Бағдарламасының (Syllabus) Нысан титулдық парағы пму ұс н 18. 3/37

БЕКІТЕМІН

ТжҚ факультет деканы

201__ ж «____»________

Құрастырушы: аға оқытушы Ержанов Е.А. ______________

күндізгі оқу нысанының студенттері арналған

Қазақ мәдениетінің тарихы

ПӘН БОЙЫНША АРНАЛҒАН ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

(Syllabus)

Бағдарлама 201___ж. «____»_________бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленді.

Кафедра отырысында ұсынылды 201___ж. «____»______ №_____ Хаттама

Кафедра меңгерушісі__________ Ахметова Г.Г. 201___ж. ____»______

201___ж. «____»______ №_____ Хаттама

ОӘК төрағасы_________ Батталов К.К. 201_ж. «__»______ №_____ Хаттама

Ержанов Ертіс Ахметұлы «Философия және мәдениеттану» кафедрасының аға оқытушысы, (дәріс және тәжриебе сабақтар); Кафедра философии и культурологии находится в А корпусе (адрес), аудитория 546 контактный телефон 673683 (вн. 1153). Консультация уақыты: сәрсенбі - 11.15 – 13.00 № 546 ауд.

«Қазақ мәдениетінің тарихы» деп аталынатын бұл пән философиялық-теоритикалық ізденістерді қайта қалпына келтіруге, өзіндік ерекшелігін ұғынуға, ұлттық мәдениеттің мифі, архетипін түсінуге мүмкіндік береді. «Қазақ мәдениетінің тарихы» пәнін оқу барысында студент ұлттық мәдениеттің негізгі концептарымен танысады, ХХ ғасырдағы қазақ ойларын өздерінше талдау жасай білген алдыңғы қатарлы өкілдерінің мәтіндерімен танысады.

- студенттерді антика мәдениетіні” жетістіктеріне тарту;

- Қазақ мәдениетінің тарихы негізгі кезеңдерін және динамика мезгілдерін оқыту;

- Қазақ мәдениетінің тарихы рәміздері, кодтарын талдау;

- Қазақ мәдениетінің тарихы паттерндерін талдау.

5 Білімге, икемділікке және дағдымашықтарға қойылатын талаптар:

- Қазақ мәдениетінің тарихы мәселелерін түсіну үшін теориялық негізді құрайтын базалық, өзекті түсініктерді қодана білуі тиіс ;

- Қазақ мәдениетінің тарихы негізгі жетістіктерін;

мәдениеттің рәмізденуінің әдістері мен антика мәдениетінің паттерндерін;

- Қазақ мәдениетінің тарихы динамикасының негізгі кезеңдерін.

Студент істей білуге керек:

- негізгі ұғымдар сөздігін, Қазақ мәдениетінің тарихы терминдерін меңгеріп алу;

- Қазақ мәдениетінің тарихы динамикасының негізгі векторлары туралы мағлұматтылығын көрсету.

Тақырыптық жоспары

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.2/07

«Қазақ мәдениетінің тарихы» деп аталынатын бұл пән философиялық-теоритикалық ізденістерді қайта қалпына келтіруге, өзіндік ерекшелігін ұғынуға, ұлттық мәдениеттің мифі, архетипін түсінуге мүмкіндік береді. «Қазақ мәдениетінің тарихы» пәнін оқу барысында студент ұлттық мәдениеттің негізгі концептарымен танысады, ХХ ғасырдағы қазақ ойларын өздерінше талдау жасай білген алдыңғы қатарлы өкілдерінің мәтіндерімен танысады.

Қазақ мәдениетінің обьектісі мен бастаулары. Қазақ мәденифилософиялық ойларының пайда болуы мен даму ерекшеліктері. Қазақ мәдениетінің әлемдік өркениеттегі орыны. Қазақстан мәдениетінің тарихының басты кезеңдері. Қазақстан мәдениетінің зерттелу әдістері, деңгейі және европацентризм, империяшыл, арийцентристік көзқарастарға сын. Номадалық шаруашылық-мәдени тип - қазақ мәдениетінің архетипі.

