Қазақстан республикасының білім және ғылым министірлігі семей қаласының ШӘКӘрім атындағЫ

Түйенің құрсақ қуысы мүшелерінің топографиясы

2. Бауыр толығымен оң жақта орналасқан. Диафрагмаға төменгі жағынан 6-шы қабырға деңгейінде жабысып, 2-ші бел омыртқасына дейін жетеді.

3. Тақия қарын иық-жауырын деңгейінде 8-10-шы қабырға аралығында орналасқан. Кітапша қарын жоқ.

4. Ұлтабар оң жақ қабырға астында 12-ші қабырғаға дейін орналасады.

5. Аш ішек бөлімі құрсақ қуысының оң жақ бөлігін толығымен алып жатады.

Сол жақта:

Құрсақ қуысын толығымен мес қарын алып жатады.

Ішектің төменгі бөлігінде тоқ ішек жатады.

3. Көкбауыр аштық қуыс аймағында соңғы қабырға мен мықын сүйегінің төмпешігінің аралығында ораналасқан.

4. Бүйректің артқы шеті 6-шы бел омыртқасына дейін жетеді.

Шошқаның құрсақ қуысы мүшелерінің топографиясы

Оң жақта:

1. Диафрагма 7-ші қабырға деңгейінде орналасқан.

2. Бауыр диафрагмаға жабысып тұрады, ал жоғарғы бөлігі 13-ші қабырғаға дейін жетеді.

3. Асқазанның бір бөлігі 11-ші қабырғадан төменірек құрсақ қабырғасына тиіп тұрады.

4. Соқыр ішек спираль тәрізді болады, ол құрсақ қуысының төменгі артқы бөлігінде орналасады.

5. Оң жақ бүйрек 1-4-ші бел омыртқасы деңгейінде орналасқан.

1. Диафрагма 7-ші қабырға деңгейінде орналасады.

2. Асқазан сол жақ 10-12-ші қабырға астында бауырға тиіп тұрады.

Аш ішек бөлімінің бір бөлігі іштің төменгі артқы ⅓ бөлігінде орналасқан.

1. Диафрагма бауырдың төменгі бөлігі 7-ші қабырғаға, ал жоғарғы бөлігі 12-ші қабырғаға дейін жабысып тұрады.

2. Жуан ішек бөлімі іштің оң жақ жартысын толығымен алып жатады.

3. Бүйрек 12-13-ші қабырға аймағында орналасқан.

1. Бауыр диафрагмаға 7-11-ші қабырға аралығында тиіп тұрады.

2. Асқазан сол жақ 8-12-ші қабырға астында орналасқан.

3. Көкбауыр асқазанға төмен бағытталған ұзын жолақ түрінде жабысып тұрады.

4. Аш ішек бөлімі құрсақ қуысының сол жағын толық алып жатады.

5. Тоқ ішек іштің жоғаарғы артқы бөлігінде орналасады.

6. Сол жақ бүйрек 12-ші қабырға мен 3-ші бел омыртқа аралығында орналасқан.

Бақылау сұрақтары

1. Жылқыда, шошқада, итте асқазан қай жерде орналасқан?

2. Ірі қара мал мен қойдың ұлтабары қай жерде орналасқан?

3. Күйіс қайыратын малдар мен жылқыларда аш ішек бөлімі қайда орналасқан?

4. Түйенің көкбауыры қай жерде орналасқан?

5. Ірі қара мал мен жылқының бауыры қайда орналасқан?

6. Күйес қайыратын малдардың тоқ ішек бөлімі қайда орналасқан?

7. Жылқының кіші тоқ ішегі қай жерде орналасқан?

Сол жақ аштық қуыспен сол жақ мықынды қарау кезінде іштің көлемі мен пішінінің өзгерісіне көңіл аударады. Мес қарынды сипалау арқылы оның сезімталдығын анықтайды. Мес қарынның 2 минут ішіндегі жиырылуын санайды. Нұқу арқылы сау жануардың сол аштық қуыстың аймағында тимпаниялық дыбыстың бар-жоғына және оның өзгерісіне назар аударады. Тыңдау арқылы мес қарынның жиырылуымен сәйкес келетін тұйық шулардың күшін, жиілігін және ұзақтығын анықтайды.

