Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі

КБЖ 51.9я7

Ә 76
ПІКІР БЕРУШІЛЕР:

С.Ә. Әміреев – ҚазҰМУ эпидемиология кафедрасының меңгерушісі, медицина ғылымының докторы, профессор.

А.М. Мұхаметжанов – ҚММУ әскери кафедрасының бастығы, медицина қызметінің подполковнигі, медицина ғылымының кандидаты.

Ж.Ж. Жарылқасын – ғылыми зерттеу санитарлық-гигиеналық зертханасы-ның аға ғылыми қызметкері, медицина ғылымының кандидаты, доцент.

Ә76 Шайзадина Ф.М., Алышева Н.О., Бейсекова М.М., Кошмаганбетова А.Б. Әскери эпидемиология. - Оқу-әдістемелік құрал.- Қарағанды.- 2010.- б.83

КБЖ 51.9я7

Оқу-әдістемелік құрал медицина университеттерінің барлық мамандықтары бойынша білім алатын студенттеріне арналған.

Бұл оқу-әдістемелік құралда әскери эпидемиологияның міндеттері, соғыс уақытындағы және әскери жеке құрамның арасындағы эпидемиялық процестің ерекшеліктері, санитарлық-эпидемиологиялық мекемелердің (бөлімшелердің) қызметі, санитарлық-эпидемиологиялық барлауды ұйымдастыру ерекшеліктері берілген. Сонымен қатар, медициналық тасымалдау кезеңіндегі эпидемияға қарсы шаралардың мазмұны, биологиялық қару, әскерді биологиялық қарудан қорғау негіздері берілген.
ҚММУ әдістемелік кеңесінің отырысында талқыланды және келісілді

Хаттама № __7__ «__10___» ___03____ 2010 ж

Хаттама № __8__ «___25__» __03____ 2010 ж

Қысқартулар тізімі ..................................................................................................5

Кіріспе ......................................................................................................................6

І тарау. Әскери эпидемиология. Міндеттері. Соғыс уақытындағы жеке әскери құрамның арасындағы эпидемиялық процестің ерекшеліктері.

1.1. Әскери эпидемиологияның анықтамасы және міндеттері, оның құры-луы мен дамуы.................................................................................................................7

1.2. Әскерге инфекцияның ену жолдары және соғыс кезіндегі эпидемиялық процестің білінуіне, дамуына әсер ететін факторлар........................................10

ІІ тарау. Соғыс уақытындағы санитарлық-эпидемиологиялық

мекемелердің (бөлімшелердің) жұмысын ұйымдастыру............................13

ІІІ тарау. Әскерде санитарлық-эпидемиологиялық барлауды ұйымдастыру. ......................................................................................................20

3.1. Әскердің әрекет ету ауданының санитарлық-эпидемиологиялық жағдайын бағалау критерилері.............................................................................20

3.2. Санитарлық-эпидемиологиялық барлауға қойылатын талаптар. Санитарлық-эпидемиологиялық бақылаудың ерекшеліктері. Бөлімшенің санитарлық-эпидемиологиялық жағдайын бағалау критерийлері. .................24

3.3. Әскери бөлімнің және әрекет ету ауданның санитарлық-эпидемиологиялық жағдайының бағалауына байланысты оңашалау (обсервация, карантин) шараларын енгізу ерекшеліктері.................................28

4.1. Жеке құрамды эпидемиядан қорғауда жүргізілетін шаралар, жұқпалы ауруларды анықтау, оңашалау және тасымалдау ерекшеліктері. ....................31

4.2. Әскердің санын қосымша жауынгерлермен толықтыру кезінде жұқпалы аурудың енуін алдын алу бойынша шаралар. ....................................................32

4.3. Соғыс уақытында әскери қызметкерлердің орналасуындағы тағаммен, сумен, монша қызметімен қамтамасыз етуді ұйымдастыруда медициналық бақылау……………………………………………………………………….......33

4.4. Санитарлық өңдеу. Техникалық заттар, көрсеткіштер, жұмысты ұйым-дастыру, табельдік заттар және дезинфекция, дезисекция, дератизация жүргі-зуге арналған медициналық қызметтің әскери звеносының техникасы……..37

4.5. Егу жұмысын ұйымдастыру және оны бөлімде жүзеге асыру үшін қолданылатын техникалық заттар.......................................................................41

