-1 тарау. Құндылықтарды темір жол және авиация

      185-1. Құндылықтарды автомобиль көлігімен тасымалдау мүмкін емес болғанда құндылықтарды банк филиалдарынан темір жол және авиация көліктерімен жеткізуге және әкетуге жол беріледі. Құндылықтарды тасымалдау тікелей бағыттағы поездармен және әуе кемелерімен ғана жүзеге асырылады.

      185-2. Алынған өтінімдер негізінде құндылықты жөнелтетін банктің басшысы құндылықты алатын банктің атауын, соманы, жеткізу күнін және тәсілін көрсете отырып оларды тасымалдау жөніндегі өкімге қол қояды.

      185-3. Құндылықтарды инкассаторларға беру Ереженің 178-тармағында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады. Инкассаторлар бригадасы құндылықтарды авиация көлігімен тасымалдаған кезде екі адамнан кем болмайды, ал құндылықтарды темір жол көлігімен тасымалдаған кезде - үш адамнан кем болмайды.

      185-4. Инкассаторлар бригадасын темір жол вокзалына және әуежайға инкассация қызметінің арнайы автомобильдерімен ғана апарған жөн.
      Инкассаторлар бригадасын поезд немесе әуе кемесі жөнелтілетін жерге дейін алып баратын инкассатор жүргізуші көлікке отырғызуды қадағалайды және поездың немесе әуе кемесінің жөнелтілгеніне көз жеткізгенде ғана ол жерден кетеді.

      185-5. Межелі жерге темір жол немесе авиация көлігімен келген кезде құндылықты алатын банк инкассаторлар бригадасын инкассация қызметiнiң арнайы автомобильдерімен күтіп алуды қамтамасыз етеді.

      185-6. Жеткізілген құндылықтарды банктің лауазымды тұлғалары қабылдап алады және дәл сол күні банктің кассасына есепке алынады. Банктің басшысы құндылықтарды инкассаторлардан тәуліктің кез келген уақытында қабылдап алуды қамтамасыз етеді. Инкассаторлар жеткізген, бірақ дәл сол күні банк кассаға есепке алмаған құндылықтар Ереженің 5-бөлімінің 20-тарауына сәйкес құндылықтарды жеткізген инкассаторлардың жауапкершілігінде сақталады.
21-2 тарау. Қолма-қол ақшаны және басқа да
құндылықтарды банктің клиенттеріне жеткізу
      Ескерту: 21-2-тараумен толықтырылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2005 жылғы 12 желтоқсандағы N 156 қаулысымен.

      185-7. Қолма-қол ақша банк клиентіне алдын ала ұсынылған немесе банкке инкассаторлар арқылы берілген чек немесе шығыс ордері бойынша жеткізілуі мүмкін.

      185-8. Банк клиентке және инкассация қызметінің басшысына қолма-қол ақша салынған қапшықтарды пломбалау үшін пайдаланылатын, касса меңгерушісі растаған, пломбирлердің бедерi анық пломбалар үлгісін береді.
      Клиенттерге жеткізу үшін қолма-қол ақшаны алдын ала дайындау Ереженің 2-бөлімінің 5-тарауында белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

      185-9. Инкассаторлар жеткізген қолма-қол ақшаны қабылдау үшін заңды тұлға-клиенттің басшысының бұйрығы негізінде заңды тұлғаның уәкілетті өкілдерінің ішінен кемінде үш адам болатын комиссия құрылады. Бұйрықтың көшірмесі шартпен бірге банкте сақталады. Комиссия құрамы өзгерген жағдайда бұл туралы инкассация қызметіне алдын ала хабарланады.

      185-10. Клиенттің кассирі комиссия мүшелерінің және инкассаторлардың қатысуымен ақшаны қабылдайды. Қабылдау кезінде қапшықтар (қоржындар) пломбаланған пломбадағы пломбирлер бедерінің анықтығы, олардың банк берген үлгіге сәйкестігі және қаптың (қоржынның) бүтіндігі тексеріледі.