Ірі қара малдың тақия қарынының негізгі ауруы-травматикалық радикулит. Оны анықтау үшін келесі әдістер қолданылады:

а) төс сүйектің семсер тәрізді өсіндісі аймағына қысым түсіру арқылы;

б) шоқтық аймағының терісін қатпар қылып бір орынға жинау арқылы;

в) көкірек қуысының бүйір бетін басу арқылы;

г) диафрагманың беку сызығы бойымен нұқу арқылы;

д) жануарды еңіске түсіріп жүргізу арқылы;

е) пилокартин және т.б. заттарды тері астына егу арқылы.

Сипалау, нұқу, тыңдау әдістері қолданады. Сипалау кезінде кітапша аймағын жұдырықпен басу арқылы ауырсынуды анықтайды. Ауырсынғанда жануар қыңсылайды, мөңірейді, қашуға ұмтылады.

Нұқу кезінде сау жануарларда топастау немесе топас дыбыстың бар-жоғын және кітапша бітеліп қалған жағдайда ауырсынуын анықтайды. Кітапшаны тыңдау арқылы сау малдарда сықырлаған дыбыстың бар-жоғын және ол дыбыстың кітапша бітеліп қалғанда жоғалуын анықтайды.

Ұлтабарды тексеру

Сипалау кезінде ұлтабар қабынуы, жара, улану және т.б. ауруларда ауырсынудың бар – жоғын анықтайды.

Асқазанды тексерудің негізгі әдісі –зонд жіберу арқылы тексеру.

Сипалау және нұқу арқылы ауырсынуды, сезімталдығын, жергілікті температурасын анықтайды. Тыңдау арқылы - өзіне тән дыбыстардың бар немесе жоқтығын анықтау.

Нұқу кезінде топастау, топас және тимпаникалық дыбыстардың естілуін, тыңдау кезінде өзіне тән дыбыстардың (шұрылдау, пырылдау) естілуін анықтау.

Нұқу кезінде ірі қара малда бауырдың топас дыбысы оң жақта 10-12-ші қабырға аралығы аймағында, ал қой мен ешкіде 8-12-ші қабырға аралығы аймағында естіледі.

Нұқу арқылы сау жылқылардың көкбауырының топастау дыбысын 15-ші қабырға аймағында маклок сызыығы деңгейінде естуге болады.

1.Жылқының асқазанын қандай әдістермен тексереді?

2.Жылқы асқазанының ең жиі кездесетін ауруларын атаңыз?

3.Жуан ішек және аш ішек бөлімдерінің перстальтикалық шуларының күшеюі қандай ауруларға тән?

4.Ішектердің перистальтикалық шуларының күшеюі қандай ауруларға тән?

5.Бауыр мен көкбауырды нұқығанда қандай дыбыстар естіледі?

6.Ректальді тексерудің диагностикалық мәні қандай?

№ 23-24 ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У

Бүйрек (бүйректердің орналасқан тұсы, сезгіштігі, ауырсынуы, көмелі, пішіні, жұмсақ-қаттылығы, қозғалғыштығы)

Несеп жолы (сезгіштігі, ішкі және сыртқы сипалағандағы қалындығы)

Қуық (сезгіштігі, орналасуы, толуы, бөгде заттардын болу-болмауы, ішкі және сыртқы сипалау)

Несеп шығару каналы (өткізгіштігі, сезгіштігі, бөгде заттардың болу болмауы)

Несеп шығару (жиілігі, малдың тұрысы, ауырсынуы, несептің мөлшері)

Несеп (мөлдірлігі, түсі, иісі, қоймалжың-сұйықтығы)

Қосымша зерттеулер (тік ішек арқылы, несепті талдау, катетер арқылы, рентген сәулесі мен тағы басқалар)

Несеп шығару жүйесін зерттегенде байқалған ауру белгілірі:-----------------------------

Ауру белгілірін талдау:-----------------------------------

Қорытынды:---------------------------
Жоспар. Бүйрек- renes. Құрсақ қуысында бел омыртқа қанаттарының астында орналасқан, несеп түзілетің, пішіні бұршак тәрізді жұптасқан орган.Осыған арай: капсула- бүйрек қабы; паренхима- бүйрек ұлпасы; ворота- бүйрек қақпаса; почечная лоханка- бүйрек түбегі; мочеточник- несеп түтігі; корковая зона- үстінгі қабат; мозговая зона- астынғы қабат.

Бүйректін топографиясы.

Сол жақ 18 қабырғадан 3-4 бел омыртқаға деин

Сол жақ 2- 3 бел омыртқадан, 5-6 бел омыртқаға деин екіші аты /кезеген бүйрек/

Сол жақ 4 бел омыртқадан 6 бел омыртқаға деин.

Сол жақ 2 бел омыртқадан 4 бел омыртқаға деин.

Бүйректі көру орқылы тексереді. Он жақ бүйрек ауырғанда мал, сол жаққа бүрлады. Бүйрек ауырғанда ісік пайда болады /артқы аяқтар, жақ аралығы, көздін астыңғы қабағы, ұма аймағы, күпек аймағы, құрсақтың төменгі жағы, алдынғы аяқтар /

Жылқымен, ірі қарада бүйрек аймағын соғып және құрсақ омыртқасың нұқу арқылы тексереді.

СОҒУ әдісі. Бел аймағын бір неше қолымен соғып ауырсынуды байқаймыз.

НҰҚУ эдісі. Ірі кара малдарда он жақтан 3-ші бел омыртқаны плессиметр балғамен нұқу аркылы бұйректі терсереміз.

Аурсыну боғанда, бүйректі тік ішек арқылы тексереді. Тік ішік арқылы бүйректін топографиясың, көлемін, ірғақтығың, сезімін, консистенциясың, бүйректін істүнгі бетің тексереді.

Қан алу.

Аз мөлшердегі қанды құлақтың ұсақ тамырларынан алуға болады, үрпек жүнді жануарлардан құлақтың ұшынан, алақаннан, үйректер мен қаздардың жұмсақ табанынан, тышқандардан құйрығынан қан алады.

Ірі қара мал, қой, ешкі, жылқы, түйе, бұғының мойындырық тамырынан алады. Шошқаларда құйрығынан, құлақтың ірі тамырынан, венозды көз қуысынан, иттерде сафен тамырынан немесе иық алды тері асты тамырларынан, ақ түлкі мен түлкілерде плантарлық венадан, қояндарда құлақ тамырынан, теңіз шошқасында жүректен, тауықтарда қанаттың ішкі бөлігінің вена қан тамырынан немесе жүректен алады.

Қан алатын жердің жүнін қырқып, терісін спирт немесе эфир спиртіне малынған мақтамен сүртеді.

Капиллярлық қан алғанда теріні Франк инесімен немесе инъекциялық инемен тесіп алады. Қанның бірінші тамшысын мақтамен сүртіп, келесісін анализге алады.

Яремдік тамырдың қанын қан жіберетін инелер арқылы жоғары мойынның ортасына өту жерінен алады. Сол қолдың үлкен саусағымен, резеңкемен, арнайы қысқышпен немесе басқа құралдармен мойынның ортасындағы тамырды қысады. Қан алуды жеңілдету үшін түрлі құралдар пайдаланылады. Қан ұйып қалмас үшін (10 мл қанға есептеп) оған 30мл натрий цитратын, 15 мл натрий оксалатын, 50 ЕД гепарин немесе 10 пайызды трилон Б ерітіндісінің төрт тамшысын қосады.

