Ќазаќстан Республикасыныњ Білім жєне Ѓылым Министрлігі
тақырып: Қаржылық жоспарлау және
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.1 Қаржы жоспарлау ғылым, қызмет түрi және өнер ретінде. Қаржы жоспарлаудың міндеттері
1 тақырып: Қаржылық жоспарлау және болжаудың мазмұны
Жоспар: 1.1 Қаржы жоспарлау ғылым, қызмет түрi және өнер ретінде. Қаржы жоспарлаудың міндеттері 1.2 Қаржы жоспарлаудың түрлері мен технологиялары. Қаржылық жоспарлаудың кезеңдерi. 1.3 Болжау: міндеттері, қағидалары, әдiстері мен типологиясы 1.1 Қаржы жоспарлау ғылым, қызмет түрi және өнер ретінде. Қаржы жоспарлаудың міндеттері Кәсiпорынның қызметiнiң жоспарлауын процесстi әкiмшiлiк нарықтық экономикаға өткел шарттарындағы өзгерiстерді басынан кешірді. Орталықтандырылған экономика шартты қабылданған жоспарлаулар әдiстер өздерiн ақтамады, және бұл күрделi экономикалық ахуал келтiрген бас себептердiң бiрi болып табылады. Сонымен бiрге жоспарлау жүйесi жаңа жекешелендiру шарттарына сәйкес келмедi. Көрсеткендей, бiрде-бір кәсiпорын жоспарлаусыз жұмыс iстеу мүмкін емес. Нарықтық экономика тиiмдi басқарушылық қызметтi жүзеге асыруға болысушы шарттарындағы жаңа жүйенiң өңдеуiн қажеттiлiкке сәйкес келетiн мақсаттар және кәсiпорынның міндеттері пайда болды. Әдетте, бұл жүйелер жолдар және жоспарлауды көп жылдық тәжiрибе болатын батыс кәсiпорын қолданылатын технологияларда негiзделуi керек. Шаруашылық субъект үшiн жоспарлау нелiктен маңызды? Жоспарлау келесі үшін керек: - кәсiпорын үшiн өнiмдi өндiрiп және алып сатқан қайда түсiну үшiн; - қойылған мақсаттардың табысы үшiн кәсiпорындарға керек болған қорларды қалыптастыру және бiлу үшiн; - тартылған қорлардың тиiмдi қолдануына қол жеткiзу үшiн; - тәуекелдердi талдау және олардың төмендетуi бойынша нақты шараларды қолдану. Қызметтiң жоспарлауы әлемдiк экономиканың дамытуымен кәсiпорындардың жұмысының негiзі болып табылады. Тән мысал бұл бизнес-жоспар болып табылады. Өте сирек инвестор онсыз кәсiпкерлiктiң дамыту немесе кеңейтуiне ақша салуға бел байлайды. Дұрыстықтар және болжамдардың дәлдiгiнен жетiстiктер және кәсiпкерлiктiң сәтсiздiктерiне тәуелдi болады. Көп отандық кәсiпорындар ескi жоспарлау жүйелерi бас тартудан кейiн жаңа тиiмдi жүйелердi жасауға өз алдына тырысты, бiрақ бiлiктi мамандарын тапшылығы осы бағытының есебi орындалмайтын болды. Қазiргi жоспарлау тамаша жағдайда шаруашылықтың алдыңғы жүйесiнiң оң тәжiрибесi метаморфозданған шарттар және шетел тәжiрибесiмен ерiксiз көндiретiн тiптi жаңа тiркестiруi керек. Қазіргі таңда, Қазақстандық кәсiпорындарға қызметтiң жоспарлау жүйесi тiптi Қазақстан тәжiрибе алмасуды дүниежүзілік ақпараттық ағынға және бiлiмдермен қосқандасы қазiр бiлiктi мамандарды сан өстi кемшiлiктер айырылмаған: - жоспарлы-экономикалық құжаттардың көпшiлiгiнiң формалары қаржылық талдау үшiн қолайсыз; - дәстүр бойынша жоспарлау процессі өндiрiстен бастайды, айқын өнiмдегi нарық қажеттiгiнiң зерттеуi емес; - баға белгiлеудi шығынды әдiс жоспарлауда басым болады, өнiмге сұраныстың есепке алуысыз; - залалсыздық сатуларды талдау өндiрiп алмайды; - экономикалық жоспарлау қаржыға дейiн болмайды және сондықтан кәсiпорынның қызметiнiң қаржыландыруындағы қажеттiктi анықтауға мүмкiншiлiк бермейдi; - жоспарлау жүйелерi қазiргi күйiнде қаржы берiктiгiнiң қорын мүмкiн емес анықталсын, сенiмдi қызметтiң өзгеретiн шарттарындағы кәсiпорынының қаржы тұрақтылығын талдауды жүргiзу. Нарықтық қатынастардың қазiргi шарттарында қаржы жоспарлауын нақты қажеттiлiк пайда болады. Нарықта белгілі нәтижеге жетуге Қаржы жоспарлауысыз мүмкiн емес. Кәсiпорынды басқару процессі көп функциялардан қалыптасады. Олардың санына жоспарлау және болжаулар кiредi; ұйым, үйлестiру және реттеу, есепке алу, бақылау және талдау, активизация және ынталандыру (Сурет 1). Жоспарлау бұл бiлiмдердiң дербес саласы және басқарушылық қызмет түрі және мамандандырылған ғылым болып табылады. Қаржы жоспарлауы бұл ғылым құрастыру және кәсiпорынның әр түрлi қаржы ресурстерiн қолдану заңдылықтары туралы жүйелi бiлiмдердiң жиынтығы болады. Басқарушылық қызметтi ерекше түрі қаржы ресурстарды жоспарлау мақсаттылықты қамтамасыз етедi және өндiрiстiк процесстiң барлық қатысушыларыімен келiскен. Жоспарлау бөлiсiп еңбектену, кооперацияның пайда болуы және өндiрiстiң масштабтарының үлкеюi қызметiнiң дербес түрiне жекелендi. Қаржы жоспарлауы кең таралған қызметке мамандандырылған түрі болып табылады. Қазіргі таңда, ғылымда және жаттығу жұмысындағы шаруашылық нарықтық әдiстерге көшуге байланысты қаржы жоспарлау рөлі экономика басқаруда. Қаржылық жоспарлау функция сияқты басқаруда әр түрлі орында болуы тиіс. Басқаруды екi түрін танып бiлiнуге қабылданған: негiзделетiн қағидаларда орталықтандырылған жоспарлау және негiзделген нарықтық тетiктердiң реттеулерi. Сурет 1. Басқа басқару функциялармен жоспарлаудың байланысы Басқару жоспарының шешiм шұғылданатын мәселелердiң жүргiзушi және маман қызметі, олардың еңбегiнiң сипаттарынан шыққан өз ерекшелiгi болады.Жоспарлы шешiмдердiң қабылдану процессі ақиқаттықтың мәселелерiнiң шешiмiмен және мәлiметтiң, құрастыру және шешiмдердiң балама нұсқаларының бағасын жанында жоғары бағалаулардың топтық белгiлерiнiң еңбек ұйымының қажеттiлiгi және iздестiруiмен қандай мәлiметтiң басқарушылықтың үлкен көлемдерiнiң өңдеуiмен жарысайды. Жоспардың дайындалуы қалай болатындығын,ереже бойынша дефицит шарттарында тағы басқа қорлармен тығыз байланысты. Әр түрлi кәсiпорындар, ұйымдар, лауазымды тұлғалардың қарама-қайшы мүдделерiн жоспарлы шешiмдердiң қабылдануында мақұлдауға дәл келедi. Көп өз тараптарымен жоспарлы жұмыс өз дербес тағдырына ғана емес, ұжымның тағдырын да үлкен жүйке кернеуi, үлкен физикалық және қызу жүктемелер, тәуекелмен, жауапкершілікпен байланған. Жоспаршы бiр уақытта көп сұрақтар көз алдында ұстауға икемi болуы және бiлуi керек, оның дағдарыстық ахуалдарында жедел және дәлелдi жоспарлы шешiм қабылдай алады. Ол биiк кәсіпқорлықпен және құзыреттiлiкпен ие болуы керек. Жоспарлы қызметкердiң қызметi түпкi қорлардың тиiмдi салуының жаңа салаларының iздестiруiне, қорлардың жаңа қисындастыру өндiрiсiндегi жүзеге асыру, жаңа өнiмдердiң жаңа нарықтар, жасауына қозғалыс, қисынды тәуекел бағыттауы керек. Бұл талаптарды жүзеге асыруды жақсы мамандандырылған қызметкерлер және басшылар білімді адамдар және тәжірибелі адамдар болуы қажет. Бұл процедураларға адамның психологиялық ерекшелiктер ықпал етедi: айтылған таңырлық психикалық процесстер, сипат және оның темпераменті, өзiндiк ерекшелiк ғылым ғана емес, көркем өнер жоспарлы шешiмдердiң қабылдану бекiтуге мүмкiндiк бередi. Көркем өнер сияқты, жоспарлау қалай адамның денелiлiктi ойлағыштық идеясымен негізінде тығыз байланысты. Сөйтіп, қаржы жоспарлауы қажеттi қаржы ресурстермен кәсiпорынның дамытуын қамтамасыз ету бойынша шаралардың жүйенiң өңдеуiн процесс болады және алдағы мерзiмдегi заңсыз қаржылық қызметтi тиiмдiлiктiң жоғарылатуына. Демек, қаржы жоспарлауы жоспалауды ортақ процесс және менеджмент iске асатын кәсiпорынның басқару процессiнiң құрама бөлiгi болып табылады. Оның келесі бас кезеңдерiн ерекшелейдi: - инвестициялық мүмкiндiктер және серiктестiктi орналастырған қаржыландырудың мүмкiндiктерiнiң талдауы; - ағымдағы және келешектердiң аралығында байланыс түсiну үшiн ағымдағы шешiмдердiң зардаптарының болжауы; - қатардан таңдаулы вариантының дәлелдеуi (бұл вариант және жоспардың ақырғы редакциясында елестетедi) шешiмдер болуы мүмкiн; - серiктестiк жеткен нәтижелердiң бiртұтас қаржы жоспар қойылған мақсаттары бар салыстыруындағы бағалары жатады. Қаржы жоспарлауының мына мақсаттары: 1) қаржылардың алуды көзiнiң бекiтуi; 2) бұл көзге төлемнiң бағасы; 3) ар жағында төлеулердi мүмкiндiктiң есепке алуы бар қаржыларының қолдануының қамтамасыз етуi қолдану болып табылады. Қаржы жоспарлауын тиiмдiлiкке тәуелдi болатын шарттар бұл процесс және тиiстi шектi нәтиженiң өздерiнiң мақсаттарынан шығады. Бұл қаржы жоспарлауының үш негiзгi шарттарын ерекшелейдi: 1. Болжау. Бiртұтас қаржы жоспарлар анықтайтын факторлардың барынша үлкен дәл болжамында құрауы керек. Тарихи мәлiмет, (тренданың математикалық күтiмі, сызықтары және т.б.) аппаратты қолданып математикалық санақта, (бiр-бiрiнің факторларының өзара байланысы және сыртқы фактор есепке алатын статистикалық үлгiлер) болжаудың үлгiлерiнiң нәтижелерi, сарапшылық бағалар және т.б. 2. Ұтымды қаржы жоспарды таңдау. Серiктестiктiң менеджерлерi үшiн өте маңызды кезең. Болуы мүмкiн екiнiң бiрлерiнен қабылдау керек болатын менеджер шешушi үлгiге бүгiнгi күнге бар болмайды. Шешiм балама зерттеуiнен кейiн қабылданады, кәсiби тәжiрибенiң негiзiнде және басқаруды сезгiштiк негізінде жүзеге асырады. 3. Өмiрге қаржы жоспарын iске асырудың бақылауы. Ұзақ мерзiмдi жоспарларды Күнделiктi жоспарлауы қол астындағысыз мүмкін емес. Қаржы жоспарлауы кәсiпорынның маркетинг, өндiрiстiк жоспарларына, тапсырма және кәсiпорынның ортақ стратегиясы бағынады: қаржы болжамдары жаттығу құндылықтарын тауып алмайды өндiрiстiк және маркетинг шешiмдерi жұмыс iстемеген. Егер мақсаттық қаржы көрсеткiштердi қол жетерлiктiң шарты ұзақ мерзiмдi мерзiмдегi кәсiпорын үшiн қолайсыз болса егер қойылған маркетинг мақсаттары, бiртұтас қаржы жоспарлар бола аладуға қол жетерлiк емес болса, бiртұтас қаржы жоспарлар болады. Қаржы жоспарлауын ортақ идеологиясы 2 суретте көрсетілген. Кәсіпорынның миссиясы
Тактиканы өндіру Түзету шаралары Қысқа мерзімді жоспарлау Шешімдерді қорыту және бағалау Сурет 2. Кәсiпорын жоспарлаудың кешендi сипаты Қаржы менеджерлерiне қаржы жоспарлауы жиынтық эффектке әр түрлi қаржылай шешiмдерiнiң шамаланған инвестициялық қызметiнен ықпалды анықтауға мүмкiндiк бередi. Қаржылық жоспарлау процессте тәрiздес ахуалдардың пайда болуын жағдайлары болуы мүмкiн нұсқа ретiнде қаржы дамыту қаралатын талғаулы стратегиялардың өңдеуiне қаржы менеджерлерiн қозғалтатын серiктестiктiң қызметiнде терiс айтыла алатын факторлар жатады. Қаржы жоспарлауының басты есептерiнiң санына келесілер жату керек: - оның пайдалылығы, өтiмдiкпен және болмай қалмайтын тәуекелдердiң арасындағы ымыраласуды табылу тиесiлi алдағы мерзiмге фирманың дамытуын қаржы стратегияның дәйектемесi; - анықтау өндiрiстiк, инвестициялық және капиталды (мүмкiн) шеңберiнде қолайлы құрылымның алдағы мерзiмiне заңсыз қаржылық қызметтi қамтамасыз ету үшiн қаржы ресурстарды көлем қажеттi; - капиталды тиiмдi салуды бағытты анықтау; - қаржы күйiне, төлеу қабылетi және фирманың борыш өтерлiгiмен бақылау. Сөйтіп (акционерлiк қоғам үшiн - акционерлер) капиталдың иелерiнiң әл-ауқаттың максимизациясы қаржы жоспарлауы корпорацияның жұмыс жасауының түпкi мақсаттары қамтамасыз етудi басқаратын негiз болып табылғанын қорытынды жасау мүмкiн. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|