5.1. Медициналық тасымалдау кезеңдеріндегі эпидемияға қарсы шаралардың жалпы мақсаты мен мазмұны...............................................................................43

5.2. Эпидемияға қарсы қатаң тәртіпте, бригаданың медициналық ротасының (ПМП) жұмысын ұйымдастыру..........................................................................44

5.3 Қатаң эпидемияға қарсы тәртіптегі қосымшаның жеке медициналық батальонының ұйымдастыру жұмыстары мен мазмұны...................................46

5.4. Арнайы тағайындалған қатаң эпидемияға қарсы тәртіптегі медициналық жасақтың жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері. ............................................48

VІ тарау. Биологиялық қару. Әскерді биологиялық қарудан қорғау және медициналық тасымалдау кезеңдерінің негіздері…………………………50
6.1. Биологиялық қару туралы түсінік және оның зақымдау қасиеттері........50

6.2. Биологиялық қарудың қолданатын заттары, тактикасы, әдістері. Биологиялық зақымдалу ауданы (ошағы) туралы түсінік................................51

6.3. Биологиялық шабуылдардың зардаптарын жоюға және қарсылас биологиялық қаруды қолдану қаупі туғанда әскерді биологиялық қорғау жүйесіндегі оперативті тактикалық және арнайы шаралардың мазмұны.......54

6.4. Биологиялық барлау және биологиялық заттардың индикациясы............60

6.5. Обсервация және карантин кезіндегі шаралардың мазмұны мен ұйымдастырылуы. ................................................................................................65

6.6. Қарсылас биологиялық қаруды қолданған жағдайдағы медициналық ротаның, жеке медициналық батальонның, ӘДЖАГ-нің және ӘДАҚЖАГ-нің жұмыстарының ұйымдастырылу ерекшеліктері................................................69

6.7. Биологиялық зақымдалу ошағындағы жедел және арнайы профилактика.........................................................................................................75

Тест сұрақтары ......................................................................................................78

Әдебиеттер ...............................................................................................................................82

Қысқартылған сөздердің тізімі.
ӘМЗ - әскери медициналық зертхана

ӘДМЗ - әскери далалық медициналық зертхана

ӘДЖАГ - әскери далалық жұқпалы аурулар госпиталі

ӘДАҚЖАГ - әскери далалық аса қауіпті жұқпалы аурулар госпиталі

ӘМ- ХБА - әскери медициналық химиялық барлауға арналған аспап

БҚ - бактериялық қару

ДДА - дезинфекциялық душты автокөлік

ДДТ - дезинфекциялық душты тіркеме

ЖХП - жеке химиялық пакет

ЖАСС - жетілдірілген автомобильді сүзгіш станциясы

Мед.бр.ЖСЭЖ - медициналық бригаданың жеке санитарлық-эпидемиоло-

гиялық жасағы

МКФ-200 - маталы-көмірлі сүзгіш

ОКБ - оңашалау-карантинді бөлім

ПМП - полктың медициналық пункті

СЭЖ - санитарлық-эпидемиологиялық жасақ

СЭВ - санитарлық-эпидемиологиялық взвод

СЭЗ - санитарлық-эпидемиологиялық зертхана

СБП - санитарлық бақылау пункті
КІРІСПЕ
Әскери эпидемиология-эпидемиологияның және әскери медицинаның бір саласы, соғыс немесе бейбітшілік жағдайда әскерді тәжірибелік және

әдістемелік түрде эпидемияға қарсы шаралар жүргізуге оқытып үйретеді.

Пән ретінде әскери эпидемиология, әскерге жұқпалы аурулардың енуін, ал егер де жұқпалы ауру пайда болса, эпидемиялық ошақты жоюды, жұқпалы аурулардың таралуын алдын алуды ғылыми тұрғыдан негіздейді.

Әскери эпидемиология бейбітшілік және соғыс уақытында әскер арасында эпидемиялық процестің пайда болу және даму ерекшеліктерін оқытады. Қазіргі жағдайда әскери эпидемиология бактериялық қарудан сақтану және әскерді бактериядан қорғау үшін жаңа ілімдер жүйесін қолданады.

Соғыстан кейін, әскери медициналық қызмет әскерде эпидемияға қарсы шараларды қамтамасыз ету тәжірибелерін жинақтап, әрі қарай дамытып отырады. Әскери эпидемиология аймағында жұқпалы сырқаттанушылықтың өзгеруіне және бактериялық қарудың агрессивті империалистік шеңберінің қиындығына байланысты маңызды мәселелер шешілуде.

Әскери эпидемиологтар басқа мамандармен бірлесе отырып, әскерде жүрген жасақтардың денсаулығын бақылауды және соғысқа дайындығын жақсарту үшін жаңа әдістер ойлап табуда. Осы мақсатта әскери эпидемиологтар эпидемиялық процестің ағымын әскери жағдайда айқындайды.

1. 
   Әскери эпидемиологияның анықтамасы және міндеттері,
   

Эпидемиологияда әскер үшін өзекті әскери эпидемиологияның жалпы бөлімдері, жұқпалы аурулардың жеке нозологиялық түрлері нақтылы көрсетіледі. Қазіргі уақытта әскери эпидемиология - биологиялық қарудың зақымдаушы қасиеттері және әскерді одан қорғаудың білім жүйесін құрайды.

Әскери эпидемиология пәнін оқып үйренудің өзіне тән ерекшеліктері бар. Оқытып үйретудің нысанасы әскери ұжым болғандықтан, бейбіт уақытта әскери құрамның тұрмысы мен өмір сүру жағдайы, соғысқа дайындығы эпидемиялық қолайлығы жағынан қарастырылады.

Әскери эпидемиологияның тарихы да басқа медицина салалары тәрізді өткен ғасырлардан басталса да, оның өз бетінше ғылым ретінде соңғы уақыттарда ғана қарастырылуда. Орта ғасырдың медицинасында көптеген эпидемияларға қарсы, әсіресе обаға қарсы шаралар орын алған. Жұқпалы аурулар, олардың эпидемиологиясы, күресу шаралар туралы ғылым ол кезде болмаған. Жұқпалы аурулардың кеңінен таралуы соғыс уақытында әскердің және тұрғындардың арасында көп тіркелген. Әскери эпидемиология негіздері әскер арасындағы жұқпалы аурулардың пайда болуы мен таралуын біле отырып, оларды ескертуге мүмкіншілік береді, ал егер де пайда болған жағдайда бұл ауруды жою бойынша тиімді шаралар жүргізеді.

Қазіргі әскери эпидемиологияның негізгі міндеттері:

• 
  әскери құрамның арасында жұқпалы және паразиттік аурулардың пайда болуы және таралуын алдын алу;
  
• 
  әскердің денсаулығын нығайту мақсатымен олардың тұрмыс жағдайын, әскери әрекеттерді санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау;
  
• 
  әскери жеке құрамды қорғауды қамтамасыз ететін, сонымен қатар, биологиялық қарудан жаралылар мен науқастарды, медициналық қызмет мекемелерін қорғау шараларын жүзеге асыру;
  
• 
  соғыс кезіндегі әскери құрамның арасындағы эпидемиялық процестің ерекшеліктерін, сонымен қатар, әскерді әр түрлі жағдайда эпидемияға қарсы шаралар жүргізуге үйрету.
  

Әскердегі эпидемиялық аурулардың алдын алуды қамтамасыз етудің басты шаралары болып табылады:

• 
  нақты жағдайды эпидемиологиялық болжау, жұқпалы аурулармен ауырған науқастарды дер кезінде анықтап, жедел түрде оңашалап, ауруханаға жатқызу;
  
• 
  әскери коммуникацияларда эпидемияға қарсы тосқауылдар (санитар-лық - бақылау және оңашалап өткізу пункттері жүйесін) құру;
  
• 
  әскери жеке құрамның арасындағы жұқпалы аурулардың арнайы алдын алуы;
  
• 
  әскерді моншамен, кір жуумен, дер кезінде дезинфекциялық шаралармен қамтамасыз ету.
  

Әскерді эпидемияға қарсы шараларды іске асыруға үйрету – бұл әскер арасында жұқпалы аурулардың пайда болуын, жойылуын ескерту және жеке құрамның әскери дайындық мүмкіншілігін арттырып, денсаулығын нығайтуға бағытталған эпидемияға қарсы медициналық-ұйымдастырушылық шаралар жүйесі.

Оның негізгі міндеттері:

• 
  бөлімшелерге жаңадан келіп түскендермен бірге жұқпалы аурулардың енуін ескерту шаралары, сонымен қатар тұрғындардан, әскери тұтқындардан және табиғи ошақтағы жұқпалы аурулардан әскери құрамның зақымдалуының алдын алу;
  
• 
  жұқпалы аурулармен ауырған науқастарды дер кезінде анықтау, оңашалау, қажетті шараларды орындай отырып, жұқпалы аурулар госпиталіне жеткізу;
  
• 
  жұқпалы аурулардың созылмалы түрімен ауырған адамдарды және бактерия тасымалдаушыларды анықтап, тіркеу және емдеу;
  
• 
  медициналық тасымалдау сатыларында қатаң түрдегі эпидемияға қарсы тәртіпті сақтау;
  
• 
  зақымдалу қаупі бар адамдарды анықтау, оларға медициналық бақылауды ұйымдастыру;
  
• 
  бөлімшелерде оңашалау-шектеу шараларын жүргізу;
  
• 
  дезинфекция, дезинсекция және дератизация жүргізу;
  
• 
  жедел және арнайы алдын алу жұмыстарын жүргізу;
  
• 
  санитарлық-ағарту жұмыстарын жүргізу.
  

Ұрыс кезінде қалалардың және тұрғындар пункттерінің коммуналдық тұрмыс жағдайы бұзылады да, ол тұрғындар мен әскерлерді санитарлық өңдеудің төмендеуіне, ең соңында жұқпалы аурулардың өршуінің пайда болуына әкеліп соғады.

Әскер арасында жұқпалы аурулардың өршуіне сол ауданның жергілікті тұрғындарының сырқаттанушылығы көп әсер етеді.
1.2. Әскерге жұқпалы аурулардың ену жолдары және соғыс кезіндегі эпидемиялық процестің білінуіне, дамуына әсер ететін факторлар
Әскери құрамның жұқпалы аурулармен сырқаттанушылығы әскери ұжымға тән ішкі факторлармен және әскердің орналасу ауданының эпидемиологиялық, эпизоотиялық жағдайына байланысты сипатталатын сыртқы факторларымен анықталады.

Ішкі және сыртқы факторлардың бірлесіп әсер етуі әскери жеке құрамдағы жұқпалы аурулардың құрылысын анықтайды, әскерде эпидемияның дамуына әсер ететін әлеуметтік фактор болып табылады.

Әскер мен тұрғындар арасында эпидемияның дамуына әсер ететін маңызды факторларының бірі қашқындар болып табылады. Соғыс кезінде көптеген адамдар контингентінің араласуы эпидемияның дамуына және оның барлық елдерде таралуына әсер етеді.

Ұлы Отан соғысының тәжірибесінің көрсетуі бойынша әскерде, майданда антропонозды жұқпалы аурулардың негізгі ену көзі әскердің толықтырылуы, тұрғындар және басқа да контингенттер (тұтқыннан босатылған әскери тұтқындар) болып табылады. Әскерге зоонозды жұқпалы аурулар қоздырғышының ену жолдары жабайы кеміргіштер арқылы да болады, әскер далалық жерге орналасқанда олар жертөлелер мен басқа да нысаналарды жайлап алады. Әскери құрамның зақымдалуы көбінесе әртүрлі факторлар: тағам, су, шаң, буынаяқтылар арқылы болады. Бұл оба, туляремия, геморрагиялық қызбалар, иерсиниоздар, лептоспироздар, безгек және т.б. қатысты. Әскери құрамның зақымдалуында топырақ аса маңызды роль атқарады, ол анаэробты зақымдалудың факторы (сіреспе, газды гангрена) және споралық (сібір түйнемесі) жұқпалы ауруларды таратады.

Әскери бөлімшелерге сырттан жұқпалы аурулардың енуін ескерту шаралары: жұқпалы аурулармен сырқаттанушылықтың деңгейін талдау, санитарлық-эпидемиологиялық барлау және әскердің орналасқан жерін санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау, әскери құрамды толықтырып қабылдаған кезде, тасымалдау кезінде эпидемияға қарсы және алдын алу шаралары, қарсылас биологиялық қаруды қолданған кездегі шаралар.

Әскерге жұқпалы аурулардың ену жолдарын анықтау мақсатында және соғыс уақытында эпидемиялық процестің дамуына әсер ететін факторларды анықтау үшін қауырт (оперативті) эпидемиологиялық талдауды және әскердегі эпидемиялық ошақтарды зерттеуді жүргізу керек.