Гематинді әдіс (Сали әдісі). Градуирленген гемометр пробиркасына (ГС-3) көз пипеткасымен «2» белгісіне дейін 0,1 н тұзды қышқыл ерітіндісін қосады. Капиллярлық пипеткамен 20 мкл (0, 02мл) қан алады, пипетканың ұшын мақтамен сүртіп, қанды мұқият түбіндегі қышқыл ерітіндісіне үрлейді, онымен 2-3 рет пипеткадағы жұққан қанды жуады. Араластырып, 5 мин. қойып қояды (тауықтардың қанын зерттегенде –15 мин.). Тұзқышқылды гематин (хлоргемин) пайда болуының нәтижесінде пробиркадағы ерітінді қоңыр түске боялады. Тамшымен дистильденген су қосып, әйнек таяқшамен пробиркадағы сұйықтық қалыпты пробиркалардың түсімен теңескенге шейін араластырады. 100 мл. қандағы грамм көлеміндегі гемоглобиннің мөлшерін пробиркадағы сұйықтықтың деңгейімен сәйкес келетін шкаланы бөлу бойынша есептейді. Гемометр шкаласындағы гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтсе, гемоглобиннің (г/л) концентрациясын анықтауға болады
№ 26 ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У
ТАҚЫРЫБЫ: Қандағы жасушалардың санын есептеу. Лейкограмманың санын есептеу.

Қажетті құралдар: Микроскоп, гемометр Сали, Горяева камеры, мата.

Жануарлар: Жылқы, сиыр, қой.

Сабақтың мақсаты: Студенттерге аурулар кезінде диагнозды дұрыс қою мақсатында қандағы жасушалардың санын тексеруін үйрету және лейкограмманы шығару
Қандағы сілті қорын анықтау. Қышқылды сілті тепе-теңдігінің көрсеткіштерін анықтау үшін Астрип әдісін ( 1956), Зиггард Андерсеннің (1963 ) модифицирлеуі бойынша РН мөлшерін, СО2-нің қысымын, сілті қорын, нағыз бикарбонатты, қалыпты бикарбонатты, буферлік негіздерді, плазманың жалпы көміртегі қышқылының мөлшерін анықтайды. Қышқылды- сілті тепе-теңдігін қан плазмасындағы сілті қорын Ван –Слайкс әдісі бойынша анықтап, соның нәтижесімен бағалайды. Немесе И. П. Кондрахин әдісі бойынша сарысудың мөлшерін белгілейді. Сарысуды вазелин майының астында сақтайды.

Сау малдардағы қан сарысуындағы сілті қорын Ван –Слайкс әдісі бойынша анықтағанда былайша болады: ІҚМ-50-62; қойда-45-54; ешкіде-48-52; жылқыда 50-65; шошқада-42-60; итте –40-60; тауықта-40-52.

№ 27 ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У

ТАҚЫРЫБЫ: Билирубинды анықтау.

Қажетті құралдар: Фонендоскоп, плессиметр, балғашық, руминограф, мата.

Жануарлар: Жылқы, сиыр, қой.

Сабақтың мақсаты: Студенттерге аурулар кезінде диагнозды дұрыс қою мақсатында зәр шығару жүйесін тексеруін дұрыс жүргізу.

Қан сарысуындағы билирубиннің мөлшерін анықтау. (Ендрашик, Клеггорн және Гроф бойынша) 3 пробиркаға 0,9 % хлорлы натриймен 2 рет араластырылған 0,5 мл сарысу құяды. 1-інші пробиркаға 1,75 мл кофе реактиві мен 0,25 мл 0,9 % хлорлы натрий ерітіндісін қосып, колориметрлейді, 2-інші пробиркаға (тікелей билирубин) 1,75 мл 0,9 % хлорлы натрий ерітіндісін және 0, 25 мл диазоқоспасын қосып, 5 мин. кейін колориметрлейд; үшінші пробиркаға (жалпы билирубин) 1, 75 кофе ерітіндісін құйып, 0, 25 дизоқоспасын қосып, 20 мин кейін колориметрлейді. Колориметрлеуді жасыл жарық фильтрде 5 мм кюветпен қарсы дистильденген сумен жүргізеді.

