күмән туғызатын шетел валютасындағы қолма-қол ақшамен

      220. Банктiң кассирлерi шетел валютасындағы қолма-қол ақшаны және төлем құжаттарын қабылдаған және өңдеген кезде ресми жерлерден (эмитент банктерден, Интерполдан, Ұлттық Банктен, анықтамалық материалдарды таратумен шұғылданатын басқа да ұйымдардан) келiп түскен олардың үлгiлерiне, анықтамалық және ақпараттық материалдарды басшылыққа ала отырып, олардың түпнұсқалығына және төлемге жарамдылығына бақылау жасап отыруға мiндеттi.

      221. Төлем жасауға күмән туғызатын шетел валютасындағы банкноттар мен төлем құжаттары клиенттерден инкассоға қабылдануы мүмкiн. Мұндай жағдайда клиент өтiнiш толтырады (Ережеге 35 қосымша), онда валютаның (төлем құжатының) атауы, банкноттар мен төлем құжаттарының деректемелерi, олардың құны, жалпы сомасы және төлем құжаттарын кiм және қашан бергенi көрсетiледi.

      222. Шетел валютасы банкнотасының тозуын айқындау тәртібі тиісті мемлекеттің заңнамасына сәйкес айқындалады.

      223. Касса меңгерушiсi (арнайы бөлiнген кассир) валюталық құндылықтары, кассирлерден есептiк анықтамаларды және құжаттарды қабылдап, есептiк анықтамалардағы қалдықтарды шығарудың дұрыстығын, бақылау парақтарының, қабылданған және берiлген құндылықтардың есебiн жүргiзу кiтабының дұрыс толтырылуын тексередi, бiр күн iшiндегi касса айналымы жөнiнде жиынтық анықтама жасайды (Ережеге 11 қосымша), оны бухгалтерлiк есептегi мәлiметтермен салыстырып тексередi, сонымен қатар салыстырып тексеру нәтижелерi қол қойылып ресiмделедi.

      224. Операция кассасының мәлiметтерiнде анықталған нақты бар валюталық құндылықтардың және есептiк құжаттардың арасында алшақтық болған жағдайда, касса меңгерушiсi бұл жөнiнде бөлiмше кассасының басшысына мәлiмдейдi. Артық екендiгі немесе жетпейтiндiгi расталған жағдайда акт жасалады ( Ережеге 7 қосымша), сонымен қатар касса меңгерушiсi банк (филиал) басшысына түсiнiктеме бередi.

      226. Сирек кездесетiн шетел валютасының (төлем құжаттарының) толмаған түбiртектерiнен тұратын бумаларды бақылау үшiн қайта санамай-ақ банкте үш ай бойы сақтауға болады.

      227. Таратылмаған жөнелтiмдер, инкассатор қоржындарындағы қайта саналмаған валюталық құндылықтар, сондай-ақ басқа да құндылықтар олардың түрлерiне, сипатына және белгiлерiне қарай құндылықтар қоймасында сақталады және тиiстi есепшоттар бойынша жеке-жеке есепке алынады.

      228. Жалпы қойманы ашу және жабу Ереженiң 41-тарауында айтылған тәртiпке сәйкес жүзеге асырылады.

29-тарау. Валюталық құндылықтарға ревизия жүргiзу

      229. Касса қызметкерлерi өз жауапкершiлiгiне алған кассалардағы және бiрiнен бiрiне өтетiн аванс қалдығы бар аванс дайындау кассаларындағы, сондай-ақ айырбастау пункттерiндегi валюталық құндылықтарға ревизия жүргiзу Ереженiң 9-тармағындағы талаптарға сәйкес жүзеге асырылады.

      230. Айырбастау пункттерiне және банк кассаларына жүргiзiлген ревизия туралы акт жасалады (Ережеге 39 қосымша).

30-тарау. Валюталық құндылықтардың
сақталуына жауапкершiлiк

      231. Операция кассасындағы валюталық құндылықтарды сақтауға және олармен операция жасауға байланысты толық дербес материалдық жауапкершiлiк банк кассасының меңгерушiсiне жүктеледi.

      232. Банктердiң айырбастау пункттерi мен кассалары аванс әзiрлеу жөнiндегi кiдiрiссiз жұмысты демалыс және мереке күндерi де атқаруы үшiн касса бөлiмшесiнiң басшысы (арнайы бөлiнген қызметкер) жұмыс күнi қарсаңында кiрiс ордерлерi мен жолдама ведомостерiн жасау үшiн бухгалтерия қызметкерлерiне валюталық құндылықтар беруiне аванстық тапсырыс бередi (Ережеге 40 қосымша).

      233. Жасалған шығыс ордерлерi касса меңгерушiсiне, ал жолдама ведомостерiн - аванс жасауға жауапты кассирлерге берiледi. Өткiзу ведомостерi үш дана етiп, ал кешкi касса бар болса - төрт дана етiп жасалады.

      234. Кассирлер авансты даярлау үшiн касса меңгерушiсiнен касса меңгерушiсiнiң қабылданған өткiзiлген құндылықтар есебiн жүргiзу кiтабына (Ережеге 32 қосымша) қол қойып, егер олар даярлаған аванстар сол күнi касса меңгерушiсiне қайтарылатын болса, қажеттi құндылықтарды алады. Егер даярланған аванстар салынған қоржындар сол күнi касса меңгерушiсiне қайтарылмай, кассир оны банктiң (филиалдың) жалпы қоймасындағы арнайы бөлiнген сейфте (бөлек сейфте) сақтаса немесе кешкi кассаға өткiзсе, қолма-қол ақша кассирге шығыс ордерiне қол қойғыза отырып берiлетiн болады.
      Бухгалтерия қызметкерлерi шығыс ордерлерi және жолдама ведомостерi негiзiнде соманы (аванстық тапсырыс шегiнде) аванс даярлайтын кассирдiң жеке есепшотына есептейдi.

      235. Кассир даярланған валюталық құндылықтарды инкассатор қоржындарына салып пломбы қояды да, өздерiнде қалатын және он күн бойы сақталатын, онан кейiн жойылатын жолдама ведомосiнiң екiншi данасына қол қойып, оларды iлеспе құжаттармен бiрге кешкi кассаға сақтауға өткiзедi.

      236. Аванс салынған қоржындар айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерiне тiкелей берiледi. Мұндай жағдайда аванс жасайтын кассирлер қоржындарды пломбыламайды. Айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерi қоржынға салынған құндылықтарды қайта есептеп, аванс жасаған кассирлерде қалатын шығыс ордерлерiнiң және жолдама ведомостерiнiң екiншi даналарына қол қояды. Сонан кейiн шығыс ордерлерi және жолдама ведомосiнiң бiр данасы бухгалтерия қызметкерiне өткiзiлiм жасау үшiн берiледi.

      237. Касса меңгерушiсi айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерiне валюталық құндылықтар аванстарын тiкелей банкте шығыс ордерлерiне қол қойғызып беруiне болады.

      238. Айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерi қайта саналған валюталық құндылықтарды чемоданға (қоржындарға) салып, автомашинамен қарулы күзетпен айырбастау пункттерiне жеткiзедi.

      239. Айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерi инкассаторлар жеткiзген немесе тiкелей банктен берiлген валюталық құндылықтар салынған қоржындардың номерлерiнiң жолдама ведомостерiнде көрсетiлген номерлермен сәйкестiгiн тексередi және инкассаторларды қатыстыра отырып, қоржындарға салынған құндылықтарды қайта санайды. Қоржындарды жолдама ведомостерi айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерiнiң қайсысының атына ресiмделсе, тек сол адам қабылдайды, ал егер ол адам болмаса, құндылықтар салынған қоржындар айырбастау пункттерiнiң басқа қызметкерлерiне (жеке басының куәлігі болған кезде) тапсырылады, аты-жөнi мен қажеттi деректемелерi қоржындарды қабылдаған (қайта санаған) кезде жолдама ведомостерiнiң барлық даналарына енгiзiледi.
      Аванс салынған қоржындарды қабылдағанда және қайта санаған кезде анықталған артық немесе жетпеген ақша жолдама ведомосiне екi дана етiп актiмен ресiмделедi (Ережеге 17 қосымша).
      Ескерту: 239-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2005 жылғы 12 желтоқсандағы N 156 қаулысымен.

      240. Айырбастау пункттерiнiң қызметкерлерi инкассаторлар арқылы аванс жасаған кассирлерге жолдама ведомостерінің үшінші даналарын қайтарады, олар айырбастау пункттерi қызметкерлерiнiң ондағы қойылған қолдарын, мөрлердi және құндылықтар салынған қоржындардың толық болуын тексередi. Жолдама ведомостерi тексерiлгеннен кейiн тиiстi жазбалар жасау үшiн бухгалтерия қызметкерлерiне жiберiледi.

      241. Банктiң әрбiр айырбастау пункттерi үшiн банк пункттiң күнi бойы жұмысын қамтамасыз ететiн қолма-қол шетел валютасындағы және қолма-қол теңгедегi аванс мөлшерiн анықтайды. Демалыс және мереке күндерi, сондай-ақ жасалатын операциялар көлемiне байланысты аванс мөлшерi көбейтiлуi мүмкiн.

      242. Айырбастау пунктiнiң қызметкерi валюталық құндылықтармен операциялар жасалғанға дейiн өзiнiң жұмыс орнын дайындауға, дабыл беру жұмысын тексеруге, өзiнде бар нормативтiк және ақпараттық материалдарға келiп түскен өзгерiстердi енгiзуге, сондай-ақ айырбастау пункттерiндегi мүлiк пен техникалық құралдар жазылатын тиiстi кiтаптар бойынша тексеруге және қабылдап алуға тиiс. Айырбастау пунктiнiң қызметкерi алшақтықтар немесе мүлiктiң қандайда бiр бүлiнгенi анықталғаны туралы тиiстi шаралар қолдануы үшiн өз басшысына тез арада хабарлайды.

      243. Айырбастау пункттерi қолма-қол шетел валютасын (төлем құжаттарын) сатып алу және сату бойынша операциялар жүргiзген кезде қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын жүргiзудi реттейтiн Ұлттық Банктiң нормативтiк құқықтық актiлерiн басшылыққа алуға тиiс. Бұл операциялар сатып алынған (сатылған) шетел валютасын тiзiмдеу арқылы ресiмделедi.

      244. Шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын инкассоға қабылдау бойынша операциялар клиенттiң өтiнiшi негiзiнде (Ережеге 35 қосымша) оған квитанция беру арқылы (Ережеге 41 қосымша) жүзеге асырылады.

      245. Айырбастау пунктiнiң қызметкерi жұмыс күнi аяқталғаннан кейiн касса айналымы және құндылықтар қалдығы туралы анықтамасын жасайды (Ережеге 5 қосымша), валюталық құндылықтарды есептейдi, оларды касса аппаратының немесе компьютердiң есеп жүргiзу құжаттарының мәлiметтерiмен сәйкестiгiн салыстырып тексередi және құндылықтар салынған инкассатор қоржынының әрқайсысына үш дана етiп жолдама ведомостерiн жасайды.
      Сонымен бiрге инкассоға қабылданған банкноттар (төлем құжаттары) буылады және жолдама ведомосiнде жеке көрсетiледi.
      Валюта айырбастау операцияларын жасаған кезде дербес электронды-есептеу машиналарын пайдаланған жағдайда валюталық құндылықтар қалдығының сомасы электронды-есептеу машиналарына басылып, жолдама ведомосiне бекiтiледi.
      Нақты бар құндылықтар мен есеп жүргiзу құжаттарындағы мәлiметтер арасында алшақтық болған жағдайда айырбастау пунктiнiң қызметкерi бұл жөнiнде бөлiмше басшысына немесе тиiстi учаскеге басшылық жасайтын оның орынбасарына хабарлайды, нақты бар құндылықтар бойынша есеп құжаттарын жасап түсiндiрме жазып бередi.
      Егер айырбастау пунктiнiң режимiнде оның кешкi уақытта, сондай-ақ демалыс және мереке күндерiнде жұмыс iстеуi көзделген болса, онда есептiк анықтама жасалғаннан кейiн қолма-қол шетел валютасымен жүргiзiлген айырбастау операциялары келесi жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей есепке алынуға тиiс. Сонымен бiрге мұндай операциялар бойынша жеке есеп жасалады.

      246. Айырбастау пункттерiнiң валюталық құндылықтары олардың санына және банктегi оларды қайта есептеу бойынша белгiленген тәртiпке байланысты бiр, екi немесе үш инкассатор қоржындарына салынуы мүмкiн (теңгенi, шетел валютасын және шетел валютасындағы құжаттарды жеке-жеке өткiзуге болады). Айырбастау пунктiнiң қызметкерi бiр күн iшiнде жасалған операциялар туралы есеп құжаттарымен бiрге банкке олардың валюталық құндылықтар авансын алғанын растайтын құжатты (аванс қоржынына салынатын жолдама ведомосiнiң бiрiншi данасын) тапсырады.

      247. Инкассация қоржынына нақты бар құндылықтар мен есеп жүргiзу құжаттарын жолдама ведомосiндегi мәлiметтермен салыстыра тексерiп салады. Жолдама ведомосiнiң бiрiншi данасы инкассатор қоржынының арнайы қалтасына салынады да, сонан кейiн қоржынға айырбастау пунктi қызметкерiнiң жеке пломбысының таңбасы және айырбастау пунктiнiң жалпы пломбирiнiң таңбасы қойылып пломбыланады.
      Айырбастау пунктiнiң қызметкерi валюталық құндылықтар салынған қоржынды пломбылау алдында өз жұмыс орнын тексеруге және барлық құндылықтардың инкассатор қоржынына салынғанына көз жеткiзуге мiндеттi.

      248. Айырбастау пунктiнiң қызметкерi валюталық құндылықтар салынған қоржынды берер алдында:

      249. Инкассаторлар банкке валюталық құндылықтар салынған қоржындарды Ереженiң 6-тарауында айтылған тәртiппен бередi.

      250. Айырбастау пунктiнен банкке валюталық құндылықтарды айырбастау пунктiнiң қызметкерiнiң өзi қарулы күзетпен автомашинамен алып барып өткiзуге рұқсат етiледi.

7-бөлiм. Құндылықтар қоймасының клиенттердiң
дербес сейфтерiмен жұмыс жүргiзу тәртiбi 

      <*> алынып тасталды

      299. Қолма-қол ақша және басқа құндылықтар банктiң құндылықтарды сақтауды қамтамасыз етуге жауапты лауазымды адамдарының жауапкершiлiгiнде құндылықтар қоймасында сақталады.

      300. Банктердiң құндылықтар қоймаларында:
      1) қолма-қол ақша;
      2) қолма-қол шетел валютасы;
      3) төлем құжаттары (чектер, вексельдер, пластикалық және басқа карточкалар);
      4) қатаң есептегi бланкiлер;
      5) бағалы қағаздар, оның iшiнде банктiң клиенттерiнен сақтауға алынғандар және кепiл түрiнде алынғандар;
      6) алтын, күмiс, платина және басқа қымбат металдар және олардан жасалған бұйымдар, оның iшiнде банктiң клиенттерiнен сақтауға алынғандар және кепiл түрiнде алынғандар;
      7) бақылау-касса аппараттары кiлттерiнiң жиынтықтары;
      8) филиалдардың және басқа банктердiң құндылықтар қоймалары кiлттерiнiң көшiрмелерi;
      9) пайдаланылмайтын пломбирлер және пайдаланылмайтын мөртаңбалар;
      10) ұлттық және шетел валютасының, басқа төлем құжаттарының, бағалы бланктер мен қағаздардың қозғалысын есепке алу жөнiндегi құжаттар;
      11) жауапты сақтауға қабылданған құндылықтар сақталады.

      301. Құндылықтар қоймасында Ереженiң 300-тармағында көрсетiлмеген құжаттар мен заттарды сақтауға тыйым салынады.

      302. Құндылықтар қоймасына кiруге тек қана құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдарға рұқсат етiледi.

      303. Құндылықтар қоймасына кiретiн жер арнайы құрылымдағы брондалған, ең азы үш кiлтпен жабылатын есiкпен жабдықталады. Өзгертiлетiн және өзгертiлмейтiн коды бар электрондық және механикалық құлыптар кiлтi бар құлыптармен барабар.

      304. Құндылықтар қоймасын мөрлеу үшiн құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдар реттiк номерi бар металл мөрлермен (пломбирлермен немесе клишелермен) қамтамасыз етiлуi тиiс.

      305. Жұмыс iстемейтiн уақытта банктiң құндылықтар қоймасын жiптi және сургуч салатын ойығы бар қалақшаны пайдаланып құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдар металл мөрлерiмен мөрлейдi.

      306. Қалақшаға мынадай ретпен:

      307. Құндылықтардың сақталуына жауапты кемінде үш лауазымды тұлғаға жауапкершілікті міндетті түрде жүктей отырып, банктің ішкі құжаттарында белгіленген және бекіту құрылғыларының техникалық сипаттамаларына сәйкес банк құндылықтары қоймасын жабудың өзге де тәртібін пайдалануға жол беріледі.

      308. Банктер құндылықтар қоймасы кiлттерiнiң толық жазылған тiзiмдемесiмен пакетке салынған, матамен орап тiгiлген және құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдардың мөрлерiмен мөрленген көшiрмелерiн ұстауға тиiс.

      309. Қойманы ашу алдында құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдар күзет өкiлiнiң қатысуымен кiретiн есiктiң, құлыптардың, кендiр жiптiң және мөр бедерлерiнiң тұтастығына және бұзылмағандығына көз жеткiзуi, содан соң құндылықтар қоймасын күзеттен шығаруы, ол туралы қойманы, отқа төзiмдi сейфтердi және басқа ақша сақтау орындарын ашуға, жабуға және мөрлеуге рұқсат етiлген адамдардың бақылау журналына қол қоюы тиiс (Ережеге 29 қосымша). Содан соң жiптiң бiр орамын қырқып алып, мөр бедерлерi бар тақтайшаны қойманы тексеру аяқталғанға дейiн бүлiнбейтiндей етiп кесiп алу керек. Қойманы қарау аяқталысымен мөр лагының бедерлерi жойылуға тиiс.

      310. Есiктердiң, қоршаулардың, құлыптардың, жiптердiң, мөрлердiң бүлiнгенi байқалған жағдайда, сондай-ақ құндылықтар қоймасына кiру әрекетi жөнiнде күдiк туған жағдайда, бұл туралы қойма ашылғанша дереу актi жасалып, құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдардың бәрi және күзет өкiлi қол қояды. Сонымен бiрге бұл туралы банктiң басшысына және құқық қорғау органдарына хабар берiледi.
      Құндылықтар қоймасының есiгi құқық қорғау органдарының өкiлi келген соң ашылады, содан кейiн қабырғалардың, сәкiнiң және төбенiң, сондай-ақ сейфтердiң, сөрелердiң, үлдiрiктердiң есiктерi мен құлыптарының, қойма iшiндегi құндылықтардың тұтастығына көз жеткiзу керек. Олардың түгел болмауына күмән болған жағдайда дереу құндылықтардың бұл туралы акт жасап тексеру керек.

      311. Ақша және басқа құндылықтар қоймадағы металл шкафтарда бөлiктерге бөлiнген және тор есiктерi бар сөрелерде, сейфтерде, арбаларда сақталады. Банктiң клиенттерiне келесi жұмыс күнi беру үшiн алдын ала дайындалған қолма-қол ақша қапшықтарда, арбаларда операциялық кассаның қолма-қол ақшасынан бөлек сақталады.

      312. Қолма-қол ақша, шетел валютасы және шетел валютасындағы төлем құжаттары, сондай-ақ басқа құндылықтар жеке-жеке сақталады.

      313. Банкноттар құны бойынша бумаларға оралып сақталса, металл ақша құны бойынша оралып қапшықтарда сақталады. Төлем құжаттары түрлерi бойынша бумаларға оралып сақталады. Шетел валютасы мен шетел валютасындағы төлем құжаттары валюта атауы және құны бойынша сақталады.

      314. Қымбат металдан жасалған бұйымдар құлыпталатын металл шкафтарда сақталады. Олардың саны аз ғана болса, оларды қапшықтарға салып, басқа құндылықтармен бiрге металл шкафта сақтауға болады.

      315. Қызметкерлер құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдардың көзiнше чек кiтапшаларының бумаларын бiртiндеп ашып отырады, әр бумадағы кiтапшалар саны, әр кiтапшадағы чектер саны және олардың номерлерiнiң реттiгi тексерiледi. Клиенттерге беруге жататын чектерге банктiң аты, банктiк коды бар мөртабан соғылады.

      316. Құндылықтар қоймасына қабылданған банкноттар, металл ақшалар және басқа құндылықтар құндылықтарды есепке алу кiтабында есепке алынады. Қолма-қол шетел валютасы құны бойынша және шетел валютасындағы төлем құжаттары жеке кiтаптарға есепке алынады.
      Кiтаптарды касса меңгерушiсi жүргiзедi. Касса меңгерушiсi болмаған жағдайда құндылықтардың есебi жөнiндегi кiтапты жүргiзу оның орнындағы адамға жүктеледi.

      317. Құндылықтар қоймасы жабылғанға дейiн әр есепшот бойынша құндылықтарды есепке алу кiтаптарындағы құндылықтардың келесi күннiң басындағы жалпы қалдықтары жазылады.

      318. Құндылықтар қоймасының жабылуы алдында құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдар:

      319. Құндылықтар қоймасы кiлттермен жабылады, содан соң күзет өкiлiнiң көзiнше құндылықтардың сақталуына жауапты лауазымды адамдар мөрлейдi. Мөрлердiң бедерлерiн қолда бар үлгiлермен салыстырып тексергеннен кейiн қоймаларды, отқа жанбайтын сейфтердi және басқа ақша сақтайтын орындарды ашуға, жабуға және мөр қоюға рұқсат берiлген адамдардың бақылау журналына күзет өкiлi қол қояды (Ережеге 29 қосымша).

      320. Құндылықтар қоймасының барлық мөрлерi және кiлттерi, пломбирлер, клишелер және мөртабандар, сондай-ақ кассирлердiң банктегi құндылықтарын сақтауға арналған жеке құралдарының кiлттерi металл мөрлердi, мөртабандарды, клишелердi, пломбирлердi және қойма мен жанбайтын шкафтардың кiлттерiн өткiзу журналына тiркелуге тиiс (Ережеге 44 қосымша).