Билет Түргеш қағанаты
Терроризмге байланысты қарсы сьездер ма сондай ьір бәлң
жүктеу/скачать 231.13 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 10 билет 1)Монғол хандығы
| 3. Терроризмге байланысты қарсы сьездер ма сондай ьір бәлң
Тәуелсіз Қазақстанның конфессиялық саясаты. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері. Терроризм мен экстремизм қаупіне қарсы күрес. «Жусан» операциясы. Жусан» гуманитарлық операциясы – ауқымды акция. Бұл бастаманы Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ұсынды және былтырдан бері жүзеге асырылуда. Кешенді шаралар нәтижесінде қақтығыс аймағынан Отанымызға 357 бала қайтарылды. Балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету «Жусан» операциясының басты мақсаты болды.Жалпы, «Жусан» операциясы аясында елге 6 ер адам, 11 әйел және 30 бала қайтарылған еді. ҰҚК өкілі Сирия мен басқа да қақтығыс аймақтарына кеткендердің көпшілігі интернет арқылы шетелдік «ғұламалардың» арбауына түсіп қалғандығын айтады. – Онда мұсылмандар мұсылмандарға қарсы соғысып жатыр. Яғни, әртүрлі топтар бір-бірімен қырылысуда. Ол жаққа бір барғаннан кейін қайта шығу мүмкін емес десе де болады. Өйткені ондай әрекет байқалған жағдайда адамдар өлім жазасына дейін жазаланады. 10 билет 1)Монғол хандығы ХІІ ғ. аяғы мен ХІІІ ғ. Басында Монғолия жерінде қият-бөржігін тайпасының билеушісі Есугей баһадурдің баласы Темучин (1155—1227) билікеткенірікөшпелімемлекетқұрылды. Ол 20 жылға созылған қиян-кескі күрес барысында Монғолияныңбүкілтайпаларын өз қоластынабіріктірді. ЕгербұрынМонғолиянымекендегентайпалардыңкөпшілігі татар дегенатпен (ең қуаттытайпалардыңбірінің аты бойынша) белгіліболса, ендімемлекеттіңнығаюынабайланыстыМонғолиятайпаларыөздерінмонғолдар деп атайбастайды да, бұл термин жинақтаушыэтникалық-саясимəнгеиеболады. ҚытайдеректеріндебүкілМонғолияныңхалқы «татарлар» деп аталған, осы атау араб, парсы, орыс жəне батысеуропалықдеректергеауысқан. Жалпы «татарлар» атауыныңшығыс-монғол- дықтайпалардыңбірбөлігінеғанақатысы бар. «Татар-монғолдар» жəне «монғол-татарлар» атауыкейінпайдаболған. ХІІ—ХІІІ ғғ. межесіндемонғолқоғамындафеодалдық қаты- настардыңқалыптасупроцесіжүріпжатты. Бұл қоғамекі топқа — ақсүйекнояндарға жəне еңбекші халық — араттарғабөлінді. 1206 жылыкөктемдеТемучиндіжақтаушымонғолақсүйекте- рініңқұрылтайжиналысыболып, ондаолШыңғыс хан дегенатпенмонғолдардыңəміршісіболыпсалтанаттытүрдежарияланды. Шыңғыс хан тұсындаМонғолимпериясыныңастанасы Қарақо- рым болды. Монғолмемлекетіəскери-əкімшілікұйымнегізіндеқұрылды. Мемлекетаумағы үш əскериəкімшілікаймаққабөлінді. Əр аймақбірнешетүменнен, түмен 10 «мыңдықтан», əр мыңдық — 10 «жүздіктен» тұрады. Армия темірдейтəртібі жəне жоғарыəскеридайындығыменерекшеленді. МонғолдардыңəскерибасымдыққажетуінеШыңғысханныңжауаптыорындарғаэтникалық жəне əлеуметтікшығутегінеқарамастанбатыл да іскерадамдардықоюы көп əсерінтигізді. 1207—1208 жж. ШыңғысханныңүлкенбаласыЖошы Енисей қырғыздарын жəне Сібірдіңоңтүстігіндегі «орманхалықтарын» бағындырды. ҚазіргіШығысТүркістанаумағында тұрған ұйғырлармонғолдарғабағынды. 1211 ж. ШыңғысханныңқолыСолтүстікҚытайғаенді, 1215 ж. олар Цзинь мемлекетініңастанасыЧжунду (Пекин) қаласынжаулапалды. 1217 жылы Цзинь империясы Хуанхэ өзенініңсолтүстігіндеорналасқанбарлықиеліктеріненайырылды. Шыңғысханныңнегізгімақсатыбатыселдерін — Орта Азия мен Иранды, ТаяуШығыспенКавказды, ШығысЕуропаныбасыпалуболды. Батыстамонғолдар 1211 жылыалғашретЖетісужерінекелгенімен ұзақ тұрақтай алмады. Бұл жылымонғолəскерінЖетісуғаШыңғысханныңқолбасшыларыныңбіріҚұбылайбастапкелгенболатын. 