      185-11. Инкассатордың заңды тұлға-клиентке қолма-қол ақшаны жеткізгенін растайтын құжат жасалған шартқа сәйкес банк кассасының меңгерушісіне ұсынылған чектің бақылау маркасы не шығыс ордеріне белгі қою болып табылады.

      185-12. Банк клиенттерін қолма-қол ақшамен және құндылықтармен алып жүру алып жүруге жасалған шарттың негізінде жүзеге асырылады. Инкассация қызметі бөлімшесінде алып жүру бойынша қызмет көрсетілетін клиенттердің тізімі жүргізіледі.

      185-13. Клиент алып жүруге өтінімді алдын ала береді, ол инкассация қызметі бөлімшесінің басшысына беріледі. Жекелеген жағдайларда, клиенттің өтініші бойынша клиенттер қолма-қол ақшаны және құндылықтарды алған сәтінде инкассация қызметі басшысының шешімі бойынша алдын ала өтінім берместен клиентті алып жүруді инкассатор жүзеге асырады.
      Инкассация қызметінің басшысы алып жүруге түскен өтінімдерге сәйкес:
      1) инкассаторлардың маршруттары және клиенттерге келу кестесін жасайды;
      2) көрсетілген жұмысты орындағаны жөнінде құжаттама ресімдейді;
      3) бригада қалыптастыруды жүзеге асырады.
      Бір клиентті алып жүру кезінде инкассаторлар бригадасының сандық құрамы кемінде екі адамнан, басқа жағдайларда - үш адамнан кем болмайды.

      185-14. Операцияны орындау басталмастан бұрын инкассаторлар бригадасының басшысы жеке басын куәландыратын құжатын көрсете отырып клиентпен танысады. Клиент барлық құжаттардың бар екендігін тексергеннен кейін, инкассатор клиентті арнайы автомобильге дейін алып барады.

      185-15. Қолма-қол ақшамен және құндылықтармен клиентті алып жүру бойынша жұмыс кезінде инкассаторлардың автомобиль салонынан шығуына үзілді-кесілді тыйым салынады. Инкассаторлар қолма-қол ақшаны және құндылықтарды алуға, орауға, тасымалдауға қатыспайды және оның ішіндегілердің толық болуына жауапкершілік атқармайды.
      Бір автомобильмен бірнеше клиентке қызмет көрсеткен кезде құндылықтардың сақталуын қамтамасыз ету үшін инкассаторлар бригадасының басшысы жүргізушімен бірге автомобиль салонында қалады, ал инкассатор (инкассаторлар) клиентті касса үй-жайына дейін алып барады.

      185-16. Қолма-қол ақшаны және құндылықтарды межелі жерге жеткізгеннен кейін клиент инкассация қызметінің келу карточкасына (Ережеге N 13 қосымша) алып келу бойынша жұмысты жүзеге асырғаны туралы қол қояды, оны клиент заңды тұлғаның кассирінің және бас бухгалтерінің/басшысының қолымен куәландырып, заңды тұлға - клиенттің мөрін қояды. Банкке келгеннен кейін инкассаторлар бригадасының басшысы инкассация қызметінің басшысына келу карточкасын береді.

      187. Жұмыс күнi ұзартылған кассалар банктiң бiрiншi басшысының бұйрығының негiзiнде ашылады, онда жасалатын операциялар және олардың жұмыс уақыты көрсетiлген тiзбесi айқындалады. Жұмыс күн ұзартылған касса жасаған операциялар банктiң баланстық есепшоты бойынша келесi операциялық күнмен көрсетiледi.

      188. Операцияларды жүзеге асыру үшiн касса меңгерушiсі кассирлерге қабылданған және берiлген құндылықтар есебiн жүргiзу кiтабына қол қойғыза отырып қоймадан валюталық құндылықтарды береді (Ережеге 33 қосымша). Мұндайда чемодандар (инкассатор қоржыны қапшықтар және тағы басқалар) орын саны бойынша берiледi.

      189. Жұмыс күнi ұзартылған кассалар кассирлерге валюталық құндылықтар авансын берудi шығыс ордерлерi, кассирлер оларды үш дана етiп жасайды. Бiрiншi данасы бухгалтерияға берiледi, екiншiсi - құндылықтар беретiн кассирлерде қалады, ал үшiншiсi - құндылықтарды алған кассирлерге берiледi.

      190. Касса қызметкерлерi құндылықтарды бухгалтерия қызметкерлерi ресiмдеген кассалық кiрiс және шығыс құжаттары негiзiнде қабылдайды және бередi. Мұндай құжаттарға жататындар: Ұлттық және шетелдiк қолма-қол валютаны банк кассасына есептеген кездегi кассалық кiрiс ордерi, Ұлттық және шетелдiк қолма-қол валютаны банк кассасынан алған кездегi кассалық шығыс ордерi. Баланстан тыс есепшоттарға есепке алынатын жол чектерiнiң бланкiлерi мен басқа да құндылықтар тиiсті баланстан тыс ордерлер бойынша қабылданады (берiледi). Мұндайда касса құжатында құндылықтардың әрбiр атауы бойынша комиссия ескерiле отырып, мiндеттi түрде жалпы сома көрсетiледi.

      191. Касса құжаттары тиiстi түрде ресiмделгеннен кейiн iшкi тәртiп бойынша кассаға берiледi.
      Кассир жол чектерiн берген кезде клиенттiң оның көзiнше чек иесiнiң қол қою үлгiсi үшiн әдейi белгiленген жерге әрбiр чекке қол қоюын бақылауға тиiс.

      192. Кассирлер арасында валюталық құндылықтар өткiзу қабылданған және берiлген құндылықтардың есебiн жүргiзу кiтабы бойынша (Ережеге 32 қосымша) немесе қабылданған және берiлген құндылықтардың бақылау парағы бойынша (Ережеге 34 қосымша) жүзеге асыруға болады.

      193. Кассир жұмыс күнi аяқталған соң касса құжаттары бойынша құндылықтардың әрбiр атауы бойынша кiрiс (шығыс) сомасын есептейдi, бiр күн iшiндегi касса айналысы және қалған құндылықтар туралы есеп беру анықтамасын толтырады (Ережеге 5 қосымша), анықтамада көрсетiлген қалған құндылықтарды нақты бар құндылықтармен алдын ала салыстырып тексергеннен кейiн оған қол қояды.

      194. Кассир жұмыс күнi iшiнде қабылданған валюталық құндылықтарды жинақтап, осы Ереженiң 84, 85, 206-тармақтарында айтылған тәртiппен жинақтап, орайды және есеп беру анықтамасымен, кiрiс (шығыс) құжаттарымен бiрге касса меңгерушiсiне (арнайы бөлiнген кассирге) өткiзедi.

      195. Касса меңгерушiсi (арнайы бөлiнген кассир) өздерi қабылдаған валюталық құндылықтарды кiрiс (шығыс) құжаттарымен және есеп беру анықтамасымен салыстырып тексерiп, оған сондай-ақ қабылданған және берiлген құндылықтарды есепке алу кiтабына немесе кассирдiң бақылау парағына қол қояды.
      Касса меңгерушiсiне құндылықтарды Ереженiң 211-тармағында көзделген тәртiппен жинақталған түрде чемоданмен (арбамен, инкассатор қоржындарымен немесе қапшықтармен) өткiзген кезде есеп беру анықтамасы екi дана етiп жасалады, оның бiреуi өткiзiлетiн құндылықтарға ярлык ретiнде пайдаланылады.

      196. Кiрiс және шығыс операцияларын касса меңгерушiсi орындайтын банктерде есеп беру анықтамасы жасалмайды, ал касса айналысы бiр күн iшiндегi касса айналысы туралы жиынтық есепке енгiзiледi (Ережеге 11 қосымша).

