Негізгі әдебиеттер: [12,25]

14 
туралы теорисы және оның мәдени модернизм теориялары 
құрастырылуына тиген ықпалы. Қоғамның индустияланыру мен 
урбанизациялануы бұқаралық мәдениеттің қалыптасу негізі 
ретінде. Жеке адамның әлеуми және моральды атомизациялануы. 
Лебона айқындамасы. Біртектіліктің үш себебі. Бұқаралық қоғам 
және бұқараның қалыптасуы. Ф.Ливис және оның «Массовая 
цивилизация и культура меньшинства» деген еңбегі – бұқаралық 
мәдениетті ұнатпаушылық және әдеби модернизмнің манифесті. 
Мәдениеттің американдылықтануы және бір үлгіге салу 
процесстері. Кино – девальвацияланған эмоциялардың маңызды 
рекреакция төрі ретінде. Көзбен шолуына акцент қою – 
эмоционалды әсер етудың ең қарапайым әдісі ретінде. «Тарзан» 
фильмі. Кинофильмдер – енжарлық қабылдау және бір ‰лгіге 
салудың өңдеуы ретінде. Ұйыту мен көз шолу бұқаралық 
мәдениет 
тәжірибесіндегі 
әсер 
ету 
түрлері: 
газеттер, 
бестселлерлер, жарнама. Мәдени пікір алуандағы және бұқаралық 
мәдениет бұқаралық қоғамның мәдениеті ретінде талдау 
Мәдениеттің алып сатарлықтану феномені. Көпшілікке ұнамды 
триллер, қызық оқиғалық және эротикалық романдар. Өндіруші 
мен тұтынушы арасындағы мәдени келісім. Х.Ортега-и-Гассет 
және оның бұқаралық қоғам туралы айқындамасы. «Восстание 
масс» шығармасы және бұқаралық мәдениеттәң талдауы. 
Бұқаралық адамның негізгі сипаттамасы. Халық санының өсуі, 
кәсіпшілік мамандану бұқаралық мәдениеттің қалыптасуының 
факторы. Бұқаралық мәдениет бұқаралық адамның мәдениет 
ретінде. Х.Ортега-и-Гассеттің «Дегуманизация искусства» еңбегін 
талдау және оның бұқаралық мәдениетті теоретикалық талдау 
үшін маңыздылығы. Бұқаралқ мәдениеттің бұқараның мәдени 
шығармашылығына деген мәдени қауыпы. «Адамшіліқтан» бас 
тарту- бұқаралық мәдениеттің өзгешелік белгісі. О.Хаксли және 
оның «Искусство и банальность» деген мақаласы. Бұқаралық 
мәдениеттің 
табыстылық 
себебінің 
талдауы. 
Бұқаралық 
мәдениеттің 
халықтық 
және 
элитарлық 
мәдениеттерге 
«қарсылығы» 
мәселесі. 
Бинарлық 
оппозиция. 
П.Бурдье 
зерттеулерінде бұқаралық мәдениетпен элитарлық мәдениет. 
Мәдени диспозиция және мәдени хабардарлық.
Бүгінгі күні әлем келбеті тек қана мемлекеттер арасындағы
қарым-қатынастарға ғана байланысты емес ол өмір сүріп отырған 

