БАҒдарламасы ақтөбе, 2010 мазмұНЫ мазмұны 2 бағдарламаның паспорты 3 АҒымдағы ахуалды талдау 8

2008 жылы жұмыссыздар саны 25,1 мың адамды құрады. Тиісті жылы жұмыссыздық деңгейі 6,4% құрады. 2003 жылмен салыстырғанда жұмыссыздар саны 23,9% азайды.

2009 жылы (Жол картасымен бірге) 39 875 жаңа жұмыс орындары құрылды (жоспарға 110,2%), 4852 әлеуметтік жұмыс орындары, 7560 жұмыссыз кәсіби дайындықтан өтті, «Жастар практикасына» 3615 адам жіберілді, 31084 адам жұмысқа орналастырды, қоғамдық жұмыстарға 5033 адам қатысты.

Жұмыспен қамтуға ықпал етудің қосымша формалары пайдаланылды, толық жұмыс күні жасамайтын кәсіпорындарға апта сайынғы мониторинг жүзеге асырылды. Еңбек құқықтарын және жұмысшыларға кепілдікті қамтамасыз ету бойынша өзара ынтымақтастық туралы меморандумдарға отыру жұмыс орындарын сақтауға ықпалын тигізді.

Тұрғындарды жұмыспен қамту бойынша қабылданған шаралары тіркелген жұмыссыздар санын төмендетуге мүмкіндік берді, олар 2009 жылы 1940 адамды құрады немесе алдыңғы жылдан 407 адамға азайған.

Тіркелген жұмыссыздық деңгейі экономикалық белсенді тұрғындар санына шаққанда 2008 жылғы 0,6% қарағанда 0,6% құрады. Жұмыссыздықтың жалпы деңгейі 6,4%-дан 6,0%-ға дейін төмендеді.

Азаматтардың әлеуметтік әлсіз санаттарын қосымша қолдау мақсатында көрсетілетін жергілікті өкілді және атқарушы органдардың шешімдері бойынша өтемақы төлемдері біршама өсті. Мәселен, 2009 жыл бойы жалпы сомасы 1 668,4 млн. теңгеге 154,7 мың азаматқа әр түрлі жеңілдіктер мен өзге де қосымша әлеуметтік төлемдері ұсынылды.

Тұрғындардың әлеуметтік-әлсіз санаттарын қолдау бойынша қосымша шаралары нәтижесінде аз қамтылған азаматтардың үлесі 2008 жылғы 1,0%-ден 2009 жылы 0,6% дейін төмендеді, бұл әлеуметтік төлемдердің төмендеуіне әсер етті.

Жалпы, Ақтөбе облысының еңбек рыногындағы жағдайы экономикалық белсенді тұрғындардың саны өсуіне байланысты оң тенденциялармен сипатталады, өсу қарқыны 113,2% құрады және жұмыссыздық деңгейі 5,9% төмендеді. Еңбек рыногының негізгі проблемалары құрылымдық дисбаланс, қайта оқытуды өткен жұмыссыздар саны төмендеуі, жеке бизнесін ұйымдастыруға әлеуметтік көмектің төмен мөлшері болып табылады.

Мәдениет

Саланың инфрақұрылымы. Ақтөбе облысының мәдениет мекемелерінің желісі 476 объектіні құрайды. Соның ішінде 202 мәдениет клубтары мен үйлері, 235 кітапхана, 17 мұражай, 3 театр, 3 кинотеатр, 5 мәдениет және демалу саябағы, 1 филармония, 1 аудандық достық үйі, 1 аудандық жастарды патриотты тәрбиелеу орталығы, халық шығармашылығы үйі, Жастарды тәрбиелеу үйі, Облыстың Пленетарий, «Әлия» жастарды патриотты тәрбиелеу орталығы, тарих және архиология орталығы, тарихи-мұраларды қорғау бойынша Мемлекеттік инспекция, «Қобыланды» облыстың мемориалды кешен, және облыстың кітапханалық коллектор бар. 2007-2009 жж аралығында объектілердің саны 74 бірлікке көтерлід, бұл 2006 жылға қатысты 15,6 %-ды құрастырады.

Ақтөбе облысының 2005-2008 жж арналған мәдениет саласын дамытудың өңірлік бағдарламасы әзірленіп бекітілді. Оны іске асыру шеңберінде 63 мәдениет және өнер мекемесіне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді, 2 ауыл клубы және мемораиалды мұражай жөндеуден өтті, Облыстың Достар үйіне, С.Байшев атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханасына ғимарат бөлінді, Ақтөбе қаласының облыстық мәдениет және өнер мекемесінің шығармашылық қызметкерлеріне 6 пәтер бөлінді.

2007-2009 жж аралығында 54 кітапхана жаңғыртылды. Кітапхананың жалпы кітап қоры 58,5 мың бірлікке ұлғайтылды, және 2010 жылдың 1-қаңтарына 3981,1 мың дананы құрастырды.
2007-2009 жж аралығында 3455 концерт пен спектакль көрсетілді, 30-дан астап фестивальдар мен конкурстар өткізілді, 59 жаңа спектакль қойылды. Облыстың шығармашылық ұжымы Ресей, Болгария, Турция, Хакассия, Сирия және АҚШ елдерінің қалаларында халықаралық фестивальдарға қатысты.

Халыққа кәсіби ұжымдық мекемелермен көрсетілетін қызмет көлемі кеңейтілудің, республикалық және шетел елдерімен мәдениетті байланыстар нығайтылуда, әсіресе байланыс Ресей Федерациясының Шекаралы жанындағы елдермен күшейтілді.

2007-2009 жылыж жұмысқа жүзге жуық жас мамандар қабылданды, сонымен қатар жүзге жуық адам біліктілігін жоғарылату және тағылымдамадан облыстың деңгейде, републикалық деңгейде өтті.

«Ақтөбе облысының мәдениет мұралары» аймақтық бағдарламаны іске асыру бойынша жұмыс жүргізілді. Бағдарламаны іске асру кезінде облыстың тарихи-мәдени мұрасын зерделеу бойынша жұмыс жүзеге асырылды, тарихи-мәдение және архитектуралық ескерткіштер салынды. 14-15ғғ.Абат-Байтақ мавзолейі қайта жөнделді, Қобыланды батыр мавзолейі салынды. Әбілхайыр ханның және Әйтеке кіші жүз биінің жеке тұлғалары зерделенді, Қызылұйық, Балғасын, Хан моласы және Табантал ескерткіштері ашылды, Әйтеке би ескерткіші салынды, Совет Одағының екіретті батыры ұшқыш Т.Я. Бигельдиновке ескерткіш қойылды, «Қан мен тер» романының батыры А. Нұрпейісовке ескерткіш қойылды. Зерттеу және практикалық жұмыс нәтижелері бойынша ғылыми еңбектер мен монографиялар, ғылыми баптар мен очерктер жинақтары жарық көрді.

Бүгінгі таңда Ақтөбе облысында мәдениет саласында дамуды шектейтін бірқатар проблемалар бар:

Мәдениет саласының нашар инфрақұрылымы (тек мәдениет саласының тек 46 % ғана өздерінің ғимараттарына ие, соның ішінде 64 пайызына күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді).

1. 
   Режиссер, хореограф, аккопониатор, дыбыс операторы, сияқты мамандандырылған кадрлар дефициті.
   
2. 
   Материалды техникалық жабдықтаудың нашарлығы (музыка құралдарының жетіспеушілігі, қазіргі заманғы құраолдардың, сцена костюмдерінің жетіспеушілігі орын алуда).
   

Облыста 65 спорт түрі бар. 2009 жылы спорт құрылысының саны 1422 бірлікті құрады, сонымен қатар ауылдық елді мекендерде 890 объекті ашылды: 14 стадион, 1 спорт сарайы, 11 спорт құрылысы кешені, 4 спорт кешені, 7 жүзу бассейні, 333 спорт залы, шаңғы базасы, 25 атқыш тир, 784 тегіс құрылыср, 5 теннис корты, коньки жолдары, 193 дене шынықтару және спортпен айналысатын арнайы алаң, 5 хоккей корты, боулинг орталығы.

Ақтөбе тұрғындарының 15 % дене шынықтыру және спортпен айналысады.

2004-2009 жж облыста 4 БЖОМ құрылды: олар спорттың атпен шабу түрлері, спорттың шығыс түрі, қысқы спорт түрі, теннис, Олимпия резервіне дайындау орталығы.

2005-2009 жж облыста күрделі жөндеу 11 балаларға жасөспірімдерге арналған орта мектепте жүргізілді, олардың шығыны 500,0 млн тенгені құрастырды. Ақтөбе қаласында орталық стадионға күрделі қайцта құрылыс жұмыстары жүргізілді теннис орталығы ашылды.

«Жол картасы» шегінде 8 спорт мектептері жөнделді, оларға 300,0млн тенге қаражат жұмсалды. Әкімшілік корпусқа күрделі ремонт жұмыстары аяқталды, сондай ақ №8 БЖАОМ футбол ойнацтын алаңға 472,9 млн тенгеге қайта құру жұмыстары жасалды. Қобда кентінде спорттық метеп гимназиясына құрылыс басталды.

Ақтөбе облысының туризм, дене шынықтыру, және спорт басқармасымен спорттың инфрақұрылымының одан әрі жақсартылуына бағытталған ұйымдастыру шаралары жүзеге асырылды, облыстың материалды техникалық базасы жақсарды.

Бүгін 27 Балаларға жасөспірімдерге арналған спорт мектептері жұмыс істейді, соныі ішінде 13 БЖАОМ, және олимпииялық резервті дайындау бойынша мектептің 1-уі қалада бар, ал қалған 13 БЖАОМ әр аудандық орталықтарда бар, онда 13537 балалар қатысады. БЖАОМ сабақты 302 тренер оқытушылар жүргізеді. Есеп жылы халықаралық кластағы спорт мастерлері дайындалды, олар 3 адам, ҚР 27 спорт шеберлері, 122 МС кандидаттары, 1-разрядты спорсмендер, жасөспірімдер рязрядынан 1730 адам дайындалды.

Сонымен қатар, дамудың оң тенденциясымен бірге облыста спорттың дамытун тежейтін теріс тенденциялар да орын алуда:

-материалды техникалық базаның және спорт инфрақұрылымының төмен деңгейлігі;

-атпен шабу спортының дамыту төмен дәрежеде, әсіресе ол материалды техникалық базаның болмауы салдарынан төмендетілген т.б.

Тек қана спорт құрылыстарының емес, сонымен қатар спорт инвентарының, ұйымдарды жабдықтаудың болмауы салдарынан төмендетілген;

Ақтөбе облысында мемлекеттік тіл саясатын іске асыру бойынша кешенді жұмыс жүргізіліп жатыр. Қоғамдық өмірдің барлық салаларында тілдің құрылыстың одан әрі тереңдеуі мен таратылуы болжануда.

2007 жылдан бері тілдерді оқыту орталықтары жұмыс істеп келе жатыр. Аудандарда мұндай 4 орталық ашылды. 2008 жылмен салыстырғанда, курс тыңдаушыларының саны 23 %-ға өсті, сонымен қатар мемлекеттік қызметшілер қатарынан 10 %ға, басқа ұлт өкілдері ішінен 41 %-ға өсті.

Тілді оқытудың әдістемелік базасын қамтамасыз ету мақсатында 5 оқу әдістемесі әзірленді, 5 нормативтік тқұқықтық актілер жинағы және 15 талдау материалдары әзірленді.

Сонымен қатар, жаңа ақпараттық технологияларды енгізу мақсатында мемлекеттік тілді оқыту процесінде басқарудың интернет порталы ірекет етеді.

2006 жылдың 1-қаңтарынан бастап облыстың мемлекеттік басқару органдарындағы іс жүргізу мемлекеттік тілге көшкен. Мемлекеттік тілде іс жүргізу 22 %-ға өсті және 2009 жылы ол 85 %-ды құрастырды. Облыстың 64 % жалпы білім беретін және 67 % мектепке дейін білім беретін оқу орындары қазақ тілінде тәрбие беріп оқытуда. Қазіргі уақытта мектепке дейінгі бала бақшадағы балалардың 78 % және жалпы білім беретін мектептердегі балалардың 73 % қазақ тілінде оқуда.

Мемлекеттік органның коммунткативті функциясы нығайтуда. Қолдау көрсетіп, мемлекеттік тілді оқып білуде облыс аумағындағы 2 радиостанцияда радиосабақтар циклдері жүргізіледі, қазақ тілі сабақтарының циклдері жүзеге асырылады. Электронды БАҚ ересектерге және балаларға қазақ тілін оқыту сабақтары жүргізіледі.

2009 жылы Тіл туралы заңға 1352 визуалды ақпарат мәтіні сәйкестендірілді. 2008 жылмен салыстырғанда тіл туралы заң бұзушылықтар 25 %-ға төмендеді. 65 объектісі және 19 ауыл аймақта тексерілді.

2009 жылы 6 демалыс мекемелерінде облыстың этномәдениетті орталықтары жанында 290 бала мемлекеттк, украин, неміс, орыс, татар, әзірбайжан және корей тілдерін оқып үйренді. Жыл сайын семинар-тренингтер, конкурстар, және мемлекеттік тілді оқытудың өзекті мәселелері бойынша басқа да іс-шаралар өткізілуде.

Сонымен қатар тілдердің дамытун одан әрі алға жібермей ұстап тұрған бірқатар пролемалар да бар.

-мемлекеттік тілге үйретудің бірыңғай стандарттары жоқ;

-тіл саласының нормативтік құқықтық қамтамасыз етілуі;

-тіл саясатын іске асыру ісінде ведомствоаралыًқ үйлесудің жеткілікті дәрежеде тиімді болмауыі;

-мемлекеттік тілдің саясаттың ақпараттық қолданылуының жеткіліксіз деңгейі;

-мемлеееттік тілдің іскерлік қарым қатынаста, бизнесте, ғылымда секілді, халыққа қызмет көрсету, мемлекеттік қызмет көрсету салаларынада да қолданылуы деңгейіні төмен болуыі;

-оқытудың инфрақұрылым қызметінің бірыңғай стандарттарының жеткіліксіздігі, сонымен қатар мемлекеттік тілді үйренуде ынталандыру және мониторинг процестерінің төмен деңгейі.

