Ќазаќстан Республикасыныњ Білім жєне Ѓылым Министрлігі
Болжау: міндеттері, қағидалары, әдiстері мен типологиясы
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
| 1.3 Болжау: міндеттері, қағидалары, әдiстері мен типологиясы
Болжау жүйелері және фирма iшiндегi қаржы жоспарлауы өзара байланыстыру жеткiлiктi және бiр-бiрлерiн толықтырады. Бұл байланыстар болжау кезеңде алған мәлiмет iс жүзiнде кезеңде фирма iшiндегi жоспарлауды әрдайым қолданылады. Жүйелер сонымен бiрге екi жоғары көрcетiлген жұйелер бiр-бiрiмен теориялық, әдiстемелiк және әдiстемелiк көздiң нүктесiмен байланысты. Болжам және жоспар ұғымдар маңызды айырмашылықтардың олар бар болу тепе-тең салдарынан мақұлдауға болмайды. Болжау жүйелердi айырмашылық және фирма iшiндегi қаржы жоспарлауларын мысал келтiретiн өте маңызды белгiлердiң құрамы болып табылады және 1 кестеде келтiрiлген. Болжам (грек тілінен prognosis) ғылыми қисынды болжау, жорамал, пiкiр болашақта нақтылы уақыт аралығына байлануды есепке алумен байланысты құбылыс, объект, процесс қандай болмасын болуы мүмкiн. Ол перспективаны өңдеуге негiз жоспар болып табылады. Болжау - бұл дүниелiк және ұлттық экономикалардың болжамның таныстыру және табиғат, қоғамның дамытуының заңдарының қолдану тұрақтанатын өңдеулерi, сонымен бiрге логикалық ойлаудағы процессі болып табылады. Ғылыми игерiлген болжамы негiзгi талаптардың кешенiне жауап беруi керек. Оларға келесілер жатады: - ақиқаттықтың биiк деңгейiнің жеткiлiктi; -болжам бағалардың тепе-теңдiгi; - өңдеудiң көп варианттылық; - жапсарлас мерзiмдердiң болжамдарының өзара байланысы. Кесте 1 Болжау жүйелердiң айырмашылық белгiлерi және фирмаішілік жоспарлаудың мазмұны
Болжамның тiркесi және жоспардың формалары әр түрлi бола алады: - болжам жоспарлауға жағдайлардың көпшiлiгiнде алдында болады; - болжам жоспардың iске асыруынан келешек зардаптардың бағасының мақсатымен өндей алады; - болжам және жоспар синхронды өндей алады. Болжау жүйенi фирмада iске асыру процессте келесi негiзгi есептер ұйғарыла алады: • нақтылы тауарлардағы нарық қажеттiгiнiң болжамының өңдеуi немесе қызметтер; • бас экономикалық, ғылыми-техникалық, нақтылы тауарлардағы нарық қажеттiгiнiң масштабтары, қызмет шарттарындағы әлеуметтiк, экологиялық тенденциялардың анықталуы; • сапа көрсеткiшi, тән зерттелетiн тауарлардың деңгейлерiнiң болжауы; • өндiрiстiң ұйымдастыру-техникалық деңгейiнiң болжауы шығарылған өнiмнiң тiршiлiк цикл кезеңдерiне байланысты; • әртүрлi өнiм түрлерiнiң өндiрiсi үшiн қорлардың талап ететiн түрлерiнiң перспективасына есептеу; • фирманың экономикалық және өндiрiстiк потенциалының болжауы; • фирманың дамытуының варианттарының болжауы; (өлкенiң экономикалық күйi, жеке фирмалар, белгiнiң нарық конъюнктурасы, инвестициялардың тартуды мүмкiндік деңгейi) сыртқы ортаның көрсеткiштерiнiң деңгейiнiң болжауы; • бұйымның данасының әрбiр келесi босатылғаны өндiрiсiндегi еңбек шығынның көлемiнiң болжауы (мысалы бумен, газды турбина). Болжамдық ғылымның маңызды құрамдас бөлiктерiнiң бiрi болжамдардың (бiр түрлілігі) типологиясын анықтауы болып табылады. Болжамдарды классификацияласын келесi белгiлер бойынша мүмкiн. Болжамдар зерттеу нысаналар болжаудың (ұлттық экономиканың ортақ дамытуын болжам негiзiнен) ортақ және (жеке сала, оның инфрақұрылымы, жеке көрсеткiштер үшiн болжам) кездейсоқ болады. Болжамдар болжаулар масштабы бойынша бiркелкi топтарға бiрiгедi: • халықаралық; • ұлттық (халық шаруашылығы); • салааралық; • салалық, салалық, аймақтық; • өз алдына шаруашылық (холдинг серiктестiктерi, қаржылық-өнеркәсiптiк топ, фирма, кәсiпорын, жеке олардың бөлiмше, өндiрiстерi) субъекттер үшiн. Болжамның тiркесi және жоспардың формалары әр түрлi болады: - болжам жоспарлауға жағдайлардың көпшiлiгiнде алдында болады; - болжам жоспардың iске асыруынан келешек зардаптардың бағасының мақсатымен өндей алады; - болжам және жоспар синхронды өндей алады. Болжау жүйенi фирмада iске асырулар процессте келесi негiзгi есептер ұйғарыла алады: нақтылы тауарлардағы нарық қажеттiгiнiң болжамының өңдеуi немесе қызметтер; бас экономикалық, ғылыми-техникалықтар, нақтылы тауарлардағы нарық қажеттiгiнiң масштабтары, қызмет шарттайтын әлеуметтiк, экологиялық тенденциялардың анықталуы; сапа көрсеткiшi, тән зерттелетiн тауарлардың деңгейлерiнiң болжауы; өндiрiстiң ұйымдастыру-техникалық деңгейiнiң болжауы шығарылған өнiмнiң тiршiлiк циклдасының кезеңдерiне байланысты; әртүрлi өнiм түрлерiнiң өндiрiсi үшiн қорлардың талап ететiн түрлерiнiң перспективасына есептеу; фирманың экономикалық және өндiрiстiк потенциалының болжауы; фирманың дамытуының варианттарының болжауы; сыртқы ортаның көрсеткiштерiнiң деңгейiнiң болжауы (өлкенiң экономикалық күйi, жеке фирмалар, белгiнiң нарық конъюнктурасы, инвестициялардың тартуды мүмкiндiгi, деңгейi); бұйымның данасының әрбiр келесi босатылғаны өндiрiсiндегi еңбек шығынының көлемiнiң болжауы (бумен, газды турбина мысалы). Прогностиялық ғылымның маңызды құрамдас бөлiктерiнiң бiрi болжамдардың (бiр түрлерi ) типологиясының анықтауы болып табылады. Болжамдарды классификацияласын келесi белгiлер бойынша мүмкiн. Болжамдар зерттеу нысаналар болжаудың (ұлттық экономиканың ортақ дамытуын болжам негiзiнен) ортақ және (жеке сала, оның инфрақұрылымы, жеке көрсеткiштер үшiн болжам) бөлiндiлермен болады. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||