Оқу іс-əрекеттерінің нəтижелерін бағалау

1917 жылға дейін оқушылар білімі балдық жүйеде бағаланды. Баға 
нөлден беске дейінгі алты балдық жүйеде қойылды. Кейін нөлдік баға 
жойылып, бес балдық жүйе қабылданды.  
Оқу  нəтижесін  балл  бойынша  бағалау  əрқилы  көзқарастар 
туындатты. 1917 жылдан  соң  тіпті  оқу  жүйесінде  бағалау,  баға  қоюға 
қарсылықтар  да  болды.  Кеңестік  еңбек  мектебінің  тұжырымдамасына 
орай  оқу  іс-əрекеттері  шəкірттің  қызығушылығына,  дербестігіне, 
ынталылығына, шығармашылық сипатына негізделуі тиіс болды.  
Дəстүрлі  келе  жатқан  оқушыларды  баға  жəрдемімен  тəртіпке 
шақыру  əдістері  тиімсіз  деп  танылды.  Осыдан 1918 жылы  Кеңестік 
өкімет  жарлығымен  оқушы  білімі  мен  тəртібін  балдық  жүйемен 
бағалау  мектеп  тəжірибесінен  мүлде  шығарылды,  сыныптан  сыныпқа 
өткізу, куəліктер беру оқушылар білімі жөніндегі педагогикалық кеңес 
шешімі негізінде орындалатын болды.  
Емтихан  түрлерінің:  қабылдау,  ауыстыру,  бітірту – қай-қайсы  да 
жүргізілмейтін  болды.  Сабақ  барысындағы  оқушыны  жеке-дара 
тексеру де орынсыз деп табылды. Өте қажетті жағдайларда жалпылама 
сынақтау  сипатындағы  ауызша  сұрақтар  мен  жазба  жұмыстарды  ғана 
өткізуге  рұқсат  берілетін  болды.  Оқушылармен  өтілген  тақырыптар 
бойынша  мерзімді  əңгіме-сұхбаттар  жүргізу,  оқыған  кітаптары  мен 
мақалалары  бойынша  баяндарын  тыңдау  ұсынылды.  Оқушылардың 
жеке  таңдауымен  өз  бетінше  орындаған  жұмыстары  дəріптелді. 
Дəстүрлі  қадағалау  жүйесі  өзіндік  бақылаумен  ауыстырылды,  жеке 
оқушы  табыстары  еленбей,  ұжымдық  жетістіктер  негізге  алынды. 
Өзіндік бағалауда тестік қадағалау формасы жаппай қолданылды.  
Бағасыз  оқу  бір  жағынан  тиімді  де  болды,  себебі  оқушылардың 
біршамасында дербес, өз бетінше оқу қабілеттерін дамытты. Дегенмен, 
мұндай  оқу  көпшілік  жағдайларда  оқушылар  білімінің,  тəртібінің 
құлдырауына  алып  келді.  Оқушылар  мектепте,  үйде  тиянақты  білім 
игеру  жұмыстарын  тоқтатты,  сабақтарға  қатыспайтын  болды. 
Сондықтан  да,  алғашқыда  қадағалаудың  əрқилы  формалары  біртіндеп 
енгізіліп,  ал 1932 жылдан  жеке  оқушының  білімі  оның  даралықты 
ерекшеліктерін  ескерумен  жүйелі  бағалау  принципі  негізінде 
орындалатын болды.  
1935 жылдың қыркүйек айынан бастап, бес сөздік (вербалды) баға: 
“өте  жақсы”, “жақсы”, “қанағаттанарлық”, “жаман”, “өте  жаман” – 
енгізілді.  Бұл  жүйе 1943 жылға  дейін  сақталды. 1944 жылдың 
қаңтарынан  оқушы  білімі  мен  тəртібін  бағалаудың  сөздік  бағамен 
сандық баға жүйесімен ауыстыру жөнінде шешім қабылданды.  
Реттелген  тəртіпте  білім  есебін  жүйелі  жүргізу  өзін  ақтады, 
оқушылардың оқу дайындығы мен мінез құлық сапасынан көтерілуіне 
ұнамды себін тигізді.  

Оқу  іс-əрекеттерінің  нəтижесін  балл  жүйесінде  бағалау  көптеген 
кемшіліктеріне  қарамастан  өз  баламасын  таппай  отыр.  Дегенмен, 
педагог  ғалымдардың  көбі  сауаттылық  дəрежесін  бағалаудың  мұндай 
жүйесіне қарсы. Олардың дəйегі:  
–  білімділік  іс-жүзінде  үш  балдық  жүйеде  бағаланады (“1”, “2” 
бағалары білімсіздік көрсеткіштері). 
– білімділікті бағалаудың шынайылығы кем (“5”, “4”, “3” бағалары 
гимназиялық сыныптарға да, дарынды оқушылар топтарында да, ақыл-
есі  кем  балалар  оқуында  да  бірдей  тең  қойылады.  Ал  аталған  оқу 
түрлеріндегі  білім  игеру  нəтижесіне  қойылған  талаптар  əрқилы 
болатындықтан бағалардың мəні біркелкілігін жояды).  
–  оқушылар  білімін  бағалауда  үш  балдық  өлшем  жеткіліксіз 
(сондықтан  да  оқытушылар  қосымша  өлшемдер  қолданып  жүр:  балл 
жанына “плюс” не “минус” белгілерін қояды).  
Ғалымдар  он  балдық,  он  екі  балдық  тіпті  жүз  балдық  та  бағалау 
жүйелерін ұсынуда.  
 

жүктеу/скачать 1.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: