Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарына өзгерістер енгізу туралы

Орталық-Шығыс макроөңірі елдегі ең урбандалған өңірлердің бірі болып табылады. Перспективада урбандалу процестері жалғасады. Соңғы жылдары макроөңірде ең жоғары урбандалу деңгейі Қарағанды (78%) және Павлодар (68%) облыстарында байқалған.

Орталық-Шығыс макроөңірінде жылдам өсетін қалалар қатарына Өскемен, Семей, Қарағанды мен Павлодарды жатқызуға болды. 2020 жылға қарай Семей мен Павлодар қалалары халқының саны 339,3 мың адамнан 347,1 мың адамға дейін және тиісінше 356,1 мың адамнан 369,7 мың адамға дейін ұлғаяды.

Өскемен хаб-қаласы Орталық-Шығыс макроөңірдің тірек қаңқасы болады және Солтүстік пен Оңтүстік макроөңірлерін және Астана хабын «Өскемен – Семей – Павлодар» өңіраралық автомобиль жолдары желісінің жобаларын іске асыру есебінен функционалды байланыстыратын болады.

Бұдан басқа, «Астана – Павлодар – Қалбатау – Өскемен» бағыты бойынша «Орталық-Шығыс» жобасы орталық пен шығыс өңірді байланыстыратын жоба болып табылады.

«Солтүстік» (Омбы – Павлодар – Семей – Георгиевка – Майқапшағай және Омбы – Павлодар – Семей – Георгиевка – Аягөз – Таскескен – Үшарал – Сарыөзен) халықаралық автомобиль дәлізінің құрамына кіретін автомобиль маршруттары. Транссібір теміржол магистраліне тікелей шығу жолдары бар «Түрксіб» теміржол магистралі, сондай-ақ Солтүстік және Орталық трансазиялық теміржол магистралі дәліздерінің (Батыс Еуропа – Батыс Қытай, Достық – Ақтоғай – Саян – Мойынты – Астана – Петропавл) Қытай – Қазақстан – Ресей бағытында үлкен транзиттік әлеуеті бар.

Өскемен хаб-қаласын дамыту шығыс өңірінің қазіргі транзиттік әлеуетін өсіруге ықпал етеді.

Өскемен хаб-қаласының толыққанды жұмыс істеуі үшін Павлодар, Семей, Қалбатау елді мекендері арқылы Астана – Өскемен заманауи автомобиль жолдарын салу қажет.
4. Ақтөбе

Батыс макроөңірінде халық саны 439,5 мың адамды, ал 2020 жылға қарай 470,3 мың адамды құрайтын Ақтөбе қаласы хабқа айналады.

Батыс макроөңірінің екінші деңгейдегі қалаларын дамыту Ақтөбе агломерациясын қалыптастыруға және одан әрі дамытуға байланысты болады. Ақтөбе агломерациясын ескере отырып 2020 жылға қарай халықтың перспективалы санының өсуі 538,8 мың адамды құрайды.

Батыс макроөңірінің тірек қаңқасын дамыту көші-қон және урбандалу процестерін ескере отырып, қала және ауыл халқының инфрақұрылымындағы қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталуы тиіс.

Көші-қон және урбандалу процестерін реттеу Ақтөбе, Орал, Атырау, Ақтау қалаларында облыстық қоныстандыру жүйелері орталықтарын қалыптастыру есебінен жүзеге асырылады. Бұл қалалар Батыс макроөңірінің бірыңғай қоныстандыру жүйесінің тірек кеңістіктегі қаңқасын қалыптастырады.

Ақтөбе хаб-қаласы Каспий теңізіне (Атырау, Ақтау) шыға отырып Өскемен – Семей – Павлодар – Астана – (Көкшетау, Петропавл) – Ақтөбе – Орал солтүстік белдеуі, сондай-ақ Ақтөбеден Ақтауға жаңа жол салу және Ақтөбеден халық саны 2020 жылға қарай 283,6 мың адамнан 321,8 мың адамға, тиісінше 291,3 мың адамнан 346,3 мың адамға өсетін Орал мен Атырауға жолдарды реконструкциялау есебінен Шығысты Батыспен байланыстыратын қаңқа болады.

«Орталық-Батыс» жобасы Астананы батыс өңірлермен байланыстырады, осылайша орталық және батыс өңірлері арасында жүк айналымын, олардың кооперациясын ұлғайту, автомобиль, теңіз және теміржол көлігі тасымалдарын интеграциялау үшін жағдай жасайды, қазақстандық теңіз порттары арқылы отандық тауарлар үшін жаңа нарықтар ашады.

«Орал – Каменка – Ресей Федерациясының шекарасы», «Ақтөбе – Атырау – Астрахань» автожолдарын реконструкциялау жөніндегі жобалар Батыс макроөңірінің жалпы дамуына ықпал етеді және өнімнің өзіндік құнындағы көлік шығындарын қысқарту арқылы Ресей нарықтарына отандық тауарлардың экспортын ынталандырады, себебі орташа қозғалыс жылдамдығы ұлғаяды, жолға кететін уақыт қысқарады.

«Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық автомобиль дәлізінің құрылысын аяқтау Ақтөбе хабының транзиттік әлеуетін ашуға мүмкіндік береді және Батыс макроөңірінің екінші деңгейдегі қалаларын дамытуға күшті серпін береді.

Ақтөбе хаб-қаласын дамыту қаланың әуе және жерүсті көлігінің көлік инфрақұрылымын кешенді дамытуды талап етеді.

Халық саны 711,8 мың адам Шымкент қаласы Оңтүстік макроөңірдің хабына айналады. Қала халқының саны 2020 жылға қарай 796,9 мың адамға дейін ұлғаяды. Ауыл халқының қала және қала маңы аумақтарының қолданыстағы еңбек нарығының, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымының мүмкіндіктерін ескермей қалаларға және қала маңы аумақтарына көшіп-қонуының өткір мәселесін ескеру қажет. Бұл басқарылмайтын процесс қалалар мен қала маңының бей-берекет, жүйесіз өсуімен, экологиялық, көлік, тұрғын үй және әлеуметтік проблемалардың шиеленісуіне әкеледі. Оңтүстік макроөңірде жылдам өсетін қалалар қатарына Алматы, Шымкент, Тараз, Қызылорда, Қаскелең және Түркістанды жатқызуға болады.

Шымкент қаласын Оңтүстік макроөңір хабы ретінде дамыту жылдам дамып келе жатқан Шымкент агломерациясының болуына байланысты. Шымкент қаласын дамыту үшін (2020 жылға қарай Шымкент агломерациясының перспективалы санының өсуі 1635 мың адамды құрайды) Алматы хабымен (Алматы – Тараз – Шымкент бағыты) байланыстарды одан әрі нығайту қағидатты мәнге ие, оның көмегімен Оңтүстік макроөңірдің ауыл шаруашылығы өнімі елдің ең ірі қала агломерациясының нарығына қол жеткізеді.

Оңтүстік макроөңірдің екінші деңгейдегі қалаларының дамуы Талдықорған, Тараз, Қызылорда қалаларын тарта отырып, Алматы және Шымкент агломерацияларының даму қарқындарымен байланысты болады. Талдықорған және Қызылорда қалаларында халық саны 2020 жылға қарай тиісінше 162,4 мың адамнан 178,6 мың адамға дейін, 268,9 мың адамнан 312,9 мың адамға дейін ұлғаяды.

Шымкент хаб-қаласы оңтүстік пен батысты (Қытай Халық Республикасының шекарасы («Достық», «Қорғас») – Алматы – Тараз – Шымкент – Қызылорда – Ақтөбе – Орал), оңтүстік пен солтүстікті (Петропавл – Есіл – Арқалық – Жезқазған – Шымкент), оңтүстік пен шығысты (Алматы – Талдықорған – Өскемен – Семей – Павлодар) байланыстыратын орталық болады.

Шымкент хаб-қаласының және барлық Оңтүстік макроөңірдің инфрақұрылымын дамыту халық пен ресурстардың ұтқырлығын арттырады, ол Солтүстік және Орталық-Шығыс макроөңірлерде еңбек ресурстарының тапшылығын жабуға және сонымен бірге халық саны 2020 жылға қарай

Солтүстік макроөңір (Ақмола, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстары)

Макроөңірді дамытудың стратегиялық бағыттары

Макроөңірді дамыту перспективасы ең алдымен ауыл шаруашылығын дамытуға байланысты болады. Астық шаруашылығы және ет-сүт мал шаруашылығы макроөңірде барынша жақсы дами түседі.