Қауырт эпидемиологиялық талдау – бұл әскери құрамның арасында жоспарланған эпидемияға қарсы шаралардың сапалы түрде орындалғаны жөніндегі ағымды есеп беру негізінде, зертханалық зерттеулердің қорытындысы, әскердің қызмет, тұрмыс жағдайларының өзгеруі, сырқаттанушылықтың талдауына есеп беру және ошақтарды эпидемиологиялық тексерудің қорытындысы кезінде эпидемиялық процестің даму тенденциясына динамикалық баға беру.

Сонымен қатар жұқпалы сырқаттанушылықты талдау жеке құрамның жұқпалы сырқаттанушылығының динамикасын, құрылымын, деңгейін, жұқпалы аурулардың пайда болуы мен таралуын анықтайды және эпидемиологиялық болжау жасайды.

Бірен-саран сырқат тіркелетін ошақтарда эпидемиологиялық тексеруді бөлімшенің дәрігері жүргізеді. Егер өте сирек кездесетін жұқпалы ауру немесе аса қауіпті жұқпалы ауруларға күдік туса тексеруге санитарлық-эпидемиологиялық мекеменің маманы қатысады.

Бірен-саран сырқат тіркелетін ошақтарда тексерудің мақсаты бөлімшеге аурудың сырттан әкелінгенін анықтау болып табылады. Бұл кезде келесі жұмыстар жүргізіледі:

• 
  бөлімшенің орналасу аймағының (ауданның) эпидемиологиялық жағдайын анықтау;
  
• 
  ошақтағы әскери құрамды, науқастарды сұрастыру және тексеру;
  
• 
  сыртқы ортаны байқау және тексеру;
  
• 
  жиналған мәліметті талдап, ошақтың шекарасын анықтау және оны жою шараларын жүргізу.
  

Ошақтарды тексергенде қойылатын міндеттер:

• 
  нақты жағдайларда ошақтың орналасуы мен оны жоюға арналған шаралар кешенін таңдау үшін сырқаттанушылықтың таралуы мен пайда болу жағдайының себебін анықтау;
  
• 
  эпидемиялық өршудің түрін анықтау.
  

- 1-ші топтағы эпидемияда әскери құрамның зақымдалуы бір жұқпа көзінен немесе берілу факторымен жүреді. Эпидемияның бұл түрі көбінесе зооноздарда (мысалы: бруцеллез) болады.

- 2-ші топтағы эпидемияда жұқпаның зақымдалған адамдардан зақымдалмаған адамдарға берілуімен сипатталады. Бұл топтағы эпидемия тез арада өршуімен және ұзақтылығымен сипатталады. Эпидемияның бұл тобы ауа-тамшы жолымен берілетін антропоноздарға тән.

- 3-ші топтағы эпидемияда науқас адамдардан берілу факторы арқылы зақымдалуымен (тағам, су, лас қол, буынаяқтылар және т.б.) сипатталады, бұл кезде тікелей қарым-қатынастың қажеті жоқ. Бұл топтағы эпидемияға көбінесе ішек антропоноздары және трансмиссивті сырқаттану жатады. Мысалы, дизентерия эпидемиясы тағам немесе су жолы арқылы берілуі мүмкін. Су жолы эпидемиясының ұзақтылығы бойынша жедел және созылмалы болуы мүмкін. Бұл эпидемияларда ең маңыздысы ошақты эпидемиологиялық тексеру болып саналады. Бұл кезде мына пункттер енгізілуі керек:

• 
  эпидемиялық көрсеткіштер бойынша сырқаттанушылықтың құрылымын талдау;
  
• 
  науқастар мен дені сау адамдарды тексеру және сұрастыру;
  
• 
  ішкі ортаны көзбен шолып және зертханалық тексеру;
  
• 
  нақты жұқпалы аурудың нозологиясы бойынша жиналған мәліметтердің байланыстылығын логикалық өңдеу;
  

Медициналық қызметтің барлық звеноларындағы шаралардың көлемі мен мазмұны бірдей емес, олар мақсаттарымен, іске асырылуымен, медициналық құрамның дәрежесімен және жабдықталуымен ерекшеленеді.

Санитарлық-эпидемиологиялық бөлімшелер мен мекемелердің қатарына: бригадада медицина ротасының санитарлық-эпидемиологиялық взводы (СЭВ); құрамаларда – санитарлық-эпидемиологиялық зертхана (СЭЗ); қосымшаларда әскердің медициналық бригадасының жеке санитарлық-эпидемиологиялық жасағы (мед.бр ЖСЭЖ); майданда – майданның санитарлық-эпидемиологиялық жасағы (СЭЖ); сонымен қатар санитарлық-бақылау пункті (СБП) жатады. Санитарлық-эпидемиологиялық бөлімшелер мен мекемелер көптеген нақты міндеттерді, диагностикалық, әдістемелік бақылауды атқарады. Атқарылатын қызметтеріне сәйкес санитарлық-эпидемиологиялық бөлімшелер мен мекемелердің ұйымдастыру штаттық құрылымы қарастырылған.

Барлық санитарлық-эпидемиологиялық бөлімшелер мен мекемелердің өзара бір-бірімен байланысты жұмыс істеуі аса маңызды болып саналады. Медициналық ротаның санитарлы-эпидемиологиялық взводы және құрамалардың санитарлы-эпидемиологиялық зертханасы жұқпалы аурулар ошағын анықтауға міндетті, медициналық бригаданың жеке санитарлық-эпидемиологиялық жасағы (аса қауіпті жұқпалардан басқасы) бұл ошақты шоғырландырады, ал майданның СЭЖ-ның күштері жұқпалы аурулардың эпидемиялық ошақтарын жоюға және аса қауіпті жұқпаларды шоғырландыруға арналған.

Медициналық ротаның мотоатқыштар (танктік) бригадасының санитарлық-эпидемиологиялық взводы санитарлық қадағалауды жүзеге асыру және бригада бөлімшелерінде эпидемияға қарсы шараларды жүргізуге, сонымен қатар медициналық ротаның арнайы санитарлық өңдеу бөлімшесін құруға арналған.

Медициналық ротаның санитарлық-эпидемиологиялық взводына санитарлық қадағалауды жүзеге асырғанда және эпидемияға қарсы шараларды бригада бөлімшелерінде жүргізгендегі міндеттер:

• 
  бригада бөлімшелері мен олардың орналасу аудандарында санитарлы-эпидемиологиялық жағдайды бақылау және санитарлы-эпидемиологиялық барлау;
  
• 
  әскери құрамның жұқпалы аурулармен сырқаттанушылығын жалпы талдау, шараларды жүргізуде ұсыныстар негізінде санитарлық өңдеу жүргізу, бригада бөлімшелерінде сырқаттанушылықты төмендетуге бағытталған шараларды жүргізу;
  
• 
  бригаданың жеке құрамында еңбек жағдайына, орналасудағы санитарлы-гигиеналық ережелердің орындалуына, монша, жуындыру қызметіне санитарлық қадағалау жүргізу;
  
• 
  бригада бөлімшелерінде жұқпалы аурулардың болмауының алдын алу және жою шараларын ұйымдастыру;
  
• 
  бекітілген көлемдегі токсикологиялық, радиологиялық және бактериологиялық зерттеулерді жүргізу;
  
• 
  ауыз су мен азық-түлікке сараптама жүргізу;
  
• 
  бригада бөлімшелерінің медициналық қызметіне әдістемелік және тәжірибелік көмек көрсету;
  
• 
  зертхана саласы бойынша бригада бөлімшелерінде тәжірибелік сабақтарды ұйымдастырып, оқу-әдістемелік материалдарды өңдеу;
  

Медициналық ротаның санитарлы-эпидемиологиялық взводының техникасы: әскери медициналық зертхана (ӘМЗ) немесе әскери далалық медициналық зертхана (Ә-ДМЗ), ДДА-66 және тіркеме 1-П-1,5.

Әскери медициналық зертхана (ӘМЗ) бактериологиялық, санитарлық-гигиеналық, радиологиялық зерттеулер жүргізуге және далалық жағдайларда зақымдаушы заттарды индикациялауға арналған.

Қосымшалардағы санитарлық-эпидемиологиялық зертханалардың міндеттер:

• 
  қосымшалар бөлімшелерінде орналасу ауданына, санитарлы-эпидемиологиялық жағдайына бақылау жүргізу;
  
• 
  әскери құрамның жұқпалы аурулармен сырқаттанушылығын жалпы талдау, шаралары жүргізуде ұсыныстар беру негізінде өңдеу жасау, бригада бөлімшелерінде сырқаттанушылықты төмендетуге бағытталған шараларды жүргізу;
  
• 
  зертхананың саласы бойынша бригада бөлімшелерінде тәжірибелік сабақтарды ұйымдастырып және оқу-әдістемелік материалдарды өңдеу.
  

Қосымшаның СЭЗ техникасына жатады: әскери медициналық зертхана (ӘМЗ) немесе әскери далалық медициналық зертхана (Ә-ДМЗ), УАЗ-452 А және ДДТ-2.

Әскердің медициналық бригадасының жеке санитарлы-эпидемиологиялық жасағы-әскерді қорғаудағы эпидемияға қарсы сұрақтар бойынша, мамандандырылған сараптаманы жүргізуге және зертханалық зерттеулерді жүргізуді қамтамасыз ететін негізгі кеңес алушы орталық болып табылады.

Ықтимал қарсылас биологиялық қаруды қолданған жағдайда әскери медициналық бригаданың жеке СЭЖ-ның күштері эпидемияға қарсы шараларды жүргізу үшін биологиялық шабуыл жасаған аудандарға жылжиды.

Әскердің медициналық бригадасының жеке СЭЖ-ның бөлімшелері биологиялық зақымдалуға ұшыраған бөлімшелерді анықтауға қатысады, ықтимал қарсылас қолданған биологиялық зерттеудің түрін анықтайды, болып жатқан жағдайларға сәйкес эпидемияға қарсы шаралардың, арнайы (обсервация, карантин) шаралардың жүргізілуіне қатынасады.

Әскердің медициналық бригадасының жеке СЭЖ-ның құрамына кіреді: басқарушы мекеме, санитарлы-эпидемиологиялық бөлімше (зертханасымен), 2 жылжымалы зертхана, санитарлық өңдеу взводы, оңашалау-карантинді бөлімше, қызмет ету бөлімшелері. Барлығы 86 адам, оның ішінде 23 дәрігер бар.

Санитарлық-эпидемиологиялық бөлімше

Санитарлық-эпидемиологиялық бөлімшенің құрамында: 12 дәрігер маман (эпидемиолог, 3 бактериолог және вирусолог, аса қауіпті жұқпалар бойынша маман, 2 гигиенист, 2 токсиколог, 2 радиолог), зоолог, химик-аналитик, лаборанттар, жүргізушілер мен санитарлар болады.

Зертхананың бастығы (эпидемиолог) жасақ бастығының орынбасары болып саналады.

Жылжымалы зертханалар (екі) мамандандырылған санитарлық-эпидемиологиялық барлауды жүргізуге, әскери құрамда санитарлы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды жүзеге асыруға, эпидемиялық ошақтардың шоғырланған орнын анықтауға қолданылады. Әрбір зертханалардың құрамына кіреді: бастығы (эпидемиолог), бактериолог, радиолог, вирусолог, гигиенист, лаборанттар, санитарлық инструктор-дозиметрист, жүргізуші-радиотелефоншы.

Жабдықталуы: әрқайсысында 1 далалық медициналық зертхана бар (ДМЗ). ДМЗ К 131 кузов-фургонында ЗИЛ-131 және тіркеме 2-ПН-2М бар.

Санитарлық өңдеу взводы 2 санитарлық өңдеу бөлімшесінен, (жабдықталуында ДДТ-2 бар) және дезинфекциялық-дератизациялық бөлімшелерден тұрады.

Оңашалау-карантинді бөлім (ОКБ) медициналық бригаданың ЖСЭЖ-ның бір бөлімшесі болып табылады, ол режимді-карантинді оңашалау шараларын жүргізеді, сонымен қатар аса қауіпті жұқпалар ошағы пайда болған жағдайда осы шараларды медициналық тасымалдау кезеңдерінде орындайды.

Оңашалау карантинді бөлімшенің штаты құрайды: бөлімше бастығы, дәрігер-эпидемиолог, дәрігер-инфекционист, фельдшер және басқа да орта және кіші медициналық қызметкерлер жатады.

Карантинде оңашалау-карантинді бөлімшеге 2 дезинфекциялық-душты қондырғылар (ДДА-66, ДДТ-3, ДДТ-2), біріншісі зақымдалғандарды санитарлық өңдеуге, екіншісі оңашалау-карантинді бөлімшенің жеке құрамын санитарлық өңдеуден өткізуге қолданылады.

