Қала және ауыл халқының жас құрылымы

Қазақстан Республикасында негізгі халық (53,6 %) қалалық, 46 % - ауылдық жерлерде тұрады. Ауылдағы отбасылардың көп балалы болуы есебiнен 5 жастан 19 жасқа дейінгі балалардың көбі ауылдық жерлерде тұрады (ауылда – 1 961,776, қалада – 1 843,372).

Халықтың өсуінің негізгі көзі – 1000 адамға шаққандағы туу деңгейiнің жоғары (2007 жылы туғандар 20,8 және 2010 жылы туғандар 22,5) және өлім-жітім деңгейiнің салыстырмалы түрде төмен (1000 адамға шаққанда қайтыс болғандар 2007 жылы 10,2 және 2010 жылы 8,9) болуы, халықтың табиғи өсуi (1000 адамға) 2007 жылғы 10,6 адамнан 2010 жылы 13,6 адамға ұлғайды.

Қазақстанда оң көші-қон сальдосы байқалып отыр (иммигранттар саны эмигранттардан артық). 2010 жылы иммигранттар саны 41 996, эмигранттар – 26 531 болды, соның нәтижесінде көші-қон сальдосы 15 465 адамды құрайды.

Ана өлiмi – жүктiлiк, босану және босанғаннан кейiнгi кезеңдегi асқынудан қайтыс болған әйелдердiң саны. Ана өлімінің көрсеткіштері тұрақсыздығымен сипатталады.

Қазақстанда ана өлімі, ең алдымен, негізгі үш себеппен: акушерлік қан кетумен, экстрагениталийлік аурулармен мен түсіктерден кейінгі асқынумен негізделген. Бұл жағдайлар өзара тығыз байланысты әрі әйелдер өлімінің себептері болып табылады.
(Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің деректері бойынша)

	2007	2008	2009	2010
Барлық себептерден қайтыс болған аналар, барлығы	153	113	133	84

2007 – 2010 жылдардағы нәрестелер өлiмi
Нәрестелер өлiмі – тiрi туған 1000 балаға шаққанда 1 жасқа дейiн қайтыс болған балалардың саны.

Барлық себептер-ден қайтыс болғандардың барлығы	2007		2008		2009		2010
	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққан-да	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққанда	1 жасқа дейін қайтыс болған саны, адам	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққанда	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам	1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққан-да
	4 646	14,6	7 322	20,8	6 516	18,2	6061	16,5

Нәрестелер өлiмінің көрсеткіштеріндегі осыншалық қомақты айырманың себебі тірі туу мен өлі туудың халықаралық өлшемдерінің енгізілуі болып табылады. Бұл ретте ұлдар арасындағы өлім қыздарға қарағанда жоғары, ал 5 жасқа дейінгі балалардың арасында нәрестелер өлімі ауылдық жерлерге қарағанда қалалық мекендерде 6,8 %-ға жоғары.

2009 жылғы санақ қорытындылары бойынша халықтың 70 пайызы өзін мұсылман деп санайды. Оларға этникалық қазақтар, сондай-ақ этникалық өзбектер, ұйғырлар мен татарлар жатады.

Халықтың шамамен үштен бір бөлігі (26%) орыс православиялық шіркеуіне тиесілі.

(пайыз)

		Бар-лық халық	Оның ішінде төмендегілерді көрсеткендер:									Көрсе-туден бас тарт-қандар
			ислам		хрис-тиан-дық			иу-даизм	буддизм	басқа	Дінге сенбей-тіндер
Екі жыныстағы
Барлық халық	100			70,2		26,3	0,0		0,1	0,0	2,8	0,5
Оның ішінде:
Қазақтар	100			98,3		0,4	0,0		0,0	0,0	1,0	0,3
Орыстар	100			1,4		91,6	0,0		0,0	0,0	6,1	0,8
Өзбектер	100			99,1		0,4	0,0		0,0	0,0	0,4	0,2
Украиндер	100			0,9		90,7	0,0		0,0	0,0	7,3	0,9
Ұйғырлар	100			98,4		0,5	0,0		0,0	0,0	0,6	0,5
Татарлар	100			79,6		10,2	0,0		0,0	0,1	8,1	2,0
Немістер	100			1,6		81,6	0,0		0,0	0,1	14,0	2,7
Кәрістер	100			5,2		49,4	0,2		11,4	0,1	28,5	5,2
Түріктер	100			99,1		0,3	0,0		0,0	0,0	0,3	0,2
Азірбайжан-дар	100			94,8		2,5	0,0		0,0	0,0	1,9	0,8
Белорустар	100			0,8		90,2	0,0		0,0	0,0	7,8	1,1
Дүнгендер	100			98,9		0,4	0,0		0,0	0,0	0,3	0,3
Күрдтар	100			98,3		0,5	0,0		0,0	0,0	0,7	0,4
Тәжіктер	100			7,8		0,9	0,0		0,0	0,1	0,8	0,4
Поляктар	100			0,7		90,1	0,0		0,0	0,1	7,3	1,8
Шешендер	100			93,7		3,0	0,0		0,0	0,1	2,1	1,2
Қырғыздар	100			96,7		0,9	0,0		0,0	0,0	1,5	0,9
Басқа ұлттар	100			34,7		52,3	0,8		0,9	0,1	8,4	2,7

Үй шаруашылықтарының мөлшері
2009 жылғы Ұлттық халық санағының қорытындылары бойынша отбасының орташа мөлшері 3,5 адамды құрады. Неғұрлым кең таралған отбасы екі адамнан құралған – 30%, үш – 27%, төрт – 22%, бес және одан көп – 21%.

18 жасқа дейінгі балалардың 72 %-ы – ата-анасымен, 15 %-ы – тек анасымен, 6 %-ы – тек әкесімен, 6 %-ы – ата-анасыз тұрады.

2011 жылғы қаңтардағы халықтың жан басына шаққандағы

орташа ақшалай кірісін бағалау
Алдын ала деректер бойынша 2010 жылғы желтоқсанда халықтың жан басына шаққандағы номиналды орташа ақшалай кірісі 41122 теңгені құрап, 2009 жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 17,0 %-ға ұлғайды. Нақты ақшалай кіріс 8,2 %-ға өсті.

2010 жылғы желтоқсандағы жан басына шаққандағы орташа ақшалай кірісінің мөлшері бойынша Атырау облысы, Алматы және Астана қалалары көш бастап отыр, мұнда аталған көрсеткіш орташа республикалық деңгейден 2,3 – 1,7 есе артық.

2010 жылғы желтоқсанда тұрғындар кірісінің шамасы орта есеппен республикалық деңгейдің 61,4 %-ын және 74,0 %-ын құраған Оңтүстік Қазақстан, Алматы және Жамбыл облыстары кірісі ең төменгі деңгейдегі өңірлердің қатарында байқалған. Сонымен қатар, Қостанай және Алматы облыстарында тұрғындардыың нақты ақшалай кірісінің неғұрлым жоғары өсу қарқыны байқалды.

2011 жылғы 1 қаңтарда өңірлер бойынша ең төменгі және ең жоғарғы коминалды ақшалай кіріс арасындағы қатынас 3,8 есені құрады (2010 жылғы қаңтарда – 3,9 есе). 

I т. I I т. I I I т. IV т. I т I I т. I I I т. IV т I т I I т. I I I т. IV т I т I I т. I I I т. IV т I т I I т. I I I т. IV т

әр тоқсан бойынша кірісі күнкөріс деңгейінен төмен тұрғындардың үлесі

Күнкөрістің деңгейі азық-түлік өнімдерінің 43 атауы бойынша айқындалды және ондағы азық-түлік қоржынының пайыздық арақатынасы 60%-ды құрайды.

кірісі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі

2005 жылы Қазақстан Нью-Йоркте 1950 жылғы 21 наурызда жасалған Адамдарды сатуға және үшінші тұлғалардың жезөкшелікті пайдалануына қарсы күрес туралы конвенция мен оған Қорытынды хаттаманы ратификациялады.

Мыналар 2008 жылы ратификацияланды:

2000 жылғы 13 желтоқсанда Палермо қаласында қол қойылған Біріккен Ұлттар Ұйымының Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясы мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясын толықтыратын Адамдарды, әсіресе әйелдер мен балаларды сатудың алдын алу мен жолын кесу және ол үшін жазалау туралы хаттама (Нью-Йорк қаласы, 2000 жылғы 15 қараша).

1930 жылғы 28 маусымда Женева қаласында қол қойылған Халықаралық еңбек ұйымының № 29 Мәжбүрлі немесе міндетті еңбек туралы конвенциясы, 1957 жылы 25 маусымда Женева қаласында қол қойылған Халықаралық еңбек ұйымының №105 Мәжбүрлі еңбекті жою туралы конвенциясы, 1999 жылғы 17 маусымда Женева қаласында қол қойылған Халықаралық еңбек ұйымының № 182 Балалар еңбегінің ең жаман түрлеріне тыйым салу және жою жөніндегі шұғыл шаралар туралы конвенциясы ратификацияланды. Бұдан басқа, Қазақстан 1977 жылғы 8 маусымда Женева қаласында қол қойылған, құлдыққа және кез келген нысандағы құл саудасына тыйым салатын 1949 жылғы 12 тамыздағы Халықаралық қарулы қақтығыстардың құрбандарын қорғауға қатысты Женева конвенциясына қосымша хаттамаға (Хаттама II) қосылды.

2010 жылы 1993 жылғы 29 мамырда Гаага қаласында қол қойылған Балаларды қорғау және баланы шетелдiк асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы конвенция ратификацияланды.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес аталған халықаралық шарттар ратификацияланғандықтан, олардың республика заңдарының алдында басым күші болады және халықаралық шарттан оны қолдану үшін заң шығару талап етілетіні туындайтын жағдайлардан басқа кездерде тікелей қолданылады.

Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдайды.

Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік органдары өз құзыреті шегінде халықаралық шарттардан туындайтын Қазақстан Республикасы міндеттемелерінің орындалуын және құқықтарының жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді.

Ратификацияланған халықаралық нормаларды сот практикасында белсенді қолдануды қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты 2008 жылғы 10 шілдеде «Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының нормаларын қолдану туралы» нормативтік қаулы қабылдады. Сөйтіп ол судьяларды Қазақстан Республикасында қолданылатын құқықтың құрамдас бөлігі болып табылатын республика қатысатын халықаралық шарттардың нормаларын басшылыққа алуға міндеттеді.