Тікелей және жалпы билирубинді зерттеу кезінде алынған оптикалық тығыздық көрсеткіштерінен бақылаудың оптикалық тығыздығының көрсеткіштерін шығарып алады.

Колибрлы кесте бойынша, жалпы және тікелей билирубиннің мөлшерін тауып, (мг/ 100 мл немесе ммоль/ л) ал олардың арасындағы айырмашылықтан тікелей емес билирубиннің мөлшерін (мг/ 100мл немесе ммоль/л ) алады.

№ 28 ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У
ТАҚЫРЫБЫ: Глюкоза және қандағы жалпы ақуызды (белок) анықтау.

Қажетті құралдар: Спирт, инелер, микроскоп, пробиркалар, мата.

Жануарлар: Жылқы, сиыр, қой.

Сабақтың мақсаты: Студенттерге аурулар кезінде диагнозды дұрыс қою мақсатында қан жүйесін тексеруін үйрету
Тәжірибелік сынамадағы глюкозаның құрамы мына формула бойынша есептеледі:

C_cт Е _оп

С _{оп = --------------}

Е _ст

Мұндағы С_ст-глюкозаның стандарттық концентрациясы (мг/100 мл немесе ммоль/л); Е _оп- сынаманың оптикалық тығыздығы; Е _ст- стандарттың оптикалық тығыздығы.

Сау ересек малдарда қандағы глюкоза мөлшері мынадай болады ( мг/ 100мл): ІҚМ-40-70, қойда- 35-60, шошқада –45-75, жылқыда-55-75, итте-60-80, тауықта- 80-140.

0,0555 мөлшерде глюкоза концентрациясының көбеюі СИ (ммоль/ л) бірліктегі концентрацияны алады. Глюкоза мөлшері мынадай болады: ІҚМ-2,22-3,88, қойда-2,05-3,33, шошқада-2,5-4,16, жылқыда-3,05-5,27, итте-3,33-4,44, тауықта-4,44-7, 77.

Қандағы глюкоза мөлшерінің көбеюі (гипергликемия) қант диабетінде, В₁С гиповитаминозында, бүйрек жетімсіздігінде, нефритте және т. б. байқалады.

Ал қандағы глюкозаның азаюы кетозда, ашығуда, диспепсияда, А-гиповитаминозында, лейкозда, қалқанша бездің қызметінің төмендеуінде, бүйректің қатты зақымдануы және т. б. болуы мүмкін.

ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У № 29

Рентгендік кабинеттің орнығуы мен олардың ішіндегі жұмыс тәртібі.Рентгендік зерттеу нәтижесі диагноздың нақтылығы мен сенімділігін арттырады.Рентгенологияның кең мүмкіндігін тек техникалық әдістерде дұрыс сақтағанда ғана пайдаланамыз. Бұл зерттеулерде рентгенолог зерттеу лердің дұрчс, нақты тапсырмаларын біле отырып, оған қандай өзгеріс, қандай қосымшалар енгізу керек екенін шешуі керек және дұрыс орындауы қажет.Рентгенолог рентгенологиялық зерттеулердің қауіпсіздігін сақтау және рентгендік кабинеттің журналына оны тіркеуі, есептеме беруі керек.

Рентгенограмманың жалпы сапасы пациенттің рентген сәулесінің орталық тоғын орталыққа дұрыс бағыттаумымен анықталады(нақты бейненің болуы, көленкенің болмауы).

Сапалы рентгенограмма алу үшін жақсы бейне керек, бірақ, тым айқын, рентген сәулесінің өтіп кеткен қасиеті бар бейнесінің қажеті болмайды.Егер не көп, не аз мөлшер қолданылса, онда рентгногрмма асып кеткен немесе жете емес болып қалады.

Аппараттың жалпы механикалық құрылымы болу керек. Түсіретін штатив бағаның рельсі көлденең жазықтықта қатаң реттеуі, түзелеуі тиіс, ал түсіргені үстел орналасқан рельске қатаң параллель болуы тиіс. Үстел бетіне түскен, қиылысына орналасқан рентгендік түтікше жоғары қалпында өзінің орналасу орталығын сақтайды. Түтіктің қиылысындағы шкаланың нөлдік белгісі мен көлденең алмасуы сәйкес келуі керек. Қорғаныс қабықшасының тегісіне түтік фокусының дұрыс емес түссіздігіне байланысты диагностиканың нәтижесі дұрыс болмайды.

Рентгендік зерттеу кезінде техникалық жағдайлар мен параметрлерді қатаң сақтау керек.

Рентгенография кезінде артефактың пайда болу себебі: кассета арасында және күшейткіш экранға бөгде заттардың түсіуі, және де сәуле шоғының жүрісі де, күшейткіш экркнның сәулелік бетініңконтрасты заттармен кірлеуі, түссізденуі, бұрыс айқындау, жуу, кептіру, олардың бұрыс нәтижесі болып табылады. Рентгенография кезінде суреттің дұрыс маркіленуі маңызды (нөмірленуі, берілген күні, айы, жылы, суреттің меншікті заттары т.б.) Маркирлеу үшін қолайлы трафаретімен қоса қағаз жапсырғыш және металл нумераторлар жиынтығы, сия таңбалар қажет.

Рентгенодиагностикаға пайдаланатын контрастық заттарды 2 топқа бөлінеді: жоғары тығыздық бойынша (висмут, барий, йод, бром) және төменгі тығыздық қатынасы бойынша (өттегі, гелий, ауа, азоттың асқын тотығы, көмір қышқыл газы).

Контрастық заттарды табиғи тесіктер арқылы қанға, мүшелерге, ұлпаларға, қуыстарға енгізуге болады I- ші әдісін өңеш, қарын, ішекті зерттеу кезінде барий, күкірт қышқылын ауыз қуысы немесе клизма арқылы жіберуге қолданады.Осы тәсілмен жатырды да тексереді.

II – ші әдісте контрастық заттарды тамырға енгізеді (вазография, венаішілік, урография)

III – ші әдісте контрастық затты көкірек немесе құрсақ қуысына енгізеді (пневмоторанс, пневмоперитонизм), тамыр қуысына, бассүйектің қосалқы қуыстарына т.б.

Рентгенологиялық зерттеудің қауіпсіздігі.

Рентгендік кабинеттегі қазіргі кездегі техникалық жабдық, қорғаныш аппаратураларының құрылғылары сәулелік зақымданудан қорғайды. Ағзаға сәуленің өзі мутациялық эффект тудыруы мүмкін.

Сәуленің рентгенологиялық зерттеуде асқорыту, ангиография, бронхография, урография, пиолография мүшелеріне керекті мөлшерден көп мөлшері фокустың жақын ара қашықтығына байланысты.

Сәуленің көп мөлшерде өтіуін анықтаудың бірнеше тәсілдері бар: ауадағы мөлшер, тері, интегральді доза, гонаданы сәулелендіру дозасы, қан айналу мүшелерге зерттеу. Кезінде гонадалық мөлшер, аяқ саусақтарын зерттегенде тері мөлшері әсер еткен. Дозаны өсіру физико – техникалық параметрімен анықталады, ол үшін жұмыс атқарушы адамның квалификациясы қажет.

Пациенттің сәулені қабылдауы рентгеноскопия және рентгенография кезінде рентгендік түтікшедегі тоқтың кернеуіне, сәулелендіру фильтрациясына, кернеудің қосылу уақытына түтікшіден зерттелетін объектінің қашық тұруы, экран және рентгендік пленка сапасына байланысты.

Бейненің сапасы түтіктегі тоқ кернеуінің жоғарылауына байланысты, бұл экспозицияның төмендеуі кезіндегі бөлшектер санын жоғарылатса сәулелендіру кезеңін төмендетеді. Түтіктегі ток кернеуі 100 – 120 кВ(мах) рентгенография кезінде 60 – 80 кВ- ң орнына қолданылса, онда пациенттің сәулелену мөлшері 30 – 45% -ке төмендейді.

Рентген кабинетіне тек қана арнайы дайындықтан өткен ,берілген тәртіпті білетін, техникалық документацияны меңгерген маман жұмысқа жіберіледі.

ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У № 30

1. 
   1.Рентген түтікшесі және рентген сәулесінің пайда болу механизмі.
   
2. 
   Несептің бірікпейтін тұнбалары
   
3. 
   Мес қарын зақымданғандағы ауру белгілері
   
4. 
   Несептегі белокты нықтау
   
5. 
   5.Қан сары суындағы билирубинді анықтау
   
6. 
   Несептегі кетон денелерін анықтау
   
7. 
   Рентгеноскопия
   
8. 
   8.Зәр шығару мүшелерін қосымша тәсілдермен тексеру
   
9. 
   Рентген аспабымен жұмыс істеген кездегі техника қауіпсіздігі
   
10. 
    Рентген суретіндегі сүйектер мен буындардың малдың жасына қарай өзгеруі
    
11. 
    Несептегі билирубин және өт қышқылдарын тексеру
    
12. 
    Рентген зерттеулері арқылы бөгде заттарды анықтау
    
13. 
    Рентген сәулесінің қасиеті мен табиғаты
    
14. 
    Жұмыршақ қарын зақымданғандағы ауру белгілері
    
15. 
    Несептің біріккен тұнбалары
    
16. 
    Олгоцитемиялық ауру белгілері
    
17. 
    Бүйрек зақымданғандағы ауру белгілері
    
18. 
    Флюрография
    
19. 
    Тыныс алу мүшелері ауруларына рентген арқылы диагноз қою
    
20. 
    Ақ қан формуласы. Лейкопрофиль.
    
21. 
    Несептің физикалық қасиеттерінің маңызы
    
22. 
    Ішектерді зерттеу
    
23. 
    Ішек зақымданғандағы ауру белгілері
    
24. 
    Қарын қабынғандағы ауру белгілері
    
25. 
    Бүйректі зерттеу
    
26. 
    Қанның профилінің маңызы
    
27. 
    Рентген бөлмесі
    
28. 
    Рентгенография
    
29. 
    Сүйек пен буын зақымданғанын рентген әдісімен анықтау
    
30. 
    Полицитемиялық ауру белгілері
    
31. 
    Артерияның соғу жиілігін анықтау
    
32. 
    Қарын сөлін анықтау
    
33. 
    Азықты қорыту мүшлерін зондпен тексеру
    
34. 
    Қандағы гемоглобин мен түсті көрсеткішті анықтау
    
35. 
    Малдың ішін, қарнын зерттеу
    
36. 
    Ауыз қуысын, жұтқыншақты, өңешті тексеру
    
37. 
    Азық пен суды қабылдауды тексеру
    
38. 
    Бауырды тексеру
    
39. 
    Жұтқыншақ зақымданғандағы ауру белгілері
    
40. 
    Қан түйіршектерінің санын анықтау
    
41. 
    Несептегі қанды тексеру. Гематурия, гемоглобинурияның маңызы
    
42. 
    Минералдар жетіспегенін анықтайтын рентген әдістері мен рентген белгілері
    
43. 
    Рентген аппаратының құрылысы
    

2.А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

5.1.1 Диспансеризация. Анемия, жүрек ақаулары, төл аурулары, жарақатты перикардит.

5.1.2Пневмония, оксигенозотерапия. пневмоторакс, өкпе эмфиземасының клиникалық белгілері, жоғары тыныс жолдарының аурулары.

5.1.2Электоркардиография және фонокардиография оның клиникалық маңызы.

5.1.3 Рентгеноскопия, рентгенография, флюрография оның манызы және ережелері. Рентгенографияға түсіру ережелері ауру тарихы.

5.1.4 Клиникалық тексерудің жоспары. Тіркеу және анемнез.

