Қазақстан Республикасындағы балалар туралы жалпы мәлімет

Тұжырымдаманың негізгі мақсаты- Қазақстан Республикасында кәмелетке толмағандарға қатысты сот төрелiгiн жүзеге асырудың барлық кезеңдерiнде оның тиiмдiлiгi мен сапасын арттыруға мүмкiндiк беретiн ювенальды әдiлет элементтерiн кезең-кезеңмен енгiзу және дамыту көзделген. Тұжырымдама әдiлет, iшкi iстер, бiлiм беру және ғылым органдарында, соттарда, прокуратуралар мен адвокатурада кәмелетке толмағандармен жұмыс бойынша мамандандырылған бөлiмшелер құруды қамтиды.

2008 жылғы 1 сәуірден бастап Алматы қаласының Бостандық аудынының және Астан қаласының Алматы ауданында ювеналды полициясы қызмет етеді, 2011 жылғы маусымнан бастап елiмiздiң барлық аумағында ювеналды полиция бөлімшелерін құру жұмысы басталды.

Астана, Алматы, Көкшетау, Павлодар және Екібастұз қалаларында арнайы конкурстан өткен адвокаттар мен әлеуметтік қызметтерден құралған мамандандырылған ювеналды заң консультациялары қызмет жасайды.Алматы және Астана қалаларында ювеналды сот жұмыс жасайды.

Конвенция тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын орындау мақсатында, 2009 жылы Комитеттің қылмыстық-атқару жүйесі (ҚАЖ) басқармасына кәмелетке толмағандар жөніндегі ювеналды әділет тобының бас маманының лауазымы және ҚАЖ комитетінің облыстар және Астана қаласы бойынша департаменттерінің қылмыстық-атқару басқармасына кәмелетке толмағандар жөніндегі ювеналды әділет тобының 15 маман-инспекторының лауазымы енгізілді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 31 мамырдағы № 494 қаулысымен 2010 жылы ҚАИ-дың штаттық саны 591 бірлікке көбейді. Соның ішінде аудандық және қалалық ҚАИ-дың штатына қосымша 241 бірлік көлемінде ювеналды әділет топтарының мамандары енгізілді. Ювеналды әділеттің негізгі міндеті балалар қылмысының, баланы қадағалаусыз қалдырудың, панасыздықтың алдын-алуды қамтамасыз ету және оларға қатысты қылмыстық жазалауды қолдану деңгейін төмендету болып табылады.

Ювеналды әділет тұжырымдамасын орындау мақсатында кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі ішкі істер жүйесіндегі учаскелік полиция инспекторларының қызметін ұйымдастыру бойынша бөлімшелер ювеналды полиция болып қайта құрылды («Ұйымдастырушылық-штаттық мәселелер туралы» Ішкі істер министрлігінің 2011 жылғы 10 маусымдағы № 281 бұйрығы). Сонымен қатар, екі жақтың татуласуына байланысты кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауаптылықтан босату мүмкіндігі пайда болды (ҚК 67-бабы «Татуласуға байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату»).

Медиация рәсімі заңды түрде рәсімделді, 2011 жылғы 28 қаңтардағы «Медиация туралы» және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалары мен актілеріне медиация туралы толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы» Заңдарымен отбасы және балаларға қатысты істердің ерекшелігін ескере отырып, азаматтық, еңбек, отбасылық және басқа да құқықтық даулы мәселелер бойынша медиация ресімінің негізі тәртіпке келтірілді.

Кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстар туралы қылмыстық істер, кәмелетке толмағандардың құқықтарын бұзушыларға тиісті қылмыс туралы қылмыстық істер ғана емес, сонымен қатар баланың мекен-жайын анықтау жөнінде азаматтық істер және ата-аналық құқықтан айыру (шектеу) мен ата-аналық құқықты қайтару, бала асырап алу, кәмелетке толмағандарды қамқоршылық және қорғаншылыққа алу жөнінде даулар, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер (кәмелетке толмағандардың құқықтарына қол сұғу- әкімшілік құқық бұзушылық істеуге тартқан, балаларды тәрбиелеу бойынша міндеттерін орындамаған ата-аналар немесе олардың орнын ауыстырушы тұлғалар) және басқа соттауға жататын Кешенді құқықтық өкілеттіліктің соты болып табылатын ювеналды сот өз жұмысын табысты жалғастыруда.

Соңғы екі жылда ювеналды сот қарастырған істер саны екі есе өсті. Қылмыс жасаған кәмелетке толмағандардың көбіне шартты жазалау шарасы қолданылады.

Биылғы жылы бостандықтан айыру жазасы 11 %-на ғана берілді, ал Астана қаласы бойынша бұл көрсеткіш 8%.

Кәмелетке толмағандарға қатысты қамауға алудың баламалы шараларын қолдану фактілері тергеу практикасы талдауы бойынша ұлғаю тенденциясы бар екендігін көрсетті

Сонымен, 2007 жылы 600 тұтқындау қолданылды, 2010 жылы - 293 (-45,1%). Үкіметтік емес секторлармен ынтымақтастық дамуда. Сонымен, 2010 жылдан бастап Астана қаласында Әкімдіктің және ЮНИСЕФ-тің қолдауымен бас бостандығынан айыруға байланысты жазалауды жүзеге асыратын және тұтқынға ұстауға жабық мемлекеттік мекемелерге жіберілетін балаларға тиімді қоғамдық балама ұсыну бойынша жобаны іске асыратын «ШАНС» әлеуметтік-құқықтық қолдау орталығы жұмыс істейді.

Жоғарыда көрсетілген шаралар түзету орындарында кәмелетке толмаған балаларға қатысты мерзімді өтеуге байланысты істер азайып (60% іс шартты кесім бойынша немесе тәрбие арқылы әсер ету), соңғы төрт жылда түзету колонияларында сотқа дейін қамауға алынған мерзімін өтеуші кәмелетке толмағандар арасында татуласу оқиғалары екі есеге өсті, сотқа дейін күзетке алынғандар және түзету колонияларында жазасын өтеушілер саны екі есе кеміді.

Ювеналды юстиция мамандарын дайындау үшін Жоғарғы Сот, ҚР Президентінің мемлекеттік басқару Академиясы жанындағы әділет институтымен бірігіп судьяларды оқытуға арналған бағдарлама мен тақырыптық жоспар кәмелетке толмағандардың ісін қарау бойынша құрылған.

Республикада 2009-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы наркомания мен наркобизнеске қарсы күрес бағдарламасына сәйкес нақты іс-шаралар жүзеге асырылуда.

Ішкі істер министірлігі «Жастар нашақорлыққа қарсы» акциясы жоспар негізінде өткізілуде. 2010 жылдың маусымында барлық ірі қалаларда және республика бойынша ірі аудандарда көлемді акциялар өткізілді, бұл Халықаралық нашақорлыққа қарсы күнге арналған және қоғамды есірткімен күреске назар аударуға шақыруға бағытталған.

Ішкі істер министрлігінің есірткімен күрес Комитеті және Астана қаласының әкімдігі және Ішкі істер департаментімен бірлесіп «Бостандық. Бақыт. Өмір» атты кеңкөлемді акция өткізді. Акция бұқаралық ақпарат құралдарында жарық көрді.

Аталған іс-шараларға 2009-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы наркомания мен наркобизнеске қарсы күрес бағдарламасы аясында 2,176 млн. теңге (15 мың. доллар) бөлінді.

Республиканың барлық аймақтарында шерулер, веложарыстар, концерттік бағдарламалар, конкурстар, викториналар, спорттық жарыстар, дөңгелек үстелдер ұйымдастырылды.

Денсаулық сақтау министрлігінің «Ғылыми-практикалық дәрігерлік-әлеуметтік нашақорлық проблемларының республикалық орталығы» Республикалық мемлекеттік коммуналдық мекемесі Білім және ғылым министрлігімен бірлесіп психобелсенді заттарға тәуелділікке тарту қауіп-қатерін психологиялық тестілеу диагностикалық компьютерлік бағдарламасын енгізу бойынша жұмыс жүргізілуде.

