтардың қазіргі мекендейтін ареалдардың негізгі бөлігі бор. Олардың үш ерекшеленген популяциясы бар – бетпақдалалық, үстірт және оралдық.

2005-2007 жылдарға арналған жоғалып бара жатқан тұяқты дала жануарлары мен сайғақтарды сақтау мен қайта қалпына келтіру бойынша Бағдарламаны орындау және дала аңдарының көшіп-қонатын түрлерін сақтау бойынша Конвенция шеңберінде 2006 жылы Жамбыл облысындағы Республикалық маңызды Андасай мемлекеттік табиғи қорықша аумағында құландар дарақтарының интродукциясы жасалды. Сол сияқты тоғайлық бұғылардың 7 дарағы «Алтын-Емел» МҰТП қоныстандырылды.

Бағдарлама шараларын орындау барысында, сайғақтарды тиімді қорғау үшін, 2007 жылғы 14 ақпандағы Үкімет Қаулысымен Ақтөбе облысында Ырғыз –Торғай МТР құрылды, ауданы 711549 га, сайғақтарды қорғау мен қалпына келтіруге арналған.

Қазақстанның барлық аумағында 2011 жылға дейін сайғақтарды ғылыми мақсатта пайдалудан басқа жаңдайларды аулауға тиым салынған.

2007-2009 жылдарға арналған ҚР ерекше қорғалатын аумағы жүйесін дамыту Бағдарламасына сәйкес, «Қазақстанның Алтай-Саян аймағындағы биологиялық түрлілікті орнықты пайдалану мен сақтау (ЖЭҚ) Жобасының ықпал етуімен, 2007 жылы ақпанда Батыс-Алтай МТҚ 30044 га және Марқакөл МТҚ ауданы 27931 га кеңейтілді.

2 мақсат. Түрлік әртүрлілікті сақтауға ықпал жасау

2005-2007 жылға арналған «Жасыл ел» Бағдарламасы. Бағдарламаны әзірлеудің өзектілігі Қазақстан республикасының 2010 жылға дейінгі дамуының Стратегиялық жоспарымен анықталған басымды міндеттерінің болуына байланысты, онда ормандарды қорғау облысында жақындағы он жылға келесі стратегиялық міндеттер анықталған: қолданыстағы заңнаманы жетілдіру; экологиялық ағартуды қамтамасыз ету; сол сияқты қазақстандық қауымды жұмылдыру сияқты, қоғамдық-саяси жағдайды орнықтыру облысындағы міндеттер.

Ормандар мен биологиялық түрлілікті сақтау мақсатында, бағдарлама шеңберінде екі халықаралық жоба іске асырылды.

«Батыс Тянь-Шань биологиялық түрлілігін сапқтау» Жаһандық экологиялық қор Жобасы Оңтүстік Қазақстан облысының ерекше қорғалатын табиғи аумағын кеңейтіп, бірегей биологиялық қоғамдастықтарды қорғауды көздейді. Республика аумағындағы ормандарды сақтау мен орман жайылымын өсіру толық масштабты жоба әзірленді, ол Ертіс бойының жолақ борлары мен Қызылорда облысында сексеуіл екпелерін қалпына келтіру мен сақтауға, республиканың орман шаруашылығы саласын қолдауға, жайылым алқаптары мен сексеуіл ормандарын пайдаланудың экологиялық нормасын тәжірибеге енгізуге бағытталған.

2005-2007 жылдары Бағдарламаны іске асыру барысында, ормандарды өсіру мен орман отырғызу 108,7 мың гектар ауданда жұмыс жүргізілді.

Қазақстанның жануарлар әлемін сақтау үшін, 2005-2007 жылдарға сирек кездесетін және жойылып бара жатқан тұяқты дала жануарларын және сайғақтарды сақтау бойынша Бағдарлама әзірленді.

Программаны іске асыру, сөзсіз, сайғақтарды сақтау бойынша шаралар тиімділігінің өсуіне және тұяқты дала жануарларын және сайғақтарды таралу ареалдарында сақталуына әсерін тигізеді.

2005-2007 жылдары ҚР БҒМ зоология институты қызметкерлерінің қатысуымен жүргізілген сайғақтарды есепке алу, жануарлардың кему динамиекасы тоқтатылып, өсу динамикасының барын көрсетті. 2005 жылы сайғақтар саны 39,6 мың дарақ, 2007 жылы дала киіктері саны 54,8 мың дараққа, 2003 жылмен салыстырғанда 21,2 мыңға өсті.

Қазақстанның барлық аумағында 2011 жылға дейін сайғақтарды ғылыми мақсатта пайдалудан басқа жаңдайларды аулауға тиым салынған.
2.2 Мақсатты міндет. Жоғалу қаупі бар түрлер мәртебесі жақсарды

Қазақстан үшін 2010 жылға дейінгі мақсатты міндеттер.

2.2. 1 Жоғалу қаупі бар түрлер саны мен жағдайының мониторингін жүргізу.

Қазақстанның Қызыл кітабы сирек кездесетін, республика аумағында жоғалу қаупі төнген жануарлар түрлері туралы деректердің жиынтығын беретін негізгі құжат болып табылады.

Алдында 1988 жылы «Қазақ КСР Қызыл кітабы, 2 бөлім. Өсімдіктер». Шығарылған. Оған сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан 303 өсімдік түрі енгізілген.

Қазір Қазақстан өсімдіктерінің Қызыл кітабы жаңа редакцияда шығарылуға әзірленіп жатыр. 2006 жылы 31 қарашада ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілген «Сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан өсімдіктер түрлерінің тізіліміне» 387 түрлі өсімдіктер енген.

