Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Вольтер (Франсуа Мари Аруэ)
- «Фиолософиялық хаттар», «Ньютон философиясының негіздері», «Философиялық сӛздік», «Кандид»
| «Заңдардың рухы туралы» еңбегінде ол «табиғи» және «позитивті»
заңдардың түрін анықтайды. Мысалы, әлем табиғи заң болса да, адамдардың бірін-бірі таптау сезімін тудырмайды, бірақ олар сонда да ӛзін-ӛзі «толық» және ӛзгелермен тең сезінбейді. Позитивтік заңдар адамдардың (халықаралық құқық), билік пен оның қол астындағылардың (қоғамдық, саяси және азаматтық құқық) арасындағы қатынастарды реттейді. Қоғамның қызмет ету, даму заңдары табиғи ортаға, яғни табиғаты мен климатына байланысты болады. Монтескье биліктің үш тармағын – заң шығарушы, атқарушы және сот биліктердің арасындағы міндеттерді теңестіріп, аражігін ажырату керектігін негіздеуді алғашқылардың бірі болып ұсынды. Оның ілімінің логикалық соңы XVII ғасырдың соңында Францияның конституциялық актілерінде, 1787 жылы АҚШ-тың Конституциясында кӛрініс тапты. Вольтер (Франсуа Мари Аруэ) (1694-1778 жж.) философияны әлемнің ақылға сыйымсыз жақтарымен күресу құралы деп түсіндіреі. Оның басты философиялық шығармалары «Фиолософиялық хаттар», «Ньютон философиясының негіздері», «Философиялық сӛздік», «Кандид» деп аталады. Қоғам, адам және бостандық мәселелерін қарастыруда теңдік деп заң мен құқық алдындағы теңдікті айтады. Ӛзінің «Философиялық сӛздігінде» Вольтер еркіндік ұғымын еріктің еркіндігі деп түсіндіреді, ол жүйелі, мақсатпен жасалған әлемдегі тәртіпсіздіктерге жол береді дейді. Вольтер шіркеуді және феодалдық тәртіпті сатаң сынға алып, XVIII ғасырдың соңындағы француз буржуазиялық революциясының идеологиялық дайындығын шыңдаған ойшылдардың бірі болды. Философияда Вольтер Локктың сенсуализмін жалғастырып, оның ізбасары болды. Тәжірибе – таным кӛзі деп есептеді. Сондай-ақ, ол белгілі бір деңгейде агностик те, деист те болды. Вольтер Құдайдың бар екенін рационалды жолмен дәлелдеуге тырысты, ал бұл сыр ақтару туралы діни- мистикалық ілімге қайшы келетін еді. Құдайдың болмысын әлемнің қатаң жаратылысымен дәлелдейді. Ол діннің «практикалық» пайдасын ғана мойындайды, себебі дін «қарапайым халықты» тізгіндеп ұстау үшін ғана керек, сондай-ақ ол «тәртіптің» де кепілі деді. Сонымен бірге, Вольтер католицизмге, ырымға, ескі нанымға, фанатизмге қарсы күресті. Оның философиясының қайшылықты жақтары кӛп болды: католицизмді түбірімен сынай отырып, Құдайдың бар екенін және діннің қажеттілігін мойындайы; абсолютизмді сынайды да, «ағартушылық абсолютизмді» қолдайды. Вольтер ірі буржуазияның идеологы болды, себебі теңсіздік мәңгілік бола береді және ол әлемнің мызғымас заңы деп есептеді. жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|