2010 жылы Павлодар, Астана, Алматы қалаларының 161 орта білім беру оқу орындарында компьютерлік бағдарламаны енгізу және апробациядан өткізу жүргізілді.

Аталған қалаларда психологтарға, әлеуметтік педагогтарға арналған «Жасөспірімдер және балаларда психобелсенді заттарға тәуелділіктің дамуын және қауіп-қатерді ерте анықтауды қалыптастыру тәсілдері» тақырыбында үш күндік семинар-тренинг ұйымдастырылды, семинар барысында 161 маман дайындалды (Астана — 61, Алматы — 75, Павлодар —25 адам).

2009-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы наркомания мен наркобизнеске қарсы күрес бағдарламасы шеңберінде аталған іс-шараларды іске асыруға Денсаулық сақтау министірлігінен 6,0 милион тенге (41мың АҚШ доллары) бөлінді.

Білім беру ұйымдарында психологиялық тұрақтылық деңгейін анықтау бойынша компьютерлік тестілеу бағдарламасын тиімді қолданудың мониторинг жүйесі әзірленді, Қарағанды, Тараз, Павлодар қалаларының мектептерінде алғашқы бағалау жүргізілді.

Мониторинг қорытындысы бойынша бағдарламаның тиімділігі мен қауіпсіздігі бойынша тұжырымдама жасалды.

Сонымен қатар, кейбір аймақтарда халықтың әртүрлі топтар арасында әлеуметтік зерттеулер өткізілді.

2010 жылы Ақмола облысында әлеуметтік сауалнама жүргізілді. Нәтижесінде жастардың есірткіні пайдалануды бастаудың негізгі себептері анықталды: ортаның әсері — 44,4% және бос уақыттың болуы - 13,8%. Сауалнамаға жауап берушінің 19,2 %-ының қасында есірткі пайдаланған, 79.9%-ы есірткі сатушыларымен кездеспеген.

Есірткі туралы сауалнамаға жауап берушілердің 61,9 %-ы бұқаралық ақпарат құралдарынан,17,4 %-ы арнайы әдебиеттен, 12,3 % -достарынан, 7,0 %- ата-аналарынан есірткі туралы мәлімет алған.

Солтүстік Қазақстан облысында өткізілген әлеуметтік сауалнамада жастар арасында есірткі қабылдаудың себептерінің бірі ретінде басым көпшілігі басқа адамдардың әсер етуін көрсетті, ортаның -24 %, бос уақыттың болуы – 16.4 %, тыйым салынған затқа қызығушылық – 9.9%, есірткі қабылдау нәтижесін білмеуі – 8.6% көрсетті.

2010 жылы Салауатты өмір салты (ЗОЖ) орталығымен бірлесіп 96 мың оқушыларды қамтыған 128 лекциялық сабақтар, ішімдікке салыну мен темекі шегудің алдын алу бойынша 1500 әңгімелесу өткізілді.

Жоғарғы оқу орындарында есірткінің зияны мен зардабы туралы 189 дөңгелек үстелдер, 206 оқу семинар-тренингтері, 152 акциялар өткізіліп, 210 брошюралар және 22 бейнефильмдер шығарылды. Республиканың 5020 мектептерінде наркопосттар құрылды.

Ата-аналарға арналған дәрігер-нарколог, ішкі істер органдар қызметкерлері, психологтар, әлеуметтік педагогтар қатысуымен «Бірге ойланайық» атты кеңес беру орны жұмыс істейді.

Оқу орындарында үнемі салауатты өмір салтын насихаттайтын тақырыптық стендтер, кітпханаларда кітап көрмелері жұмыс істейді, есірткіге қарсы бағытталған ақпараттық беттер шығарылады.

Оқу орындарында есірткіге қарсы насихаттау мобильді топтар ұйымдастырылған, аталған бағдарламаны іске асыруда басшылардың бұйрығымен жауапты педагогтар бекітілген. Жыл сайын педагогтар үшін курстар өткізіледі.

Мысалы, 2010 жылы ЖҚТБ (ВИЧ) құқық бұзушылықтың, наркоманияның алдын алу бойынша 4 біліктілігін көтеру курсы, оның ішінде екеуі- ЖҚТБ-тің және есірткінің алдын алу бойынша «ЖҚТБ-тің, улы затқа құмарлықтың, нашақорлықтың, маскүнемдік және шылым шегудің алдын алу бойынша жұмыстың мазмұны оқушылардың өмір сүру дағдыларын қалыптастырудың негізі» тақырыбында өткізілді. Оған 120-дан астам адам қатысты.

Жалпы білім беретін мектептердің педагогтарына көмек ретінде Республикалық білім жетілдіру институты ҚПМА ЮНЕСКО-ның Қазақстан медициналық-педагогикалық қауымдастығы қолдауымен ата-аналарға арналған «Шылым шегудің, маскүнемдіктің, улы затқа құмарлық, нашақорлықтың, ЖҚТБ-тің алдын алу» әдістемелік құрал әзірленді.

Халықаралық Еңбек Ұйымының 1973 жылғы N 138 "Жұмысқа қабылдау үшiн ең төменгi жас туралы" (Женева,1973 жылдың 26 маусымы) Конвенциясының және Халықаралық Еңбек Ұйымының N 182 "Бала еңбегiнiң ең жаман түрлеріне тыйым салу және жою жөніндегі шұғыл шаралар туралы" (Женева, 1999 жылдың 17 маусымы) Конвенциясының Ережелері «Кейбір заңнамалық актілерге еңбек және әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2007 жылғы 19 желтоқсандағы № 9 Қазақстан Республикасы Заңына имплементацияланған

Мысалы, заңнамалық актінің 30-бабына сәйкес: «Еңбек шарты 16 жасқа толған азаматтармен ғана жасасуға рұқсат етiледi. Ата-анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап алушысының жазбаша келісімімен еңбек шарты жасасу мүмкін болады: 1) орта білім беру ұйымында негізгі орта, жалпы орта білім алған жағдайда, 15 жасқа толған азаматтармен; 2) сабақтан бос уақытында, денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін бұзбайтын жұмысты орындау үшін 14 жасқа толған оқушылармен; 3) кинемотография ұйымдарында, театрларда, театр және концерт ұйымдарында, цирктерде денсаулығына және адамгершілік тұрғысынан дамуына нұқсан келтірмей, шығармалар жасауға және орындауға қатысу үшін, осы баптың 2 тармағы 2) тармақшасында айқындалған талаптарды сақтай отырып, 14 жасқа толмаған адамдармен еңбек шарты жасалуы мүмкін» деп белгіленген.

«Бала құқықтары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабында балалар он төрт жастан бастап, ата-аналарының рұқсатымен оқудан бос кезiнде денсаулығына және өсiп-жетiлуiне оңтайлы, баланың дене бiтiмiне, имандылығына және психикалық жай-күйiне зиян келтiрмейтiн қоғамдық пайдалы еңбекке қатысуға, сондай-ақ мамандық алуға құқығы бар деп белгіленген. Аталған баптың 4 тармақшасында баланы ауыр қара жұмысқа, зиянды және (немесе) еңбек жағдайы қауiптi жұмыстарға қабылдауға немесе тартуға тыйым салынады. Жұмыс істеу оқу процесін бұзбауға тиіс.

Ауыр жұмыстарға, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстарға он сегіз жасқа толмаған азаматтардың еңбегін пайдалануға болмайтын өндірістер мен жұмыстар тізімі Қазақстан Республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2007 жылы 31 шілдедегі № 185-ө бұйрығымен бекітілген.

Қоғамды ақпараттандыру мақсатында бала еңбегін қанау бойынша жыл сайын «Бала еңбегін қанауға қарсы 12 күн күрес» атты Ұлттық ақпараттандыру кампаниясы ұйымдастырылады.Кампания барысында республикада бала еңбегін қанауға қарсы профилактикалық рейдтер, бала еңбегінің ерекшеліктері бойынша түсіндірме жұмыстарын жүргізу, кәмелетке толмағандармен әңгімелесу, буклеттер, жадынамалар таратылады, пресс-конференциялар, дөңгелек үстелдер, семинарлар, байқаулар және концерттер ұйымдастырылады.Кампания жұмысы барысында жыл сайын 300 мыңнан астам балалар мен ересектердің қатысуымен төрт мыңнан астам іс шаралар ұйымдастырылады.

2009 жылдан бастап балалар еңбегінің ең нашар түрлерін жою бойынша бірлескен жұмыс жоспары және Қазақстан Республикасында 2009-2011 жылдардағы Халықаралық Еңбек Ұйымының №182 Халықаралық конвенциясы іске асырылуда.

2009 жылы Алматы, Оңтүстік-Қазақстан облыстарында мақта, темекі алқабында жұмыс істеген 900 бала, 2010 жылы - 532 бала еңбегінің фактілері анықталған.

2010 жылы мемлекеттік еңбек инспекторларымен еңбек берушілердің ҚР еңбек заңнамаларының орындалуы бойынша 18,0 мың тексерістер жүргізілді. Әрбір тексерісте мемлекеттік еңбек инспекторлары бала еңбегін заңсыз пайдалануға назар аударды

Тексеріс қорытындысы бойынша бала еңбегін пайдаланған лауазымды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке тартылды.

Сонымен, «Қазақстанның дағдарыс орталықтары одағы» үкіметтік емес ұйымымен бірлесіп отбасында, мектепте балаларға қатысты зорлық-зомбылық көлемінің деңгейі бойынша әлеуметтік тексеру өткізілді.

Зерттеу жұмыстары Шығыс Қазақстан, Алматы, Ақмола облыстары мен Алматы қаласындағы зорлық-зомбылықтың себептері мен көлемдерін айқындады.

Сауалнамаға қатысқан 1300 баланың, оның ішінде бастауыш мектеп оқушыларының - 14%, орта және жоғары жастағы мектеп оқушыларының 22% тепкi, түрткiлер, ұру түріндегі тәни зорлық-зомбылық құрбандары болғандықтарын айтады.

Сексуалды зорлық түріндегі зорлықтарға бастауыш мектеп оқушыларының – 2%, орта және жоғары жастағы мектеп оқушыларының - 3% душар болған, ал балалардың 12% оқушылардың арасында қудалауларға душар болған, оның ішінде 9% ұзақ мерзімге.

Қазақстан Республикасының адам құқықтары жөніндегі уәкілетті органдары Қазақстандағы БҰҰ Балалар қоры өкілдерімен бірлесіп, 2010-2011 жылдарға әлеуметтік қорғау, денсаулық басқармасы, білім беру жүйесі бойынша мемлекеттік мекемелердегі балалардың зорлық-зомбылық деңгейінің көлеміне байланысты тексеру жұмыстары жүргізілген.

Тексеру нәтижесі бойынша, интернат үлгісіндегі мекемелерде тұратын балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу және ескерту бойынша бірлескен жұмыс жоспары бойынша келіп түскен ұсыныстарын қарауға Денсаулық сақтау, Халықты әлеуметтік қорғау, Білім және ғылым министрлігіне омбудсмендік ұсыныстар жіберілді.

Республикада балаларға қатысты зорлық-зомбылықтын алдын алу және ескеру бойынша халықаралық және үкіметтік емес ұйымдар, мемлекеттік органдар арасында өзара байланыстарды күшейтуге орай қосымша шаралар қабылданатын болады.

Ақпараттандыру және халықтың сауаттылығын арттыру деңгейін көтеру, балалардың құқық бұзуына жол берген тұлғалардың жауапкершілік мәселелері бойынша заң шығару базасын әбден жетiлдiру жұмыстары жалғасатын болады.

2010 жылы Қазақстан Республикасының прокуратура органдарымен кәмелетке толмағандар құқықтарының сақталуы бойынша 3 264 тексеру жұмыстары жүргізіліп, 41 046 заң бұзушылықтар анықталған және жалпы 135 675 баланың құқықтары қорғалған.

Тексерулердің қорытындысы бойынша прокуратура органдарымен мүдделі органдарға заң бұзушылықтарды жою туралы 2 806 ұсыныс жасалған, 542 заңсыз актілерге наразылық білдірілген. Барлығы: тәртіптілік жауапкершілікке - 7 196 тұлға, әкімшілік жауапкершілікке – 2 141 тұлға, материалдық жауапкершілікке – 227 тұлға тартылды. 18 қылмыстық іс қозғалып, оның ішінде 9 тұлға бас еркі бостандығынан айырылды.

Тәрбиеленушілердің құқықтарының бұзылуы туралы жағдайлардың барлығы дерлік бұқаралық ақпарат құралдарында жарық көрген. Сонымен қатар балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан балалар өздерінің құқықтары жайлы, құқықтары бұзылған жағдайда қайда жүгіну қажеттігінен жақсы хабардар.

Балалар үйлері тәрбиеленушілеріне көрсетілген барлық қатыгездік фактісі бойынша әкімшілік және тәртіптік жаза қолданылады.

Балалар құқықтарын қорғау мақсатында Республиканың барлық аймақтарында Балалар құқықтарын қорғау Департаментерінде сенім телефондары, балаларға арналған қоғамдық қабылдаулар жұмыс істейді, «Дағдарыс орталықтарының Одағы» үкіметтік емес қоғамдық ұйымы мен «Бота» Қоғамдық қоры республика бойынша зардап шеккен әр бала хабарласа алатын «150» Ұлттық тегін телефон желісі жұмысын ұйымдастырды.

Республикада 2009-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы наркомания мен наркобизнеске қарсы күрес бағдарламасына сәйкес нақты іс-шаралар жүзеге асырылуда.

Ішкі істер министірлігі «Жастар нашақорлыққа қарсы» акциясы жоспар негізінде өткізілуде. 2010 жылдың маусымында барлық ірі қалаларда және республика бойынша ірі аудандарда көлемді акциялар өткізілді, бұл Халықаралық нашақорлыққа қарсы күнге арналған және қоғамды есірткімен күреске назар аударуға шақыруға бағытталған.

Ішкі істер министрлігінің есірткімен күрес Комитеті және Астана қаласының әкімдігі және Ішкі істер департаментімен бірлесіп «Бостандық. Бақыт. Өмір» атты кеңкөлемді акция өткізді. Акция бұқаралық ақпарат құралдарында жарық көрді.

Аталған іс-шараларға 2009-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы наркомания мен наркобизнеске қарсы күрес бағдарламасы аясында 2,176 млн. теңге (15 мың. доллар) бөлінді.

Республиканың барлық аймақтарында шерулер, веложарыстар, концерттік бағдарламалар, конкурстар, викториналар, спорттық жарыстар, дөңгелек үстелдер ұйымдастырылды.

Денсаулық сақтау министрлігінің «Ғылыми-практикалық дәрігерлік-әлеуметтік нашақорлық проблемларының республикалық орталығы» Республикалық мемлекеттік коммуналдық мекемесі Білім және ғылым министрлігімен бірлесіп психобелсенді заттарға тәуелділікке тарту қауіп-қатерін психологиялық тестілеу диагностикалық компьютерлік бағдарламасын енгізу бойынша жұмыс жүргізілуде.

2010 жылы Павлодар, Астана, Алматы қалаларының 161 орта білім беру оқу орындарында компьютерлік бағдарламаны енгізу және апробациядан өткізу жүргізілді.

Аталған қалаларда психологтарға, әлеуметтік педагогтарға арналған «Жасөспірімдер және балаларда психобелсенді заттарға тәуелділіктің дамуын және қауіп-қатерді ерте анықтауды қалыптастыру тәсілдері» тақырыбында үш күндік семинар-тренинг ұйымдастырылды, семинар барысында 161 маман дайындалды (Астана — 61, Алматы — 75, Павлодар —25 адам).

2009-2011 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы наркомания мен наркобизнеске қарсы күрес бағдарламасы шеңберінде аталған іс-шараларды іске асыруға Денсаулық сақтау министірлігінен 6,0 милион тенге (41мың АҚШ доллары) бөлінді.

Білім беру ұйымдарында психологиялық тұрақтылық деңгейін анықтау бойынша компьютерлік тестілеу бағдарламасын тиімді қолданудың мониторинг жүйесі әзірленді, Қарағанды, Тараз, Павлодар қалаларының мектептерінде алғашқы бағалау жүргізілді.

Мониторинг қорытындысы бойынша бағдарламаның тиімділігі мен қауіпсіздігі бойынша тұжырымдама жасалды.

Сонымен қатар, кейбір аймақтарда халықтың әртүрлі топтар арасында әлеуметтік зерттеулер өткізілді.

2010 жылы Ақмола облысында әлеуметтік сауалнама жүргізілді. Нәтижесінде жастардың есірткіні пайдалануды бастаудың негізгі себептері анықталды: ортаның әсері — 44,4% және бос уақыттың болуы - 13,8%. Сауалнамаға жауап берушінің 19,2 %-ының қасында есірткі пайдаланған, 79.9%-ы есірткі сатушыларымен кездеспеген.

Есірткі туралы сауалнамаға жауап берушілердің 61,9 %-ы бұқаралық ақпарат құралдарынан,17,4 %-ы арнайы әдебиеттен, 12,3 % -достарынан, 7,0 %- ата-аналарынан есірткі туралы мәлімет алған.

Солтүстік Қазақстан облысында өткізілген әлеуметтік сауалнамада жастар арасында есірткі қабылдаудың себептерінің бірі ретінде басым көпшілігі басқа адамдардың әсер етуін көрсетті, ортаның -24 %, бос уақыттың болуы – 16.4 %, тыйым салынған затқа қызығушылық – 9.9%, есірткі қабылдау нәтижесін білмеуі – 8.6% көрсетті.

2010 жылы Салауатты өмір салты (ЗОЖ) орталығымен бірлесіп 96 мың оқушыларды қамтыған 128 лекциялық сабақтар, ішімдікке салыну мен темекі шегудің алдын алу бойынша 1500 әңгімелесу өткізілді.

Жоғарғы оқу орындарында есірткінің зияны мен зардабы туралы 189 дөңгелек үстелдер, 206 оқу семинар-тренингтері, 152 акциялар өткізіліп, 210 брошюралар және 22 бейнефильмдер шығарылды. Республиканың 5020 мектептерінде наркопосттар құрылды.

Ата-аналарға арналған дәрігер-нарколог, ішкі істер органдар қызметкерлері, психологтар, әлеуметтік педагогтар қатысуымен «Бірге ойланайық» атты кеңес беру орны жұмыс істейді.

Оқу орындарында үнемі салауатты өмір салтын насихаттайтын тақырыптық стендтер, кітпханаларда кітап көрмелері жұмыс істейді, есірткіге қарсы бағытталған ақпараттық беттер шығарылады.

Оқу орындарында есірткіге қарсы насихаттау мобильді топтар ұйымдастырылған, аталған бағдарламаны іске асыруда басшылардың бұйрығымен жауапты педагогтар бекітілген. Жыл сайын педагогтар үшін курстар өткізіледі.

Мысалы, 2010 жылы ЖҚТБ (ВИЧ) құқық бұзушылықтың, наркоманияның алдын алу бойынша 4 біліктілігін көтеру курсы, оның ішінде екеуі- ЖҚТБ-тің және есірткінің алдын алу бойынша «ЖҚТБ-тің, улы затқа құмарлықтың, нашақорлықтың, маскүнемдік және шылым шегудің алдын алу бойынша жұмыстың мазмұны оқушылардың өмір сүру дағдыларын қалыптастырудың негізі» тақырыбында өткізілді. Оған 120-дан астам адам қатысты.

Жалпы білім беретін мектептердің педагогтарына көмек ретінде Республикалық білім жетілдіру институты ҚПМА ЮНЕСКО-ның Қазақстан медициналық-педагогикалық қауымдастығы қолдауымен ата-аналарға арналған «Шылым шегудің, маскүнемдіктің, улы затқа құмарлық, нашақорлықтың, ЖҚТБ-тің алдын алу» әдістемелік құрал әзірленді.