      198. Бақылаушы қайта санау үшiн кассирге бiр қоржыннан (жөнелтiмнен) ғана беретiн болады, қабылданған және берiлген құндылықтарды (Ережеге 34 қосымша), берiлген қоржынның номерiн және кассирдiң аты-жөнiн өзiнiң бақылау парағына алдын ала жазып алады. Кассир қоржынды алғаннан кейiн оны өзiнiң бақылау парағына тiркейдi.

      199. Қоржындарды ашу және қайта санау Ереженiң 7-тарауында айтылған тәртiппен жүзеге асырылады.

      200. Кассир әрбiр қоржындағы (жөнелтiмдегi) құндылықтарды қайта санап шыққаннан кейiн қоржындағы (жөнелтiмдегi) құндылықтарды нақты номиналы бойынша әрқайсысының атауымен өзiнiң бақылау парағына жазады және бұл жөнiнде бақылаушыға хабарлайды.

      201. Валюталық құндылықтар салынған қоржынды бiр күн iшiнде бiр кассирден (бақылаушыдан) екiншiсiне өткiзу бақылау парағына қоржындар мен олардың номерлерi көрсетiлiп, қол қойғыза отырып жүзеге асырылады.

      202. Валюталық құндылықтар салынған барлық қоржынды (жөнелтiмдi) ашқаннан кейiн бақылаушы жеке-жеке әрбiр кассир бойынша қайта санауға берiлген қоржындардың (жөнелтiмдердiң) жалпы санын, қайта саналған құндылықтар сомасын (номиналы бойынша), қайта саналған құндылықтардың жалпы сомасын, жетпейтiн және артық жалпы соманы номиналы бойынша, сондай-ақ инкассоға және сараптамаға қабылданған ақша белгiлерiнiң (төлем құжаттарының) сомасын өзiнiң бақылау парақтарына жазып отырады.

      203. Кассирлер қайта есептелген және жинақталған валюталық құндылықтарды касса меңгерушiсiне қабылданған және берiлген ақша (құндылықтар) есебi кiтабына немесе бақылау парақтарына қол қойғыза отырып өткiзедi.

      205. Атауы (төлем құжаттарын шығарған бiр банктiң, ұйымның) және құны бiрдей банкноттардың және шетел валютасындағы төлем құжаттары 100 (жүз) парақтан түбiртекке жинақталады және көлденең бандероль етiп буылады, Бандерольге банктiң атауы, банктiк бiрыңғай код, валютаның атауы (санмен және әрiппен жазылған белгiлерi), құны, парақ саны, салынған сома (номиналы бойынша), оралған күнi, құндылықтарды қайта санаған кассирдiң коды жазылады немесе оның аты жазылған мөртабан мен қолы қойылады.

      206. Шетел валютасындағы банкноттар мен төлем құжаттары бумаларға құны мен атауы бiрдей 10 (он) түбiртектен артық болмайтындай етiп жинақталады.
      Мұндайда әрбiр буманың жоғарғы және төменгi жағына картоннан жапсырма салынады.
      Жоғарғы жапсырмада банктiң атауы, банктiк бiрыңғай код, валютаның атауы (санмен және әрiппен жазылған белгiлерi) немесе жол чегiн шығарған банктiң, ұйымның атауы, құны, парақ саны, салынған сома, оралған күнi, кассирдiң коды жазылады немесе оның аты жазылған мөртабан мен қолы қойылады. Егер банкноттың құны көрiнбейтiн болса, жапсырмаға ойық жасалады.
      Әрбiр бума түйiнсiз және үзiксiз шуда жiппен крест түрiнде екi рет оралып төрт рет түйiншектелiп байланады, төменгi жапсырма жағынан шуда жiптiң екi ұшынан түйiншекке жақын жерден пломба салынады және бума кассирдiң жеке пломбирiмен пломбыланады. Бумалар сондай-ақ полиэтилен пакеттерге оралуы да мүмкiн.

      207. Бiр түбiртектi валюталық құндылықтарды полиэтилен пакеттерге ораған кезде жапсырманың қажетi жоқ.

      208. Толық түбiртек жинақтауға келмейтiн шетел валютасындағы банкноттар мен төлем құжаттары валюта атауы бiрдей, құны бiрдей немесе әр түрлi банкноттардан, төлем құжаттарынан тұратын бумаға жинақталады. Мұндайда бумадағы банкноттар мен төлем құжаттары жалпы бiрыңғай деректемелермен ресiмдемей-ақ бандероль етiлiп оралады және жапсырмалармен қамтамасыз етiледi.

      209. Атауы және құны бойынша сұрыпталған металл ақшаны кассирлер сыртқы жағында тiгiсi немесе жыртығы жоқ стандартты қапшыққа салып орайды.

      210. Металл ақша салынған қапшықтардың ярлыктарына банктiң атауы банктiк бiрыңғай код, валютаның атауы (санмен және әрiппен жазылған белгiлерi) металл ақшаның құны, номинал бойынша салынған сома, оралған күнi, қапшықты жинақтаған кассирдiң коды жазылады немесе оның аты жазылған мөртабан мен қолы қойылады.

      211. Қолма-қол ақша және басқа құндылықтар олардың атауы бойынша жеке папкiлерге (конверттерге, қаптарға) салынуы мүмкiн. Кассир касса айналымы және қалған құндылықтар (бақылау парағындағы) туралы есеп беру анықтамасындағы мәлiметтермен қолдағы бар ақшаны алдын-ала салыстырып тексередi. Папкiлерге (конверттерге, қапшықтарға) құндылықтар атауы (валюта коды) және салым сомасы көрсетiледi.

      213. Бухгалтерия қызметкерi банктiң атына құндылықтар салынған жөнелтiм келгенi туралы байланыс кәсiпорнынан жазбаша хабарлама, ал авиакомпаниядан - телефонограмма алғаннан кейiн оларды хабарламалар мен сенiмхаттар тiркеу журналына жазады.

      214. Орауы бөлiнген немесе басқа да ақаулары бар валюталық құндылықтар салынған жөнелтiмдi қабылдау Ереженiң 57-тармағында көрсетiлген тәртiппен жүзеге асырылады.

      215. Валюталық құндылықтар салынған жөнелтiмдi қабылдау iлеспе құжаттарға қабылдаушы және жолдамашы адамның қолдары, банктiң мөрi қойылып ресiмделедi. Банктiң кассирi құндылықтарды өткiзгенде iлеспе құжаттарға мөр қойылмайды.

      216. Құндылықтарды сақтауға жауапты адамдар валюталық құндылықтар салынған инкассатор қоржындарын Ереженiң 54-тармағында көрсетiлген тәртiппен қабылдайды, ал валюталық құндылықтар салынған қапшықтарды қабылдағанда олардың жапсырмаларының бар-жоғын және дұрыс ресiмделуiн, сондай-ақ жапсырмада көрсетiлген соманың iлеспе құжаттардағы мәлiметтермен сәйкестiгiн қосымша тексередi.

      217. Кассирлер банктiң айырбастау пункттерiнен және клиенттерiнен жұмыс күнi iшiнде валюталық құндылықтар салынған инкассатор қоржындарын қабылдаған жағдайда, қабылданған ақша салынған қоржындарды (қапшықтарды) және бос қоржындарды есепке алу журналын екi дана етiп толтырады (Ережеге 14 қосымша) онда айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерi тiкелей жеткiзген валюталық құндылықтар салынған қабылданған инкассатор қоржындары есепке алынады.

      218. Операциялық күн iшiнде келiп түскен валюталық құндылықтар банк белгiлеген тәртiппен операция кассасына кiрiске алынады және сол операция күнi тиiстi есепшотқа есептеледi.

      219. Инкассатор қоржындарындағы (қапшықтарындағы) валюталық құндылықтарды түскен күнi кiрiске алу мүмкiн болмаған жағдайда олар операциялық касса қоймасына келесi операция күнiне дейiн сақтауға өткiзiледi және реттелмеген жөнелтiлiм ретiнде баланстан тыс есепшотқа есепке алынады.