Қазақстан территориясындағы көне көшпелі тайпалардың мәдениет әлемі. Скиф-сақ өркениеті. Прототүріктердің ел басқару мәдениеті. Әйелдердің сақ қоғамында алатын орыны.Сақтардың негізгі діни наным-сенімдері, өмір салты және ежелгі сақтардың өнері. Сақтардың «аңдық стилі» және оның қазақ ою-өрнегінде пайда болуы. Сақ тайпаларының көршілес өркениеттермен мәдени байланыстары. Қазақстан территориясындағы көне көшпелі тайпалардың мәдениет әлемі. Аландар, ғұндар, қаңлы, үйсіндер прототүрік мәдениетін жасаушылар. Прототүріктердің жазу, материалдық және рухани мәдениеті. Ұлы Жібек жолы және протүріктер.

Қазақ мәдениеті тарихын кезеңдестіру. Протоқазақтардың алғашқы категориялары мен дүниетанымдық ұстанымы және олардың арақатынасы. Ежелгі қазақтардың дәстүрлі наным-сенімдері. Тәңірге, Жер-суға, Ұмай Анаға сенушілік. Қазақ тық, түріктік шаманизмнің зароастрийзмдік негізі. Шаманизм және оның қазақ дүниетанымындағы орыны.

Әлемдік өркениеттегі түрік мәдениетінің орыны. Түріктердің алғашқы мемлекеттік құрылуы. Қазақстан территориясындағы ежелгі қалалар мен қоныстар. Көшпелі және жартылай көшпелі халықтардың материалдық мәдениеті. Сәулет және өнер. «Орхон-Енисей» ескерткіштері және оның түрік халықтарының жазу мәдениетінің қалыптасуындағы рөлі. Түркі халықтарынң космогониясы және мифологиясы. Тәңірлікке мәдениеттанулық талдау. «Қорқыт ата кітабы» - түркі мәдениетінің көрнекті ескерткіші.

Ренессанс әлемдік құбылыс ретінде. Ислам Ренессансының ерекшеліктері. Түркі халықтарының рухани өміріндегі исламның рөлі.

Орталық Азиядағы араб-парсы мәдениеті. Қазақстан территориясында исламның тарауы және оның қазақ халқының рухани бет бейнесінің қалыптасуына ықпалы. Орта Азиядағы қала құрылыс материалдық мәдениеті мен өнері.

Мұсылмандық Ренесанс және оған ата-бабамыз қаншалықты енгендігі. Ислам Ренессансының көрнекті қайраткерлері. Әл-Фараби Екінші ұстаз ретінде және оның әлеуметтікмәдени ойлары. Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» шығармасының түркі халықтарының мәдениеті үшін маңызы. Махмұт Қашқари – түркі халықтарының дәстүрлі мәдениетін алғашқы зерттеуші. Сопылық әлеуметтікмәдени құбылыс ретінде. Қожа Ахмет Иассауи және оның «Даналқы туралы» кітабы. Ахмет Жүгінеки, Сүлеймен Бақырғани.

Қазақ халқының этногенезінің социоәлеуметтік ерекшеліктері. Қазақ халқының мәдениетінің дамуының мемлекеттік кезеңі. Қазақ хандығының материалдық мәдениеті. Қазақ хандығының басқа көршілес халықтармен мәдени байланыстары. Қазақ киіз үйінің символикасы. Қазақ халқының салт-дәстүр, әдет-ғұрпы. Қазақ халқының эпикалық мәдениеті. Қазақтардың діни наным-сенімдері. Көшпелілердің космологиялық түсініктері. Тіл, жазу, қазақ халық медицинасы. Қазақ халқының музыкалық мәдениеті. Қазақ халқының рухани сан-сезім мәдениеті.

Қазақ фольклорының дүниетанымдық мазмұны. ХV –ХVІІІ ғ.ғ қазақ ақын-жырауларының әлем туралы түсінігі. Ақын, жыраулардың шығармаларының тақырыбы. Шалкиіз, Ақтамберді жырау. Доспамбет, Бұқар жырау. Қазақ халқының мақал-мәтел, жаңылтпаштарындағы қазақ даналығы. Қазақ батырлар эпостарының образы, оның рөлі және оның мәні.