Ауыл шаруашылығы саласын қолдаумен қатар, экономиканың индустриялық даму кезеңіне көшуі, яғни ең алдымен агроөнеркәсіптік кешеннің қосылған құнын арттыру, сондай-ақ жанама салалар кластерін (оның ішінде, ауыл шаруашылығы және автомобиль машинасын жасау, химия саласы) құру арқылы экономиканы ауыл шаруашылығынан әртараптандыру макроөңірдің перспективадағы басты міндеті болып табылады.

Экономикалық өсу орталықтарын қалыптастыру

Ақмола облысы

Көкшетау қаласының даму перспективалары машина жасаумен, тамақ өнеркәсібімен, құрылыс материалдарын өндірумен байланысты болады. Бұған машина жасау, тамақ өнеркәсібі және құрылыс материалдарын өндіру саласындағы ірі кәсіпорындардың болуы ықпал етеді.

Перспективада Степногор қаласы қазіргі мамандануын сақтап қалады – машина жасау, химия өнеркәсібі, құрылыс материалдарын өндіру. Қаланың экономикалық мамандануын күшейтуге «Степногор подшипник зауыты» АҚ, «Степногор тау-кен химия комбинаты» ЖШС, «Қазақалтын» КБК» АҚ, «Арыстан» Степногор құбыр зауыты» ЖШС ірі өнеркәсіптік кәсіпорындары негіз болады.

Ақкөл қаласының перспективалы дамуының негізгі бағыттары ауыл шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және тамақ өнімдерін өндіру болады.

Перспективада Атбасар қаласын дамытудың негізгі бағыттары машина жасау және тамақ өнеркәсібі, көлік-логистикалық қызметтерін көрсету болады.

Державин қаласының даму перспективалары ауыл шаруашылығы өнімін өңдеуге байланысты болады. Өнеркәсіптік өндіріс көлемін арттыру мақсатында «Масальское» кен орнында барлау және темір кендерін өндіру қажет. Кенге жатпайтын материалдар кен орындарының негізінде құрылыс материалдары өндірісін және шекемтас карьерлерін игеруді дамыту қажет.

Перспективада Ерейментау қаласын дамытудың негізгі бағыттары тамақ өнімдерін өндіру, ауылшаруашылығы өнімдерін өңдеу, туристік және көлік-логистикалық қызметтерін көрсету болады.

Перспективада Есіл қаласы облыс халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету бағдарламасы және Астана қаласының айналасында азық-түлік белдеуін құру шеңберінде ірі инвестициялық жобалардың іске асатын орнына айналуы мүмкін, бұл агроөнеркәсіптік кешен салаларының дамуына оң әсерін тигізеді.

Ыңғайлы географиялық орналасуын ескере отырып, қалада көлік-логистика саласын дамытуға, жол бойындағы сервис объектілерін салуға болады.

Макинск қаласы перспективада қазіргі ауылшаруашылығында мамандануын сақтап қалады. Ауылшаруашылығы өнімдерін өндіруді ұлғайтқан және өңдеу кәсіпорындарын құрған жағдайда, қала Астана, Көкшетау қалаларына, сондай-ақ Шучинск-Бурабай курорттық аймағына тамақ өнімдерін жеткізушіге айналуы мүмкін.

Степняк қаласының Астана, Көкшетау қалаларына және Шучинск-Бурабай курорттық аймағына жақындығын ескере отырып, қаланың одан әрі дамуы жоғарыда аталған қалалардың айналасында азық-түлік белдеуін дамытуға бағытталуға тиіс. Қала аумағында жеміс-көкөніс дақылдарын өсіретін жылыжай кешендерін дамытудың алғышарттары бар.

Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар қоры құрылыс материалдарын өндіруді дамытуға, яғни кірпіш зауытын, темірбетон бұйымдарын өндіру зауыттарын салуға мүмкіндік береді.

Щучинск қаласын дамытудың негізгі бағыттары санаторийлік-курорттық қызмет көрсету, ауыл шаруашылығы және ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеу болады.

Қостанай облысы

Қостанай қаласын дамытудың негізгі бағыттары перспективада машина жасау және металл өңдеу, тамақ өнімдерін, оның ішінде кондитерлік өнімдерді және сусындар өндіру болады. Жеңіл өнеркәсіпті қалпына келтірудің үлкен әлеуеті бар. Сонымен қатар түрлі пішінді ұсақ сұрыпты илек өндірісі дамитын болады.