3. 
   Өңірдің инфрақұрылымдық кешені
   
4. 
   Өңірдің тұрғын-үй кешені
   

Облыстың электржелілік шаруашылығы 04 6-10-35-110-220 қуаттылығытылықтағы электроберілістен тұрады, оның ұзақтығы 14893 5 км құрастырады, 35-110-220 кВ-165 қысымдағы ішкі станциядан тұрады, 0 4-6-10-35 кВ-1885 шт 35-04 кВ 8 шт құрайды. Энгергетикалық саланың материалды техникалық базасы қазіргі заманғы талаптарға сәйкес келмейді. Облыстың электрэнергиялық кәсіпорындарының негізгі қорларының тозғандығы жоғары дәрежеді.

Бұл сызықтардың негізгі бөлігі 1960-70 жжс алынған, олардың техникалық жағдайы пайдаланатын талаптарға толық сәйкес келмейді. Тозуы 30 дан 100 құрайтын электр желілерінің 39 4 % талаптарға сәйкес келмейді.

Электржабдықтаудың шешілмеген мәселелерінің бірі иесі жоқ электр желілер, бұрын бұл жүйелер қазіргі уақытта қолданыста жоқ ведомство балансында есептелген. Бұл желілердің тозуы қте жоғары және оларды қайта құру үшін ауқымды қаржылық салымдар талап етіледі.

Облыстың сенімді электржабдығын қамтамасыз ету үшін Ақтөбе облысының электр желілерін дамыту жоспары әзірлендіжәне ол 2010 дейн 2015 жыл болашағына арналған. Жоспарда электржелілік әлеуетды жаңғырту және дамыту бойынша шаралар қаралған, 2010-2015 жж тұтыну көлеміне болжам берілген.

Облыста электр желілерін дамыту жоспарына сәйкес ауыл аймақтарының электрификация жұмысы аяқталды.

Ақтөбе облысының электрэнергиясындағы қажеттігі 390МВт шегін құрайды.

Қазіргі уақытта облыстың электр кешені 4 электр станцияларымен ұсынылыған. Бұл 135 1МВт болатын «Қазхром» ТҰК АҚ Ақтөбе феррезілу зауыты, «Ақтөбе ТЭЦ» АҚ, 102МВт, «Жаңажол ГТЭС» ЖШС 110 МВт, ГТЭС-45, үшінші жаңажол газ өндіру зауыты-45МВт. Өз электр көздерәнәі суммарлы үлесі 393МВт құрайды.

Энергетикалық тәуелсіздікте облыс үшін өзекті болып аймақаралық электрберу линиясы Солтүстік Қазақстан Ақтөбе облысы инвестициялық проектің құрылысы болып табылды. Электр беру линиясы Ақтөбе облысын Қазақстан Республикасының бірыңғай электрэнергетикалық жүйемен біріктірді.

Облыста электр энергиясын пайдалану өсу тенденциясына ие. Орта есеппен жыл сайынғы өсім 3-8 %-ды құрайды.

Облыстың электрэнергиясын пайдалану 2006 жылы 3161 5кВтс сәйкес келді, 2007 жылы 3319 78 млн кВтс сәйкес келді. 2008 жылы 3389 6 лн 2009 жылы 3448 млн кВтс сәйкес келді.

Электр энергиясының өзіндік өңделуі жалпы алғанда облыста 2006 жылы 54 %-ды немесе 1707 2 млн кВтс 2007 жылы 53 1 немесе 1763 млн кВтс 2008 жылы 54 % немесе 1832 млн кВтс 2009 жылы 60 %-ды немесе 2082 млн кВтс құрастырды.

Ақтөбе облысында электрэнергиясын дамытудың өңірдің бағдарламасын іске асыру мақсатында «Энергия жүйесі» ЖШС өзінің қаражаты есебінен энергоинфрақұрылымның қайта құрылуы мен алғаш салынуының инвестициялық бағдарламасы орындалып жатыр, сонымен қатар облыстың

энергокәсіпорындарында АСКУЭ жүйесі енгізіліп, «Ақтөбе ТЭЦ» АҚ электр құралын модернизациялау және қайта құру бойынша жұмысы жүргізіліп жатыр.

Электрэнергиясының жаңғыртылатын көздерінің әлеуетінің болмауына байланысты осы салада шын жобалар жоқ, осыған байланысты ВИЭ үлесін Ақтөбе облысының энергобалансында бейнелеу қиынға түседі. Сонымен қатар әкімдікпен ВИЭні дамытуға арналған анықталған жұмыс жүргізіліп жатыр, ол әсіресе:

1. 
   2009 жылдың қазанында Ақтөбе облысының Қарқаралы ауданы Бадамша кентінде ПРООН өкілдерінің қатысуымен желдік әлеуетін зерделеу үшін метрологиялық мачта орнатылған. 1 5 жылда осы бөліктің желді әлеуетін көрсететін замерлер өндірілетін болады.
   
2. 
   Бұдан әрі облыс әкімдігімен электр энергиясын өндіру мақсатында күн көзінің энергиясын кең пайдалану мүмкіндігін зерделейтін іс шаралар әзірленетін болады.
   
3. 
   Сонымен қатар облыстың әкімдігімен әлеуетды инвесторлардың бастамасымен жұмыс басталды, сонымен қатар ВИЭ объктілерін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орналастыру мақсатында жердің бос бөліктерін резервілеуге дайындық жүргізіледі.
   

Ақтөбе облысы бойынша электрді сақтау шегінде белгілі жұмыстар жүргізіліп жатыр. Осылайша, 2010 жылдың 9-сәуіріндегі облыстың мәслихаттың 296 шешімімен Ақтөбе облысының кешенді жобасы 2010 жылыа бекітілді. Ақтөбе облысының электр сақтау кешенді жоспарының мақсаты:

Ақтөбе облысының сенімді дефицитсіз электр сақтандыруын қамтамасыз ету;

Тұтынушылардың барлық топтарын энергоресурс сақтандыруға белсенді түрде енгізу;

Жылу және электр энергиясы жойылуын жылу желілерінің пенополиуретанмен және эллектрэенергиясының қолдануға жарамсыз желілерін жөндеу;

Облыста белгіленген ұйымдастыру техникалық іс шаралар нәтижесіне ауа ірі өндірістік кәсіпорындрға электр энергиясы бойынша экономикалық эффект 32 5млн кВтс жылу энергиясы бойынша 82 25 мың Гкал болады.

Бүгінгі күні облыстың барлық су өткізгіштері күрделі жөндеусіз, 20-25 жыл пайдаланылады, кейбір аудандарда 30жылдан астам уақыт бойы қолданылады. Бірқатар су өткізгіштерін қолдану мерзімі өтіп кетті, соған сәйкес тиісінше авариялар да пайда бола бастады. Жоғары деңгейдегі авариялық екінші рет ластануға, судың ұзақ уақыт болмауы, желінің ауқымды ағып жойылуына, судың ластанып кебуіне әкеп соқтырады.

Қазіргі заманғы даму жағдайларында қаланың ауылдың дұрыс өмір сүруі олардың дамытуна арналған болашақтағы жоспарлары суда 10-15 жылға басып озуы қажет. Ауыз суын алу және қамтамасыз ету оны дұрыс үнемді пайдалану адамдардың міндеті болып табылады себебі ол халықтың барлық бөліктеріне өмірлік қажеттілік болып табыладын.

