Бибатпа Кӛшімова

Қаламқас (1-нұсқасы) 
Қаламқас атауына ілесе айтылатын ел аузындағы аңыздың бір нҧсқасы мынадай: 
«Бір жолы ауылдың тайлы-таяғы қалмай жаудан кек алуға аттанады. Ауылда жас 
батырдың қалыңдығы Қаламқас қана қалады. Елде қалған қарттарды аң аулап, қҧс атып 
асырайтын қаламқас болады. Алғашында киіктерді бір-бірлеп атып, әкеліп жҥреді. 
Соғыстан оралатын ерлер кӛрінбейді, ауыл киіктің етіне тоймай ашыға бастайды, сонда 
Қаламқас киікті орға айдап қҧлатып, ӛлтіріп, ӛзі бауыздап, атқа теңдеп, ауылға беріп 
жіберіп отырады. Сондай бір кҥні кҥнде орға ырғып ӛтетін ат омақасып қҧлап Қаламқас 
оның астында қалады. Ел болып еңіреп, Қаламқасты жерлеп, басына аттың қылын қосып 
иленген топырақтан кҥмбез тҧрғызады. Ауыл жҧртын асырау ҥшін сандалған аттың 
басын сол кҥмбездің басына орнатады. Содан бастап бҧл ӛңір Қаламқас қҧлаған жер, 
Қаламқас бейіті, Қаламқас елі атанып кетеді (Ә.Нҧршайықов, Қаламқас//Егемен 
Қазақстан 04.11.2005).
 
 
Қаламқас (2-нұсқасы) 
«Еселбай деген кісінің ҥш ҧл, ҥш қызы болыпты. Қызының аты – Қаламқас. Бірде 
ауылға саудагерлер келіп бас кӛтерерлерін балық аулауға салып қойыпты. Ауыл қатты 
кҥйзеліп аштық жайлай бастағанда ауылда қалған әйелдерді бастап, Қаламқас қҧдық 
қазады. Аң аулауға барғанда ҧшып ӛзі ӛледі. Сол қҧдық қазір Қаламқас атымен аталады. 
Қаламқас қҧлаған жер, Қаламқас бейіті, Қаламқас елі деп те аталады. Ал ауыл Байгелді 
тӛбе деп аталады» (М.Мирзоев, 35). 
 
Қалматайдың тамы 
«Олжаның қызын (Олжа ру немесе адам аты екені белгісіз) кҥйеу жігіт пен 
Қалматай алып қашады. Соңынан қуғыншылар қуып жетіп, әуелі Қалматайды 
ӛлтіреді. Моласы қазір де бар – «Қалматайдың қауымы» аталады. «Сендер алға қарай 
кете беріңдер», - дейді. Кішкенеден соң қуғыншылар кҥйеу жігітті, соңынан қызды 
қуып жетіп ӛлтіреді. Болған оқиға батыстан, шығысқа қарай болған болу керек, 
қыздың моласы кҥн шығыста да, жігіттердің моласы батыста. Қазірде ҥшеуінің де 
моласы бар, аралары бір-бірінен 3-4 шақырымдай қашықтықта (Ж.Дҥйсенбаева, 2002, 
52-53). 

жүктеу/скачать 3.38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: