IV. Операция кезіндегі жалпы өт жолдарын тексеру әдістері

1. 
   Жалпы өт өзегінің диаметрін анықтау - өте маңызды шаралардың бірі. Холедохтың диаметрінің 10мм артық болуы өзектің ішіндегі қысымның көбейгендігін және өт сұйығының қалыпты ағуына кедергі бар екендігін көрсетеді
   
2. 
   Пайр сынамасы - холедохтың төменгі бөлігінің өткізгіштік жағдайын анықтайтын сынама. Ол үшін холедохтың ішіне түтікше қойып, 20-40 мм сұйықтық жібереді (негізінен новокаин ерітіндісін холедохтың төменгі бөлігінің түйілуін кетіру үшін пайдаланады). Егер холедохтың қуысында кедергі болмаса, жіберген сұйықтық еркін кете бастайды. Ал егер жіберген сұйықтың өтуі қиындаса және холедох кеңейсе, жалпы өт өзегінің төменгі бөлігінде кедергі бар екендігін көрсетеді
   
3. 
   Ұлтабардың үлкен үрпегін зондтау - жалпы өт өзегінің төменгі бөлігінің тарылуын анықтауға мүмкіншілік беретін әдіс. Ол үшін эластикалық Долиотти зондын пайдаланады. Одди сфинктері қалыпты жағдайда болса, 3-4мм зонд ұлтабарға ешқандай кедергісіз өтеді. Егер де өтпесе немесе өтуі қиындау болса, онда өзек жүйесінің төменгі бөлігінің тарылғандығын көрсетеді
   
4. 
   Холангиомонометрия
   

Ресей елінде операция кезіндегі холангиомонометрия тәсілін ең бірінші рет 1956 жылы В.В. Виноградов пен В.М.Буянов пайдаланды.

Бұл әдістің негізі өт жолдарына сұйықтарды жібере отырып, өт жолдарындағы қысымды және оның динамикалық өзгерістерін анықтайды. Ол үшін өт жолдарына сұйық жіберетін шприцпен, тройник арқылы жалғасқан монометрді пайдаланады. Өт жолдарына шприцтің көмегімен физиологиялық ерітіндіні жібере отырып, қысымның деңгейін монометрмен бақылайды. Қысымның деңгейі 40-50 мм.с.б. жеткен кезде,ерітіндіні жіберуді тоқтатып,қысымның тоқтауын бақылайды. Егер де қысым сақталатын болса,өт жолдарында гипертензия бар екенін көрсетеді. Өт жолдарының гипертензиясының бірінші дәрежесінде қалдық қысымның деңгейі 16 - 19 см.су.бағ. бойынша, екінші дәрежесінде 20 - 22 см.су.бағ болады.Бұл өттің ұлтабарға түсуінің қиындап тұрғанын көрсетеді. Үшінші дәрежесінде қалдық қысымның деңгейі 22 см.су.бағ.жоғары болады.

5. 
   Дебитометрия. Бұл тәсілмен тексеру үшін 50 мл шприц, сызғыш, физиологиялық ерітіндімен толтырылған поршенсіз шприцті өт жолында тұрған резина түтікшемен жалғайды. Сосын шприцтегі нольдік деңгейді холедохқа қойған түтікшеден 15, 20 және 30 см биіктікте қойып, әрбір осы көрсетілген биіктікте 1 мин бойына сұйықтық құйып жібереді. Қалыпты жағдайда өт өзегіне 15 см биіктікте 8-10 мл сұйықтық, ал 20 см биіктікте 15 мл, 30см биіктікте 20-25 мл сұйықтық енеді. Егер осы биіктіктерде жіберген сұйықтықтың ену көлемі аз болатын болса, өт жолдарының бойында бір кедергі бар екендігін көрсетеді. Ал керісінше, көп болатын болса, онда Одди сфинктерінің жетіспеушілігін көрсетеді.
   
6. 
   Трансилюминация – бұл өт жолдарын жарық арқылы тексеру.
   
7. 
   Операция кезіндегі холангиография. Бұл әдісті белгілі аргентин хирургы Мирризи 1931 жылы ұсынды. Ол үшін өт жолдарына контрастық затты жібере отырып , рентгенологиялық тексерулер жасайды. Операция кезіндегі холангиография жасау кезінде өт жолдарына 37⁰С-қа дейін жылытылған, 50 % -ға дейін ерітілген, суда еритін контрастық заттарды (верографин, урографин, уротраст) көп қысым жасамай жібереді. Бұл Одди сфинктерінің тарылуына әкелмейді, сонымен бірге өт өзегінде патологиялық өзгерістер болмаса, контрастық заттың ұйқы безінің өзегіне түсуіне кедергі болады және тексеру кезінде алынған мәліметтерді дұрыс бағалауға мүмкіндік береді. Контрастық заттарды өт жодарына, өт қабына пункция жасау арқылы немесе өт өзегіне түтікшелер қойып жасайды.
   

Операция кезіндегі холангиография өт жолдарындағы бұрын анықталмаған тастарды көруге мүмкіндік береді (11 - сурет).

Интраоперациялық холенгиографияға көрсеткіштер:

Операцияға дейінгі көрсеткіштер:

1. 
   науқастың анамнезінде немесе стационарға түскен кезде сарғаю белгісі болса;
   
2. 
   қайта – қайта шаншу белгілері болса;
   
3. 
   қалтырау және шаншудан кейін дене қызуының көтерілуі;
   
4. 
   нәжістің ішінде өт тастарының болуы;
   
5. 
   өт жолдарының туа біткен ақауларына күдік болса.
   

1. 
   өт қалтасының өзегі кеңейіп өт қалтасында өте ұсақ тастар болса;
   
2. 
   жалпы өт өзегі 1 см артық кеңейсе;
   
3. 
   өт жолдарына пальпация жасаған кезде тастар анықталса;
   
4. 
   ұйқы безінің басының үлкеюі және қатаюы болса.
   

Холангиография жасаған кезде өт өзегінің төменгі бөлігіндегі диаметрі тарылуын және деформациясын, контрастық заттың ұлтабарға өтуін қарайды, сонымен бірге, өт жолдарында тастардың бар-жоғын анықтайды.

Операция кезіндегі холангиография жасау үшін төмендегі ережелерді сақтау керек:

1. 
   Операция аймағын жауып тұрған материалды жіптермен бекіту керек. Егер де металдан жасалған қысқыштармен бекіткен кезде,олар өт өзектерінің тұсында жатып,әртүрлі қателіктердің пайда болуына әкелуі мүмкін;
   
2. 
   Рентген сәулесі жіберілген кезде жасанды тыныс алдыратын аппаратты қоспау керек;
   
3. 
   Операцияға қатысып тұрған адамдар рентген сәулесінің әсері болмас үшін,бұл аймақтан тыс жерге уақытша шыға тұруы керек.
   

Операцияның алғашқы кезеңінде диагноз қою үшін және операцияның соңында тастардың толық алынғандығын анықтау үшін пайдаланылатын тиімді және бағалы әдістердің бірі. Сонымен бірге өт өзегінің кілегей қабығының жағдайын, өт сұйығының ішекке түсу - түспеуін анықтауға мүмкіндік береді. Бірақ бұл әдісті пайдалану үшін арнайы дайындықтан өткен, тәжірибесі мол, алынған нәтижелерді бағалай алатын маман болуы керек. Сондықтан тексеруді басқа тәсілдер көмектесе алмаған жағдайда ғана қолданады.

Бүгінгі таңда өт қабы және жалпы өт жодарында тас пайда болу ауруының асқынбаған түрін емдеу әдістерін екі үлкен топқа бөлуге болады:

а)консервативті жолмен емдеу (литолизис, литотрипсия)

б)хирургиялық жолмен емдеу (холецистэктомия), холедохолитотомия, сыртқы және ішкі дренаждау

Литолизис (lithos-тас, liticos-epmy) өт қабы мен өт жолдарындағы қазіргі кезде орын алып отырған этиологиясы мен патогенезіндегі жаңа көзқарастарға негізделген. Ол өт қабындағы тастарды хено- және урсодезоксихольды кышқылдардың негізінде жасалған әртүрлі дәрі-дәрмектермен (мыс, хенофак, хенохол, урсан, урсосан, окталгин т.б.) еріту әдісі.

Бұл дәрілердің өт қабындағы тастарды ертудегі тиімділігі туралы деректер бірнеше ғалымдардың еңбектерінде баяндалды (Логинов А.С. және басқ., 1982, Мансуров Х.Х., 1985, Постолов П.М., және басқ.,1987, ErlingerS., 1989 т.б.)

Литотрипсия (lithos-mac, tripsis-угіту, ұсақтау). Бұл әдістің негізінде әртүрлі физикалық құбылыстарды (соққыш толқын, ультрадыбыс, лазер т.б.) қолдану арқылы өт қабындағы жатқан тастарды уақтап, үгітіп (фрагментациялау), оларды ұлтабарға шығару жатады.

Лазер сәулесін өт тастарын үгіту үшін алғаш қолданған К.Оп болды (1981). Олардан соң бұл әдіс туралы деректер О.К Скобелкиннің (1983), С. Е11 және J. Demling (1988) т.б. еңбектерінде жазылды. Біздің елде өт қабындағы тастарды үгіту үшін лазерді тиімді қолданғандары туралы мәліметті алғаш М. Ә. Әлиев, С. Ш. Байжанов (1991) жариялады.

Әрине, аталған емдеу түрлері, хирургиялық әдіспен салыстырғанда, ауру адамға жайлы және ұтымды болып көрінуі таңданарлық жағдай емес. Дегенмен ондай ұғым қате. Бүгінгі таңда, біздің пікірімізше, өт қабы және өт жолдарының тастарын консервативті жолмен емдеу әлі өз деңгейіне толық жеткен жоқ, бірақ оның болашағы бар емдеу жолы екеніне күмән жоқ, сондықтан бұл бағытта ғылыми ізденіс жұмыстардың жалғастырылғаны абзал.

Бүгінгі күні қолданылып жүрген консервативті емдеу тәсілдерінің бірнеше қолайсыз және тиімсіз жақтары бар. Олар, өкінішке орай, емнің бұл түрінің күнделікті жұмыста кеңінен қолданылуына шек қояды. Сонымен қатар, консервативті емнің аталған түрлерін тиімді қолдану үшін бірнеше жағдайлардың болуы шарт. Солардың арасынан мына төмендегі негізгі жағдайларды атап өткенді жөн көреміз. Олардың қатарына мыналар жатады: 1) өт қабындағы тастардың құрамы таза холестериннен құралуы керек және олардың көлемі 0,2 - 0,4 см-ден аспауы қажет; 2) литотрипсия әдісін қолдану үшін өт қабының жиырылу қасиеті мен өт қабы түтігінің өткізгіштігі қалыпты жағдайда болуы керек. Сонымен бірге литотрипсия әдісін қолдану өт жүйесінің қалыпты болуын қажет етеді. Аталған шарттар болмаған жағдайда консервативті емді қолдануға болмайды немесе қолданғанның өзінде, олардың нәтижелері ойдағыдай болып шықпайды. Мысалы, егер тас құрамында холестерин емес басқа құрамалар басым болса немесе өт қабында үлкен көлемді, көп санды тастар анықталса, оларды еріту немесе үгіту (фрагментациялау) мүмкін емес. Екінші жағдай: үгітілген тастарды он екі елі ішекке шығару үшін өт қабының жиырылу қасиеті толық сакталуы керек және өт түтіктерінің өткізгіштігі қалыпты болуы кажет екенін жоғарыда атап өттік. Аталған қасиеттер осал болса, үгітілген тас ұнтақтары орнында, яғни өт қабында қалып қою қауіпі бар. Солармен бірге консервативті емнің тағы бір ұтымсыз жері ол қолданылған ем нәтижелі болғанның өзінде белгілі бір мерзімнен соң өт қабында тастар қайта пайда болып, өт қабы мен жалпы өт жолдарының тас ауруының қайталануы (рецидив) мүмкін. Өйткені консервативті емде тастардың негізгі түзілетін орны, яғни өт қабы сақталып қалады. Осылармен қатар консервативті емді қолдануға болмайтын бірнеше қарсы көрсеткіштер де бар. Мысалы науқасқа, негізгі сырқатымен қатар, косымша аурулар анықталғанда, жүктіліктің екінші жартысында немесе ауру адамның жеке (индивидуалдық) қасиетіне байланысты, тасты ерітетін дәрілерге деген теріс сезімталдық байқалғанда, литолизис және литотрипсия әдістерін қолдануға болмайды (Кузин М.И. және басқ., 1986).

Механикалық сарғаю ауруын емдеудің негізгі мақсаты - өт жолы кедергісін мүмкіндігінше жойып, бауырда, өт жолдарында іркілген өтті ішекке эндоскопиялық немесе хирургиялық жолмен өткізуге жағдай жасау болып табылады. Дегенмен де сырқаттың күрделі патогенезі, организмде болатын өзгерістер, бауырдың жетіспеушілігі, жалпы өт жолдарының іріңдеп қабынуы, бауырда ірің пайда болуы операцияның нәтижесіз болуына көп әсерін тигізеді. Сол себепті ауруды операцияға дайындау принциптеріне көңіл бөлген абзал. Тезиспен айтсақ, олар мыналар:

I. Бауырдың жетіспеушілігінің алдын алу: бұл мақсатпен бауырға пайдалы әсерін тигізетін глюкоза, гемодез, реополиглюкин, КСl ерітінділерін тамыр арқылы жіберумен қатар, бауыр торшаларының өзгерген қанның уытына төзімділігін көтеретін - эссенциале, гептрал, кокарбоксилаза, сирепар, витаминдер қоспаларын пайдалану қажет. Қанның уытын азайту үшін оны плазмофорез, гемосорбция, лимфосорбция амалдары арқылы денеден тысқары тазалау керек. Көп жағдайда МС әсерінен бауыр-бүйрек жетіспеушілігі қосарлана кездеседі. Бұл холемиялық нефрозонефрит сырқатының дамуынан туындайды. Көрсетілген асқынуды алдын алу үшін, мүмкіндігінше, операцияға дейін қандағы улы өт қышқылдары мен пигменттерінің ерітіндісін мейлінше азайту (гемосорбция, плазмоферез, лимфосорбция) өт жолдарын уақытша эндоскопиялық немесе тері бауыр холангиотүтігі арқылы дренаждау, бүйрек жұмысын жетілдіру гиперволемиялық тәсіл арқылы диурезді өршіту жөнінде зәр қуатын верошперон, лазикс дәрілерін пайдаланған жөн.

II. Холемиялық қан кету негізінде бауырдың қан белоктарын синтездеу қасиетінің нашарлауы, қан ұюының басты себебі - К витаминінің ішектен қанға сіңбеуі жатады. Қан тамыры қабырғаларының өзгеруі, тромбоцит бөлшектерінің адгезиялық қасиеттерінің төмендеуі де бұған өз үлесін қосады. Осы жағдайда викасол, хлорлы кальций ертінділерін, тромбоцитарлық масса криопреципитат, жаңа тоңазытылған плазма дәрілерін қолдану, қажетті кезде ε-аминокапрон қышқылын, контрикал, трасилол ерінтінділерін пайдалану - қатерлі ДВС синдромының алдын алу кепілі.

III. Тромбоэмболиялық асқынулар, өкінішке орай, өт жолдары хирургиясында жиi кездеседі. Оның негізінде қан ұю қасиетінің өзгеруі - дискоагуляция жатады. Алдын алу саласында гиперволемиялық гемодилюция, микроциркульяторлық қан айналысын жақсартатын: курантил, трентал, реополиглюкин, никотин қышқылы дәрілерді пайдалану, операция алдыңда және одан кейін аспирин, қосалқы сырқаттары бар немесе жасы ұлғайған адамдарға аздап гепарин қосқан абзал.

IV. Операциядан кейінгі ірінді асқынулардың алдын алу антибактериялды дәрілерді сарапты пайдалану арқылы жүзеге асырылады. Өт құрамында клостридиалды емес анаэробтық шағын организмдердің жиі кездесетінін есте ұстап, оларға әсер ететін: клиндомицин, метронидазол, фурагин, грам бойынша боялмайтындарға әсерлі аминогликозидтер, цефалоспориндер немесе жартылай синтетикалық пинициллиндерді жеткілікті пайдалану керек. Айтылған жағдайдың мәні ірінді холангит жағдайында маңызы зор. Бұл жағдайда көрсетілген дәрілерді эндолимфатикалық, қақпа қан тамыры немесе қолқаның ішке кіретін ірі саласы арқылы жіберсе, емдік қасиеттері арта түседі.

VI. Науқастарды операцияға тиімді дайындау мен операциядан кейінгі іріңді асқынулардың алдын алу үшін иммунды жүйені ретке келтіретін циклоферон препаратымен жүргізіледі. Циклоферон препараты базистік схема бойынша бұлшық етке немесе көктамыр ішіне 12% - 2мл ден күнара 1рет операцияға дейін және операциядан кейін 3, 5, 7, 9 - тәуліктерде егіледі.

VII. Өт жолдарын операция үстінде зерттеу. Операцияға дейінгі зерттеулердің қаншама түрлері болғанымен, МСА-ның шынайы себебін анық тауып, қажет операцияның нақты түрін таңдау мүмкіндігі тек операция үстінде анықталады. Ішті төс шеміршегінен кіндікке дейінгі тілікпен немесе осы тілікті оң сүбеге созып, іштің бұлшық етінің сіңір қабығын сөгіп ашқаннан кейін, жалпы іш құрылысына көзбе-көз тексеріс жасалады. Бұл шамада асқазан, ұлтабар, ащы және тоқ ішек ыждағатты тексерілуі керек. Өте маңызды мәселе – ұйқы безін тексеру. Егер қолмен ұстап байқағанда ұйқы безінің үлкейгені сезілсе, оны асқазан мен тоқ ішек жалғамын сөгіп, бүкіл өне бойын тексерген жөн. МСА – да бауыр ісініп, жасыл-көк теңбілдер пайда болады. Егер өт жолдарында ірің болса, бауырда түймедей-түймедей ақшыл сары теңбілдер кездесуі мүмкін. Бұл - өт жолдарындағы іріңнің бауырға шапқанының белгісі. ӨҚ түтікшесінен төмен жолдағы ісіктер жағдайында ӨҚ кернейе ұлғаяды (Курвуазье симптомы). Егер бұл жағдайда ӨҚ-нан өт алса, ол қара қошқыл болады.

Жалпы өт жолдарын тексеру мейлінше мұқият жүргізілгені абзал. Тексеру ӨҚ көлемін, оның ішіндегі құрлысын (тас, семуі, ыдырауы) байқау, ӨҚ өзегінің, ЖБЖ көлемін, консистенциясын, өзегіндегі кедергіні байқаудан басталады. Жалпы бауыр жолы (ЖБЖ), жалпы өт өзегі (ЖӨӨ) диаметрі қалыпты жағдайда 1 см аспайды. Ал егер одан кең болса, өт жолдарында кедергі барын көрсетеді. Э.И.Гальпериннің сараптауы бойынша ЖӨӨ 1-1,6 см кеңдігі өт қысымының субкомпенсациялық, ал одан жоғарысы (1,6) декомпенсациялық жоғарылауын көрсетеді. Саусақпен тексергенде ЖӨӨ-дегі тастарды, жалпы өт өзегінің тарылуын, қатерлі ісіктерін анықтауға болады. Біраз қиындық ӨЖ ұлтабардың артындағы бөлігін тексергенде кездеседі. Бұл жағдайда ұлтабарды оң жақ сүбедегі іш пердесінен Кохер әдісімен ажыратып саусаққа алса ӨЖ, ұйқы безі басын, кей жағдайда ҰҮҮ-де зерттеуге жағдай жасалады.

ЖӨЖ қысымын өлшеу - холангиомонометрия кезінде кең пайдаланылатын әдіс. Қазіргі уақытта бұл тәсіл нақтылы бағдарлама бере алмайтындығынан және басқа жетілген амалдардың кең қолданылуына байланысты ұмыт бола бастады.

Механикалық сарғаюдың хирургиялық емі
Жалпы өт жолдарының гипертензиясы мен механикалық сарғаю кезіндегі хирургиялық тактика осы асқынудың себептеріне байланысты әр түрлі болып келеді.

1. 
   егер механикалық сарғаю холедохтың толық бітелуінің салдарынан болса, онда операцияны жедел түрде, науқас клиникаға түскеннен кейін 2 – 3 тәуліктің ішінде жасау қажет.
   
2. 
   жедел холецистит кезінде сарғаю үдемейтін болса, тексеру кезінде механикалық сарғаюдың барлық белгілері, өт өзектері кеңейіп тұрған жағдайда жеделдеу операция жасайды.
   
3. 
   егер механикалық сарғаю консервативтік емнен кейін азайып, науқастың жалпы жағдайы жақсарған кезде операцияны асықпай, мұқият толық тексеру жүргізіп алғаннан кейін жасауға болады.
   

Қазіргі кезде өт қабы мен жалпы өт жолдарын емдеудің түбегейлі (тиімді, пайдалы) жолы хирургиялық тәсіл болып саналады. Хирургиялық жолмен емдеу тәсілінің негізгі мақсаты - морфологиялық өзгеріске түскен өт қабын, ішіндегі тастарымен бірге, хирургиялық операция жасау арқылы алып тастау (холецистэктомия). Бұл тәсілдің ұтымды жері - ол өт қабында түзілген тастарды алумен қатар, сол тастардың түзілетін негізгі орны (резервуары) өт қабы алынып тасталынады, яғни өт қабы және жалпы өт жолдарында тас пайда болу ауруының қайталану мүмкіншілігі жойылады.

Механикалық сарғаюы бар науқастарды емдеу негізі - кезеңдік ем: бірінші кезеңде инвазивтілігі төмен аспапты құралды тәсілдер көмегімен өт өзектерінің декомпрессиясын жүргізіп, сарғаюдың дәрежесін төмендетеді, ал екінші кезеңде өт ағысын қайта қалпына келтіруге бағытталған хирургиялық ем жүргізіледі. Обтурациялық қатерсіз сарғаюлардың 50% жағдайында инвазивтілігі төмен аспаптық тәсілдер механикалық сарғаюды толықтай жоя алады. Екінші кезеңде аспаптық құралдық декомпрессиядан кейін механикалық сарғаюда мүшелер мен жүйелер қызметі қалпына келген соң әртүрлі уақытта тікелей негізгі түбегейлі хирургиялық ем жүргізіледі.

Өт өзектерінің декомпрессиясы

Өт айдаушы өзектерінің декомпрессиясының түрлері өт ағымының өт жолында кедергінің орналасқан деңгейі мен сипатына байланысты.

Ең жиі тараған өт жолдарының декомпрессия тәсілдері:

• 
  ЭПСТ;
  
• 
  Тері бауыр арқылы холангиостомия;
  
• 
  Хирургиялық холецистостомия және микрохолецистостомия;
  
• 
  Эндопротездер;
  
• 
  Интраоперациялық декомпрессия.
  

ЭПСТ орындау көрсеткіштері мен ақыры өт ағысының кедергісінің нақты түріне негізделген (тастың өлшеміне, орналасуына, санына және т.б), жалпы өт өзегіндегі тастың көлемі өзектің көлемінен артпаған 90% жағдайда ЭПСТ сәтті орындалып, өт ағымы қайта қалпына келеді. Көп жағдайларда осы мақсатта ДОРМИЯ кәрзенкесі қолданылады. Өт өзегіндегі ірі тастармен негізделген механикалық сарғаю биллиарлы хирургиялық ерекше қиындық туғызады.

Эндоскопиялық жолмен диаметрі 2 см жоғары өт тастарын алу ерекше техникалық қиындық туғызады. ДОРМИЯ кәрзеңкесімен алудың өзі ЭПСТ – дан кейін де қиындық туғызады. Мұндай тастарды алдын ала жүргізілген литотрипсиядан кейін алуға болады.
ІІ. Литотрипсия және литоэкстракция тәсілдері
ЭПСТ жүргізілгеннен кейін эндоскоп каналы бойымен өт өзегіне тас тұрған жерден себет тәрізді ілмекті бекітеді. Тасты себет ішіне ұстап өт өзегінің дистальды бөлігіне түсіреді. Себетті біртіндеп жабу кезінде тастар литотрипсияланады, үгітілген тастардың бір бөлігін ДОРМИЯ кәрзеңкесі немесе катетер көмегімен шығарады. Қажет болған жағдайда бұл процедураны қайталайды. Жалпы өт өзегінің дистальды бөлігінде ДОРМИЯ кәрзеңкесінде тастың қысылып қалуы үлкен қиындықтар туғызады. Бұл жағдайда өзек ішіне ілмекпен бірге тасты қалдырып, эндоскопты шығарып алады да, ары қарай шұғыл түрде операция орындайды (лапаратомия, холедохолитотомия, холедохолитотомиялық тесік арқылы ілмекпен бірге тасты шығару).
ІІІ. Назобиллиарлы дренаждау.
Холангитпен асқынған механикалық сарғаю кезінде эндоскопиялық әдістің соңы өт өзектерінің антисептикалық жуу, дренаждау сарғаюдың емінде бұл үшін диаметрі 2-3мм рентегн контрастты трубканы енгізеді. Холангитпен сарғаюды жойғаннан кейін литоэкстракцияны қайталап жүргізуге болады.

Эндоскопиялық билиодуоденальды протездеу. Холангит болмаған жағдайда ішкі өт ағымын рентген контрасттың көмегімен қамтамасыз ету үшін орындалатын эндоскопиялық араласулардың соңғы кезеңі болып табылады. Әдетте мұндай стенттердің диаметрі 3,0-3,3 мм құрайды. Эндоскопиялық билиодуоденальды протездеу қосымша аурулары бар адамдарда үлкен маңызға ие.

Стентті ұлтабарға бітеу деңгейінен енгізу мүмкін болған жағдайда, өт жолдарын ішкі және ішкі-сыртқы дренаждау жүзеге асырылады. Ұзақ уақыт дренаждау мақсатында диаметрі өте үлкен (6-8мм) дренаждар қолданылады. Соңғы жылдары өт өзегіне берік бекітілетін және еркін өт ағысын қамтамасыз ететін, өздігінен кеңейетін металл протездер қолданылады. Мұндай дренаждарды өт жолдарының ісікті бітелулерінде қолданған тиімді.

Эндоскопиялық папиллосфинктеротомия жасау мүмкін болмаған жағдайда, тері - бауыр арқылы микрохолецистостомия жасалды.