Ақтөбе қаласының ауыз суына қажеттігі бүгінгі күні 200куб метрді тәулікке құрастырады. Сумен қамту бес су асты көздерінен 115 мың нақты қуаттылығытылықпен жүзеге асырылады, яғни тәулігіне 85мың куб метр дефициті бар. 70-80 жж салынған осы су өткізгіштерінің қолданыстағы сәттері қарқынды түрде дамып келе жатқан қала құрылысының талаптарына жауап бермейді.

Бқгінгі күні «Ақбұлақ» АҚ балансында 547 км су өткізгіш эелілері бар, олардың 325 немесе 59 % мерзімінің өтіп кетуіне байланысты ауыстырылуы тиіс. Құбыр өткізгіштерінің тозғаны 60 және одан астам %-ды құрастырады.

Сумен жабдықтаудың жөндеу қалпына келтіру жобаларын іске асыру кезінде су өткізгіш жүйелерін суды есепке алу құрылғыларын орнатумен брге үйлердің шекарасына тәкелей жалғастыру мәндетті болады. Бұл іс шаралар су жинаудың бөліктерінде судың негізсіз кетун болдырмауға мүмкіндік береді және ол ТКШ осы бағытта шығындардың елеулі төмендеуіне дейін апарады.

Облыстың 373 канализациялық коллекторларынан 75 % авариялық жадайда тұр. Канализациялық желілердің тозуы салдарынан жылдан жылға көптеген ұзілістер болып жатыр. 2010 жылдың 1-қаңтары жағдайына 410 ауылдық аймақтардан 95 орталықтандырылған сумен жабдықталған, 310 ауыл аймақтары сумен қамтудың орталықтандырылған жүйелеріне ие. 6 ауыл аймақ суды тасып пайдаланады. Халықты сумен қамту 78,9 %-ды құрайды. Орталықтандырылған-20,8 %, тасылатын сумен қамту-0,3 %.

Су өткізгіштің ең жоғарғы қамтамасыз етілуі Мұғалжар ауданында байқалады /83 %/, ең төменгі Байғанин ауданында 19 %.

Бүгінгі таңда облыста сумен қамтудың топтық көздерімен пайдаланатын ауыл аймақтар жоқ. Ағымдағы жылы «Ырғыз-Тельман-Коминтерн» ауылдарына магистральды су өткізу құрылысын аяқтау көзделуде, ал 2011 жылы «АйкеТеренсай» топтық су өткізгішін қолданысқа енгізу жоспарлануда. Ауыл аймақтағы 5 пункт аяқталғаннан соң 2 топтама сумен ұзақтығы 70 км қамтамасыз етілетін болады.

Облыстың геологиялық орналасуынан су асты сулар халықты қамтудың жалғыс бір көзі болып табылады. Жоғарыда аталғандарға қарамастан, 1991 жылы қол жеткен инженерлік инфрақұрылым көретілген себептер және жеткізіксіз қаржыландыруына байданысты су өткізгіштердің әрекет етуі тез арада төмендеп кетті. Облыста қолданылатын көптеген су өткізгіштер санитарлы талаптарға жауап бермейді, себебі ескіргекн технологиялық ұзаө уақыт бойы қолданылып келеді.

Облыстың су бөлудің 75 % сондай ақ авариялық жағдайда тұр. Канализациялық желілердің тозуынан жыл сайын көптеген су ағулар мен трубожарылулар болып жатыр.

Канализациялық желілердің жалпы ұзақтығы 624,6 км құрастырады, оның ішінен 555,2 км /88 %/ коммуналды жеке меншік иелігінде.

Су бөлудің көптеген құрылыстары мен желілері сондай ақ сумен қамту объектілері 20 жыл бұрын қолданысқа енгізілген немесе оларға капитальды жөндеу жұмыстары жүргізілгшен. Жалпы, 25 жылда сенімді пайдаланудың нормативті мерзімінен алатын болсақ, олар күрделі жөнделуге немесе ауыстыруы тиіс.

Өндірістік кәсіпорындардың тұрақты суының елеулі көлемі тікелей қалалық тазарту құрылыстарына келіп түседі. Көптеген қолданыстағы тазарту құралдары өздерінің эксплуатацилық ресурстарын таңдап алып ауыстыруды талап етеді.

Облыстың тұтынушыларына жылумен жабдықтау саласында коммуналдық қызметтерді көрсететін кәсіпорындар: «Трансэнерго» АҚ, «Ақтөбе ТЭЦ» АҚ, «Алға жылу» КМК, «Коммуналшы» КМК.

Облыстың жылу желілерінің жалпы тозуы 50 ден бастап 90 % дейінгіні құрайды.

2009 жылы жергілікті бюджет есебінен қатты отынның 53,1 мың тоннасы, пештік отынның 0,3 мың тоннасы, дизельдік отынның 10,3 мың тоннасы жеткізілген.

Ақтөбе қаласында көп қабатты тұрғын үйлерде және тұрғын үй-коммуналдық, әлеуметтік және әкімшілік-шаруашылық мағынадағы объектілердегі жылумен қамтуды «Транэнерго» ААҚ жүзеге асырады.

Қабылданған шаралардың нәтижесінде барлық жылу энергиясын өндірушілерге уақытылы отын жеткізілді, ал тұтынушылар тұрақты жылумен, сумен және электр энергиясымен жабдықталды.

Коммуналдық шаруашылық кәсіпорындарының жалпы проблемасы – пайдаланылатын жабдықтың технологиялық артта қалуы, негізгі құралдардың тозуы, қажетті жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуге жеке қаражаттардың жетіспеуі, энергияны сақтау жөніндегі іс-шаралары болып табылады.

Су асты суларына барлау жасау

«Ауыз суы» бағдарламасын сәтті іске асыру үшін Ақтөбе облысының әкімдігі «Батысқазжерқойнау» Батыс Қазақстан аймақаралық аумақтық департаментпн бірлесіп жыл сасйын су асты суларына барлау жүзеге асырылады. Осылайша, келісілген тізім бойынша 2011 жылда іздеу-барлау жұмыстары жүргізілуі тиіс 139 ауыл аймақтан облыстың 24 ауыл аймағынан су асты барлау жүргізуді қамтамасыз ету жоспарлануда.

Облыстың ауыл аймақтарына орталықтандырылған сумен толық қамту үшін жыл сайын 24 ауыл аймақтан кем болмайтын іздеу-барлау жұмыстарын өткізіп отыру қажет.
Газбен қамту

Облыстағы қазір қолда бар «Бұхара-Орал» және «Жаңажол-Ақтөбе» газ магистральдарының желісі халықтың жалпы санынан 465,7 мың адамнан тұратын 59 ауыл аймақты газдандырды, бұл облыс халқының жаопы санының 65 %н құрайды ( сонымен қатар Ақтөбе қаласында 321,3 адам немесе 45,1 % табиғи газбен қамтылды).

«ҚазТрансАймақ» АҚ АПФ мәліметтері бойынша облыстың 2010 жылдың 1-қазанына арналған газ өткізудің жалпы көлемі 4 160 км құрайды, оның ішінде-2 897км жоғарғы, 140км-орта, 1 123 км төмен қысымды.

Облыста көмірқышқылмен айналысатын аса ірі жер қойнауын пайдаланушылар: «АқтөбеМұнайГаз СНПС» ААҚ, «Қазахойл-Ақтөбе»ЖШС, «МаерскОйл Қазақстан ГмбХ» АФ компаниясы, «Қазақтүрікмұнай» ЖШС болып табылады.

Бүгінде өндірілген газ бен алынған мұнайдың барлық көлемінен 70,7 % «Ақтөбемұнайгаз СПНС» АҚ келуде.

Ауыл аймақтарды газбен қамту бүгінгі күнде халықтың тұрмыс тіршілігіне қажетті өзекті мәселе болып табылады. Ақтөбе облысының 2006-2010ж арналған ауыл аймақтарды газдандырудың аймақаралық бағдарламасына сәйкес, облыста ауыл аймақтарды газбен қамту жұмыстары жүргізілуде. Көптеген аса ірі өндірістік кәсңіпорындар мен әлеуметтік объектілер газбен қамтылды.

Ақтөбе қаласынан басқа, облыстың 8 аудандарындағы ауылдар газбен қамтылды: Алға, Байғанин, Қарғалы, Мәртөк, Мұғлжар, Хромтау Темір және Шалқар аудандары.

2010 жылы облыстың 8 ауыл аймағын газбен қамту жұмысы жалғасуда, әсіресе Ақтөбе қаласының, Алға, Мұғалжар, Қарғалы, Байғанин, Қобда аудандары.

Бірінші жартыжылдықта Ақтөбе қаласының Шилісай ауылы газдандырылды. Жылдың соңына дейін тағы үш ауылды газбен қамту көзделуді.

2011 жылы Байғаны, Қобда, Петропавловск және Эмба қалаларының газ орнату жұмыстары аяқталады.

Облыстағы мұнайц газының негізгі тасымалдаушысы «Ақтөбеказ мұнай газ СПНС» болып табылады. 2009 жылы «Ақтөбеказ мұнай газ СПНС» газ дың тасымалдануы 1827,4 млн куб м құрды.

Оның ішінен облыс халқына газды өндірістік, коммуналды, тұрмыстық кәсіпорындарға шаруашылық-тұрмыстық мақсатта орнатуды «қазТрансГаз Аймақ» АҚ Ақтөбе өндірістік филиалы жүзеге асыруда және тасымалдаудың көлемі 2009 жылы 612,7 млн куб метрді құрастырды.

Жалпы, алдағы бесжылдықта бағдарламаны іске асыру жұмысында ауыл өңірдің 82 жобасын іске асыру көзделуде сонымен ұқатар оған Ырғыз, Ойыл ауыл аймақтары да кіреді.

Пайдаланылатын магистральды газды желілер техникалық қанағаттандырарлық жағдайда. Жыл сайын кәсіпорын қаражатынан капитальды жөндеу және газбөлу шаруашылығының техникалық қамсыздандырылуы жүзеге асырылады.

Стратегиялық жоспармен анықталған Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейін дамыту отандық экономиканың форсирленген диверсификациясының бағыты ВВП 2015 жылға қарай энергемкостьтығының төмендеуін көздейді және ол 2009 жыл көрсеткіші деңгейінен 10 %-дан кем болмауы қажет.

ВВП энергоемкостьің төмендеуі бойынша коммуналды секторда жаңа объектілерді қайта құру мен құрылысқа бағытталған стратегиялық міндеттердге қол жеткізу үшін электр сақтандырудың экономикалық ынталандыру әдісін біріктіре отырып электр сақтандыруды экономикалық санкциялармен және заңды жауаптылықтың басқа да түрлерімен ынталандыру мәселелерін шешу қажет.

Жылу және электр энергиясының тиімді пайдаланылуын ынталандыруды жүзеге асыратын экономикалық рычагтарды құру үшін келесі іс шараларды орындау қажет:

Инвестицияның қайтарылуын қамтамасыз ететін қаржы механизмдерін жетілдіру;

энергия пайдалануды есепке алу және бақылау еределерін жетілдіру;

есепке алу құралдарын орнату;

коммуналды қызметтердің коммерциялық есепке алынуындағы автоматтандырылған жүйелерді құрып енгізу;

энергоаудит және энергомониторинг жүйелерін жетілдіру;

электр сақтандыруда инвестициялықты жүзеге асыру үшін жақсы жағдайлар құру.

Халық арасындағы энергияны қорғау бойынша насихат бағдарламаның негізгісі болып ьтабылады және ол өзіне келесі негізгі іс шараларды енгізеді:

Просветит жіне арнайы әдебиеттерді тираждау және тарату

Аймақтарды семинарлар мен көрмелерді және конференциялар өткізуді ұйымдастыру

ТВ қоғамдық акциялар мен жарнамалық компаниялар және соларды БАҚ да өткізуді ұйымдастыру.

Осының нәтижесінде көппәтерлі үйге жеке өзінің үйі ретіндегі түсіністік шаруашылықтық қатынас қалыптасуы қажет және энергияға ұқыпты қарайтындығы әбден мүмкін.

Қазіргі уақытта Ақтөбе облысының әкімдігімен электрсақтандырудың 2010-2015 жж арналған кешенді жоспары әзірленді онда электсақтандыру саясатын дамыту бойынша іс шаралар көзделген.

Тұрғын үйлермен басқару мақсатында облыста 395 пәтерлерді меншіктеу кооперативтері жұмыс істейді, олар 1977 көпқабатты үйге қызмет етеді.

Бүгінгі таңда 0,03 млн ш.мнемесе 24 үй /1,2 %/ авариялық жағдайда, яғни алынып тастауы қажет.

Тұрғын үй қорның төмен қамсыздандырылуы тұрғًн үй коммуналды қызмет көрсетуді деңгейінің жоғарылауын талап етпейді.

Бұл ғимараттардың конструктивті эٍлементтеріне және тұрғын үй қорның инженерлік қамсыздандырылуы жүйесіне теріс ۙәсерін тигізеді. Коммуналды кәсіпорындар тұрғын үй шаруашылығының негізгі иегерлері ретінде қайта құру бағдарламаларын жүргізуде қаржылық қараджатты қажет етеді. Жергілікті атқарушы органдарда қажетті қаражат бөлу мүмкіндігінің болмауы ескірген өндірістің қорлардың ұлғайтылуына әсерін тигізеді.

Бөлінетін қаражаттың толық көлемде берілмеуі коммуналды сектордың объектілерін толық қайта жөндеуге мүмкіндік бермейді.

Коммуналды кәсңпорындардың қиын финанстық жағдайы қызмет көрсетудің нақты шығындары тарифіне сәйкекс келмейді. Қазір қолда тарифтер коммуналды сектордың шығынсыз қызметін жүзеге асыруға мүмкінідік бермейді.

Суық су санағын құралмен жабдықтау-86,6 %, ыстық су-69,2 %, электрэнергия -100 % қамсыздандырылады.

Тұрғын үй қорның инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз етілуі: су өткізгіш-62,3 %, канализация - 54,4 %, орталық жылумен қамту-49,6 %, ыстық сумен жабдықтау-40,9 %, газмен қамсыздандыру-89,7 %.

Көліктік инфрақұрылым

Автомобильді жолдар

Ақтөбе облысында автомобилдьді жолдардың жалпы ұзақтығы 6090,7 км құрайды, сонымен қатар республикалық мағынасы бар жолдар-1864км, облыстық және аудандық маңызы бар жолдар-4226,7км. Облыстың 300,6км алаңынде автомобильді жолдардың тығыздығы 1000 кв км 21 км құрайды.