«Қазақстан Рекспубликасының Қызыл кітабы. Том 2, 2 бөлім. Өсімдіктер қоғамдастығы» («Жасыл кітапқа») табиғи табиғаты бар сирек өсімдіктер қоғамдастығы енгізілетін болады.

Қызыл кітапқа кіргізуге ұсынылған синтаксондар тізіміне 41 қоғамдастық енген: Орман (ағашты) қоғамдастықтар -4; Шөлейт-орманды қоғамдастықтар - 11; Жартылай бұталы жартылай талды қоғамдастықтар - 22, шалғынды және сазды қоғамдастықтар – 4.

Қазақстанның Қызыл кітабы (Том 1. Жануарлар. 1 бөлім. Омыртқалылар. 3-шығарылым, 1996 ж.) омыртқалы жануарлардың 125 түрлері мен түршелері енген, оның ішінде құстар - 56, сүтқоректілер - 40 және Қызыл кітаптың екінші бөліміне (Том 1. Жануарлар. 2 бөлім. Омыртқасыз жануарлар) 96 түрлі омыртқасыздар түрлері енгізілген.

Ең маңызды проблемаларға, сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан, 16 түрлі балықты сақтап қалу жатады, олар Қызыл кітапқа енгізілген және республика балықтары биотүрлілігінің 11,5% құрайды.

Бекірелілер жоғалу қаупі төнен, жабайы фауна мен флора түрлерін сату бойынша, халықаралық конвенция нысандары тізіліміне енгізілген. (CITES).

Реттелмеген жануарларға аңшылық, басқа да антропогендік факторлар республика жануарлар әлемінің жүдеуіне әкеледі. Қазақстан аумағында 20 ғасырдың ортасында қазақстандық құлан, тұран жолбарысы, сол сияқты қабылан да жоғалып кетті.

1999 ж. 06.04. №372-1 ҚР Президентінің Жарғысы «Қазақстан Республикасының жоғалу қаупі бар жабайы фауна мен флора түрлерін халықаралық сату туралы конвенцияға қосылуы туралы».

2004 жылы 07.09. N 593-II ҚР Заңы мал миролар қорғауға, орнын толтыруға және қолдануыға «Жануарлар әлемін туралы»

2004 жылы 15 желтоқсаны N 1330 «Қазақстан Республикасы Қызыл кітап туралы» жағдайлар бекіту туралы.

2006 жылы 31 қазаны №103 Үкіметтер Қаулысы «ҚР Үкіметтер Қаулысы Тізімнен сирек» және 2005 жылды 1 N 5 өсімдіктердің түрлердің жоғалулардың қауіптің астына болған қаңтар.

Қазақстан Республикасыңда Үкіметтер Қаулысы «Мал әлемінің мемлекеттік есепке алудың, кадастр және барлаудың жүргізулер Ережелері».

2004 жылы 04.07. № 622 ҚР Үкіметтер Қаулысы Қазақстанның Қызыл кітаптары екінші бөлікте бекітілген (Сол. Мал. 2 бөлік. Омыртқасыз мал),

2006 ж. 31.10. № 1034 Постановление Үкіметтер Қаулысы ҚР тізім бекітлгнн сирек және түрлердің мал жоғалулардың қауіптің астына болған:

Өсімдіктер МСОП жоғалып бара жатқан түрлер тізіміне енгізілмеген, бұл ақпараттық вакуум тудырып, халықаралық ұйымдарға өздерінің бағдарламалары мен жобалары арқылы олардың сақталуына назар аударуға мүмкіндік бермейді.

Екіншіден, осыған байланысты қазақстандық сирек кездесетін өсімдіктер фауна нысандарын сату ережелерін реттейтін, CITES Конвенциясы Қосымшасына енгізілмеген. Өсімдіктер, шикізат, дериваттар шет елге кедергісіз шығарылып, сирек кездесетін эндемикалық түрлердің болуына қауіп тудырады.

Және, үшіншіден, өкілетті органдар мен ғылыми орталар МСОП пен CITES тізіміне сирек кездесетін, жоғалу қаупі төнген өсімдіктер тізімін ұсыну рәсімдерімен таныс емес, бұл флораны сақтау, оның құнды түрлерінің жорғалып кетуін болдырмау үдерісін біршама тежейді.

2010 жылға дейінгі ерекше қорғалатын аумақтар жүйесін дамыту және жануарлар әлемі мен су ресурстарын ұтымды пайдалану және сақтау бойынша Бағдарлама..

Экономикалық, әлеуметтік және экологиялық шаралар аспектісі және бірқатар басқа шаралар тепе-теңдік негізінде, Бағдарламада көзделген табиғи ресурстарды тиімді және ұтымды пайдалану, мүмкін етеді:

балық өсіруге инвестиция салуға қызықтырушылық тудыру; Балықтардың табиғи және жасанды жолдармен көбеюіне жаңдай жасау; Қазақстан Республикасының 2 балықшаруашылық су қоймаларында мелиорациялау жұмысын жүргізу;

бағалы тоғай бұғысының, жейранның, тау қойларының, құландардың санын көбейтіп, олардың тарихи таралған ареалдарында популяцияларын орнықты даму деңгейіне дейін қалпына келтіру және сайғақтардың есептік деректерде тіркелген өсу санын жыл сайын 10% өсіру;

өсімдіктер әлеміндегі эндемикалық, сирек кездесетін түрлерін қоғауға алу;

Қоршаған ортаның орнықты жағдайы мен биологиялық түрлілікті ұзақ сақтауға кепілдік беретін, алдыңғы аймақтарда ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін құру.

2.2.4. Жеке меншік және аңшылық жағдайындағы ЕҚТА түрлердің сақталуына ықпал ету

Қазақстан республикасында аңшылық алқабы 243,7 млн. га құрайды, оның 2007 жылдың 1 қарашасына (43,3%) 608 аңшылық шаруашылықтарға бекітілген, қалғандары жалпы қолданылатын алқаптар болып саналады.

Теңдессіз Қазақ фаунасын сақтап қалу сұрағының жыл сайын маңызы өсіп отыр, осының ішінде, жануарлар әлемін өсіру мен сақтауға жеке капиталдарды тарту үшін, аңшылық шаруашылықты дамытуға аса назар беріледі.

Бұл үшін Республикада жануарлар әлемін өсіру мен сақтау облысында құқықтық база жасалған. Қазақстан Республикасының «жануарлар әлемән пайдалану , өсіру және сақтау туралы» Заңы, оны жүзеге асыру үшін 30 жақын нормативтік құқықтық актілер қабылданды.

2004-2005 жылдары алғаш рет соңғы 20 жыл ішінде, барлық 14 облыста шаруашылықаралық аңшылықты орналастыру мен аңшылықэкономикалық байқау бойынша жұмыстар жүргізіліп, материалдар әзірленді, олар бойынша облыстық аумақтық орман және аңшылық шаруашылығы облыстық атқарушы органдармен бірлесіп, аңшылық алқаптар резервтік қорын бекіту бойынша конкурстар өткізеді, оның нәтижесінде 2006-2008 жылдары конкурстық негізде 300 аңшылық шаруашылығы бекітілді, 2008 жылдың 1 қарашасына жалпы саны 655 шаруашылықты құрады. Бекітілген аңшылық шаруашылықтарында қорықшы қызметінің күшімен жануарлар әлемін қоғау күшейтілді. Аумақтық басқармалар деректері бойынша 665 аңшылық шаруашылықта қорықшылар саны 2272 адам, оларға 1411 автокөлік бекітілген.

Аңшылық алқаптардың аңшылық шаруашылығы ұйымдарына бекітілген ауданын өсіру жұмысы әрі қарай жалғасуда.

Заң қабылданған соң, аңшылық алқаптарды аңшылық шаруашылықтарға бекіту тәртібі 10 –нан 49 жылға дейін өзгерді. Көрсетілген норма аңшылық пайдаланушылардың қаржы салып, аңшылық шаруашылықтың дамуына инвестиция тартуға мүмкіндік береді.

Бекітілген аңшылық шаруашылықтарында қорықшы қызметінің күшімен жануарлар әлемін қоғау күшейтілді. Аңшылық шаруашылықтардағы қорықшылық қызметтің құқықтық мәртебесі анықталған соң, оларға қаскүнемділікке хаттама жасау құқығы берілуіне байланысты, жануарлар әлемін қорғауды қамтамасыз ету жұмысына жаңа бағыт берді.

«Ерекше қрғалатын табиғи аумақтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңының жаңа редакциясына сәйкес, МҰТП аумағында экологиялық туризмді дамытудың жаңа тәртібі анықталды.

Ерекше қрғалатын табиғи аумақтардағы жерлер заңды және жеке тұлғаларға туризм және рекрециялық мақсатқа тек инфраструктураны дамытудың бас жоспарына қатаң сәйкес беріледі.

Бұның бәрі ЕҚТА туризмді реттеу мен жоспарлау табиғи кешендерге көп ауыртпалық түсірмеуге мүмкіндік береді.
3 мақсат. Генетикалық түрлілікті сақтауға ықпал жасау

3.1. Мақсатты міндеттер. Ауылшаруашылық дақылдарының, үй жануарларының, өнеркәсіптік масштабта алынатын ағаш түрлері, балықтар, тірі табиғат, сол сияқты, сақталатын құнды өсімдік түрлерінің генетикалық түрлілігін сақтау және олармен байланысты аборигенді және жергілікті білімдерді қолдау.

Қазақстан үшін 2010 жылға дейінгі мақсатты міндеттер.

3.1. Жабайы және үй жануарлары мен өсімдіктерінің түрлерінің (сорттары, тектері) шаруашылық құнды, аборигенді және келешегі бар генетикалық ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану Бағдарламасын әзірлеу және іске асыру

Республикада келесі бағдарламалар әзірленген және іске асырылуда:

Ел басының Қазақстан халқына жылсайынғы 2005-2007 жылдардағы жолдауын жүзеге асыру аясында Жалпыұлттық жоспардың бағыттарын (шараларын) орындау бойынша іс-шаралар жоспары және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға бағдарламасы.

Мемлекеттің стратегиялық мақсаты – табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану бойынша әрекетті шаралар қабылдау, жануарлар әлемі мен орман ресурстарын қалпына келтіру және қорғау үдерісіне капитал тарту, осы сферадағы жұмыстардың жағдайына жауапкершілікті өсіру.

2006-2010 жылдарға арналған ҚР агроөндірістік кешендерін орнықты дамыту Концепциясын жүзеге асыру бойынша 2006-2008 жылдарға арналған алдыңғы қатарлы іс-шаралар Бағдарламасы.

2009-2011 жылдарға ҚР агроөндірістік кешендерін орнықты дамытудың кешенді шаралары.

Қазақстан Республикасы ауылшаруашылық министрлігінің 2009-2011 жылдарға Стратегиялық жоспары « ҚР Үкіметінің 2008 жылғы 23 желтоқсандағы № 1215 қаулысы)..

2005-2007 жылдарға арналған «Жасыл ел» бағдарламасы.

Ормандар мен биологиялық түрлілікті сақтау мақсатында, бағдарлама шеңберінде екі халықаралық жоба іске асырылды.

«Батыс Тянь-Шаннің биологиялық түрлілігін сақтау» Жаһандық экологиялық қордың жобасы.

«Ормандарды сақтау және Республика аумағының ормандануын өсіру» толықмасштабты жоба әзірленді.

«Жасыл ел» бағдарламасын 2008-2010 жылдарға іске асыру жалғасуда.

Селекция- тұқым өсіру және селекция-генетикалық маңызды нысандарды айқындау жолымен тұрақты ормантұқымдық базаны қалыптастыру екі кәсіпорынмен жүргізіледі – «Алматы орман селекциялық орталығы» РМҚМ мен «Көкшетау орман селекциялық орталығы» РМҚМ.

Аралбойы өсімдіктердің генетикалық ресурсы тәжірибе стансасының жұмысы ауылшаруашылық өсімдіктерінің генетикалық ресурсы коллекциясын сақтау, тану және жұмылдыруға бағытталған.

Қазіргі кезде стансаның коллекциясында 10765 ауылшаруашылық үлгілері бар. Олардың ішінде, жемдік-4339 үлгісі, көкөністік -1634, дақылдық -3994 және құмайттық -598. Геноқордың үстіне өсуі басқа елдердің ғылыми- зерттеу мекемелерімен ғылыми айырбас жіне экспедициялық жинау ұйымдастыру нәтижесінде қол жетіп отыр. Коллекцияда таптырмайтын, көп жыл бойы табиғи және жасанды таңдаудан алынған аборигендік формалар, сол сияқты қазіргі селекциялық сорттар бар. Олар 65 түрлер, 60 текке жатады.

Гендік қордың жаңа толығуы Солтүстур Арал өңірінің қатаң жағдайында танылды. 2006-2008 жылдары селекциялық бағалау 1244 өсімдік үлгісіне берілді, олардың ішінде жемдік -480, көкөністік -200, дақылдық – 500, құмайттық -64 үлгі бар. 469 көз айқындалды (ыстық-, құрғақ-, тұзды-, қысқа төзімді, жоғары өнімді, тез пісетін, және т.б.). Осы кезеңде еліміздің ғылыми-зерттеу мекемелеріне шаруашылық-құнды белгісі бар - ауылшаруашылық дақылдарының 1814 үлгісі берілді.

Осы кезеңде Арал өңірі тәжірибе стансасы қызмеикерлерімен 2009-2011 жылдарға арналған «Республиканың оңтүстік - батысында селекцияда пайдалану үшін, жоғарғы өнімді және стресс факторларына төзімді көздерді айқындау мақсатында, жемдік, дақылдық, көкөністік және құмайттық гендік қорларды сақтау, толықтыру және тану» ӨҒЗ жоспары іске асырылуда.

2005-2007 жылдары сирек кездесетін жабайы тұяқты жануарлар түрлері мен сайғақтарды сақтау және қалпына келтіру бойынша Бағдарлама ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 25 наурызындағы № 267 қаулысымен бекітілді.

2010 жылға дейінгі ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін дамыту мен жануарлар әлемін, су ресурстарын ұтымды пайдалану және сақтау бойынша Бағдарлама Су және орман кодекстері, ҚР «Жануарлар әлемін пайдалану, өсіру және сақтау туралы», «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы» Заңдарына, 2030 жылға дейін ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды орналастыру мен дамыту Концепциясы, 2010 жылға дейінгі ҚР сушаруашылық саясаты мен су саласының экономикасын дамыту Концепциясы, 2007-2015 жылдарға ҚР балық шаруашылығын дамыту Концепциясы.

«Республикалық акклиматизация схемасы мен су қоймаларын балықтандыру» бекітілді.

«Балық ресурстарын өндіру» бюджеттік бағдарлама шеңберінде жас бағалы балық түрлерімен еліміздің 35 балықшаруашылық су қоймаларын балықтандыру жолымен ауланатын қабыршықтылар қоры толықтырылды. Бекірелілердің 7 млн. данасы, тұқыбалық дернәсілі 55 млн. данасы, ақсахалардың 70 млн., тұқыбалықтардың 37 млн. жақыны шығарылып, жіберілді.

2004-2011 жылдарға Қазақстан Республикасында туризиді дамытудың мемлекеттік бағдарламасымен 2002 жылы Дүниежүзілік экологиялық саммитте қабылданған, экологиялық туризмді дамыту сұрақтары бойынша Квебек декларациясының ұсыныстарының орындалуын қамтамасыз ету, биологиялық түрлілікті сақтау мен дүниежүзілік табиғи және мәдени мұра ескерткіштерін қорғау бойынша, Қазақстанның ратификациялаған конвенцияларындағы міндеттердің орындалуы көзделген: жергілікті тұрғындар, жеке сектор, мемлекеттік емес ұйымдармен серіктестікте, генетикалық ресурстар мен ұлттық салт-дәстүрлерін сақтау және жергілікті мәдениетті, табиғатты қорғауды есепке ала отырып, экотуризмді дамыту бойынша ұлттық, аймақтық, жерргілікті саясатты өндіру.

Осы ұсыныстарды орындау мен қорғалатын табиғи аумақтарға экологиялық туризмдік ерекшелік сұранысты қамтамасыз ету, тұрғындардың өзіндік мәдениеті мен салттарымен үйлестіре отырып, сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер түрлерін сақтау, сол сияқты турлар географиясын үнемі кеңейтіп отыру, Қазақстанда туризмнің осы бағытының дамуын болжауға мүмкіндік береді.

Орнықты даму Концепциясының приоритеттерін биотүрлілікті сақтау бойынша іске асыру үшін, келесі жобалар әзірленіп, орындалуда:

1. Қазақстанда агро-биотүрлілікті өсіп жатқан табиғи жерлерінде сақтау (ЖЭҚ);

2. Алтай-Саян экоаймағының биотүрлілігін орнықты пайдалану мен сақтау (ЖЭҚ);

3. Жаһандық –маңызды сулы-саздақ алқаптарды суда жүзетін құстар мекендейтін орта ретінде кешенді сақтау (ЖЭҚ);
3 мақсат. Орнықты пайдалану мен қабылдауға ықпал жасау

4.1. Мақсатты міндеттер. Биотүрлілік өнімдерін орнықты басқарылатын көздерден алу және өндіретін аудандарды биотүрлілікті сақтау міндеттеріне сәйкес басқару.

Қазақстан үшін мақсатты міндеттер.

4.1.1. Жергілікті биоресурстар негізінде өнім шығаратын кәсіпорындар мен фермалардың дамуына мемлекеттік қолдау көрсететін (салық жеңілдіктері, несиелеу, бағдарламалар, қарыз беру, қорлар) экономикалық және заңдылық тетіктерді әзірлеу.
Қазақстанның Республикасыңың Президенттің халыққа жолдаулары: жолдарға "Қазақстан жылдамдатған, 2005 жылы 18 ақпаннан) экономикалық жағдайлар, әлеуметтік және саяси жаңғыртулар" ; Қазақстанның азаматтардың әл-ауқаттары « Өсуі –6 ақпан 2008 жылдан) » мемлекеттік саясаттар негізгі мақсат.ҚР экологиялық кодексі; Су кодексі; Орман кодексі.

ҚР Заңдары: «Агроөндіріс кешендері мен селолық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы», «Өсімдік өсіруді міндетті сақтандыру туралы», «Жануарлар әлемін пайдалану, өсіру және сақтау туралы», «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы».

ҚР Президентінің 2007 жылғы 6 сәуірдегі №310 Жарғысымен бекітілген, 2007-2009 жылдарға ҚР Үкіметінің «Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясы бойынша әрі қарайғы шаралары туралы» бағдарламасы;

2010 жылға дейінгі агроөндіріс кешенін орнықты дамыту Концепциясы мен іске асыру бойынша шаралар Жоспары;

2006-2010 жылдарға Қазақстан Республикасы агроөндірісі кешендерін орнықты дамыту Концепциясын жүзеге асыру бойынша 2006-2008 жылдарға арналған алдыңғы қатарлы іс-шаралар Бағдарламасы;

"Жасыл ел" 2005-2007 жылдарға, "Жасыл ел" 2008-2010 жылдарға арналған Бағдарламаары;

Әлемдік тәжірибедегі балық шаруашылығын дамыту облысындағы қазіргі технологиялар мен жаңа әдістерді пайдалануды есепке ала отырып, тауарлық балық өсіру, балық аулау және балықты өңдеу салаларын дамыту, балықшаруашылығындағы су қоймаларының балық және басқа су биологиялық ресурстарын ұтымды пайдалану, өсіру, сақтау және қалыптастыруға бағытталған, 2007-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының балық шаруашылығын дамыту Концепциясы.

Қазіргі кезде республика агроөндірістік кешеніндегі жағдай өндіріс тиімділігінің өсуі, селода қаржылық қызмет нарығының дамуы, село тұрғындарының өмір сүру сапасының жақсаруымен сыйпатталады.

2007 жылдың нәтижелері бойынша ауылшаруашылығы жалы өнімінің көлемі бір трлн, теңгеден асып түсті және 1121,8 млрд. тенгені құрады, ал өндірістің өсуі 8 % асты.

Қазір жалпы өнім өндірісінің салада қызмет істеушілерге шаққанда, бір адамға $3800 артық.2007 жылы жұмыссыздық деңгейі селолық жерлерде 6,2 % көрсетті.

Ауыл шаруашылыққа тартылған инвестицияның негізгі капиталы жылсайын өсуде. Егерде, 2002 жылы 17,3 млрд. тенге инвестиция салынса, 2007 жылы -55,9 млрд. тенге болып, 3,2 есе өсті.

АШК динамикалы дамуы мемлекеттің тиімді ықпал етуінен. Егер, 2002 жылы осы мақсаттарға республикалық бюджеттен 27,3 млра. тенге бөлінсе, 2007 жылы -77,9 млрд. тенге немесе 2,8 есе, оның ішінде субсидия көлемі 21,5 млрд. тенге, несиелер – 21,6 млрд. тенгені құрады.

2008 жылы барлығы 137,0 млрд. тенге бөлінді, оның ішінде субсидия -21,6 млрд. тенге, несиелер -52,6 млрд. тенге.
4.1.2. БТ, оның ішінде сирек кездесетін эндемикалық, аборигендік түрлерді орнықты пайдалану және реинтродукциясы, өсуіне бағытталған жекеменшік аңшылық және балық шаруашылығын, фермалар, тәлімбақтар, резерваттарға экономикалық және құқықтық қолдау көрсету

ҚР Заңдары: «Жануарлар әлемін пайдалану, өсіру және сақтау туралы», «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы».

«ҚР аңшылық шаруашылығын жүргізу Ережесін бекіту туралы», «Республикалық Үкіметтің Қаулысы аңшы шаруашылықтар жүргізулер Ережелердің бекіту туралы» ҚР Үкіметтер Қаулысы; «Республикалық схема және су қоймаларды балықтау» жерсіндіруге.

2002 жылы 20 мамырда N 537 Ережелері ҚР Үкіметтер Қаулымен ауылшаруашылық несие серіктестіктер жүйе арқылы ауылшаруашылық өндірістер несие берулер рет және шарттары анықтаған ауылшаруашылық несие серіктестіктер жүйе арқылы ауылшаруашылық өндірістер несие берулер бекіткен.

2006 жылы 14 шілдеден № 675 ҚР ҚР Жоспар шаралардың Үкіметтер Қаулымен ауылшаруашылық тауар өндірушілер несие беру үшін микрокредиттік ұйымдар желі дамыту Тұжырымдама іске асыру бойынша бекіткенн.

2003-2007 жж. мерзім 11370 микрокредиттер берілген 2 249,7 млн.тенге сомаға.

2008 жылда барлығы 161 ауылшаруашылық несие серіктестіктердің (2008 ж. сол санда жасаған –8), 6,5 мың. көп аулшаруашылық-өндірушілер құрамға кірді.

2008-2011 гг. «Микрокредиттік бағдарлама - ерекше қорғалатын табиғи» аумақтардың жанында тұратын ауылшаруашылық кәсіпкерлерді.

Ауылшаруашылық шаруашылықтар қаржы қолдаулар АҚ « Қор бірлескен күштермен іске асырудың бағдарламасы», ГЭФ, ҚР АШМ ОАШК, биоразнообразия Қазақстанның сақтаулар Қормен және үш жобалық аумақта Қазақстан су-батпақ қоныстар сақтау бойынша жобаға шеңберлерде ПРООН : Орал өзендер дельтасы, Тенгіз-Коргалжын және көлдердің жүйелері Алакөл-Сасыкөл.

Балық сала кәсіпкерлік құрылымдар үшін ерекшелеуген көп 2, тенге қарыздардың 5 миллиардтың. Дамытулар институттар - АО « КазАгроФинанс », малого кәсіпкерліктер дамытулар « Аграрлық несие корпорация » және « Қоры » — артында 2006-2007г.г. Бұл салада профинансировали 19 жобалардың.

Балық салалар кәсіпкерліктерге құрылымдардың ерекшелеуген көп 2, тенге қарыздардың 5 миллиардтың. Дамытулар институттар - АҚ «КазАгроФинанс», малого кәсіпкерліктер дамытулар «Аграрлық несие корпорация» және «Қоры» — артында 2006-2007жж. бұл салада профинансировали 19 жобалардың.

Нысаналы есеп 4.2 Биологиялық қорлардың аумалы тұтынуы немесе ықпал ететін тұтыну биокөптүрлік, қысқартылған.

2010 жылға дейін Қазақстан үшін ретті есептер алып қоюлар (квоталары).

4.2.1 Көлемдері ғылыми кепілдемелермен сәйкестікте бекітіліп жатыр және популяцияларға күйлерге мониторинговой бағаларға негізде. Алып қою мемлекеттік және қоғамдық бақылаудың астында биопродукции өндіріп алып жатыр.

2005 жылы сан есепке алу жүйе реттілеу бойынша шаралар қабылданған жабайы мал. 2008 жылы алып қоюлар лимиттердің бөлуі бекітілген аңшы қоныстарда есептік осы охотхозяйственый ұйымдарға негізде тек қана мал іске асып жатыр, олжаға лимиттердің бекітулері бұрын қазіргі жүйеді жойып мал және резервтегі қорда» мал қоры объекттерге алып қоюға лимиттерден бекітуден. 2007 жылы 29 желтоқсан № 1364 Туралы н ҚР ҮҚ Үкіметтен мал әлемнен" қорғаудан, орнын толтырудан және қолдануыдан РК "Туралы заңмен сәйкестікке РК қаулы шығарып жатыр: лимиттерден нығайту.

Нысаналы 4.2 есеп. Биологиялық қорлардың аумалы тұтынуы немесе ықпал ететін тұтыну биоразнообразие, қысқартған.

2010 жылға дейін Қазақстан үшін целевые есептер Алып қоюлар (квоталары).

Балықтан ауланымнан лимиттерден бекітуден № 73 « Туралы 28 қаңтар 2008 жылдан РК Үкіметтер қаулысы және басқа су мал 2008 жылға »

рыбохозяйственных су қоймалардаҮкіметтен мал әлемнен" қорғаудан, орнын толтырудан және қолдануыдан РК "Туралы заңмен

В сәйкестікке РК қаулы шығарып жатыр : балықтар ауланымдың лимиттері нығайту керек және басқа су мал әрбір жылға рыбохозяйственных су қоймаларда, балыққа ауланымға квоталарға бөлуге ретте заңға қойылған КРХ МСХ қамтамасыз етіп жатыр және басқа су мал бекітған лимиттерге негізде шаруашылық субъекттермен арасында.

28 қаңтарға Ашхабадта өткен су биоресурсам Каспий теңіз бойынша комиссиялар 28-го мәжілістері

В жүріске - 2 ақпан 2008 жылды. Өткені жылмен салыстыруда (т.) 10 тонналарға 2008 жылға прикаспийских мемлекеттер үшін балықтарға осетровых жыныстарға ауланымға ортақ квотаны шешім қабылданған азайту, дейін 02 т 1061,. Келесі түрмен бөлініп орналасуларға прикаспийских мемлекеттердің ұлттық квоталар : Әзірбайжан - 90 т., Қазақстан - 182, 5 т., Иран - 440 т., Россия - 286,5 т., Туркменистан - 62,02 т..

Әзірбайжан үшін 2008 жылға қара балтырға шетке шығаруға квота деңгейде нақтылы 6 660 кг, Қазақстанды - 13 270 кг, Ирандар - 42 200 кг, Ресейлер - 24 200 кг, Түрікменстанды –5 057 кг.

Эти квоталар CITES конвенциялар секретариатпен бекітіп жатыр.

Каспий індетте осетровых ауланымға квоталардың қайта қараудың артына.

Казахстан сөз сөйледіИраннан барлық ортақ мүмкін пайдадан 45 пайыздардың алған кезде, осетровых ауланымға квоталардың бөлулері.

Существующий тетігі, Ресей - 27, ал мемлекеттер қалған ысқыла - Қазақстанмен, Түрікменстанмен және Әзірбайжанмен арасында жіктелген 28 пайыздарды, бүгінгі болмыстарға жауап бермейді.

Қолдануылар "ғылыми дәлелдеуі айындау керек биоресурсов" және лайықты бесжақты келісімге "қол қою "жолымен бұл сұрақ шешу керек.

Каспийжағалар елдер көп он жыл ағым Каспий теңіз заңға сүйенген мәртебе туралы Конвенцияны өндеп жатыр. Соңғы кезекке емес бұл құжатқа мәнге меншіктен мәселемен сабақтас табиғи және, бәрінен бұрын энергетикалық ресурс. Конвенцияға қабылдануға дейін 26 ақпан 1921 жылдан және 25 наурыз 1940 жылдан совет-иран келісім шартылар жұмыс істеу жалғастырып жатыр.
4.2.2. Барлық объекттерге браконьерліктер деңгейдің төмендетуі биоразнообразия (орман, балық, мал және өсімдік әлем)

Законодательные тетіктер.

1997 жылы 16 шілдеде N 167-1 ҚР Қылмыстық кодекс Заңдармен сәйкестікте өзгерістер (енгізген РК 09.07.98 ж. 583-II N ;09.12.04 ж. 10-III)

2004 жылы 13 желтоқсан күні бойынша өзгерістермен N 155-II 30 қаңтар 2001 жылдан әкімшілік құқық бұзушылықтарға туралы.

Қазақстан Республикасының Экологический кодекс ; Су ҚР кодекс ; ҚР Орман кодекс.

2003 жылы 23 желтоқсан N 1303 Мемлекеттік орман қорға бөлімшелерде мал әлемнен пайдаланудан Ережелерден бекітуден Туралы Қазақстан Республикасының Үкіметтері Қаулысы, аңшы шаруашылық мұқтаждықтар үшін сол санда.

23 сәуір 2004 жылдан РК Үкіметтерге қаулыға негізгі пайдалануларға рубкаларға № 460 тыйым салуған қылқан жапырақ және 10 жылға мерзімге Қазақстан Республикасыға мемлекеттік орман қорға бөлімшелерде саксауловых отырғызуларға.

Мемлекеттік орман қорға бөлімшелерде орман шапқылардың шаруашылығы мақсаттарда мемлекеттік орман иелерімен жүргізіліп жатыр.

Жанармай ағашпен жергілікті тұрғын халықтар аралық пайдаланудың және басқа рубкалардың рубкалардың есептің артына мемлекеттік иелерімен іске асып жатыр.

Республикадағы мал әлемі қорғауларға және орнын толтыруларға облыста заңға сүйенген базасы жасаған. «Мал әлемі туралы», іске асыруға қорғауға, және қолдануының ҚР Заң қабылданған 30 нормативтік заңға сүйенген акттардың жанында игерілген және қабылданған.

2004 жылы 31 желтоқсан N 1469 ҚР «Мал әлемге пайдалануға рұқсаттардан беруден Ережелер туралы» бекітуден.

2004 жылы 30 желтоқсан N 1441 ҚР Үкіметтер Қаулысы «Аңшышаралар жүргізу Ережелер туралы» бекітуден.

2002 жылы 15 сәуірі N429 Үкіметтен өзгерістермен, енгізген қаулылармен 23.04.04 ж. N 459 ;08.09.04 ж. N 942 (мал әлемдің пайдаланудың артында төлемнен жалакилерден бекітуден Туралы РК Үкіметтер қаулысы РК).

2006 жылы 31.10. № 1034 Үкіметтер Қаулысы «ҚР сирек және түрлердің жоғалулардың қауіптің астына болған мал және ҚР Тізімнен туралы» бекітуден.

2005 жылы 25 наурыздан № 267 «Өсімдіктерді сақтаудан және қалпына келтіруден Қазақстан Республикасының Бағдарламалардар туралы» бекітуден.

2005 - 2007 жылдарға Үкіметтер Қаулысы сайғақтардың сирек және жабайы тұяқты мал жоғалмайтын түрлердің және 2010 жылға дейін «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар желі су қорлар, мал және дамыту сақтау және тиімді қолдануы бойынша Қазақстан Республикасының Бағдарламалары туралы» бекітуден.

2007 жылы 8 қазан № 914 Үкіметтер Қаулысы 2011 жылға дейін Республикадағы барлық аумақтарға сайғақтарға алып қоюға тыйым салынды.