Оңашалау-карантинді бөлімше орналасқан аймақ 2 аумаққа (зонаға) бөлінеді. Біріншісі–карантиннің негізгі аумағы, бұл жерде карантинге алынған әскери бөлім орналасады, осы жерде оңашалау бөлмелері мен зертханалық зерттеулер (ӘМЗ) жүргізіледі. Екіншісі–шартты қауіпті аумақ, бұл жерде оңашалау-карантинді бөлімшесінің жеке құрамы орналасады.

Аумақтың шекараларында зақымдалғандарды және қызметкерлерді санитарлық өңдеуден өткізу үшін 2 санитарлық өңдеу бөлімшесі, сыртқы периметр бойынша сыртқы тасымалдау пункті, аумақтың шекарасында–ішкі тасымалдау пункті орналасады. Дәрігер-эпидемиолог пен дәрігер-инфекционист күн сайын әскери құрамды тексеріп отырады. Жұқпалы ауруларға күдіктілерді немесе анықталғандарды оңашалау бөлмелеріне жібереді және зертханалық тексереді, ошақта қорытынды дезинфекцияны ұйымдастырып, науқасты ауруханаға жатқызуға шаралар қолданады.

Майданның санитарлық-эпидемиологиялық жасағы.

Майдан масштабында санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралардың жүйесін жүргізуге тағайындалған микробиологиялық, гигиеналық және санитарлық-химиялық зерттеулерді, оңашалау-карантинді, дезинфекциялық, дератизациялық шараларды және медициналық қызметтің эпидемияға қарсы шараларын күшейтуді жүзеге асыруға арналған жұмыстар жүргізіледі. Қарсылас бактериялық қаруды қолданғанда майданның санитарлы-эпидемиологиялық жасағы бұл шабуылдың зардаптарын жоюға бағытталған шараларды ұйымдастырады. Майданның СЭЖ-ы майдандық ауданда барлық санитарлық-алдын алу және әскери, эпидемияға қарсы шаралардың жүргізілуін қадағалайды. Майданның СЭЖ-ы эпидемияға қарсы қорғауда негізгі кеңес орталығы, сонымен қатар санитарлық инструкторлар-дезинфекторларды және дератизаторларды дайындауда оқу орталығы болып табылады. Ол мамандандырылған сараптаманы және зертханалық зерттеулерді және әскер орналасқан аймақта мамандандырылған медициналық барлауды жүргізуді қамтамасыз етеді.

Майданның СЭЖ-ы эпидемиологиялық, микробиологиялық, гигиеналық зертханалық бөлімшелерден, жуындырғыш-дезинфекциялық ротадан, медициналық қамтамасыз ету бөлімінен тұрады.

Санитарлы-эпидемиологиялық мекемелердің жиынтығына санитарлық-бақылау пункттері кіреді, олардың негізгі міндеттері-әскери эшелондар және темір жолдармен, су жолымен, әскери автокөлік жолдарымен, сонымен қатар авиациялық көлікпен жылжып келе жатқан әскери командаларында санитарлы-эпидемиологиялық жағдайын бақылауды жүзеге асыру. Санитарлық–бақылау пункттері әскердің жылжу жолдарында әскерге жұқпалы аурулардың енуіне кедергі болып, аурудың ел аумағына таралмауы үшін эпидемияға қарсы тосқауылдардың қызметін орындайды.

Санитарлық-бақылау пункті санитарлық байқаудың жүргізілуін, қажет болған жағдайда-әскери құрамның санитарлық өңделуін, жұқпалы аурулардың оңашалануын және олармен қатынаста болғандарды обсервацияға алуды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар СБП медициналық құрамға әскери эшелондарды тасымалдау бойынша нұсқаулар жүргізеді және жылжымалы құрамның санитарлық жағдайына, шаруашылық-тұрмыстық қамтамасыз етілуіне бақылау жүргізеді, жұқпалы аурулармен ауырғандарды жақын жерде орналасқан емдеу мекемелеріне жеткізуді жүзеге асырады, әскери эшелондарды толықтырып отырады және жетіспеген медикаменттер, дезинфекциялық заттар және бактериялық препараттармен қамтамасыз етеді. СБП-ның құрамына: бастығы (дәрігер-эпидемиолог), дәрігер инфекционист және ортаңғы қызметкерлер кіреді.