Қазақстанның ТӨлем жүйелерін


ТАУАР АЙНАЛЫМЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТРАНСШЕКАРАЛЫҚ ТӨЛЕМДЕР



жүктеу/скачать 2.87 Mb.
бет10/11
Дата01.07.2016
өлшемі2.87 Mb.
#170304
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

ТАУАР АЙНАЛЫМЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТРАНСШЕКАРАЛЫҚ ТӨЛЕМДЕР

2010 жылы екінші деңгейдегі банктердің корреспонденттік шоттары және «Қазпочта» АҚ-ы арқылы Қазақстаннан шетелге жіберілген тауарлар мен қызметтер үшін төлемдердің көлемі 2009 жылмен салыстырғанда 7,1%-ға ұлғайып, 4 067,3 млрд. теңге (27,6 млрд. АҚШ долл.) құрады. Тауарлар мен қызметтер үшін Қазақстанға алынған төлемдердің көлемі 2009 жылмен салыстырғанда 20,6%-ға ұлғайып, 2010 жылы 4 025,9 млрд. теңге (27,3 млрд. АҚШ долл.) құрады.



Қазақстан Республикасының негізі сауда әріптестері (25-кесте) болып Ресей Федерациясы (жіберілген төлемдердің үлесі 2010 жылы - 34,1%, 2009 жылы – 33,8%), АҚШ (2010 жылы – 8,9%, 2009 жылы – 15,1%), Қытай (2010 жылы – 6,4%, 2009 жылы – 8,4%) және Ұлыбритания (2010 жылы – 7,3% және 2009 жылы – 5,6%) табылады. Қазақстанға тауарлар мен қызметтер үшін төлемдердің анағұрлым көп үлесі Швейцариядан (2010 жылы – 25,1%, 2009 жылы – 29,6%) және АҚШ (2010 жылы – 20,6% және 2009 жылы – 18,8%) алынды.

25-кесте.

Елдер бойынша тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер ағындары бойынша мәліметтер

млрд. теңге

Төлем жіберілген ел

2009 жыл

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

2010 жыл

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Өзгеруі

%-бен


Ресей Федерациясы

1 283,3

33,8%

1 388,4

34,1%

8,2%

АҚШ

573,1

15,1%

363,4

8,9%

-36,6%

Қытай

317,8

8,4%

260,4

6,4%

-18,1%

Ұлыбритания

214,4

5,6%

297,0

7,3%

38,6%

Германия

204,0

5,4%

258,2

6,3%

26,6%

Біріккен Араб Әмірліктері

112,9

3,0%

132,4

3,3%

17,3%

Украина

89,2

2,4%

144,9

3,6%

62,3%

Швейцария

85,6

2,3%

108,5

2,7%

26,7%

Түркия

77,2

2,0%

85,9

2,1%

11,2%

Латвия

73,7

1,9%

89,0

2,2%

20,7%

Нидерланд

70,2

1,8%

97,9

2,4%

39,5%

Басқалары

695,5

18,3%

841,2

20,7%

21,0%

Жиынтығы

3 796,9

100,0%

4 067,3

100,0%

7,1%




Төлем алынған ел

2009 жыл

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

2010 жыл

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Өзгеруі

%-бен


Швейцария

986,9

29,6%

1 010,3

25,1%

2,4%

Құрама Штаттар

628,8

18,8%

828,1

20,6%

31,7%

Ресей Федерациясы

397,3

11,9%

486,1

12,1%

22,4%

Германия

307,2

9,2%

346,6

8,6%

12,8%

Ұлыбритания

297,5

8,9%

427,1

10,6%

43,6%

Нидерланд

244,1

7,3%

332,2

8,3%

36,1%

Франция

20,8

0,6%

151,3

3,8%

626,9%

Латвия

93,4

2,8%

95,2

2,4%

1,9%

Қырғызстан

53,5

1,6%

42,4

1,1%

-20,8%

Қытай

20,2

0,6%

36,1

0,9%

79,1%

Біріккен Араб Әмірліктері

27,7

0,8%

33,1

0,8%

19,5%

Басқалары

261,4

7,8%

237,3

5,9%

-9,2%

Жиынтығы

3 338,8

100,0%

4 025,9

100,0%

20,6%

Бұл ретте АҚШ доллары есеп айырысудың негізгі валютасы болып табылады, оның 2010 жылы Қазақстаннан жіберілген төлемдер бойынша үлесі 60,5%, алынған төлемдер бойынша үлесі – 90,7% (26-кесте). Жіберілген төлемдер бойынша сондай-ақ Ресей рублінің үлесі елеулі (21,5%), ол едәуір дәрежеде негізгі сауда әріптесі - Ресей Федерациясымен есеп айырысу кезінде пайдаланылады.
26-кесте

2010 жылғы валюталар бойынша тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер ағындары бойынша мәліметтер


Ел


Қазақстаннан жіберілген төлемдер сомасы

Қазақстанға алынған төлемдер сомасы

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

АҚШ доллары

2 462,6

60,5%

3 653,3

90,7%

Ресей рублі

874,9

21,5%

211,8

5,3%

Еуро

662,9

16,3%

95,3

2,4%

Фунт Стерлинг

28,6

0,7%

23,3

0,6%

Швейцария франкі

14,5

0,4%

4,6

0,1%

Теңге

13,6

0,3%

32,1

0,8%

Йена

4,3

0,1%

4,9

0,1%

Басқалары

5,8

0,1%

0,5

0,01%

Жалпы қорытынды

4 067,3

100,0%

4 025,9

100,0%

Қазақстаннан шетелге жіберілген төлемдердің негізгі үлесін тауарлар үшін төлемдер (жылжымайтын мүлікті қоспағанда, шикізат және материалдар, машиналар және жабдықтар және сол сияқты) құрайды - төлемдер жалпы көлемінің 75,4%-ы, көлік қызметтері үшін төлемдер 5,7%-ды, іскерлік, кәсіби және техникалық қызметтер үшін төлемдер 12,1%-ды құрайды (27-кесте). Қазақстанға келіп түскен төлемдердің анағұрлым көп үлесі сондай-ақ тауарлар (үлес 75,9%), көлік қызметтері (үлесі – 6,5%), басқа іскерлік, кәсіби және техникалық қызметтер (үлесі – 6,0%) үшін төлемдерге, тауарлар үшін басқа төлемдерге (үлесі – 5,5%) тиесілі.

27-кесте.

2010 жылғы төлемдердің түрлері бойынша тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер ағындары бойынша мәліметтер

Төлем түрлері

Қазақстаннан жіберілген төлемдер

Қазақстанға алынған төлемдер

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Жылжымайтын мүлікті қоспағанда, тауарлар үшін төлемдер

3 066,9

75,4%

3 054,2

75,9%

Жылжымайтын мүлік үшін төлемдер

15,0

0,4%

0,2

0,01%

Жүргізілмеген қаржы емес активтерді сатып алу

2,5

0,1%

0,03

0,001%

Тауарларды жөндеу үшін төлемдер

4,0

0,1%

0,7

0,02%

Тауарлар үшін басқа төлемдер, оның ішінде қаражатты қайтару

57,1

1,4%

220,7

5,5%

Көлік қызметтері үшін төлемдер

232,6

5,7%

260,6

6,5%

Құрылыс қызметтері

7,2

0,2%

7,6

0,2%

Сақтандыру қызметтері

59,0

1,4%

6,1

0,2%

Қаржы қызметтері

37,9

0,9%

112,2

2,8%

Басқа да іскерлік қызметтер

492,1

12,1%

242,3

6,0%

Жеке тұлғаларға қызметтер және мәдениет және демалыс саласындағы қызметтер

29,1

0,7%

0,6

0,01%

Сапарлар

32,0

0,8%

0,7

0,02%

Қызметтер үшін басқа төлемдер, оның ішінде қаражатты қайтару

32,0

0,8%

119,9

3,0%

Жиынтығы

4 067,3

100,00%

4 025,9

100,0%


ТМД қатысушы елдер арасындағы тауар айналымы
2010 жылы Қазақстаннан ТМД-ға қатысушы елдерге жіберілген тауарлар мен қызметтер17 төлемдер көлемі 1 662,6 млрд. теңгені (11,3 млрд. АҚШ долл.) құрады. ТМД-ға қатысушы елдерден Қазақстанға алынған тауарлар мен қызметтер үшін төлемдердің көлемі 592,8 млрд. теңгені (4,0 млрд. АҚШ долл.) құрады.

Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының негізгі сауда әріптесі болып табылады. Мәселен, көрсетілген елге тауарлар мен қызметтері үшін төлемдер сомасы барлық ТМД елдерімен жасалған төлемдер жалпы көлемінің 83,5%-ын құрады. Тауарлар мен қызметтерге үшін Ресейден алынған төлемдердің сомасы 82,0%-ды құрады (28-кесте).




28-кесте.

2010 жылғы елдер бойынша ТМД-ға қатысушы елдер арасындағы тауар айналымына байланысты есеп айырысулардың құрылымы туралы мәліметтер



Ел


КО қатысушылардың банктеріне жіберілген төлемдердің сомасы

КО қатысушылардың банктерінен келіп түскен төлемдердің сомасы

Жиынтығы

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Жиынтығы

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Ресей

1 388,4

83,5%

486,1

82,0%

Әзірбайжан

4,7

0,3%

3,5

0,6%

Армения

0,4

0,02%

0,1

0,02%

Беларусь

48,0

2,9%

6,8

1,1%

Қырғызстан

38,7

2,3%

42,4

7,2%

Молдова

4,5

0,3%

1,0

0,2%

Тәжікстан

2,3

0,1%

27,0

4,5%

Түркіменстан

0,6

0,04%

0,9

0,2%

Украина

144,9

8,7%

9,7

1,6%

Өзбекстан

30,1

1,8%

15,3

2,6%

Жалпы қорытынды

1 662,6

100,0%

592,8

100,0%

Оған қоса, ТМД елдері арасындағы сауда есеп айырысуларында ұлттық валюталарды пайдалану деңгейі шамалы болып отыр. ТМД елдерімен өзара сауда бойынша есеп айырысу негізі сомасы АҚШ долларымен және Ресей рублімен жүргізіледі (29-кесте).


29-кесте.

2010 жылғы валюталар бойынша ТМД-ға қатысушы елдер арасындағы тауар айналымына байланысты есеп айырысулардың құрылымы туралы мәліметтер


Ел


Қазақстаннан жіберілген төлемдер сомасы

Қазақстанға алынған төлемдер сомасы

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Ақш доллары

708,6

42,6%

355,3

59,9%

Ресей рублі

866,0

52,1%

211,8

35,7%

Еуро

73,6

4,4%

7,8

1,3%

Швейцария франкі

7,0

0,4%

0,9

0,2%

Теңге

4,7

0,3%

16,5

2,8%

Сом

1,2

0,1%

0,4

0,1%

Гривна

0,6

0,04%

0,00003

0,000005%

Басқа валюталар

0,7

0,04%

0,03

0,01%

Жалпы қорытынды

1 662,6

100,0%

592,8

100,0%

Бұл ретте, егер АҚШ долларын пайдаланудың жоғары үлесі негізінен барлық елдермен есеп айырысу кезінде байқалса (жіберілген төлемдердің жалпы көлемінің үлесі Ресейге - 34,5%, Әзірбайжанға – 85,8%, Арменияға – 90,0%, Беларуське – 66,0%, Қырғызстанға – 89,9%, Молдоваға – 74,6%, Тәжікстанға – 98,7%, Түрікменстанға – 90,5%, Украинаға – 85,0%, Өзбекстанға – 98,3%, осындай жағдай алынған төлемдер бойынша да байқалды), Ресей рублін пайдалану жоғары үлесі Ресейге (көрсетілген елге жіберілген төлемдердің жалпы көлемінің 61,6%) және Беларуське (тиісінше 15,8%) жіберілген төлемдер бойынша байқалды.

ТМД елдеріне Қазақстаннан жіберілетін төлемдердің негізгі үлесін тауарлар үшін төлемдер ( жылжымайтын мүлікті қоспағанда, шикізат пен материалдар, машина және жабдықтар және сол сияқты) құрайды - төлемдердің жалпы көлемінің 84,2%-ы (30-кесте). Қазақстанға келіп түскен төлемдердің анағұрлым көп үлесі сондай-ақ тауарлар үшін төлемдерге (үлесі 54,6%) және көлік қызметі үшін төлемдерге (үлесі – 24,3%) тиесілі.



30-кесте.

2010 жылғы төлем түрлері бойынша Кеден одағына қатысушы елдер арасындағы тауар айналымына байланысты есеп айырысу құрылымы туралы мәліметтер

Төлем түрлері

Қазақстаннан жіберілген төлемдер

Қазақстанға алынған төлемдер

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Көлемі

(млрд. теңге)

Жалпы төлемдер көлемінің үлесі,

%-бен

Жылжымайтын мүлікті қоспағанда, тауарлар үшін төлемдер

1 400,4

84,2%

323,6

54,6%

Жылжымайтын мүлік үшін төлемдер

1,6

0,1%

0,001

0,005%

Жүргізілмеген қаржы емес активтерді сатып алу

0,4

0,03%

0,03

0,01%

Тауарларды жөндеу үшін төлемдер

2,7

0,2%

0,1

0,02%

Тауарлар үшін басқа төлемдер, оның ішінде қаражатты қайтару

12,9

0,8%

26,2

4,4%

Көлік қызметтері үшін төлемдер

107,5

6,5%

144,2

24,3%

Құрылыс қызметтері

2,9

0,2%

3,9

0,7%

Сақтандыру қызметтері

8,4

0,5%

0,4

0,1%

Қаржы қызметтері

1,7

0,1%

29,9

5,0%

Басқа іскерлік қызметтер

111,5

6,7%

26,7

4,5%

Жеке тұлғаларға қызметтер және мәдениет және демалыс саласындағы қызметтер

2,9

0,2%

0,1

0,01%

Жол жүру

2,0

0,1%

0,2

0,03%

Қызметтер үшін басқа төлемдер, оның ішінде қаражатты қайтару

7,7

0,5%

37,5

6,3%

Жиынтығы

1 662,6

100,00%

592,8

100,0%

Кеден одағына қатысушылар арасындағы тауар айналымы
2010 жылы Қазақстаннан Кеден одағына қатысушы елдерге жіберілген тауарлар мен қызметтер үшін төлем көлемі 2009 жылмен салыстырғанда 9,7%-ға ұлғайып, 1 436,5 млрд. теңге (9,7 млрд. АҚШ долл.) болды. Қазақстанға Кеден одағына қатысушы елдерден тауарлар мен қызметтер үшін алынған төлем көлемі 492,9 млрд. теңге (3,3 млрд. АҚШ долл.) болды, 2009 жылмен салыстырғанда өсуі 21,6%.

КО қатысушы елдермен өзара сауда бойынша есеп айырысу негізгі көлемі Ресей рубліне (жіберілген төлемдердің жалпы сомасының 60,1% және алынған төлемдердің жалпы сомасы 42,4%) және АҚШ доллары ( тиісінше 35,5% және 54,4%) тиесілі. Қазақстаннан КО қатысушы елдерге жіберілетін төлемдердің анағұрлым көп үлесін тиісінше тауарлар үшін төлемдер - төлемдердің жалпы көлемінің 83,9%-ы және іскерлік, кәсіби және техникалық қызметтер үшін 7,1%-ды құрайды. Бұл ретте Қазақстанға келіп түскен төлемдердің анағұрлым көп үлесі тауарлар үшін төлемдерге (үлесі 53,7%) және алынған көлік қызметтері үшін төлемдерге (үлесі – 27,3%) тиесілі.




жүктеу/скачать 2.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет