БАҒдарламасы мазмұны кіріспе

2.2.1 Экономикалық даму

Аумақтың экономикасының жалпы сипаттамасы

Жамбыл облысының жалпы өңірлік өнімі жоғары өсу қарқынына қарамастан, бұл көрсеткіш соңғы 10 жылда тек 2003 және 2007 жылдары ғана ҚР-дағы орташа өсу қарқынынан артық болды. 2007 жылы Жамбыл облысының ЖӨӨ-нің өсу индексі алдағы кезеңге қарағанда 138,6%-ды, 2008 жылы -121,9%-ды, 2009 жылы – 107,4%-ды құрады.

Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, ЖӨӨ-нің өсу қарқынының көрсеткіштері бойынша Жамбыл облысы ҚР-ның өзге өңірлерінен біршама артта келеді және ол 15-16 орындарда тұр. Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ 2007 жылы 262,8 мың теңгені, 2008 жылы - 316,9 мың теңгені және 2009 жылы – 336,3 мың теңгені құрады, бұл ретте орташа қазақстандық халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ 2007 жылы 829,9 мың теңгені, 2008 жылы – 1024,2 мың теңгені, 2009 жылы – 1068 мың теңгені құраған болатын.

Жамбыл облысының жалпы өңірлік өнімінің өсу қарқынының төмендігі көптеген факторларға байланысты болып отыр, оның ішінде өнеркәсіп құрылымы (сұраныстың әлсіздігінен тоқырап қалған химиялық және тамақ өнеркәсібінің басымдығы), ауыл шаруашылығында жұмыс істейтіндердің үлес салмағының басымдығы (ондағы еңбек өнімділігінің өсемі әлсіз), мұнай мен газдың ірі кен қорларының жоқтығы (Маңғыстау және Атырау облыстарымен салыстырғанда).

ЖӨӨ құрылымында 2007 жылы өнеркәсіп үлесіне 17,9%, 2008 жылы - 20,5%, 2009 жылы - 17 %, ауыл шаруашылығының үлесіне тиісінше - 13,3%, 12,2% және 12,8% , саудаға – 8,6%, 10,4% және 11,5%, көлікке – 10,2%, 9,3% және 8,4%, байланысқа – 1,2%, 1,2% және 1,3%, құрылыстың үлесіне – 4,9%, 6,7% және 9,5%, басқа салаларға - 43,9%, 39,7 % және 39,5% сәйкес келді.

2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылы ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп үлесінің төмендеуі олардың басқа салаларға қарағанда баяу дамуымен байланысты болды.

Еңбек өнімділігінің көрсеткіштері бойынша облыс ҚР-да соңғы орында, оның көрсеткіші бір жұмыспен қамтылған адамға 2008 жылы 613 мың теңге және 2009 жылы 667,7 мың теңге (ал орташа қазақстандық көрсеткіш бір жұмыспен қамтылған адамға 2008 жылы 2043 мың теңге 2009 жылы 2152 мың теңге).

Жамбыл облысындағы еңбек өнімділігінің өсімі тұрақсыз және ҚР-дағы еңбек өнімділігінің орташа көрсеткішінен аспайды. Еңбек өнімділігінің төмендігі Жамбыл облысындағы жұмыспен қамтылудың құрылымымен тікелей байланысты, оның ішінде ауыл шаруашылығындағы өз бетінше жұмыспен қамтылудың басымдығына да байланысты. Жамбыл облысындағы еңбек өнімділігінің индексі алдағы жылға пайызбен қарасақ, 2007 жылы 127%, 2008 жылы – 116%, 2009 жылы –106% шамасында болды.
Өнеркәсіп.

Облыстың өнеркәсіп өндірісінің үлесі республикалық көлемде 2009 жылы 1,3%-ды құрады және басқа өңірлермен салыстырғанда ең төменгілердің бірі болды. Біздің аймақ фосфор мен фосфор тыңайтқыштарын (100%), қой жүнін (77%), қант (66%), шыны бөтелкелер(14%) мен керамикалық кірпіштер (17%), шұжық өнімдерін (13%) және қатты ірімшік (10%) шығаруда басты орындардың бірінде.

Облыста минералдық-шикізат ресурстарының болуы арқасында тау-кен өндіру, газ өндіру, химия, тамақ, металлургия өнеркәсібі, құрылыс материалдары өнеркәсібі, электр қуаты саласы дамыған.

Жамбыл облысы ҚР барлық экспортының тек 0,6%-ын және импортының 0,7%-ын құрайды. ТМД елдеріне Жамбыл облысының импорты мен экспортының 40% сәйкес келеді. Негізгі сауда серіктестері – Ресей, Украина және Қырғызстан. Қытаймен тауар айналымы бәрінен жылдам дамуда.

Сонымен 2009 жылдың қорытындысы бойынша өнеркәсіп өнімінің көлемі 115,6 млрд. теңгені (НКИ – 2008 жылғы деңгейге 69,3%-ды) (1 сурет) құрады. Өнеркәсіптегі ЖҚҚ көлемі 55,5 млрд. теңгені құрады. өнімге деген сұраныстың баяулауынан, әлемдік бағаның төмендеуінен болған қаржылық дағдарысқа байланысты 2008 жылдан бастап өндірістің физикалық көлем индексі төмендеді, бұл кәсіпорындардың жағдай тұрақталғанға дейін өндірістерін тоқтата тұруына алып келді. 2008 жылмен салыстырғанда өндіріс көлемінің өнеркәсіптің негізгі салалары – тау кен өндірісі мен карьерлерді игеруде – 30,4%-ға, өңдеу өнеркәсібінде –26,6%-ға, электрмен қамсыздандыру, газ, бу және ауа желдеткіштерін беруде – 44,4%-ға, сумен қамсыздандыру, канализация жүйесі, қалдықтарды жинау мен орналастыруды бақылауда –37,6%-ға төмендеді.

Облыс өнеркәсібінде өңдеу өнеркәсібі басымды сала болып табылады, оның кәсіпорындарының үлесіне өнеркәсіп өндірісінің 76,3%-ы сәйкес келеді. ЖӨӨ-дегі өңдеу өнеркәсібінің үлесі 2009 жылы 12,6%-ды құрады. Өңдеу өнеркәсібіне салынған нвестициялар 5,3 млрд. теңгені құрады. Өңдеу өнеркәсібіндегі ЖҚҚ 2009 жылы 41,4 млрд. теңгені құрады.

Өңдеу өнеркәсібінің негізін төмендегі салалар құрайды: азық-түлік өндірісі (саладағы үлесі – 51,1%), химия өнеркісібінің өнімдері (24,5%), машинажасау (7,9%), металлургиялық өнеркәсіп (4,6%), басқа да металл емес минералды өнімдерді өндіру (4,5%), кокс және мұнай өнімдерін өндіру (1,5%), тоқыма бұйымдары (0,4%) өнеркәсіптің басқа да салалары (5,5%).

2009 жылы өндірілген өнім көлемі 88,2 млрд. теңгені (НКИ – 2008 жылғы деңгейге 73,4%) құрады.

2 кестеден көргеніміздей, соңғы бес жылда азық-түлік өнімдерін (ірімшік, сүзбе, ұн, қант-шикізаты, малға арналған жем, арақ, және ликерлі арақ өнімдері, этил спирті, алкогольсіз сусындар), химия өнеркәсібінде (сұраныстың жоқтығынан – сары фосфор, ортофосфор қышқылын, натрий трифолифосфатын өндіру), металлургия өнеркәсібінде, машина жасауда және өзге металл емес минералды өнімдер (құрылысқа арналған жиналмалы металлоконструкциялар, бетоннаан жасалған жиналмалы құрылыстық конструкцияларға, тұрмыстық машиналар мен құрылыс материалдарына деген сұраныстың төмендеуінен) өндіруде көлемдер барынша қысқарған.

«Казфосфат» ЖШС, «Тараз металлургия зауыты» ЖШС, «Қант» АҚ, «Меркі қант зауыты» ЖШС, «Имсталькон» АҚ-ның ЖМКЗ бөлімшесі «Ақбақай КМК» АҚ, «Жамбылгипс» АҚ, «Казтрансгаз» АҚ, «Мақсат А» АҚ және басқа компаниялар өңдеу саласының өнеркәсіп өнімдері өндірісінің негізгі көлемдерін берді.
Химия өнеркәсібі

Химия өнеркәсібі – Жамбыл облысында барынша дамыған сала, оның облыстың өңдеу өнеркәсібіндегі үлесі 24,5%-ды, ал жалпы облысы өндірісіндегі үлесі – 18,7%-ды құрайды. Химия өнеркәсібінде облыс экономикасында жұмыс істейтіндердің жалпы санының 1,4%-ға жуығы жұмыс істейді. Инвестиция көлемі 2009 жылы 1,2 млрд.теңгені құрады. Жоғары деңгейдегі химия өнімдерінің экспорты 2009 жылы 18821,8 млн. теңгені құрады.Химия өнеркәсібіндегі ЖҚҚ көлемі 11,7 млрд. теңгені құрады.

Облыстағы Қаратау фосфориттік бассейнінде біздің республикамызда ғана емес, бүкіл ТМД елдерінде теңдесі жоқ фосфат шикізатының өте ірі қорлары бар. «Казфосфат» ЖШС компаниясы бүгінгі таңда республикадағы химия өнеркәсібінің жалпы көлемінде 98,2%-ды құрайды. Оның құрамында фосфарит өндіретін және оны өңдейтін ГПК «Қаратау» ТӨК мен «Шолақтау» ТӨК-і, Жаңа Жамбыл фосфор зауыты өндірістік бірлестігі, «Минералды тыңайтқыштар» зауыты тәрізді ірі өндіріс орындары бар (3 сурет). Облыстың химия саласының негізі – құрамында фосфоры бар шикізат өндіру, тыңайтқыштарды қоса алғанда құрамында фосфоры бар өнімдер өндіру.