Мал әлемін қорғауға мемлекеттік территориалдық инспекторлар іске көсылды.

Үкіметтің РК қарары 2002 жылдың 15 сәуірінен N429 туралы төлемнің ұтыс тігуінің бекіт- үшін пользование айуанаттар дүниеммен(үкіметтің РК қарарларымен от 23.04.04 г. N 459 енген өзгерістермен; от 08.09.04 г. N 942)

Үкіметтің РК қарары от 31.10.2006 жыл № 1034 "туралы бекіту тізбе айуанаттың сирек және ас айбат біт- бол- көрінісі және өсімдіктердің"

Қазақстан республикасының үкіметінің қарары 2005 жылдың № 25 наурызынан 267 туралы сақта- және тағы копытных айуанаттың және ақбөкеннің сирек және біт- көрінісінің қалпына келтір- бағдарламасының бекіт- 2005 - 2007 жылға

Қазақстан республикасының үкіметінің қарары 2007 жылдың № 8 қазанынан 914 "туралы бағдарламаның бекіт- ша сақта- және сулы қамбаның тиімді игерушілігіне, айуанаттар дүниемнің және айрықша қоры- табиғи аумақтың ауының дамуына 2010 жылға" дейін.

Тыйым ақбөкеннің изъятие барлықта республиканың аумақтарының 2011 жылға дейін тағайынды.

Арада күзетте айуанаттар дүнием КЛОХ МСХ аумақтық органының мемлекеттік тексер-, айрықша қоры- табиғи аумақтың күзетінің қызметінің тексер-, тексер- РГКП күзетінің қызметі "дейін "Охотзоопром" және охотохозяйственных ұйымның қорықшының қызметтерінің задействованы.

Ша ақбөкеннің күзетінің та мемлекеттік орман және аушы шаруашылықтың облыстың аумақтық тексер- тексер-, правоохранительных және природоохранных органның қызметкерлері араласады.

Ара нәтиже қабылда- шаралардың тұрақтандыр- сан тугайного асыл бұғы, джейрана, таудың қойларының, куланов, қалпына келтір- оның популяций ша тарихи таратудың ареалам дейін төзімді дамудың және ақбөкеннің санының жыл сайынғы аумақтауы бас 10 %қаралады;

Мемлекет жыл сайын арнаулы широкомасштабные рейды ша браконьерліктің бұлтартпа- на балықты және қыр құсымды, орманды, маңызды бюджеттік қаражаттарды жасайды затрачивая. Моратории на алапаны айуанаттың(сайга, тюлень ) жеке көрінісі және орманның ( қиюының саксаул енгізіледі, хвойные

Мақсатты задача тағы флоры және айуанаттар дүниемнің 4.3 ешқандай көріністерін айбатқа тарапынан халықаралық сауданың душар болмайды

Мақсатты задачи Қазақстан үшін 2010 жылға дейін

4.3. 1.Өсімдіктің сирек және біту көрінісінің халықаралық қызыл кітап және СИТЕС конвенциясының тізбесіне Қазақстанда бітетін енгізуі.

4.3.2. Әзірле- қазіргі өлшемдерді көріністің тұжырымының енгізуі үшін қызыл кітаптарға

үкіметтің РК қарары от 1999 жылдың 28 желтоқсанынан N 1994 "туралы шараларда ша орындалудың қамсыздандыруының Қазақстан республикасы міндеттемелердің, туралы халықаралық саудада, ас айбат біту"(үкіметтің РК қарарымен от 22.11.02 г. N 1239 енген өзгерістермен) болу тағы айуанаттар дүниемнің және флоры көріністерімен из конвенциядан деген туындайтын.

СИТЕС және еуро жалғаулықтың(ЕС) саудасының жөн-жосықының конвенциясының аддендумдері в Қазақстанның аумағында тұр- және ішіне алған тағы айуанаттар.

I аддендумі: - 20 көрініс. II аддендумі: - 87 көрініс. Қазақстанның айуанаттар дүниесінің айуанатының небәрі 107 көрінісі СИТЕС конвенциясының аддендумдеріне деген ішіне ал-

Көрініс және популяции,
III СИТЕС аддендуміне деген ішіне алған көрініс және популяции, Қазақстанда болмайды.

Мәселелердің арасында ша флоры сирек және біту көрінісінің сақтау Қазақстанда белгілеу үш ең маңызды.

Өсімдіктер МСОП біту көрінісінің тізбесіне деген енбеппін. Мынадай тізбенің болмағандығында тиянақты экономикалық және экологиялық арттар ел үшін имеет және халықаралық ұйымдарға айналдыру должное көңілді оның сақтау арқылы өзінің бағдарламасының және жобаларды қоймайды.

Во-вторых, ара осы қазақстандық сирек өсімдіктер те сауданың жөн-жосықтарын айуанаттар дүниемнің нысандарының реттеу CITES конвенциясына аддендумге деген ішіне алмаппын. Өсімдік, шикізат және дериваты кедергісіз үшін шекараны шығарылады, бұл сирек және эндемичных көріністің тіршілігін айбаттың астына деген қояды.

Қарамастан және, в-третьих, уәкіл орган және ғылыми ауқымдар в қызыл тізбені халықаралық жалғаулық күзет табиғат және табиғи қамбалардың(МСОП) және CITES сирек және біту өсімдіктің тізбесінің жіберу рәсімдерімен таныстырылмаппын, бұл бірталай сақта- үдерістерін іркиді