Қостанай облысының моноқалаларын дамыту тау-кен өндіру өнеркәсібін одан әрі дамытумен, сондай-ақ өңдеуші секторда жаңа өндірістерді құрумен байланысты болады.

Перспективада Рудный қаласы темір кенін өндіру мен тамақ өнімдерінің өндірісінде қазіргі мамандануын сақтап қалады. Металлургия өнеркәсібі «Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі» АҚ базасында металл брикеттерді өндіру, сондай-ақ жоғары сапалы ДОФ-2, ММО-4 концентраттарын байыту кешені бойынша жаңа кәсіпорындар құру есебінен өз позициясын күшейтеді.

Сонымен қатар қаланың мамандануының перспективалы бағыттарының бірі жылына 500 мың тонна өндіретін цемент зауыты болады. Қалада цемент шикізатының қомақты қоры бар. Бұл саланы дамыту қажеттігін Қазақстанның солтүстік және батыс бөліктерінде цемент зауыттарының жоқтығы растайды.

Перспективада Лисаковск қаласы тау-кен металлургиясы саласындағы қазіргі мамандануын сақтап қалады. Зор мүмкіндіктері тамақ өнімдерін өндіруді ұлғайтумен, машина жасаумен (ауыл шаруашылығы орағы) байланысты.

Жітіқара қаласының негізгі мамандануы перспективада металл кендерін (алтын, никель, кобальт, титан, жерде сирек кездесетін металдар, тальк, әктас, каолин балшықтары, гранит кен орындары, басқа құрылыс материалдары шоғырланған) өндіру, сондай-ақ хризотил-асбест өндіру болады.

Арқалық қаласын дамытудың перспективалы бағыттары бокситтер мен отқа төзімді балшық өндіру және өңдеу, тамақ өнімдерін өндіру және ауылшаруашылығы өнімдерін өңдеу болады.

Солтүстік Қазақстан облысы

Перспективада Петропавл қаласы машина жасау саласына (мұнай-газ және көлік) және ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге мамандануын сақтап қалады.

Булаево қаласы экономикасының дәстүрлі мамандануын ескере отырып, негізгі бағыты агроөнеркәсіптік кешенді одан әрі дамыту, оның ішінде ауыл шаруашылығы шикізатын терең өңдеу болады.

Мамлют қаласы экономикасын дамытудың негізгі бағыты перспективада ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеуді дамыту болады.

Сергеевка қаласы экономикасының ауыл шаруашылығына мамандануын ескере отырып, негізгі даму бағыты перспективада ауыл шаруашылығы және ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеу болады.

Тайынша қаласын одан әрі дамытудың негізгі бағыты өңдеу саласын дамыту болады.

Тамақ өнеркәсібінің перспективалық дамуы өндірілетін өнімнің қосылған құнының елеулі ұлғаюымен қатар жүретін болады.

Солтүстік макроөңірдің ауылдық елді мекендерін (бұдан әрі – АЕМ) дамыту жөніндегі шаралар әлеуметтік және өндірістік салаларды дамытуға бағытталатын болады.
Макроөңірде халықтың негізгі қоныстану бағыттары

Солтүстік макроөңірде Астана қаласы агломерациялық дамудың перспективалы аймағы ретінде хабқа айналады.

Петропавл, Қостанай, Көкшетау қалалары өздерінің көлік жүйелерінің шоғырлану орталығы ретінде солтүстік макроөңірдің бірыңғай қоныстандыру жүйесінің кеңістіктік тірек қаңқасын қалыптастыратын болады.

Петропавл, Қостанай, Көкшетау сияқты тірек қалалар халқының болжамды саны 2020 жылға қарай тиісінше 226,6 мың адамды, 228,1 мың адамды, 162,5 мың адамды құрайтын болады.

Қазіргі уақытта Солтүстік макроөңірде 2011 жылмен салыстырғанда халық санының 0,7%-ға азаюы орын алып отыр (2014 жылы – 2189,6 мың адам, 2011 жылы – 2204 мың адам). Бұдан басқа, Қостанай, Солтүстік Қазақстан және Ақмола облыстарында халықтың демографиялық қартаю процестері байқалуда. Көрсетілген демографиялық процестер табиғи өсім көрсеткіштерінің серпініне, сондай-ақ халықтың ішкі және сыртқы көші-қонына байланысты.

Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Ақмола облыстарында күтілетін халық саны 2020 жылға қарай тиісінше 880,4 мың адамнан 874,3 мың адамға,

Аймақтың тірек қаңқасын меридиандық бағытта Петропавл – Шу теміржол магистралінен, Алматы – Астана – Петропавл автомагистралінен, ендік бағытта – Оңтүстік-Сібір магистралінен (Тобыл ст. – Павлодар бөлігінде) қалыптасқан 1-санаттағы жоспарланатын белдеулер, Талшық – Көкшетау – Алтынсарин; Жезқазған – Мойынты – Саяқ бағыттарымен жоспарланған 2-санаттағы белдеулер құрайды.

Орталығы Астана қаласы болатын, Петропавл – Шу теміржол магистралімен Қарағанды – Көкшетау жүрдек автомагистралі бойымен созылған астаналық урбандалу аймағы Солтүстік макроөңірде неғұрлым ірі қоныстандыру жүйесі болып табылады.
Әлеуметтік және инженерлік-көліктік инфрақұрылымды дамыту перспективалары

Макроөңірдің білім беру саласында халық санының төмендеуіне байланысты білім беру ұйымдарымен қамтамасыз етілу біршама жоғары деңгейде. Негізінен, білім берудің барлық сатылары қызметтерінің сапасын және олардың қолжетімділігін арттыру қажет: мектепке дейінгі мекемелердің материалдық-техникалық базасын нығайту; қазіргі заманғы интерактивті оқыту әдістерін енгізу; мектепке дейінгі, орта және техникалық білім беру желісін, қосымша білім беру ұйымдарын, спорт секцияларын кеңейту қажет. Білім беру мекемелері педагогтерінің біліктілігін арттыруды ең заманауи оқыту әдістемелері мен нысандарын қолдана отырып, үздіксіз негізде жүргізу қажет.

Денсаулық сақтау саласында медициналық қызметкерлердің жетіспеушілігі проблемасы сақталуда. Мәселен, орта есеппен дәрігерлермен қамтамасыз ету 10 мың адамға небәрі 28,9 бірлікті құрады, бұл орташа республикалық деңгейдің бар болғаны 75%-ын құрады. Осыған байланысты оларды әлеуметтік пакетпен (көтерме жәрдемақы беру, коммуналдық қызметтерге жеңілдіктер ұсыну, тұрғын үй беру) қамтамасыз ету жолымен дәрігер кадрлардың тапшылығын төмендету және медициналық кадрлардың біліктілік деңгейін арттыру қажет. Медициналық ұйымдарды бекітілген нормативтерге дейін заманауи медициналық жабдықпен кезең-кезеңімен жарақтандыру қажет.

Инженерлік-көліктік инфрақұрылымда мына бағыттарды дамыту қажет:

1. 
   Көкшетау қаласында жолаушылар көлігі торабын (авиа-автомобиль, теміржол-автомобиль) қалыптастыру және дамыту;
   
2. 
   Железорудная және Тобыл станцияларын дамыту, Тобыл торабының жол өткізу айрықтарын дамыту;
   
3. 
   Қостанай қаласының әуеайлақ инфрақұрылымы мен әуежайын реконструкциялауды және жаңартуды жүргізу;
   
4. 
   «Қостанай қаласын айналып өту» учаскесін реконструкциялай отырып, «Астана – Қостанай – Челябі» республикалық маңызы бар автомобиль жолын реконструкциялау;
   
5. 
   өңірдегі жүк терминалының негізінде қуатын ұлғайта отырып, Петропавл қаласында транзиттік-көлік бағытын дамыту.
   

ТКШ саласында коммуналдық жүйелер саласындағы объектілерді реконструкциялауды, жаңаларын салуды және күрделі жөндеу жүргізуді жалғастыру қажет. Петропавл және Қостанай қалаларында су құбыры желілерінің тозу деңгейінің (тозу тиісінше 81,3% және 63,3%) және жылу желілерінің тозу деңгейінің (тозу тиісінше 71% және 51%) төмендегеніне назар аудару қажет.

Электр энергиясы өндірісінің өсуі және ауылдық елді мекендерді орталықтандырылған және сенімді электрмен жабдықтауды қамтамасыз ету болжануда. Осы мақсатта электр, жылу энергетикасының жаңа объектілерін салу және қолданыстағы объектілерін жаңғырту қажет.

Макроөңірде сумен қамтамасыз ету және су бұру объектілерін салу, реконструкциялау және жөндеу бойынша іс-шаралар жүргізу қажет.

Сондай-ақ энергия үнемдеу іс-шараларын жүргізіп, энергия үнемдеу технологияларын енгізу қажет.
Халықтың өмір сүру деңгейін арттыру бойынша жағдайлар жасау

Халықтың өмір сүру деңгейін арттыру бойынша жағдайлар жасау шаралары жұмыссыздық деңгейін, өз бетінше өнімділігі төмен жұмыспен қамтылуды азайтуға, сондай-ақ ел халқының табысын өсіруге бағытталады.

Жұмыссыздық деңгейін төмендету үшін макроөңірде инфрақұрылымдық және индустриялық жобаларды сапалы іске асыру бойынша шаралар қабылдау қажет, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық даму әлеуеті жоғары және орташа АЕМ-де шаралар қабылдау қажет. Бұдан басқа, халықтың жұмыспен қамтылуын арттыру үшін шағын және орта бизнесті, әсіресе ауылдық жерлерде дамыту қажет.

Экономика салаларында жұмыс істейтіндер саны 2020 жылға қарай Ақмола – 426,4 мың адамды, Қостанай – 504,8 мың адамды, Солтүстік Қазақстан облыстарында – 330,1 мың адамды құрайды.

Макроөңір экономикасын индустрияландыруға бағытталған инвестициялық жобаларды іске асыру 2020 жылға қарай жан басына шаққандағы ЖӨӨ-ні 2,5 млн. теңгеге дейін, оның ішінде Ақмола – 2,3 млн. теңгеге дейін, Қостанай – 2,8 млн. теңгеге дейін, Солтүстік Қазақстан облыстарында – 2,5 млн. теңгеге дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Болжамды есептеулер бойынша жан басына шаққандағы ЖӨӨ орташа республикалық деңгейге қатынасы 2020 жылға қарай Солтүстік макроөңірде орта есеппен 71,5%, оның ішінде Ақмола – 64,9% (2014 жылы – 64,4%), Қостанай – 78,3% (2014 жылы – 68,8%), Солтүстік Қазақстан облыстарында – 71,3% (2014 жылы – 62,8%) құрайды.

Тұтастай алғанда, болжамды деректер Солтүстік макроөңірде жан басына шаққандағы ЖӨӨ орташа республикалық деңгейге қарағанда аса көп өзгермейтінін көрсетіп отыр. Бұл үрдіс ЖӨӨ өндірісінің құрылымдық өзгерісіне байланысты. Осылайша, Ақмола облысында ЖӨӨ құрылымында тауарлар өндірісінің үлесі – 2013 жылғы 38,5%-дан 2020 жылы 37,2%-ға дейін, Қостанай облысында – 37,1%-дан 34,7%-ға дейін, Солтүстік Қазақстан облысында 40,8%-дан 37,5%-ға дейін қысқарады. ЖӨӨ құрылымында көрсетілетін қызметтер үлесі Ақмола облысында – 52,4%-дан 55,0%-ға дейін, Қостанай облысында – 56,1%-дан 57,8%-ға дейін, Солтүстік Қазақстан облысында – 54,7%-дан 55,3%-ға дейін өседі.
Экологиялық даму перспективалары

Экологияны жақсарту саласында ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарды қайта жарақтау, газ тазалауды, домна пештерін реконструкциялау, тазалау қондырғыларын ауыстыру қажет.

Қалдықтарды өңдеу көлемін олардың пайда болуына қарағанда ұлғайту мақсатында рұқсат етілмеген қоқыстарды жою, сондай-ақ макроөңірдің әрбір облысында қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару жүйесін жаңғырту бағдарламаларын әзірлеу, оның ішінде макроөңірдің облыс орталықтарында қоқыс өңдейтін кәсіпорындар салуды көздеу қажет.

Макроөңірдің экологиялық ахуалын жақсарту мақсатында кәсіпорындарда қалдығы аз және қалдықсыз технологияларды енгізу, шығарындыларды/төгінділерді тазалаудың тиімді жүйелерін пайдалану қажет.

Өнеркәсіптік кәсіпорындардың ластау көлемдерін бақылауды арттыру облыстағы экологиялық ахуалды жақсартуға және табиғаты мен фаунасын сақтап қалуға мүмкіндік береді.

