Бастауыш білім беру деңгейінің 1 сыныбы үшін
«Сауат ашу» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту өзбек тілінде)
1. Тушунтириш хати
1. Қозоғистон Республикаси Ҳукуматининг 23 август 2012 йилги №1080 қарорига биноан тасдиқланган Давлат умуммажбурий таълим стандартига асосан, программа ижодий имкониятларни ривожлантириш ва тарбияли билим бериш,системалилик,дарс принциплари асосида тузилган.
2. Бошланғич таълим давлат қонунини ҳаётга тадбиқ этишда муҳим босқич ҳисобланади. Шундай экан,ҳар бир авлод олдида инсон яратган жамики бойликларни, билимларни ?рганиш, ?злаштириш ва ривожлантириш вазифаси туради.
3. Бу вазифани амалга оширишнинг бирдан-бир й?ли таълим тизимини тинмай такомиллаштириб бориш орқали ёш авлодни илм-фан асослари билан чуқур қуроллантиришдир. Зеро, илм олиш й?лидаги изланиш инсоннинг эътиқоди ва дунёқарашини шакллантиради, маънавий-ахлоқий камолот сари етаклайди. Шу билан бир қаторда оғзаки ва ёзма нутқ малакаларини шакллантиради, ?қувчиларда она тилига муҳаббат, т?ғри гапиришга ?рганиш истагини тарбиялайди ва мустаҳкамлайди. Шу сабабли ҳам, фан дастури мазмунига алоҳида қаралиб,?қув жараёнида қ?лланиладиган турли усул ва воситалар мазкур мақсадга қаратилган тақдирдагина ?з ечимини топиши мумкин:
ҳар бир ?қувчининг ?зига хосхусусияти билан имкониятига қараб мустақил билим олишини ривожлантириш ва таққослашга ?ргатиш;
?қувчи олдига қ?йган мақсадини тушуниб етиши,уни бажариш й?лларини аниқлаш,?з-?зини назорат қилиш каби малакаларни шакллантириш;
?қувчининг шахсий сифати билан ижодийлигиниривожлантириш;
тайёр материал асосида эмас,балки ?з ишларинитекшириш, камчилик ва ютуқларини ҳисобга олган ҳолда ?з-?зини баҳолаш;
табақалаштирилган (дифференциал) топшириқлар орқали ?қувчининг билим савиясини ошириш;
?қув жараёнини ташкил қилишда ?қувчиларнинг қобилияти, индивидуал ва психологик хусусиятларига ёндашиш: к?риш, эшитиш, ҳис этиш, таққослаш, фикр юритиш, якун чиқариш, таққослаш, фанга нисбатан қизиқувчанлик билан муносабатда б?лиш, инсонийлик, ватанпарварлик, меҳрибонлик, д?стлик, гуруҳ билан ҳамкорликда ишлаш, д?стлари билан ижобий муносабатда б?лиш.
4. Бу борада ?қувчиларнинг саводини замон талабига мос ҳолда ривожлантириш “Тил ва адабиёт” б?лими, “Савод ?ргатиш” даври орқали амалга оширилиб, “Алифбе“, “Савод таълими” дарсликлари асосида интеграллашган мазмунда ташкил қилинади.
5. “Савод ?ргатиш” даврининг асосий мақсад ва вазифалари.Бу даврда ?қувчиларнинг ҳарф, товуш, б?ғин,с?зва гап ҳақидаги тушунчаларини шакллантириш, хат-савод ?ргатишда дастлаб, ҳар боланинг товушни т?ғри талаффуз этишини, уларни бир-биридан фарқлаши, ?рганишини таъминлаши зарур.
6. Дастур мазмуни фақат ?қувчининг билимига эмас, балки “Савод ?ргатиш” таълимининг фаолият компонентига, амалий, ижодий ва мустақил фаолият усулларига таянган ҳолда фанга нисбатан қизиқувчанлигини уйғотиш ва ошириш (мотивация) амалга оширилади.
7. “Савод ?ргатиш” фани таълимий дастурида 1-синф ?қув-тарбия жараёни олдига қ?йилган ижтимоий талабларга асосланган ҳолда ?қувчилар эгаллашлари лозим б?лган билимлар, к?никмалар, малакаларга қ?йиладиган талабларни белгилаб беради. Маълумки, 1-синфга келган болаларга хат-савод ?ргатишда дастлаб, ҳар боланинг товушни т?ғри талаффуз этишини, уларни бир-биридан фарқлашга ?рганишини таъминлаши зарур.