5.1.5 Жануарларға жақындау ережелері және бекіту әдістері. Жүрек дүрсілі аймағын көру, тыңдау және сипау. Эндокардит және перикардит аурулары.

5.1.6 Жүрек қан тамыр жүйесін тексеру әдістері. Жүрек дүрсілінің ең айқын естілетін орны.

5.1.7 Миокардит және миокардоз.

5.1.8 Бронхиттер, пневмония /эндоскопия, риноскопия, ларингоскопия, перкуссия, рентгенография, флюорография, зонд жіберу/.

5.1.9 Жануарлардың көкірек қуысын нұқу, Жүректі тыңдау. Жүрек тондары.

5.1.10 Жүрек шулары.

5.1.11 Аритмияның түрлері.

5.1.12 Қосалқы қуыстарды (мандай, жоғарғы жақ, аулы қапшықты: пішіні, қызуы, нұқығанда шығатын дыбысы), көмей, кеңірдек, жөтелді тексеру.

5.1.13 Плегофония. Өкпенің функционалдық қабілетін тексеру.

5.1.14 Жүрек-қан тамыр жүйесінің функционалдық қабілетін тексеру.

5.1.15 Микардиосклероз және миокардиофиброз.

СОӨЖ ӘДІСТЕМЕЛІК Н Ұ С Қ А У № 1

«Ішкі жұқпалы емес аурулар және клиникалық диагностика рентгенологиямен » пәнінен

ТАҚЫРЫБЫ: Электрокардиография. Жануарлардың ЭКГ-сын жазу.

Сабақтың мақсаты: Студенттерді электрокардиограф құрылғысымен таныстыру. Студенттерге әртүрлі жануарлардың ЭКГ-сын жазуды және ЭКГ-ның диагностикалық мәнін анықтауды үйрету.

Қажетті құралдар: Электрокардиограф.

Жануарларда ЭКГ жүргізудің үш кезеңі көрсетілген жоспар – плакат. Қалыпты ЭКГ-ң жоспары – жүректегі электр құблыстарын тіркеу. ЭКГ «Малыш» типті бір және екі каналдық электрокардиограф көмегімен жүргізіледі.

Электрокардиограф құрылғысының сызбасын көру.

2. Аспаппен жұмыс жасау. Электрокардиографтың жұмысын тексеру. Жануардың (жылқы, ірі қара мал) алдыңғы оң және сол жақ сирақ және артқы сол жақ тірсекке, ал ит, қой, ешкі, шошқаның алдыңғы оң және сол жақ тірсекке ас тұзының 5 % ерітіндісі сіңдірілген дәке тартып, үстіне электрокардиографтың металл пластинкаларын бекітеді. Содан соң электрокардиограф кабелімен қосады. ЭКГ-ны түйеден басқа жануарларда тұрған күйінде (жүргізеді) жазады. Электрокардиограмма үш кезеңде жазылады:

1- кезең – алдыңғы оң және сол жақ сирақ (жүрекшелердің қозуы).

2 – кезең – алдыңғы оң жақ аяқтың сирақтан артқы сол жақ аяқтың тірсегінде (оң және сол жақ қарыншалардың қозуы).

3 – кезең- алдыңғы сол жақ аяқтың сирақтан артқы сол жақ аяқтың тірсегінде (сол жақ қарыншаның қозуы). Электрокардиограмма түзу изопотенциалдық сызықтан және бес тісшеден тұрады. Олардың ішінде 3 тісше изопотенциалдық сызықтан жоғары көтеріледі де оларды оң тісшелер деп атайды. Ал екеуі изопотенциалдық сызықтан төмен түседі, оларды теріс тісшелер деп атайды. Электрокардиограмманы жазып болғанда, аспаптың қуаттығышы өшіріледі, электродтар ажыратылады. Содан соң тексеріліп отырған жануардың электрокардиограммасы оқылады.

Тапсырма. Жылқы мен сиырдың электрокардиограммасын жазуды жүргізу.