Ќазаќстан Республикасыныњ Білім жєне Ѓылым Министрлігі



бет10/56
Дата19.05.2022
өлшемі1.23 Mb.
#457411
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   56
Т., Уакпаева М. М. Аржылы жоспарлау ж не болжау

Болжамдар болжаулар масштаб бойынша бiркелкi топтарда бiрiгедi:

  • халықаралық;

  • (халық шаруашылығы ) ұлттық;

  • сала аралығы;

  • салалық, салалық, аймақтығы;

  • өз алдына шаруашылық (холдинг серiктестiктерi, қаржылай-өнеркәсiптiк топ, фирма, кәсiпорын, жеке олардың бөлiмше, өндiрiстерi) субъекттер үшiн.

Болжамдар тағайындау бойынша бөлшектенедi:

  • әлеуметтiк-экономикалығы;

  • (соның iшiнде техникалық - технологиялығы) ғылыми-техникалықты;

  • әскериi;

  • демографиялығы;

  • саясиы.

Болжамдар алдын алулар мерзiм мәнi бойынша бөлшектенедi:

  • жеделi, 1 жылға дейiн ұзақтығымен;

  • 3 жылдарға дейiн қысқа мерзiмдiсi, ұзақтықпен 1 жылдан артық;

  • 10 жылдарға дейiн жеделi, ұзақтықпен 3 жылдардан артық;

  • 20 жылдарға дейiн ұзақ мерзiмдiсi, ұзақтықпен 10 жылдардан артық;

  • дальнесрочные, ұзақтықпен 20 жылдардан артық.

Қолданылатын параметрлердiң айқындығының дәрежелерi бойынша:

  • (бiрмәндi анықталатын параметрлер) детерминделген;

  • (анық емес ұсынылатын параметрлер) ықтимал.

Тағайындау бойынша:

  • кепiлдемелiгi;

  • орындаулар үшiн сөзсiз.

Құрастырылатын мақсаттардың ауқымдылықтары бойынша:

  • глобалдiсi;

  • жергiлiктiсi.

Функционалдық бағытталғандық бойынша:

  • маркетинг;

  • табыстар;

  • қаражаттар;

  • инвестициялар;

  • өндiрiс және айналымдар шығынындағы шығындары тағы басқалар.

Болжамдар нәтиженiң берулерi форма бойынша сандық және сапалыға жiктеледi.
Болжау жүйенi өңдеудiң жанында ескеруi керек болған негiзгi қағидаларға қағидаларда әкетедi: жүйелiлiк, ұтымдылықтар, үзiлiссiздiк, адекваттылық, келiсушiлiк, нұсқалық, Ақылға сиятындық және тиiмдiлiк.
Жүйелiлiктi қағида өзара байланысқандықтың қамтамасыз етуi және объекттiң дамытуының болжамдарының тар қатар бағынатындығын қажеттiлiк, элементтер және болжам фон ойлайды.
Ұтымдылықтың қағидасы ең жақсы нұсқаның болжамының варианттарының жиынынан таңдауының қажеттiлiгiн қамтып көрсетедi.
Үзiлiссiздiктiң қағидасы болжам фон туралы да болжауды объект туралы түсу, жаңа мәлiметтердiң жинақталуын шара бойынша болжамдардың түзетуiн қажеттiк ескертедi.
Нақты заңдылықтарға қосып жасалған болжамның адекваттылығының қағидасы анықталуды процессғана емес, фирманың дамытуындағы тенденциялар және өзара байланыстардың орнықтылықтың дәрежесiнiң бағасы және нақты экономикалық процесстердiң теориялық аналогiнiң жасауы да мiнездейдi.
Келiсушiлiктiң қағидасы әр түрлi табиғат және алдын алуды әр түрлi мерзiмнiң нормативтiк және iздестiру болжамдарының келiсуi ойлайды.
Нұсқалықтың қағидасы объекттiң дамытуын болжам, құбылыс, процесстiң варианттарының өңдеуiн қажеттiлiк прогностиялық фонның әр түрлi варианттарынан сүйене ескертедi.
Ақылға сиятындық қағидасы ақиқаттықтың дәрежесiнiң анықтауы, дәлдiк және алынатын болжамдардың дәлелдiгiнiң қажеттiлiгi ойлайды.
Тиiмдiлiктiң қағидасы оның өңдеуiне шығындардың үстiнде қосып жасалған болжамның iске асыру алынатын түпкi экономикалық нәтиженiң асып кетуiн қажеттiлiк ескертедi.
Болжамдау әдiстерi (2-шi кестенi қара) екi үлкен сыныптарға бөлуге болады: (яғни белгiлi тенденциялар және үлгiлер ендi экстраполяция негiзделген сандық) фактограф және (яғни туралы маңызды өзгерiстердiң болжалатын жүйесiнде болуы мүмкiн ұсыныс беретiн сарапшылардың бағаларының негiз құрастырылатын сапалы) сарапшылық.

Кесте 2


Болжамдау әдiстерi



Әдiстiң атауы

Қысқаша сипаттама

фактограф (сандық ) болжамдау әдiстерi

статистикалық болжамдау әдiсi(өткендi шолатын )

Ол құрастыру және болжауды объекттiң негiзгi мiнездемелерiнiң белгiлi серпiндi қаларын талдауда негiзделген

Болжам экстраполяция

Аппроксимациялайтын функцияның таңдауы шарттар және болжауды объекттiң дамытуының шектеулерiн есепке алумен iске асады. Бастапқы деректердiң талдауды түрi тәуелдiлiкте прогностиялық экстраполяцияның келесi түрлерi танып бiледi: айналатын қисықтардың тренда, экстраполяциясы, корреляция және регрессивтiк тәуелдiлiктердiң экстраполяциясы, факторлық талдау негiзделген экстраполяция экстраполяция, тағы басқалар.

Болжам интерполяция

Интерполяция жасайтын функцияның таңдауының жанында шарттар және болжауды объекттiң дамытуының шектеулерiн есепке алумен iске асатын математикалық интерполяцияда негiзделген

Тарихи ұқсастықтың әдiсi

Бiрiншi өз дамыту тiзгiнүздi объекттi бiрдейден табиғатқана дейiн анықтау және болжауды объекттiң ұқсастығының қолдануында негiзделген

Математикалық ұқсастықтың әдiсi

Басқа процесстiң болжамдарының өңдеуi үшiн салыстырмалы талқыланылғанырақ немесе солардың бiрiнiң дәл сипаттамасы келесi қолдануы бар объекттерiнiң табиғаты бойынша даму процессiнделерiнiң математикалық сипаттамаларының ұқсастығының анықтауында әр түрлi негiзделген

Тiзгiнүздi болжамдау әдiсi

Ол мәнi табыстардың әр түрлi ғылыми-техникалықтарының iске асыруының озуында тұратын ғылыми-техникалық ақпаратты қасиеттiң қолдануында негiзделген

Патент болжамдау әдiсi

Ол белгiлердiң қабылданған жүйесi және олардың патенттеуiн динамиканың зерттеуi бойынша талдау және өнертабыстар, жаңалықтардың бағасында негiзделген

Жариялауланған болжамдау әдiсi

Ол белгiлердiң қабылданған жүйесi және олардың жариялауын динамиканың зерттеуi бойынша болжауды объект туралы жариялауларды бағада негiзделген

Дәйексөз - индекстiк болжамдау әдiсi

Ол болжауды объект туралы жиiлiк, жариялаулардың авторларының дәйектеме келтiрудi динамикасының талдауында негiзделген

Казуалдық әдістер

Бұл әдiстердiң негiзiнде болжалатын көрсеткiштiң өзгерiс анықтайтын факторлардың iздестiруi жатады; оған корреляция - регрессиялық талдаудың әдiстерi, бастаушы индикаторларды жатады тағы басқалар.

Экспоненталық тегiстеудi әдiс

Кенжелеу бақылаудың жанында олардың үлкен ақпараттық маңыздылығын есепке алуға мүмкiндiк берген үлкен салмақ қоса берiлетiн уақытша қатардың теңестiруiн таралған қабылдау

Сарапшылық (сапалы) болжамдау әдiстерi

Жеке сарапшылық бағаны әдiс

Бiр сарапшының жеке пiкiрiнiң мәлiметiнiң алуы қолдануда бас көз ретiнде негiзделген

Идеялардың жүйке - зияткерлiк генерациясының әдiсi

Сарапшылық бағаны анықталу адам немесе ЭЕМдi есте сақтайтын құралға еске түсiру қосатын программалалған басқару көмегiмен iске асады

Интервью әдiс

Сұрақ схема бойынша сарапшысы бар әңгiме мәлiметтiң жиынында жолымен негiзделедi»

Ұжымдық сарапшылық бағаны әдiс

Бақылау топ кiретiн әрбiр жеке сарапшы көтерiп шығарылған жеке, тәуелсiз бағалардың өңдеуi сарапшылық топтың қорытылған нақты бағасының анықталуында жолымен негiзделген

Сарапшылық комиссиялардың әдiсi

Бiрiккен болжауды объекттiң дамытуын перспектива шағылатын құжат ағаш өңдейтiн сарапшылардың комиссияларына бiрлескен жұмысында тұрады

Матрицалық әдiс

Графтың төбелердiң салмақ шағылатын матрицалардың қолдануында негiзделедi - болжауды объекттiң үлгiсi, матрицалар және олары бар жұмыстың келесi өрнектеуiмен

Морфологиялық талдау

Болжауды объекттiң мiнездемелерiнiң матрицасының құрастыруында және олардың болуы мүмкiн келесi асып кетуi бар мәндерi және бұл мәндердiң тiркесiнiң варианттарының бағасымен негiзделедi

Синоптикалық әдiс

Болжауды объект және келесi синтездiң жүзеге асыруы бар болжам фонының болжамдарының белгiлi жиынының сарапшыларын талдауда негiзделген

Тарихи - логикалық талдау

Жасалатын струтктурнолардың жүйесiнде негiзделедi - уақытша карталар (немесе ) және болуы мүмкiн олардың құрылымдарының өзгерiстерiнiң келесi талдауы бар тезаурустардың құрастыруы



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   56




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет