Қазақстан Республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi

Қолданылатын оқулықтар

1. Жұмыстың мақсаты.

17. 
    №2.Иінді механизмдердің құрлымдық талдауы және синтезі.

    1. Жұмыстың мақсаты.

Механизмның құрлымдық сұлбасы мен кинематикалық сұлбасының айырмашылығын көрсетіу.Құрлымдық синез- құрлымдық сұлбаны жобалау.

18. №3. Винтті жұптың пайдалы әсер коэффицентін анықтау.]

    1. Жұмыстың мақсаты.

1. Жұмыстың мақсаты.

буынтықты редуктордың п.ә.к. анықтау. Жұмысты 4 студет бірігіп жүзеге

асырады.
Жұмысты жүргізу бойынша әдістемелік нұсқаулар, зерттханалық жұмыстарды қорғауға арналған сұрақтар жұмыстың әдістемелік нұсқауында келтірілген.

№5. Айналмалы қозғалтқыш бөлшектерді ротарларды динамикалық теңестіру.

1. Жұмыстың мақсаты.

№6. Тісті механизмдердің кинематикалық талдауы.

2. Жұмыстың мақсаты.

Тісті механизмдердің кинематикалық талдауың негізгі мақсаты жетекші және жетектегі звенолардың бұрыштық жылдамдықтарын анықтай отырып механизмның берліс қатынасын анықтау.

3. Жұмыстың мақсаты.

4. №8. Аспаптардың көмегімен тісті дөңгелектердің негізгі

5. Жұмыстың мақсаты

21. Зертханалық жұмыстарды жасауға арналған оқулықтар тізімі.

2. ЮдинВ.А. Петрокас Л.В. Лабораторный практикум по теории механизмов и машин.

Физматгиз, 1960.
11.Курстық жұмыс.
Курстық жұмыс – семестр бойы оқытушының жетекшілігі бойынша жасалатын студенттің өзіндік жұмысы.Ол таңдап алынған тақырып бойынша зерттеу және есептеу жұмыстарын жүргізеді.
Курстық жұмыс тақырыптары:

1. 
   Автомобиля-рефрижератор механизмының қозғалысын зерттеу және жобалау.
   
2. 
   Орта қысымда жұмыс жасайтын екі цилиндрлі поршнді детандер механизмын зерттеу және жобалау.
   
3. 
   Іштей жанатын двигатель-компрессор құрлымын зерттеу және жобалау.
   
4. 
   Криоген поршенді детандер механизмін зерттеу және жобалау.
   
5. 
   Мөлшерлегіш сильфонды сорғыш механизмін зерттеу және жобалау.
   
6. 
   Гидравикалық көтергіш автомобиль-самосвал механизмін зерттеу және жобалау.
   
7. 
   Жылжымалы «мотор-генаратор»двигатель қондырғысы механизмін зерттеу және жобалау.
   
8. 
   Кривошипті қызумен штамптайтын пресс механизмін зерттеу және жобалау.
   
9. 
   Бұрғылау құрлымының механизмін зерттеу және жобалау.
   
10. 
    Тұрақты қысымен жұмыс істейтін тербелмелі конвейер жетегінің
    

Курстық жұмыс жасауға арналған үлгі.

Механизмге кіріспе.....................................................................................................

Механизмнің орналасуы............................................................................................

Механизмнің құрылымдық талдауы.........................................................................

Кинематикалық талдау................................................................................................

Механизм орналасыу жобасы..........................................................................................................................

Жылдамдықтар жобасы...............................................................................................

Үдеулер жобасы............................................................................................................

Келтірілген күштер мен моменттерді анықтау.........................................................

Механизмнің күштік талдауы.....................................................................................

Жетекші звеноның күштік талдауы...........................................................................

Жуковский әдісі............................................................................................................

Эвольвентті тісті ілініс................................................................................................

Қортынды.......................................................................................................................

Кривошипті қызумен штамптайтын пресс механизмі бөлшектерді ыстықтай көлемді штамптау арқылы алу үшін қолданылады. Ол калино біліктен,ал ол шкиф маховиктен тұрады ол бір білікте орналасқан. Және кинематикалық шынжырдағы соқтығысу негізгі кривошипті тиекті механизмнен, ал ол кривошиптен, шатун, тиектен тұрады және пневматиклық муфта арқылы іске асады.

Пресс бірлікті жүріс режимімен жұмыс істейді. Муфта өшіп тұрған кезде негізгі механизмі қозғалмайды да тиек шеткі жоғарғы жағдайда болады. Муфтаны қосқан кезде қозғалыс эксцентрикке беріледі, одан шатун, ползун қозғалады. Тиек төмен қозғалып, поковканы деформацияға ұшыратып, көтеріледі. Содан соң муфта өшіріліп электроқозғалтқыш маховикті қозғалтып тиектің жүрісі іске асады.

2.Механизмнің құрылымдық талдауы.

Кривашипті-тиекті механизм 4 звенодан тұрады: 0-тірек; 1- кривашип ОА; 2- шатун АВ; 3- ползун (тиек) және 4 кинематикалық жұптан тұрады; І- тірек- кривашип ОА; ІІ- кривашип ОА- шатун АВ, ІІІ шатун АВ- ползун (тиек) В; ІV- ползун (тиек) В-тірек.

Барлық кинематикалық жұптар – төменгі жұптар. Сондықтан қозғалмалы звеналар саны: =3, төменгі кинематикалық жұп саны Р_m=4 және жоғарғы кинематикалық жұп саны Р_ж=0.

Қозғалыс дәрежесі Чебышев формуласы бойынша анықталады.

W=3n-2p_m-p_ж=3·3-2·4=1.

И.И. Артоболевскші классификациясына сәйкес берілген механизм 1 класты (тірек- кривашип ОА) және құрылымдық тобы 2-ші класты, 2-ші ретті (шатун АВ-тиек В). Сондықтан механизм 2-ші класты болып табылады. Механизмді құрлымдық формуласы:

І(0-1) ІІ₂(2,3).

3. Кинематикалық талдау

Есептеулерді келесідегі реттегідей жүргіземіз:

Айналу жиілігі

Уақыт циклі

Т_ц=

Кривошип ұзындығы

Ұзындықтың масштабтық коэффициентін анықтау үшін ОА ұзындығын өзіміз қабылдаймыз.

ОА=40мм, сонда

Есептеулерді ары қарай жүргізу үшін кестеден шатун ұзындығының кривошип ұзындығына қатынасын және А нүктесінен шатунның масса центріне дейінгі қашықтықтың шатун ұзындығына қатынасын аламыз.

Бұдан:

4.Механизм жобасы

Центрден О айналу өсі бойынша радиусы ОА кривошиптің ұзындығы 40 мм =0,004 масштабпен у өсіне В₀- жоғарғы жақ пен В₆ төменгі жақ шеткі тиектің қозғалысын белгілейміз.

Механизм жағдайы ОАВ₀ мен ОАВ₆, В₀ мен В₆ тиектің шеткі жағдайына сәйкес келеді.

Кривошип троекториясын А₀ нүктелерінен бастап 12 бөлікке бөлеміз. Табылған А₁, А₂, А₃, А₄, .....А₁₁, ұзындығы болатын В₀, В₆ сызығына В₁, В₂, В₃.....В₁₁ тиек жағдайын белгілейміз. А₁, А₂,А₃, ...А₁₁ нүктелерін О центрі мен және В₁, В₂,В₃, ...В₁₁ нүктелерін қосып механизм жобасын аламыз.
5. Жылдамдықтар жобасы

Кривошиптің бұрыштық жылдамдығын анықтаймыз

А нүктесінің жылдамдығы

А нүктесінің жылдамдығы кривошипіне перпендикулярбағытталған .

деп қабылдап, жылдамдықтар жобасының масштабтық коэффициентін қабылдаймыз:

В нүктесінің жылдамдығын анықтау үшін векторлық теңдеу құрамыз:

Бұл теңдеуде векторының мәні де, бағыты да белгілі. векторы ВА звеносына перпендикуляр бағытталған. Ал векторы уу өске параллель бағытталған. Бұл векторлардың шамасы белгісіз.

Векторлық теңдеуге сәйкес векторының соңынан векторының бағытын жүргіземіз. Ал векторы басынан (Р полюс арқылы) векторының бағытын жүргіземіз. Берілген бағыттардың қиылысқан нүктесін В деп белгілейміз. Сонда [ab] және [Pb] кесінділері алынған масштабта , жылдамдықтарына сәйкес келеді, Бұл кесінділерді жылдамдықтар жобасынан өлшеп, сәйкес жылдамдықтардың нақты мәндерін анықтаймыз.

= [Pb]·

= [ab] ·

S₂ нүктесінің жылдамдығын ұқсастық теоремасы арқылы анықтаймыз:

бұдан

Жылдамдықтар жобасындағы [ab]кесіндісіне [as₂] кесіндісін салып, S₂ нүктесінің мәнін аламыз. Осы нүктені полюспен қосып PS₂ кесіндісіналамыз. Осы кесіндіні өлшеп S₂ нүктесінің жылдамдығының мәнән аламыз

Шатунның бұрыштық жылдамдығын анықтаймыз:

бұрыштық жылдамдығының бағытын анықтау үшін векторын В нүктесіне ойша көшіреміз, содан соң олардың А нүктесіне қатысты қалай бағытталғанын көреміз.

1-кесте жылдамдықтар жобасынан өлшенген өлшемдері келтірілген.

	өлш. бірл	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
[Pa]		Мм	64	64	64	64	64	64	64	64	64	64	64	64
[Pb]		Мм	0	27	48,5	Ұ64	58	35	0	35	58	64	48,5	27
[PS2]		Мм	22	34	52	64	58	39	22	39	58	64	52	34
[ab]		Мм	64	57	36	0	35	56	64	56	35	0	36	57

Механизмнің әр түрлі жағдайы үшін жылдамдықтар мен бұрыштық жылдамдықтардың сан мәні 2-кестедекөрсетілген

Есептелуі

=57·0,02=1.14 м/с

=34·0,02=0,68 м/с

=с^-1

Кривошиптің бұрыштық жылдамдығы тұрақты болғандықтан, А нүктесінің толық үдеуі оның параллель үдеуіне тең:

векторы О нүктесінен А нүктесіне ОА кривошипімен бағытталған .

52мм деп қабылдап үдеулер жобасының масштабын қабылдаймыз.

В нүктесінің үдеуін анықтау үшін векторлық теңдеу құрамыз

Сонда (*)

Бұл теңдеуде векторының мәні белгілі, ал векторының мәні мына формула арқылы анықталады.

кесіндісі мына формула бойынша анықталады.

(*)теңдеудегі векторлар клесі үлгімен бағытталған параллель уу, параллель АВ (В нүктесінен А нүктесіне қарай).

Векторлық теңдеудің оң жақ бөлігіне сәйкес векторына векторын саламыз, ал векторының соңынан (n нүктесі арқылы ) векторының бағытын жүргіземіз.

Теңдеудің сол жақ бөлігіне сәйкес полюсі арқылы векторының бағытын жүргіземіз.Ал қиылысқан нүктені bдеп белгілейміз. Сондықтан [nb] және кесінділерін масштабта және үдеулеріне сәйкес көрсетеді. Бұл кесінділердің шамасын өлшеп, үдеулерді есептейміз.

және bнүктелерін қосып кесінділерін аламыз. Ал теңдеулеріне сәйкес толық және салыстырмалы үдеуін саламыз, соған сәйкес үдеулерді есептейміз.

S₂ нүктесінің үдеуін сәйкестік теоремасы бойынша анықтаймыз:

Бұдан . Бұл кесінділерді кесіндісіне салып S₂ нүктесін аламыз. Бұл нүктені полюспен қосып, кесіндісін аламыз. Бұл кесінділерді өлшеп, үдеулерді мына формула бойынша есептейміз.

Шатунның бұрыштық үдеуін анықтаймыз.

Кестеде үдеулер жобасының 1 және 10 жағдай үшін өлшеу нәтижелері көсетілген.

3-кесте

	өлш бірл	1	10
[an]		Мм	7,8	2,15
[]		Мм	48	33
[nb]		Мм	25	44
[]		Мм	48	34

Үдеу мен бұрыштық үдеулердің есептеулері 4-кестеде келтірілген.

4-кесте

	өлш бірл	1	10
		м/с2	10,44	10,44
		м/с2	5	9,2
		м/с2	9,6	6,6
		м/с2	9,4	6,8
		С-1	5,15	9,48

1-ші жағдай

=25·0,2=5 м/с²

10-ші жағдай

=44·0,2=8,8 м/с²

1) =[]·48·0,2=9,6 м/с²

1) =[]·48·0,2=9,6 м/с²

10) = []·34·0,2=6,8 м/с²

1) =

10) =

Келтірілген күштер мен моменттерді анықтау

Механизм қозғалысын зерттегенде звеноларға әсер ететін барлық күштерді бір звеноға түсірілген күшпен алмастыруға болады.Барлық шарттарды қанағаттандыратын күш ретінде келтірген еүшті алуға болады.

Келтірілген күш әсер ететінзвено келтірілген звено деп аталады. Біздің жағдайда келтірілген звено ОА, ал келтіру нүктесі А нүктесі.

Келтірілген күштерді табу үшін барлық күштерді жылдамдықтар жобасына қа бұра отырып, сәйкес нүктелеріне түсіреміз. Соған байланысты полюсқа қатысты моменттер қосындысы теңдеуін құрып. Келтірілген күштерді табамыз.

Ауырлық күштер:

G₂=m₂·g=12000 · 10=120000 H

G₃=m₃·g=18000· 10=180000 H

1 жағдай

Р_кел=

2 жағдай

3 жағдай

4 жағдай

5 жағдай

6 жағдай

7 жағдай

8 жағдай

9 жағдай

10 жағдай

11 жағдай

Келтірілген момент келесі формула бойынша есептеледі:

М_кел=P_кел·l_ОА

Келтірілген күш Р_кел мен келтірілген моменттің М_кел есептеулері 6-кестеде келтірілген

Осы алынған мәліметтер бойынша 12 жағдай үшін диаграмма тұрғызамыз.

Барлық циклдың масштабтық коэффициенті

Граффикалық интегралдау әдісі арқылы кедергі күштер жұмысы диаграммасын тұрғызамыз.

Жұмыс диаграммасының масштабтық коэффициентін анықтаймыз.

Н=50мм интегралдау кезінде алынған кесінді

Кедергі күштер жұмысы диаграммасының басы мен аяғын қосып қозалатын күш жұмысының диаграммасын аламыз.

Кедергі күш пен қозғаушы күш жұмысы тең:

А_к=А_қ

Артықша жұмыс немесе кинетикалық энергия өзгерісін диаграммасын тұрғызамыз.

Механизмнің барлық жағдайы үшін келтірілген инерция моментін мына формуламен есептейміз:

Инерция моментітің есептеулері 7 кестеде келтірілген.

№			IO1				Iкел
0	22	36,2		0,00544	0	58,3
1	22	86,7		0,00431	82,012	190,7
2	22	202,7		0,00172	264,6	489,4
3	22	307,2		0	460,8	790
4	22	252,2		0,00162	387,4	652,7
5	22	114,07		0,00416	137,8	273,87
6	22	36,2		0,00544	0	58,3
7	22	114,07		0,00416	137,8	273,8
8	22	252,2		0,00162	378,4	652,7
9	22	307,2		0	460,8	790
10	22	202,7		0,00172	264,6	489,4
11	22	86,7		0,00431	82,012	190,7

7 кесте бойынша келтірілген инерция моментінің диаграммасын тұрғызамыз. Ол үшін масштабтық коэффициентті қабылдаймыз.

Келтірілген инерция моментін х-х өсіне, ал кинематикалық энергияны уу өсіне әкеліп саламыз. Екеуі қиылысатын жердегі нүктелерді белгілеп, ретімен қосып, Виттенбауэр тұзағын аламsp7

және бұрыштарын анықтаймыз:

Мұндағы -кривошиптің бұрыштық жылдамдығы.

білік айналымының бірқалыпсыздық коэффициенті .

Маховиктің инерция моментін анықтаймыз:

Маховиктің орташа диаметрін қабылдаймыз. D=1 Сонда маховмктің массасы.