Қазақстанның Ресей империясының құрамына кіруі. Мәдениеттердің тоғысуы ма, әлде отарлық па? Қазақ халқының азаттық жолындағы күресі. Миссионерлік әрекеттер және патшалның исламға қарым-қатынасы. Қазақ ғартушылығының пайда болуы мен дамуы. Қазақ ағартушылығының ерекшелігі мен оның тарихилығы. Ш. Уәлиханов әлеуметтанушылық концепциялары. Ы. Алтынсарин педагогикасы. Абай Құнанбаев, оның философиялық ойлауының ерекшеліктері. Абайдың адамгершілік-этикалық концепциясы. А. Құнанбаевтың ағартушылық исламы және оның қазақ халқы туралы ой толғауы.

Ш. Құдайбердиевтің мәдениеттанулық білімдері. Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов және олардың ұлттық Қазақстанның өзін-өзі белгілеу мәселелері. М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, М. Шоқай және оның «біртұтас Түркістан» идеясы. С. Торайғыровтың дүниетанымының ерекшелігі.

Кеңестік Қазақстандағы мәдени құрылыстың ерекшелігі. Сауатсыздыққа қарсы күрес және жазба мәдениетінің жетістіктері. Кеңестік Қазақстанның әлеуметтік мәдени өзгерістері. Индустриаландыру және қала мәдениеті. Ұжымдастыру және дәстүрлі ауылдық мәдени өзгерістер. Қазақстанның саяси және тоталитарлық жүйесі. Қазақстандағы этномәдени жағдай. Қайта құрулар және Қазақстан.

ХХ ғ. жаңа мифі. Социалистік мәдени төңкерістің мәні, мазмұны, кезеңдері. Тоталитаризм және мәдениет. Мәдени геноцид түсінігі. Кеңестік мәдениеттегі маргинальдық және мәңгүрттік.

Қазақстан Республикасындағы әлеуметтікмәдени жағдай. Ұлтаралық қатынастардың күшеюі. Нарық және мәдениет. Қазақ мәдениетінің батыстандырылуы. Уақыттың рухани жағдайы және мәдени өрлеудің міндеттері. Эрзац-мәдениет және антимәдениет. Діндегі, өнер, білім салаларындағы әлеуметтікмәдени процесстер.

Мәдени құрылыстағы негізгі бағыттар. Қазақстан Республикасындағы Ұлттық-мәдени орталықтар және олардың ұлтаралық қатынастарды реттеуде атқаратын рөлі. Қазақ мәдениетінің ХХІ ғаысрдағы даму перспективалары.

Посттотлитарлық қоғам әлемдік-тарихи құбылыс ретінде. Бұрынғы КСРО территориясында тәуелсіз мемлекеттердің пайда болу ерекшеліктері. Евразиялық одақ интегралды және ұлтық сана-сезімнің өсу перспективасы ретінде. Ерроазиаттық мәдени қауымдастықтағы Ресей мен Қазақстанның рөлі. ТМД-дағы әлеуметтікмәдени моделдер және джаңа жолды таңдау. ТМД және қазіргі күнгі суперөркениеттер. Тоталитарлық мәдениет қалдықтары. Демократия, азаматтық қоғам және мәдени құқық.

Қазақ мәдениетінің тарихы пәнінің тарихи және ғылыми маңыздылығы. Қазақ мәдениетінің әлемдік мәдениеттегі орыны. Мәдени мұраларды сақтаудағы Қазақстан Республикасындағы іс-шаралар. «Мәдени мұра» бағдарламасы.

1. 
   Мәдениет пен өркениет түсінігі.
   
2. 
   Ұлы Дала өркениеті - европацентристік көзқарастар тұрғысында.
   
3. 
   Қазақ мәдениетінің әлемдік өркениетте алатын орны.
   

1. 
   Буырқанған Батыс пен шыдамды Шығыс өркениетінің өзіндік ерекшеліктері.
   
2. 
   Ежелгі Шумер мәдениеті.
   
3. 
   О. Сүлейменовтың «АзиЯ» кітабына мәдениеттанулық талдау. («Шумер-наме»).
   

1. 
   Анахарсис- скифтердің философы.
   
2. 
   Ғұн мемлекетінің мәдени даму деңгейі туралы батыс және шығыс деректері.
   

4. 
   Ұлы Жібек жолы арқылы Қазақстан территориясында түрлі мәдениеттердің таралуы.
   

1. 
   Тәңір, Ұмай Ана (Бай Ана) түсініктері.
   

1. 
   Зорастризм дінінің ерекшелігі (бүгінгі парсизм дінінің жағдайы).
   

3. 
   Ш. Уәлиханов «Қазақ арасындағы шаманизмнің қалдықтары» туралы.
   

1. 
   Түркі мәдениетінің әлемдік өркениетке қосқан үлесі.
   
2. 
   Түркі жазба ескерткіштері.
   

2. 
   «Қорқыт Ата», «Оғызнаме» шығармаларының мазмұны мен маңызы.
   

1. 
   Араб –ислам мәдениеті Қазақстан территориясында.
   
2. 
   Қазақстандағы ислам дінінің сопылық бағыты және А. Иассауи.
   

3. 
   Қазақстан террриториясындағы ортағасырлық қалалардың өзіндік ерекшеліктері.
   

1. 
   Қазақ киіз үйі.
   
2. 
   Қазақтардың аспан әлемі туралы түсініктері, халық медицинасы.
   

3. 
   Қазақ халық ауыз әдебиеті.
   

1. 
   Ақын, жырау шығармаларындағы дүниетанымдық түсініктер.
   
2. 
   Қазақ нақыл сөздері мен шешендік сөз өнері.
   
3. 
   Батырлар жыры.
   

1. 
   Қазақ-орыс мәдениетінің өзара байланысы.
   
2. 
   «Зар-заман» кезеңі.
   

3. 
   Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтың қазақ мәдени өміріндегі орыны.
   

1. 
   Қазақ зиялылары ұлттық сана-сезім мәселелері туралы (Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов, Ә. Бөкейханов).
   
2. 
   «Алаш» партиясының бағдарламасысындағы ұлттық мемлекет пен мәдениет мәселелері..
   

1. 
   Кеңес үкіметінің геноцид саясаты
   
2. 
   Сауатсыздыққа қарсы күрес.
   
3. 
   Қазақстан индустрияландыру жылдарында. Қала құрылысы және урбанизация процессі.
   

1. 
   ҰОС қарсаныда Қазақстанға соғыс болып жатқан аудандардан ғылым қайраткерлерінің қоныс аударып келуі және олардың Қазақстан ғылымы мен мәдениетінің дамуына қосқан үлестері.
   
2. 
   ҰОС кейінгі Қазақстандағы мәдени өзгерістер.
   

3. 
   Қ. Сәтпаев және Қазақ Ғылым Академиясының ашылуы.
   

1. 
   Нарықтық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан мәдениетінің жағдайы.
   
2. 
   Қазақ мәдениетіндегі батыстандыру көріністері.
   
3. 
   Білім, өнер, діни өмірідегі әлеуметтікмәдени процесстер.
   

1. 
   Тәуелсіздік кезеңіндегі Қазақстандағы рухани өмір.
   
2. 
   «Мәдени мұра» бағдарламасы.
   
3. 
   ҚР .және Павлодар облысындағы ұлттық мәдени орталықтардың қызметі.
   

1. 
   Бұрынғы Кеңес Одағы құрамындағы тәуелсіз мемлекеттердегі әлеуметттікмәдени қайта құрулар
   
2. 
   ТМД және қазіргі суперөркениеттер.
   
3. 
   Адамзаттық серіктестіктер тәртіптерінің кеңеюі және бизнес этикасы.
   

1. Ежелгі антик авторларының шығармалары сақ мәдениеті туралы.[осн. 5; 125]

2. Л. Гумелевтың «Көне Түркілер» еңбегіндегі түркі өркениеті. .[осн.12;95]

3. Алғашқы діни-сенімдерді зерттеушілер еңбегіндегі Тәңірлік, Ұмай Ана» туралы түсініктер жиынтығы. .[доп. 4; 35]

4. «Қорқыт ата» және «Оғызнаме» эпостарының мазмұны. .[осн.16; 6]

5. Қожа Ахмет Иассауи «Диуани Хикмет» шығармасындағы тарихи, этнографиялық, тілдік деректер. [осн. 14; 45]

6. Алтын Орда мәдениеті және қыпшақтар. .[; доп. 5; 56]

7. Қазақ хандығы дәуіріндегі мәдениеттің ерекшеліктері. .[; доп. 24; 31]

8. Отарлық дәуірдегі материалдық мәдениеттегі жаңашылдық. [12;45]

9. Павлодардағы ұлттық –мәдени орталықтардың қызметі. .[ доп. 9; 25]

1. 
   1. Абай. Шығармалар. – Алматы, 1995.
   
2. 
   2. Аль-Фараби. Философские трактаты. – Алма-Ата, 1970.
   
3. 
   3. Баласағұн Ж. Құтты білік. – Алма-Аты, 1986.
   
4. 
   4. Бартольд В.В. История культурной жизни Туркестана. Ч.1. – Л., 1987.
   
5. 
   5. Бичурин И.К. Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древности. Т. 1-2, М., 1950.
   
6. 
   6. Ш. Уәлиханов. Шығармалар жинағы: 5 томдық.
   
7. 
   7. Ғабитов Т.Х., Мүталипов Ж., Құлсариева А. Мәдениеттану. – Алматы, Раритет, 2001.
   
8. 
   8. Ғабитов Т.Х. Мәдениеттануға кіріспе. – Алматы, 1996.
   
9. 
   9. Ғабитов Т.Х. Қазақ мәдениетінің типологиясы. – Алматы, 1998.
   
10. 
    10. Гердер И.Г. Идеи философии истории человечества. – М., 1977.
    
11. 
    11. Гумилев Л.Н. Көне түріктер. – Алматы, 1996.
    
12. 
    12. Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: Эпохи и цивилизации. – М., 1993.
    
13. 
    13. Алтынсарин И. Собрание сочинений: В 3-х т. – Алматы, 1975.
    

1. 
   14. Иасауи К.А. Диуани-хикмет. – Алматы, 2000.
   
2. 
   15. Шакарим. Үш шыңдық. – Алматы, 1991.
   
3. 
   16. Коркыт ата кiтабы. – Алматы, 1986.
   
4. 
   17. Иоллыг тегин. Кюлтегин. – Алматы, 1996.
   

1. 
   1. Байтурсынов А. Акжол. – Алматы, 1991.
   
2. 
   2. Казахская народная поэзия. – Алматы, 1994.
   
3. 
   3. Фрезер Дж. Дж. Золотая ветвь. – М., 1980.
   
4. 
   4. Казахи. Историко-этнографическое исследование. – Алматы, 1995.
   
5. 
   5. Кочевники. Эстетика. – Алматы, 1993.
   
6. 
   6. Культурология: Словарь. – М., 1994.
   
7. 
   7. Культурология. Антология. Т. 1-4. – М., 1994.
   
8. 
   8. Касымжанов А.Х. Портреты. – Алматы, 1994.
   
9. 
   9. Культурные контексты Казахстана: история и современность. – Алматы, 1998.
   
10. 
    10. Лотман Ю.М. Мәдениет типологиясы // «Әлем» альманахында, 1993.
    
11. 
    11. Леви-Стросс К. Структурная антропология. – М., 1983.
    
12. 
    12. Левшин А.И. Описание киргиз-казахских орд, степей. Ч.3. – Алматы, 1996.
    
13. 
    13. Күлсариева А.Т. және т.б. Мәдениеттану сөздігі. - Алматы, 2001.
    
14. 
    14. Лосев А.Ф. Философия. Мифология. Культура. – М., 1991.
    
15. 
    15. Мид М. Культура им мир детства. – М., 1988.
    
16. 
    16. Нуржанов Б.Г. Культурология. Курс лекций. – Алматы, 1994.
    
17. 
    17. Нуржанов Б.Г. и др. На пути к культуре мира. – Алматы, 2000.
    
18. 
    18. Нурланова К.Ш. Человек и мир. Казахская национальная идея. – Алматы, 1994.
    
19. 
    19. Орынбеков М.С. Предфилософия протоказахов. – Алматы, 1994.
    
20. 
    20. Темирбеков С.Т. Введение в культурологию. – Алматы, 1996.
    
21. 
    21. Толеубаев А. Реликты доисламских верований в семейной обрядности казахов. – Алма-Ата, 1991.
    
22. 
    22. Хасанов М.Ш., Каракузова Ж. Космос казахской культуры. – Алматы, 1993.
    
23. 
    23. Шахар. Журнал культуры и экологии. – Алматы, 1993, 1994.
    
24. 
    24. Янушквич А. Дневники и письма из путешествия по казахским степям. – Алма-Ата, 1966.
    
25. 
    25. Касымжанов А.Х. Духовное наследие казахского народа, – Алматы, 1992.
    
26. 
    26. Қасабеков А.К., Алтаев Ж.А. Казақ философиясы – Алматы, 1996.
    
27. 
    27. Кшибеков Д.К. Кочевое общество. – Алматы, 1984.
    
28. 
    28. Чокаев М. Туркестан под властью Советов. – Алматы, 1992.
    
29. 
    29. Философия и культурология. – Алматы: Жеті Жарғы, 1998.
    

жұмыс бабындағы оқу ПМУ ҰС Н 7.18.1/10

жоспарынан үзінді көшірме
050204 «Мәдениеттану» мамандықтың жұмыс бабындағы оқу жоспарынан үзінді көшірме
Пәннің атауы - «Қазақ мәдениетінің тарихы»

Оқу формасы

Бақылау формасы

Білім алушылардың жұмыс көлемі, сағатпен

Курс және семестр (сағаттарды) бойынша сағаттарды бөлу

емт.

сын.

КЖ

КЖ

ЕКЖ

Бақыл. жұм.

барлығы

дәр

пр.

зер

СӨЖ

дәр

пр.

зер

СӨЖ

жал

ауд

СӨЖ

Күндізгі ЖОБ негізінде

3

135

45

90

3 семестр

4 семестр

30

15

-

90

Өтпелі үлгерімдер мен қорытынды бақылау түрлері бойынша сапа бөлігін бөлу

Университеттің Ғылыми кеңесінің бектіу бойынша бақылау түрлері мен өтпелі үлгерімдері бойынша келесі кестеде (1) берілген сапалық бөлу ұсынылған.

Қорытынды бақылау түрі	Бақылау түрі	Сапалық бөлігі
Емтихан	Емтихан	0,6
	Өтпелі үлгерім қорытындысы	0,4

Қорытынды рейтинг пән бойынша балл бойынша төмендегі формула бойынша есептелінеді

Қ= (Р1+Р2/2)* ВДту + е*ВДэ

Мұнда Р1, Р2, Е – с бірінші, екінші рейтинг қоры тындысы және емтихан бойынша алынған баллға сәйкес, 100 баллдық шкаламен анықталады.

Қорытынды пәннің рейтингі балл бойынша (Қ), 2 кестеге сәйкес сандық эквивалетке алмастырылады, әріптік немесе дәстүрлі бағаға және сонымен қатар оқушылардың жетістіктерінің «Рейтинг ведососына» енгізіледі.

Өтпелі үлгерімдердің қорытынды баллы әр семестрдің жартысында (Р1, Р2) жинаған баллдарының қосындысынан тұрады, бұған студенттің сабаққа дайындық, топтағы сабаққа белсенді қатысуы, бақылау жұмыстарынан, өздік жұмыстарды уақытында тапсыру, аралық бақылау, сабаққа қатысуы жатады.

Табл. 3. Өтпелі бақылау шараларының үлгерімдерінің күнтізбелік кестесі