8.“Савод ?ргатиш” фани мазмуни 3 босқичли жараён орқали амалга оширилади: алифбегача б?лган давр, алифбе даври, алифбедан кейинги давр:
1) алифбегача б?лган даврнинг вазифалари: болалар камолотининг ҳал қилувчи босқичи, яъни саводхонлик даражаси амалга оширилади, ?қиш ва ёзишга ?ргатиш, мантиқий тафаккур этишга, маънавий-маърифий ҳамда маданий хулқ-атвор малакаларини шакллантириш, луғат бойлигини кенгайтириш;
2) алифбе даври вазифалари: ?збек алифбосидаги ҳарфлар (босма ва ёзма шакллари, бош ва кичик ҳарфлар) билан таништириш, ҳарфдан б?ғин, б?ғиндан с?з, с?здан гап тузиб ?қиш ва ёзишга тайёрлаш, оғзаки боғланишли нутқини ?стириш, нутқ маданияти устида ишлаш, с?з бойлигини ошириш ва нутқини ривожлантириш, ?қиш малакаси билан т?ғри ёзиш к?никмасини шакллантириш;
3) алифбедан кейинги давр вазифалари: ?қиш (с?з ва гапни ифодали, т?ғри, тушуниб) ва ёзиш (хатосиз, саводли, тоза, каллиграфия қоидаларига амал қилиш) малакаларини шакллантириш, тил бирликлари ҳақида тушунча ҳосил қилиш, матнларни таҳлил қилиш, луғат бойлиги ва боғланишли нутқ устида ишлай олиши, мулоқот жараёнида эркин она тилидан фойдаланган ҳолда ?з фикрини билдириши.
9. ?қув-тарбия жараёнини ташкил қилиш борасида қуйидаги тамойилларга амал қилинади:
1) ёш хусусиятларини ҳисобга олиш;
2) оддийдан мураккабга қараб бориш;
3) кетма-кетлиликка амал қилиш;
4) фанлараро боғланиш;
5) шахсий йуналтирилганлик.
10. “Савод таълими” фани ҳафтасига 7 соатдан, жами 231 соатни ташкил қилиб, 3 босқичли жараён орқали амалга оширилади:
1) алифбегача б?лган давр– 21 соат;
2) алифбе даври – 91 соат;
3) алифбедан кейинги давр– 119 соат.
11. Фанлараро боғланиш “Савод таълими” фанининг мазмуни савод ?ргатиш жараёни учун мустаҳкам замин яратади. Савод ?ргатиш даври тарбия тизимидаги энг масъулиятли, яъни болалар камолотининг ҳал қилувчи босқичи – саводхонлик даражаси амалга оширилади, шунинг учун болаларни ?қиш ва ёзишга ?ргатиш, мантиқий тафаккур, маънавий ва маданий хулқ-атвор малакаларини шакллантиришда қуйидаги фанлар билан боғланган;
12. “Дунётаниш”:
1) одам, табиат, жамият ҳақидаги билимларини кенгайтириш, инсон ва табиат ?ртасидаги ?заро боғланишни тушунтириш орқали ?қувчиларнинг қизиқувчанлигини орттириш;
2) теварак-атроф билан таништириш, табиатдаги ?згаришлар билан воқеа-ҳодисалар ҳамда кузатишлари асосида луғат бойлигини кенгайтириш, оғзаки ва ёзма нутқини ривожлантириш;
3) табиатни тасвирлаш, нарсаларни баҳолаш ва изоҳлаш каби билимларини шакллантириш.
13. “Тасвирий санъат”:
1) эстетик тарбия бериш;
2) берилган расмлар асосида гап тузиши ва ?з фикрини баён этиш орқали с?з бойлигини орттириш;
3) расм чизиш орқали қ?л моторикасини ривожлантириб, ёзиш к?никма, малакаларини орттириш.
14. “Меҳнат таълими”:
1) меҳнат тарбияси орқали д?стлик, ?ртоқлик, ҳамжиҳат б?либ фаолият к?рсатиш;
2) жамоа б?либ ?қиш, меҳнат қилиш, ҳар бир бола жамоанинг муносиб аъзоси эканлиги, ҳамда бурч ва масъулият ҳақидаги тушунчалар сингдириш;
3) касб-ҳунарга оид берилган матн, шеър, халқ оғзаки ижоди орқали ахлоқий сифатларни шакллантириш ва ривожлантириш.
15. “Мусиқа”:
1) эртак, афсоналарни ?қиш давомида уларнинг мазмунига мос мусиқий асарларни эшиттириш;
2) ?қувчиларни баъзи товушларни т?ғри талаффуз қилишга ?ргатиш мақсадида болалар қ?шиқларини тинглатиш ва куйлатиш.
16. «Жисмоний тарбия»:
1) тана тузилишининг т?ғри ривожланиши учун машқлар бажариш;
2) дам олиш дақиқаларини ?тказиш;
3) турли ҳаракатли ?йинлардан фойдаланиш.
Достарыңызбен бөлісу: |