Атмосфералық ауа, су объектілерінің сапасын автоматты түрде тәулік бойы қадағалайтын жергілікті бақылау бекеттері желісін кеңейту, сондай-ақ облыс және аудан орталықтарында кәріз тазалау құрылыстарын салу, коммуналдық қалдықтарды өңдеудің заманауи технологияларын енгізу қажет.

Бұдан басқа аумақтардың ормандарын ұлғайту, және елді мекендерді көгалдандыру бойынша іс-шаралар жүргізу қажет.
Өңірдің бәсекелік артықшылықтарын пайдалану перспективалары

Ақмола облысы

Ауыл шаруашылығы алқаптарының қомақты алаңдарын ескере отырып, тиімділігі мен өнімділігін арттыру арқылы агроөнеркәсіптік кешенді дамыту, сондай-ақ Астана қаласының төңірегінде азық-түлік белдеуін құру басым бағыт болады.

Өңірдің өнеркәсіптік әлеуеті де перспективада табиғи қазбалардың – уран, алтын өндірісіне және темір кендерін, құрылыс материалдарын өндіру мен байытуға негізделген өнеркәсіптің дәстүрлі салаларын дамытуға бағдарланатын болады.

Агроөнеркәсіптік кешенді дамытуды облыс үшін стратегиялық бағыттарда өсімдік шаруашылығында (астық және көкөніс өндірісі) және мал шаруашылығында (ет-сүтті мал шаруашылығы) жұмыс істейтін ірі тауарлық ауыл шаруашылығы өндірісін құру нысанында жүзеге асыру қажет.

Сондай-ақ, өсімдік шаруашылығындағы ауыл шаруашылығы өндірісін әртараптандыруды жалғастыру қажет. Мал шаруашылығын дамытудың неғұрлым перспективалы бағыты етті-сүтті мал шаруашылығы болады.

Тамақ өнеркәсібі. Қызметтің неғұрлым перспективалы түрлері дәнді-дақылдарды өңдеу, ликер-арақ және алкогольді емес сусындар өндірісі, ұн-жарма және сүт өнеркәсібі болып табылады. Облыстың шикізаттық әлеуетіне сүйене отырып, ет өңдеу және шұжық өнімдерін, ет деликатесін, сүт өнімдерін шығаруды ұйымдастыру қажет.

Өнеркәсіп. Облыстағы уран қорын (Заозерное, Звездное, Глубинное) ескере отырып, сондай-ақ өндірістік әлеуетіне сүйене отырып (Степногорск тау-кен химиялық комбинаты), өңірде қосылған құны жоғары сапалы инновациялық өнімдер шығарумен уран өндіруді және өңдеуді жалғастыру қажет.

Облыста алтын кен орындары базасында алтын рудалы өнеркәсіпті одан әрі дамыту қажет. Облыс аумағында алтынның бірегей кен орны баланстық қоры ағымдағы деңгейде жүздеген жылға жететін «Васильковское» кен орны болып табылады. Басқа перспективалы кен орындарына «Ақсу», «Ақбейіт», «Жолымбет», «Кварциттік төбешіктер», «Бестөбе», «Үзбой» жатады. Кең ауқымды өнеркәсіптік игеруді тежейтін фактор кен қорының едәуір бөлігінің қиын байытылатын болып табылуы және кеннен алтынды алу қымбат тұратын тиімді және экологиялық қауіпсіз технологияларды қолдануды талап ететіндігі болып табылады.

Өңірде перспективада Қарағанды облысының металлургиялық кәсіпорындарының кен қоры ретінде пайдаланылуға тиіс «Атансор», «Тілеген» және «Масальское» темір кен орындары орналасқан. Құбасадыр кен орны нефелиндік сиениттерін (бокситтік емес алюминий шикізаты) және Қызылтал қоңыр көмір қорын өндіру және өңдеу өндірісін дамыту қажет.

Құрылыс материалдарының өндірісі. Өңірде металл емес пайдалы қазбалар: каолин, мусковит, мәрмәр, құрылыс тасы, құрылыс құмы, құм-қиыршықтас қоспасы, кірпіш сазы және т.б. кеңінен таралған. Өңір цемент өндірісі үшін шикізат қоры бойынша республикада ең жақсы қамтамасыз етілген болып саналады.

Облыстың құрылыс материалдарына деген тұрақты сұранысын және ірі тұтынушы – Астана қаласының жақындығын ескере отырып, құрылыс материалдарының барлық ықтимал түрлерін өндіру мүмкіндігін қайта қарау қажет.