1216 жылыШыңғыс хан өзініңүлкенұлыЖошынықыпшақдаласындакөшіп-қоныпжүргенмеркіттердібіржолататалқандауғааттандырды. Жошы Торғай даласындақыпшақтарғақарсы 60 мың əскерімен жорыққа шыққанхорезмшахМұхаммедтіңқолыменкездесіпқалды. Екі жақ күнібойышайқасты, ал түндемонғолдар жаққан оттарынқалдырғанкүйікерішегініпкетті. ШығысТүркістан мен ЖетісудыбасыпалғаннанкейінмонғолдарғаОңтүстік Қазақстан мен Орта Азияға жолашылды. Бұл өңіргебасыпкіруге «Отырарапаты» деп аталатын оқиға сылтауболды. 1218 жылыжаздаШыңғысханныңтапсырмасыменқұрамындакөпестері мен монғолбарлаушылары бар, барлығы 450 адамнантұратын 500 түйегетеңделгенжүгі бар керуенОтырарғааттанады. ОтырарбилеушісіҚайыр хан көпестердіжансыздар деп күдіктеніп, олардыөлтіругебұйырады, керуентоналады. Бұған шамданғанШыңғысхан оның қарымтасыретіндехорезмшахМұхаммедтенҚайырхандыұстапберудіталапетіп, елшілерінжібереді, ал хорезмшахтыңкелгенелшілердіөлтіруісоғысқасылтауболады. Шыңғысхан Орта Азияныбағындыруға өз вассалдарыныңжасақтарымен қоса жалпы саны 150 мың адамы бар қалың қолжіберді. Əскери жорық 1219 жылықыркүйектеЕртісжағалауынанбасталды. Отырарқаласықоршауғаалынды. Өзініңəскерін үш топқа бөлгенШыңғысханбірбөлігінОтырардыалуүшінұлдарыШағатай мен Үгедейгеқалдырды, үлкенұлыЖошы бастаған екіншібөлігінСырдарияныңтөменгіағысынааттандырды. Өзі Бұқараға беталды. ОтырарбилеушісіҚайыр хан ерлікпеншайқасты, ол басқарған əскер мен қала тұрғындарыбасқыншыларғақарсытабантіресеқарсылықкөрсетті, қаланы 5 ай бойыұстаптұрды. БесіншіайдыңаяғындахорезмдікəскербасыҚараджахаджибопасыздықжасап, қаланың қақпасынашып, 10 мың əскеріменмонғолдаржағынашығыпкетіп, оларды қалаға жіберіпқойды, кейін оның өзі осы опасыздығыүшінмонғолдартарапынанөлтірілді. Қайыр хан өз жауынгерлеріменқамалда тағы бір ай қорғанды. Бірақ күш тең болмады, қамалқиратылды, 1220 жылы ақпанда Отырарқаласыалынды, Қайыр хан қолғатүсіп, қаталжазаланыпөлтірілді. Отырар сияқты Сыр бойындағыСығанақ, Ашнас жəне т.б. қалалартұрғындары да монғолдарғақаттықарсылықкөрсетті. Араб жəне парсытіліндегітарихидеректердемонғолдархалқынтүгелдейқырып, күл-талқан қиратқанотызшақтықалалараталады. Олардыңішіндеоңтүстік қазақстандық Отырар, Сығанақ, Ашнасқалалары бар. МонғолдарСырдарияөңіріндегіқалалардыбағындырып, Орта Азияға қарайішкеріледі. Үргеніштіқоршауғаалубірнеше айға созылды. МонғолдарБұқарды, Самарқандыалды, Хорезм жаулапалынды. 1221 жылыкөктеміндемонғолдар Орта Азияныжаулапалудыаяқтады. Ендісоғыс Хорасан, Ауғанстан жəне Солтүстік Индия аумағынаауысты. ҚолбасшыларЖебе мен Сүбедейнояндар басқарған 30 мыңдықəскерСолтүстікИраннаншығып, 1220 жылы Кавказға басыпкірді. Бұл əскер армян, грузин, алан, қыпшақ жəне орысəскерлерін Қалқа өзенініңбойындаталқандап, 1224 жылыШығысДештіҚыпшақдаласыарқылыШыңғысханныңЕртісбойындағыордасынаоралды. Сөйтіп, 1219—1224 жж. монғолшапқыншылығынəтижесінде Қазақстан Шыңғысханимпериясыныңқұрамынакірді. Шыңғысханкөзініңтірісінде ұлан-байтақ аумақтыалып жат- қан жаулап алған жерлерінбəйбішесіБөртеден туған ұлдарыныңсанынақарай төрт ұлысқа бөлді. КішіұлыТөлеШыңғысханныңнегізгіжұртын — Монғолияныңөзін, сондай-ақмонғолдың тұрақты 129 мың адамдықармиясының 101 мыңыниеленді. ҮшіншіұлыҮгедейгеМонғолияныңбатысбөлігі, Жоңғария мен ШығысТүркістанаймағықарады. Оның ұлысыныңорталығыжоғарғыЕртіспенТарбағатайаймағындаорналасты. ШыңғысханныңекіншіұлыШағатайдыңиелігіндегіжерлерОңтүстікАлтайданƏмударияғадейінгі, яғни Жетісу мен Мəуераннахрдықамтыды. ШыңғысханныңүлкенұлыЖошыныңүлесіЕртістенбатысқақарайтөменгіЕділгедейінгіжерді қоса бүкілШығысДештіҚыпшақтықамтыды. СоныменҚазақстанныңаумағымонғолдың үш ұлысыныңқұрамына: үлкенбөлігі — Жошыұлысыныңқұрамына, Оңтүстік жəне Оңтүстік-Шығыс Қазақстан — Шағатайұлысына, Жетісудыңсолтүстік-шығысбөлігі — Үгедейұлысынакірді. жүктеу/скачать 231.13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|