Еңбек рыногы
Рынок труда
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық (жұмыс күші) - тауарлар және қызмет көрсету өндірісі үшін жұмысшы күшін ұсынуды қамтамасыз ететін, экономикалық тұрғыдан белсенді халықты өлшеу үшін белгіленген жастағы халықтың бөлігі. Экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санына экономикалық қызметтің барлық түрлерінде жұмыспен қамтылғандар және жұмыссыздар кіреді.
Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халық - экономикалық тұрғыдан белсенді халықты өлшеу үшін белгіленген жастағы жұмыспен қамтылған немесе жұмыссыз болып табылмайтын адамдар.
Жұмыспен қамтылған (жұмыс істейтін) халық - жұмыспен қамтылуына қарай жалданып жұмыс істейтін немесе өз бетінше жұмыспен айналысатын қызметкерлерге жатқызылуы мүмкін тиісті жастағы барлық адамдар.
Жалдамалы (ақы төленетін) қызметкерлер - айлықақы, сыйлықақы, үстеме және т.б., немесе заттай нысанда ақы төлеу (сыйақы) көзделген жалдау шарты бойынша жұмыс істейтін адамдар.
Өз бетінше жұмыспен айналысу - бұл сыйақы мөлшері тауар өндіру (өткізу) және қызмет көрсетуден (мұнда өзінің тұтынуы табыстың бір бөлігі ретінде қаралады) алынатын табысқа тікелей тәуелді болатын жұмыспен қамтылу.
Жұмыстағы алатын орны бойынша (жұмыспен қамтылудағы мәртебесі) халықаралық сыныптамаға сәйкес өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлердің мына топтары анықталды:
жұмыс берушілер - өзінің меншікті кәсіпорнын басқаратын немесе экономикалық қызметтің қандай да бір түрінде тәуелсіз кәсіпкерлік қызметпен айналысатын және бір немесе бірнеше жалдамалы қызметкерлері бар адамдар;
өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер - өз бетінше немесе бір не бірнеше әріптестерімен жұмыс істей отырып, өз бетінше жұмыспен қамтылу негізінде қызметпен айналысатын және тұрақты негізде қызметкерлер жалдамайтын адамдар;
неоплачиваемые семейные работники - лица, как правило, работающие без вознаграждения на предприятии (в хозяйстве), управляемом родственным лицом;
члены производственного кооператива - лица, являющиеся членами трудового кооператива, занимающего предпринимательской деятельностью.
Жұмыссыздарға - халықтың экономикалық тұрғыдан белсенділігін өлшеу үшін белгіленген жастағы, қаралып отырған кезең ішінде бір мезгілде үш негізгі критерийге жауап беретін адамдар жатады: жұмыссыз болды (табысты жұмысы болмады), оны іздеумен белсенді айналысты, белгілі бір кезең ішінде жұмысқа кірісуге әзір болды.
Жұмыссыздық деңгейі - экономикалық тұрғыдан белсенді халық санындағы жұмыссыздар санының пайызбен өлшенген үлесі.
Экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санындағы тіркелген жұмыссыздардың үлесі - жұмыспен қамту органдарында тіркелген жұмыссыздардың санын экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санына бөлумен анықталады.
Жұмыспен қамтудың уәкілетті органдарына жұмысқа орналасу мәселелері бойынша барған азаматтар саны - әр түрлі себептермен басқа немесе қосымша жұмыс іздеп жүрген жұмыспен қамтылған адамдарды қоса, жұмыспен қамтудың уәкілетті органдарына жұмысқа орналасу мәселелері бойынша барған азаматтардың жалпы санын сипаттайды.
Жұмысқа орналастырылған азаматтардың саны - жұмыспен қамту мәселелері бойынша уәкілетті органдардың жәрдемдесуімен жұмысқа орналасқандар саны.
Экономически активное население (рабочая сила) - часть населения в возрасте установленном для измерения экономически активного населения, обеспечивающая предложение рабочей силы для производства товаров и услуг. Численность экономически активного населения включает занятых во всех видах экономической деятельности и безработных.
Экономически неактивное (пассивное) население - лица, в возрасте, установленном для измерения экономической активности населения, которые не являются занятыми или безработными.
Занятое (работающее) население - все лица в соответствующем возрасте, которые по своему состоянию в занятии могут быть отнесены к наемным или к самостоятельно занятым работникам.
Наемные (оплачиваемые) работники - лица, работающие по договору найма, предусматривающему оплату (вознаграждение) в виде оклада, премии, надбавок и т.п., либо в натуральной форме.
Самостоятельная занятость - это занятость, при которой размер вознаграждения напрямую зависит от дохода, получаемого от производства и реализации товаров и услуг (где собственное потребление рассматривается как часть дохода).
В соответствии с Международной классификацией по положению в занятии (статуса в занятости) определены следующие группы самостоятельно занятых работников:
работодатели - лица, управляющие своим собственным предприятием или занимающиеся независимой предпринимательской деятельностью в каком-либо виде экономической деятельности и имеющие одного или нескольких наемных работников;
самостоятельные работники - лица, которые, работая самостоятельно или с одним или несколькими партнерами, занимаются деятельностью на основе самостоятельной занятости и не нанимают на постоянной основе работников;
неоплачиваемые семейные работники - лица, как правило, работающие без вознаграждения на предприятии (в хозяйстве), управляемом родственным лицом;
члены производственного кооператива - лица, являющиеся членами трудового кооператива, занимающего предпринимательской деятельностью.
К безработным относятся лица в возрасте, установленном для измерения экономической активности населения, которые в рассматриваемый период отвечали одновременно трем основным критериям: были без работы (не имели доходного занятия), занимались активно ее поиском, были готовы приступить к работе в течение определенного периода времени.
Уровень безработицы - доля численности безработных в численности экономически активного населения, измеренная в процентах.
Доля зарегистрированных безработных в численности экономически активного населения - определяется делением числа безработных, зарегистрированных в органах занятости на численность экономически активного населения.
Численность граждан, обратившихся в уполномоченные органы занятости по вопросам трудоустройства - характеризует общую численность обратившихся в органы занятости по вопросам трудоустройства, включая занятых лиц, ищущих другую или дополнительную работу по различным причинам.
Численность трудоустроенных граждан - число получивших работу при содействии уполномоченных органов по вопросам занятости.
4.1 Еңбек рыногының негізгі индикаторлары
Основные индикаторы рынка труда
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
|
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық,
мың адам
|
105,3
|
107,6
|
112,7
|
114,5
|
116,5
|
Экономически активное население, тыс. человек
|
Экономикалық белсенділік деңгейі, %
|
56,4
|
56,6
|
58,3
|
58,4
|
59,0
|
Уровень экономической активности, в %
|
Жұмыспен қамтылған халық, мың адам
|
95,1
|
97,6
|
103,4
|
106,5
|
109,9
|
Занятое население,
тыс. человек
|
Жұмыспен қамтылу деңгейі, %
|
90,3
|
90,7
|
91,8
|
93,0
|
94,4
|
Уровень занятости, %
|
Жалдамалы қызметкер-лер, мың адам
|
76,8
|
84,2
|
91,1
|
93,0
|
93,0
|
Наемные работники,
тыс. человек
|
жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, %
|
80,7
|
86,3
|
88,1
|
87,3
|
84,6
|
доля в численности занятого населения, %
|
Өздігінше жұмыс істейтіндер, мың адам
|
18,3
|
13,4
|
12,3
|
13,5
|
16,9
|
Самостоятельно занятые, тыс. человек
|
жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, %
|
19,3
|
13,7
|
11,9
|
12,7
|
15,4
|
доля в численности занятого населения, %
|
Жұмыссыз халық,
мың адам
|
10,2
|
10,0
|
9,3
|
8,0
|
6,5
|
Безработное население,
тыс. человек
|
Жұмыссыздық деңгейі, %
|
9,7
|
9,3
|
8,2
|
7,0
|
5,6
|
Уровень безработицы, %
|
Жұмыспен қамту органдарында тіркелген жұмыссыздар саны, жыл соңына, адам
|
1 198
|
1 107
|
914
|
817
|
349
|
Численность безработных, зарегистрированных в органах занятости, на конец года, человек
|
Экономикалық тұрғыдан енжар халық, мың адам
|
81,3
|
82,6
|
80,5
|
81,6
|
80,8
|
Экономически неактивное население,
тыс. человек
|
Халықтың экономикалық тұрғыдан енжарлығының (әрекетсіздігінің) деңгейі, %
|
43,6
|
43,4
|
41,7
|
41,6
|
41,0
|
Уровень экономической неактивности (пассивности), %
|
4.2 Жұмыссыздар ретінде тіркелгендердің және жұмысқа орналастырылған азаматтардың саны*
Численность граждан, зарегистрированных в качестве безработных и трудоустроенных*
адам человек
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
|
Жыл басынан бастап жұмысқа орналасу мәселесі бойынша өтініш жасаған азаматтардың саны
|
5 038
|
5 581
|
5 433
|
6 849
|
9 817
|
Численность граждан, обратившихся по вопросу трудоустройства с начала года
|
одан жұмысқа орналастырылғандары
|
3 061
|
4 535
|
4 690
|
5 066
|
6 623
|
из них трудоустроено
|
Жұмыспен қамту органдарында жұмыссыздар ретінде тіркелген азаматтар саны, жыл соңына
|
1 198
|
1 107
|
914
|
817
|
349
|
Численность граждан, зарегистрированных в качестве безработных в органах занятости, на конец года
|
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық санындағы тіркелген жұмыссыздардың үлесі, %
|
1,1
|
1,0
|
0,8
|
0,7
|
0,3
|
Доля зарегистрирован-ных безработных в численности экономически активного населения, %
|
*Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының деректері бойынша.
По данным управления координации занятости и социальных программ
2009 жылғы жұмыспен қамту статусы бойынша жалдамалы қызметкерлердің құрылымы
Структура наемных работников по статусу занятости в 2009 году
пайызбен в процентах
Еңбекақы төлеу
Оплата труда
Бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы есептелген жалақы қорының сомасын қызметкерлердің нақты санына және есепті кезеңдегі айлар санына бөлу жолымен анықталады.
Жалақы қоры - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және оларды қаржыландыру көзі мен нақты төленген мерзіміне байланыссыз, салықтар мен басқа да ұстауларды (табыс салығы, міндетті зейнетақы жарналары) есепке ала отырып, қызметкерлер еңбегіне ақшалай және заттай нысанда ақы төлеу үшін ұйымның есептелген жиынтық ақша қаражаты (лауазымдық айлықақылар (тарифтік ставкалар), қосымша төлемдер, үстемеақылар, сыйлықтар мен өзге де ынталандыру және өтемдік сипаттағы төлемдер).
Атаулы жалақының индексі - жалақының базистік кезеңмен салыстырғандағы есепті кезеңдегі өзгерісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
Нақты жалақының индексі - атаулы жалақының базистік кезеңмен салыстырғандағы есепті кезеңдегі өзгерісін ескере отырып өзгеруін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш. Атаулы жалақының сатып алу қабілетін сипаттайды.
Атаулы жалақының индексін тауарлар мен қызметтердің тұтыну бағаларының индексіне бөлу жолымен анықталады. Екі индекс те бір уақыттық кезеңге жатады.
Среднемесячная номинальная заработная плата одного работника определяется путем деления суммы начисленного фонда заработной платы на фактическую численность работников и на число месяцев в отчетном периоде.
Фонд заработной платы - начисленные суммарные денежные средства организации для оплаты труда работников в денежной и натуральной форме (должностные оклады (тарифные ставки), доплаты, надбавки, премии и иные выплаты стимулирующего и компенсирующего характера), с учетом налогов и других удержаний (подоходный налог, обязательные пенсионные взносы) в соответствии с законодательством Республики Казахстан и независимо от источника их финансирования и срока фактических выплат.
4.3 Жалдамалы қызметкерлердің еңбекақысы
Оплата труда наемных работников
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
|
Орташа айлық атаулы жалақы,
|
|
|
|
|
|
Среднемесячная номинальная заработная плата,
|
теңге
|
30 357
|
35 443
|
43 819
|
50 668
|
57 813
|
тенге
|
Атаулы жалақы индексі, өткен жылға %-бен
|
116,0
|
116,7
|
123,6
|
115,6
|
114,5
|
Индекс номинальной заработной платы, в % к предыдущему году
|
Нақты жалақы индексі, өткен жылға %-бен
|
109,0
|
107,9
|
113,6
|
99,7
|
106,7
|
Индекс реальной заработной платы, в % к предыдущему году
|
4.4 Экономикалық қызмет түрлері бойынша орташа айлық атаулы жалақы
Среднемесячная номинальная заработная плата по видам экономической деятельности *
теңге тенге
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
|
Қызмет түрлері бойынша - барлығы
|
30 357
|
35 443
|
43 819
|
50 668
|
57 813
|
Всего по видам деятельности
|
Ауыл шаруашылығы, аң аулау және орман шаруашылығы
|
32 280
|
45 165
|
51 882
|
51 191
|
57 305
|
Сельское хозяйство, охота и лесное хозяйство
|
Өнеркәсіп
|
26 123
|
29 865
|
37 162
|
46 202
|
52 332
|
Промышленность
|
Құрылыс
|
44 239
|
46 918
|
54 949
|
69 491
|
93 355
|
Строительство
|
Сауда; автомобильдерді, тұрмыстық бұйымдар мен жеке пайдаланатын заттарды жөндеу
|
27 401
|
37 143
|
47 525
|
50 059
|
51 810
|
Торговля; ремонт автомобилей, бытовых изделий и предметов личного пользования
|
Қонақ үйлер мен мейрамханалар
|
19 817
|
26 008
|
31 317
|
41 053
|
27 541
|
Гостиницы и рестораны
|
Көлік және байланыс
|
47185
|
57 054
|
65 909
|
77 789
|
85 808
|
Транспорт и связь
|
Қаржы қызметі
|
46 940
|
58 740
|
71 450
|
83 637
|
86 196
|
Финансовая деятельность
|
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалға беру және тұтынушыларға қызмет көрсету
|
45 941
|
54 326
|
59 546
|
71 564
|
63 625
|
Операции с недвижимым имуществом, аренда и предоставление услуг потребителям
|
Мемлекеттік басқару
|
33 525
|
35 990
|
46 018
|
45 905
|
56 706
|
Государственное управление
|
Білім беру
|
20 035
|
22 641
|
29 540
|
31 037
|
36 592
|
Образование
|
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету
|
19 900
|
24 659
|
36 526
|
37 580
|
47 346
|
Здравоохранение и предоставление социальных услуг
|
Коммуналдық, әлеуметтік және дербес қызмет көрсету
|
19 204
|
22 342
|
27 930
|
32 665
|
37 701
|
Предоставление коммунальных, социальных и персональных услуг
|
*шағын кәсіпорындарды есепке алмағанда
без учета малых предприятий
Достарыңызбен бөлісу: |