Қатты жапқыштағы автожолдардың үлес салмағы жалпы пайдаланудағы жолдың жалпы көлемінен 86,7%-ды құрайды. Сонымен қатар, республикалық және жерлігілкті жолдардағы асфальтбетонды және қара жапқыштар 1699,5 км және 1175,6 км, грваиялық-тасты жапқышта 2046,6 км және 2108,9км тиісінше, сонымен қатар жергілікті мағынадағы топырақты жолдар 942,2км.

Көлік жүру ауқымдылығын төмендету және Ақтөбе қаласының экологиялық жағдайын жақсарту мақсатында Бұтақ өзені арқылы мост салынған, ол өз кезегінде көліктің қаланы айналып кіруін қамтамасыз етеді және жаңа мосты құрумен байланысты Ілек өзені арқылы жасалған мостағы автокөліктік пробкалардың жойылуы жүзеге асырылды. «Қобда-Ойыл» облыстық деңгейдегі жолда Ойыл өзені арқылы мост құрылған, ал бұл өз кезегінде осы бағытта клөіктің жыл бойын өтуін қамтамасыз етеді.

Осы кезеңде ұзақтығы 142 км құрайтын «Ойыл-Жиренкөп» бөлікке жасалған жөндеу жұмыстары толық аяқталды және ұзақтығы 78 км құрайтын әлеуметтік мағынасы бар «Покровка-Темір-Кенкияқ» бағытындағы жолға жөндеу жұмыстары басталды. Бөлігі 0,50км құрайтын ресей Федерациясының шекарасына шығатын «Қарабұтақ-Комсомол-Северное-Үшқатты» автлкөлік жолына күрделі жөндеу жұмыстары жалғастырылуда, бөлігі 101-125км болатын «Ақтөбе-Болгарка-Шұбарқұдық» автокөлік жолына және ұзақтығы 29км болатын ққұдыққа подьъезд делінген жолға жұмыс жасалуда.

Жасалған жұмыс нәтижесінде 2010 жылдың 1-қаңтарына қарасты автокөлік жолдарының жағдайы 44 %-ға жақсарды.

Ақтөбе облысы «Батыс-Еуропа-Батыс Қытай» халықаралық инвестициялық мегажобаны іске асыруда қатысады. Коридордың жалпы ұзақтығы 8445км құрацдв, сонымен қатар Қазақстан аумағы бойынша-2787км. Белгілі болғандай, Ақтөбе облысының аумағы бойынша 621км көліктік коридор орнатылатын болады. Бүгінге бұл жұмыс Ақтөбе-қарабұтақ бөлігіндегі 273км орындалды. Бірінші кезекте қарабұтақтан Қызылорда облысы шекарасына дейінгі жолдың құрылысын аяқтау қажет. Екінші бөлік Ақтөбеден Мәртөкқа дейінгі ұзақтығы 102 км болатын жолдыды құру болжанады.

«Қызылорда облысы шекарасы «Ырғыз Қарабұтақ» жолының құрылысында телефонизация мәселесі басты мәселе болып тұр, үнемі телефонды байланыс қажет. Сондай-ақ сумен қамту мәселесін шешу керек-жол құрылысына ауқымды тұрде сумен қамтыру қажет.

Автожол саласының басты проблемасы жол жапқыштарының нашарлығы. Жол инфрақұрылымлдарына бөлінетін инвестицияларға қарамастан, жолдардың техникалық жағдайын жақсарту әсірее жергілікті мағынадағы жолдарды жақсарту, өз өзектілігінен айырылған жоқ. Жергілікті мағынадағы жолдар қатарынан тек 10 % немесе 427км-і ғана жақсы қалпында, ал қалған 34 % немесе 1437 км-і қанағаттандырарлық қалыпта.

Қалған жолдың 56 % немесе 2366км-і қанағаттандырырлақ қалыпта емес, оларға жөндеу жұмыстарын жүргізу керку.

Азаматтық авиация. Қазіргі уақытта жерлік инфрақұрылымның объектілерін модернизациялау және дамыту бойынша бағдарламаны іске асыру мақсатында реконструкци жүргізілді. Ақтөбе қаласының аэропорты Азаматтық авиацияның халықаралық ұйымдастырылу стандарттары бойынша (ИКАО) 1-санатқа ие.

Сонымен қатар жергілікті бюджет қаражаты есебінен жергілікті әуе линиясын жаңғырту бойынша бағдарламаны іске асыру басталды. 2010 жылы жергілікті бюджет қаражатынан 68млн тенге мөолшерінде Ырғыз аэропортына реконструкция жасалуда.

Автомобильді көлік. Облыстың жолаушылар автокөлік кешеніне жолаушыларға арналған көліктің бірнеше түрі кіреді, сонымен қатар орта және кіші сыйымдылықтағы автобустар, тробейбустар және жеңіл авто көлік. 2010 жылы облыстың жолаушыларға арналған автокөліктері 1 281 техника бірлігін құрастырды, соның ішінен автобустар-578б, микроавтобустар-439б, троллейбустар-10б, жеңіл автокөліктер-254б. Облыстың жолаушылар автокөліктері саябағының пайдалану мерзімі бойынша оларды келесідей бөлуге болады:

5 жылға дейін қолдану-64 % автокөлік

5 жылдан аса қолдану-26% актокөлік

10 жылдан аса қолдану-10 % автокөлік

Бүгінгі күні облыста 20 қалааралық ішкіоблыстық бағдарлар қолданыста. Жолаушалар мен жүкті тасымалдау бойынша түрлі меншік иесіндегі 16 тасымалдаугшалар қоланысқа енгізілген, соның 5-ЖШС және 11 жеке кәсіпкерлік болып табылады. Осы тасымалдаумен 103 автобус және 69 микроавтобустар айналысады олардың барлығы 172 бірлік. Облыс бойынша Ақтөбе қаласында 1 автовокзал бар –«Сапар Автовокзалы» ЖШС, мұнда 90 % өз қуаттылығы жүктелген, нормасы 500адам-сағатына, автовокзалдың жалпы жүктелімі 495 адам-сағатына құрайды және 4 автостанциялары бар., сонымен қатар «Экспресс» ЖШС автосһтанциясы Ақтөбе қаласында бар және 3 автостанция облыстың аудандық орталықтарында бар: Хромтау қаласында, қандыағаш қалаында және Шұбарқұдық кентінде. Сонымен қатар соңғы жылдары облысты халықаралық және облысаралық жолаушылар тасымалдауы жүзеге асырылады. Олардың негізгі тасымладаушысы «Экспресс» ЖШС болып табылады, ол 8 бағдарды іске асырады. Сонымен қатар Ақтөбе-Санк-Петербург, Смара, қазан, Орынбор, Орск, Новотроицк, Краснодар, екатеринбург. Халықаралық ресті алыс шетелдерде жасалып шығарылған автобустың 25 бірлігімен жүзеге асырылады. Облысаралық бағдарлар: Ақтөбе-Астана, Ақтөбе-Қостанай, Ақтөбе-Орал және сонымен қатар «Эксперсс» ЖШС қызмет етеді.

Көліктік-қоймалық технологиялық бірлікті қамтамасыз ету, транзитті, көліктік және логистикалық шығындарды кішірейту мақсатында 21,4 мың паллеторындармен, жалпы ені 16,6 мың квм құрайтын Ақтөбе қаласындағы көліктік-логистикалық орталықтың құрылысы (Ақтөбе-орталық ЖШС) аяқталуда.

Байланысты және аймақты дамыту үшін байланыс инфрақұрылымы мыңызды ресурстардың бірі болып табылады. Елдің барлық аумағында қазіргі заманғы байданыстың қол жетімділігі көптеп қарағанда экономикалық өсімнің қарқынын, хылқытың өмір сапасын, мемлекеттік басқарудың тиімділігін, тәртіпті қорғай және ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді анықтайды.

Соңғы жылдары Қазақстанда елдің бірыңғай ақпараттық кеңістігінің дамыту бойынша бірқаьар шаралар қолданылып жатыр. Қазақстанда коммуникацияның аса кең таратылған түрі ол телефонды байланыс болып табылады. Соңғы мәліметтерге сүйенсек, хылықтың байланыс қызметтерімен қамтамасыз етілу деңгейі 0,19 %-ды құрастырады, бұл жалпы алғанда төмен көрсеткіш. Республикалық мағынадағы облыстар мен қалаларға бөлуде осы көрсеткіш пропорционалды деңгейде қалады. Сонымен қатар қамтамасыз ету деңгейі Ақтөбе облысында республикалдық маңыздан жоғары қалпында қалуда. Басқа облыстардағы дәреже орта республикалық дәрежеден төмен. Қазақстан бойынша сервер тығыздығы 1000 км-ге 6,07 бірлікті құрайды. Қазақстан облыстарынан арасынан орта республикалық мағынадан жоғары қала әлі анықталған жоқ. Дегенмен, Астана қаласындағы және Алматы қаласында,ы сервер тығыздығы бірнеше жүз және мың есе жоғары. Облыстар арасындағы ең жоғарғы тығыздық ОҚО- 1000кв км-ге 4,94б, дегенмен бұлд да республикалықтан қарағанда бірретке кем. Ал басқа облыстардың тыңғыздығы 1,18 ден 3,74 дейін құбылуда. Бұл тенденция Қазақстанның барлық аймақтарындағы ИКТ инфрақұрылым дистрибкциясының тең еместігін айқвндайды. Байданыс инфрақұрылымының дамыту бірыығай жүрмейді, халықтың жекелеген топтарына қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық қызметтерді көрсетуде елеулі диспорпорциялар орын алуда. Байланыс инфрақұрылымының дамытуның және қол жетімділігінің жеткіліксіз деңгейі елдің әлеуметтік-экономикалық даму жолында басты кедергні болады.

Құрылыс

Ақтөбе облысында 2009 жылы 239 құрылыс ұйымдары қызмет түрлерін жүзеге асырды, олар 79 427 265 мың тенгеге құрылыс жұмыстарын аяқтады. 2008 жылмен салыстырғанда көлем 100,6 %-ға өсті. Жалпы республикалық көлемде Ақтөбе облысы 4,4 %-ды құрастырады.

Ақтөбе құрылыс саласының дамытуның негізгі аймағы болып табылады, 79,8 % инвестициясы қалаға енеді. 2008 жылдан бері Мұғалжар, Хромтау, Шалқар аудандарының үлестері өсті.

Салынған тұрғын үйдің ең үлкен көлемі Ақтөбе қаласында /73 %/. Мұғалжар ауданында /6,8 %/, Хромтау 4,9 %, Темір 2,7 %.

Жалпы, 2009 жылы пайдалануға 3 82,3 мың ш.метр алаң енгізілді, ол 2003 жылмен салыстырғанда 4 есе артық. Дегенмен, қазіргі уақытта Ақтөбе облысының экономикасына әлемдік экономикалық дағдарыс әсерін тигізуде, бұл құрылыс қарқынында сезілді. 2010 жылдың 1-қаңтарындағы жағдай бойынша 1149 ірі, орта кіші ұйым тіркелді, олардың барлығы «Құрылыс» экономикалық қызмет саласында орын алды. Олардың ішінде 551- /48 %/ уақытша тұрып қалды. Тұрғын үй құрылысының салыну қарқынының қысқартылуы байқалады. 2007 жылға қатысты тұрғын үй ғимараттарының салынуы 10,0 %-ға төмендеді, ал құрылыс инвестициясының өсу қарқыны 2004-2008 жж 384 %-ды құрастырады.

3. 
   Өңірдің аумақтық (кеңістіктік) дамыту
   

Ақтөбе облысында аумақтар кепкен құм мен жартылай құм төстелген үлкен кеңістікпен сипат алады.

Ақтөбе облысының халық концентрациясының коэфиценті 0,22 құрайды. Бірақ, облыстың аумақтық маманданымын ескере келе, Ақтөбе облысында концентрация нүктесінің қалыптасқанын атап өтуге болады. Ақтөбе облысының хылқының концентрациясы Ақтөбе қаласына бойлай қарағанда жоғары.

Ақтөбе облысының солтүстігінде Ақтөбе облысынан алғанда 55 % адам тұрады. Облыстың қала тұрғындары-391,6 мың адам. Тек Ақтөбе қаласында ғана облыстың қала тұрғындарының 81,2 % тұрады. Қала үлесіне барлық облыстан алғанда 44 % бар.

Ақтөбе қалалық әкімшілігі аумағында ауқымды халық санағы өмір сүруде (Ақтөбе облысының аумағының 0,77 %-нан кем), Мұғалжар ауданының қандыаған ауылы аумағы (9,3 % халық), жақын арадағы қоршалумен қоса алғанда Шалқар аудан (Ақтөбе облысының 6,5 %). Сонымен қатар облыс аумағының 4,29 %-ға жуық алаңында Хромтау ауданында халықтың тек 5,92 прайызы ғана өміро сүруде, Алға ауданында 2,5 %-6,2 халық саны тұруда. Осылайша, Ақтөбе облысының басқа бөліктерінде /62,6 %/, тек 27,9 % халық тұрады. Оңтүстік, жартылай Шығыс және Батыс аудандарында халық саны төмен. Көшіррудің негізгі зонасынан солтұстігіне қарайғы бағытында сондай халық санынң тұруы төмен деңгейде.

Ақтөбе облысына аумақитардың және қалалардың дамытунда елеулі түрлі ерекшелеіктер орын алуда. 13 әкімшілік-аумақтық бірліктен олардың 1-іне 136,06 адам құрылады, ал қалғандарына максималды тығыздық-5,83 адамды құрайды, ал минималды тығыздық- 1 ш.м0,38 адамды құрайды.

Ақтөбе облысында аумақтық кеңістіктік көлемде әлеует жоғары. Ақтөбе облысы тстратегиялық комфортты зонада бар. Сол орналасуы арқылы, облыс Батыс Қазақстанды Республиканың басқа облыстарымен біріктіреді. Осылайша, өңірдің көліктік инфрақұрылымын аумақтың геоэкономикалық дамытуның 6 типі бойынша одан әрі даму мүмкіндігіне ие. Жер қойнауына бай Ақтөбе облысының жері өндірістік өсімнің және аймақтывң индустриялық жылдуының тек аймақаралық енмес, сонымен қатар халықаралық деңгейдеде негізгі алғышарты болып табылады.

Ақтөбе облысының аумақтық-кеңістіктің құрылымының дағымды жағы аймақтық миграцияны тартудың орталықтары болып табылады, олар: Ақтөбе қаласы және Хромтау қаласы, қандыағаш қаласы, сонымен қатар Мұғалджар, темір және Хромтау аудандары, мұнда өсім поюстары арасында ыңғайды геоэкономикалық жағдай байқалады. Жалпы, тірек орталығымен қатар Ақтөбе қаласы, аймақ экономикасы үшін өсімнің басты полястары ретінде Мұғалжар, Темір, Хромтау ауандары бола алады, мұнда таукен өндірісінің динамикасы мол.

Заңды тұлғалардың концентрациясы облыс кәсіпорындарының бір жерде жинақталуын білдіреді. Осылайша, Ақтөбе облысында осы коэфицент 0,63 құрды. Концентрацияның негізгі нүктесі ретінде тағы да Ақтөбе қаласы болады, себебі мұнда заңды тұлғалдардың 79 % тіркелген. Жаңа өндірістік әлеуеттің концентрациясы сондай-ақ Ақтөбе қаласында.

Аймақтық ауқымды бөлігінде халық Ақтөбе қаласының маңында концентрацияланады, бұл өз кезегінде перифериялық зоналардың хылық санынан тез айырылатындығын білдіреді. Нәтижесінде тең қалпындағы көшірілу өз қалпын жояды, себебі тығыз бар аумақтыар нашар немесе мүлде тығыздалмаған кеңстіктерді өз қатарынан бөледі. Мұндай жағдай бұл қалаларда көшірілуідің тіректік каркасының қклыптасқандығы деп түсінкге негіз болады. Тірек каркастары буындары арасында және қалған аймақтар арасында ауқымды поляризация пацда болады, ал бұ егер процесс барысы өзгермесе, осы облыс аумағында тек бірнеше ірі өңірдің қалыптасуына апарады. Осы зонадағы халық концентрациясы сондай ақ оның сапсын да білдіруі мүмкін.

Халықтың концентрациясымен бірге ауыл өңірдің түрлі типтеріне бөлу процесін белсендіре отыра, жекелеген элементтер арасындағы өзара байланысты күшейтетін көшірулің тірек каркасының қалсыптасу процесі жүзеге асыралады. Аумақтың тірек каркасы үлкен емес. Оның қызіргі заманғы және перспективті құрылымы негізінен қалыптасты. Жалпы, каркас Хромтау, қандыағаш, Ақтөбе қалаларының маңдарында қалыптасты.

Тірек каркасының әрекетін күшейтетін мысал ретінде буындық элементтеріндегі халық концентрациясы ареалдарының қалыптасуы қызмет ретінде бола алады, мысалға Алға қаласында. Сонымен қатар, тірек каркасының буын рангы жоғары болса, сол сонша халық санын өзіне тартады.

Қазіргі заманғы және перспективті дамудың негізгі линиялық зоналары теміржол магистральдарының әсеріндегі зоналар болып табылады, көлік коридорның алдыңғы жылы-баты Еуропа-батыс Қытай. Облыс ішкі байланыстың экономикалық дамытуна жағымды бағдар береді. Қызметтік шаруашылығындағы аса ірі ареалдар Ақтөбе қаласындағы интенсивті әрекеттегі зоналар, қандыаға әсерінің зонасы жәіне Мәртөк. Аумақтың тірек каркасының линиялық зонасы мен буындық элементтерінде халық концентрациясы облыс аудандарының перифериялық ареалдарындағы көшірімдер желісінің бұзылуына апарады. Қалалық көшірімдер «аумақтың дамытуның нүктесі» көшірілудің негізі болып табылады.

Ақтөбе облысының солтүстігі материалды техникалық қатынаста дәстүрлі түрде даму базасы болып табылады және ол бюілім саласында, сонымен қатар ғылым мен кадрларды дайындай саласында да негіз болып табылады. Ауылшаруашылық өндіріс үшін жағымды болып келетін зоналар шегінде АПК маманданымын қалыптастыру мақсатқа сай болып табылады. Мысалға, интенсивті сүт өнімддері және құс шаруашылығы.

Облыс аумағында өмірдің тұрақты және қауіпсіз дамыту мақсанда инженерлік-көліктік инфрақұрылымның дамыту мен жетілдірілуі көзделуде, сонымен қатар қоршаған ортаны қорғау мен төтенше жағдайларды тоқтату бойынша шаралар қабылданып жүзеге асырлыуы тиіс.

Облыстың орналасуы мен меңгерілуіндегі, инженерлік-көліктік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамытунда қалыптасқан аумақтық ерекшелік оьблыстың кеңістіктік дамытундағы перспектиһваларын анықтайды.

Ақтөбе-Хромтау-Қандыағаш үш бұрышы Ақтөбе облысы тірек каркасының негізі болады, ал шалқар қаласы сураймақтық сипаттағы тірек қаласы ретінде қаралады. Ақтөбе, Қандыағаш, Хромтау қалалары өзлерінің демографиялық, экономикалық, әлеуметтік-мәдени әлеуетіна қатымты көп жағдайда кең ауқымды аумақтардың функцияларын орындауға дайын, және олар аумақтағы тірек каркасының елеклі түрде маңызды буындық элементтері болып табылады.

Облыстың аумақтық ұйымдасуның жетілдірілуінің басты мақсаты сонымен қатар көшірілудің басты мақсаты облыстағы тірек каркасының көшірілуі болады:

-түрлі деңгейдегі орталық арасындағы байланыстың нығаюы;

-түрлі деңгейдегі орталықтардың нысаналылыққа сай дамыту, ең бастысы, олардың нарық және ақпараттық инфрақұрылым аспектілеріндегі дамыту, аумақтық және халықтың өндірістік қызмет етілуі, әлеуметтік қызмет етідің алдыңғы қатардағы бағыттары (денсаулық сақтау, білім беру т.б.).

Шалқар қаласының тірек каркасының және линиялық тірек нүктесінің үшбұрышты негізінен басқа көлік-логистикалық орталық дамытуның әлеуетімен Ақтөбе облысы аудандарының субосевтік бағыты келтірілген.

Ақтөбе өсімнің негізгі бөлігі және обылстың басты тірек қаласы боылп табылады. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының аумақтық даму стратегиясына сәйкес Ақтөбе ұлттың деңгейдегі тірек қала ретінде танылды. Сонымен қатар, Алға қаласы және оған теңестірілген аудан Ақтөбе урбанизирленген зонасының одан әрі дамытуна септігін тигізе алады.

Облыстың мағынадағы тірек қалалар олар Қандыағаш және Хромтау қалалары. Субрегионды масштабтағы перспективалы тірек қалалардың қалыптасуы облыс аудандарының әлеуетды артықшылықтарын анықтау арқылы жүзеге асырылды және бұл экономикалық белсенділікті тұрақтандыруға, әлеуметтік әл ауқан және халықтардың өиірінің жақсаруына мүмкіндік береді. Тірек ауыл аймақтардың негізгі функциялары аймақтық және әлемдік шаруашылық байланыстар жүйесінде Ақтөбе облысының бәсекелестікке қабілетті маманданымын қамтамасыз ету мақсатында өндірістік, инвестициялық және кісілік ресурстардың концентрациясы боалды. Сонымен қатар, барлық аудан ортылақтары аудан деңгейіндегі тірек орталықтарын қалыптастыру үшін әлеуетға ие болады.