15 
өркениеттердің қарым-қатынастарына байланысты. Қазіргі 
заманғы американдық зерттеуші Американдық саяси ғылымдар 
ассоциациясының президенті (1985 ж. бері) С. Хантингтонның
ойынша адамзат жаңа дәуірге қадам басып келеді, ол 
«өркениеттер қақтығысы» деп санайды. Ол батыстық мәдениетке 
қатысты пессимикалық болжам жасайды, оның өмір сүруінің өзі 
экономикалық артта қалған Азия мен Африка елдерінің дамып 
келе жатқан ұлтшылдықтарының арқасында қыл ұшында деп 
болжайды. Ерте ме кеш пе Батыс осы елдерден тарап жатқан
қауіп төндіруші импульстарға қарсы тұра алмай қалады, және 
фанатиктер тудырған жаңа ядролық соғыстарда қаза болуы 
мүмкін. 
Хантингтон айтуы бойынша өркениет - ол жоғары 
деңгейдегі метамәдениеттің әлеуметтік мәдени әлемі. Ол осындай 
сегіз «ірі өркениетті» бөліп қарастырады: конфуциандық, 
жапондық, исламдық, индустық, басытсық, -правослова-
славияндық, латынамерикандық және африкалық. Жақын арадағы 
адамзат тарихының бағыты олардың өзара байланысына 
қатысты болады. Хантингтонның ойынша әлемдегі қақтығыстың 
негізгі көзі мәдениет болады. Өркениеттердің қақтығысы
әлемдік саясаттың доминирлеуші факторы болады. Өркениеттер 
арасындағы «Сыну сызығы» - ол болашақ қақтығыстардың 
бастауы. Әлем картасында Хантингтон «сыну сызықтарын» 
ерекше көрсетіп береді, олар тарихи түрде батыстық және 
исламдық өркениеттер арасында пайда болды.
Біздің заманда өркениеттер арасында конфронтацияға 
тартатын себептер Хантингтонның ойынша ол мыналар: 
тарихтағы, дәстүрдегі, тілдегі, діндегі айырмашылықтар. Олар 
мемлекеттер 
арасындағы 
айырмашылықтарға 
қарағанда 
фундаментальдығы басым. Соңғы жылдары өркениеттер 
арасындағы өзара байланыстар артты ол өркениетті өзін-өзі 
танудың артуынан туындап отыр.Батыстық емес өркениеттерде
«девестернизация» процесі мен өз тамырына қайта оралу жүріп 
жатыр.Мәдени айырмашылықтар экономикалық, саяси немесе 
идеологиялық айырмашылықтарға қарағанда аз өзгереді – деп 
жазады қазіргі заманғы орыс мәдениет танушысы А.С. Кармин – 
Оларды компромиске апару қиын. Бұрынғы Кеңестік Үкіметінің 
коммунистері байып жатыр, алайда орыстар эстондық бола 

16 
алмайды, Азербайжандықтар –армян бола алмайды. Этникалық 
айырмашылықтарға қарағанда адамдарды діни сенімдері көп 
айырып тұрады. Адам жартылай француз және жартылай араб 
бола алады тіпті бір мезетте әр елдің азаматы бола алады, ал
жартылай католик және жартылай мұсылман болу күрделірек 
болады. 
Ғалымның айтуынша өркениеттердің қақтығысы батыстық 
емес өркениеттерде басытқы құндылықтар жеке тұлға, 
либерализм, адам құқығы, еркіндік, заңның артықшылығы, 
жариялылық, шіркеудің мемлекеттен бөлінуі т.б. сияқты 
құндылықтар қолдау таппай отырғандығынан болады.Бұл 
болашақта бір өркениеттің болмауына себеп болуы мүмкін. Әлем 
әр түрлі өркениеттен құралады, оларға одан әрі өмір сүру 
жолдарына үйрену керек болады.
С. Хантингтон осы көзқарасын «Үшінші жол», «Егер 
өркениет болмаса онда не?», «қырғи қабақ соғысы алдындағы 
парадигма» атты еңбектерінде айтқан болатын. . Бұған себепті 
осы еңбектерінде саясаттанушы көптеген батыстық емес 
елдердің өз ұлттық тұрмысына қайта оралуынан көріп отыр. 
Оның ойынша жапондықтардың «азиаттануынан», Бұрынғы 
СНГ-ы құлағаннан кейінгі ондағы азиаттың мемлекеттерінің
«реисламдануынан» көрініп отыр. Хантингтонның белгілеп 
берген тенденциясының екіншісі – ол жергілікті элиталардың 
«жатжерлігі», олар Еуропа университеттерінде білім алып, өз 
елдерінде батыстық мәдениетті жүргізушілері болғандар. 

жүктеу/скачать 495.33 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: