Білім беру бағдарламасы: «6В05201-Экология»
Қоршаған ортаның биотикалық факторлары
жүктеу/скачать 210.82 Kb.
|
| 3. 3. Қоршаған ортаның биотикалық факторлары
Биотикалық факторларға тірі организмдердің өздері түзетін қауымдастықтардағы өзара әрекеттесуіне байланысты қоршаған орта факторлары – биоценоздар жатады. Бұл факторларды 2 топқа бөлуге болады - фитогендік (өсімдіктердің өздерінің өсімдіктерге әсерімен байланысты) және зоогендік (жануарлардың оларға әсерімен). Өсімдіктер мен жануарлардың қарым-қатынасы өте алуан түрлі, бірақ мәні бойынша олар келесі 3 негізгі бағыт бойынша ерекшеленеді: 1. Жануарлар өсімдік тіршілігінің қажетті факторы (тозаңдарды тасымалдау, жемістер мен тұқымдарды жіңішке ату). 2. Жануарлар тіршіліктің қажетті факторы емес, бірақ өсімдіктерге өте күшті әсер етеді (жәндіктер, құстар, жануарлар өркен, жапырақтар, жемістер мен тұқымдар, өсімдік тамырларымен қоректенеді) 3. Жануарлар өсімдіктерге тікелей әсер етпейді, бірақ олардың тіршілік ету ортасын айтарлықтай өзгертеді (жануарлардың секреттері, олардың ыдырайтын өлілері топырақты азотпен байытады; жәндіктер мен тышқан тәрізді кеміргіштерді қазу топырақтың құрылымын өзгертеді). Антропогендікке адам әрекетімен байланысты қоршаған орта факторлары жатады. Адамның өсімдіктер мен өсімдіктерге әсер етуінің 4 негізгі бағыты бар: 1. өсімдік жамылғысының әдейі өзгеруі – адам қоғамының дамуымен байланысты. Егіншіліктің дамуы орман алқаптарының қысқаруына, мал шаруашылығының дамуына, шабындықтар мен далалардың жыртылуына, жерлердің интродукциялануына, құрғатылуына және суарылуына әкелді. 2. өсімдіктердің мекендеу ортасын өзгерту - орман алқаптарын қысқарту арқылы адам үлкен аумақтарда, оның ішінде шөл және шөлейт жерлерде, құрғаған батпақтар мен сарқылған карьерлерде жақсартылған түр құрамының жаңа ормандарын жасайды, қорғаныш орман белдеулерінің жүйелерін жасайды. 3. өсімдіктерді қоршаған ортаның қолайсыз факторларынан қорғау – зиянкестер мен аурулардан қорғау, қалалық ормандар мен жасыл аумақтарды қорғау 4. өсімдіктер әлемі мен түрлік құрамын жүйелі түрде сақтау – қорықтар мен қорықтарды, ұлттық саябақтарды, ботаникалық бақтар мен дендропарктарды анықтау бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар 1. Өсімдіктердің экологиясы, қоршаған орта факторлары, тіршілік ету ортасы және тіршілігі нені білдіреді? 2. Ботаникалық түрдің экологиялық ұясы және экологиялық пластика дегеніміз не? 3. Қандай экологиялық факторлар және олардың топтары абиотикалық ортаны құрайды? 4. Ағаш өсімдіктердің ыстыққа төзімділігі, аязға төзімділігі, қысқы төзімділігі және аязға төзімділігі деп нені айтады? 5. Қандай факторлар эдафикалық деп саналады? 6. Ағаш тектес өсімдіктер тіршілігіндегі рельефтің маңызы қандай? 7. Қандай орта факторлары фитогендік деп жіктеледі? 8. Қандай экологиялық факторлар антропогендік деп жіктеледі? ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Негізгі
Қосымша
2.Воронов, А.Г. Геоботаника./А.Г. Воронов. - М.: Высшая школа, 1973. -384с. 3.Горышина, Т.К. Экология растений./Т.К. Горышина. – М.: Высшая школа, 1973. – 384с. 4.Гроздова, Н.Б. Деревья, кустарники и лианы/Н.Б. Гроздова, В.И. Некрасов, Д.А. Глоба- Михайленко. – М.: Лесная промышленность, 1986. – 349с. 5.Колесников, А.И. Декоративная дендрология./А.И. Колесников. – М.: Лесная промышленность,1974. - 703с. 6.Кремер, Б.П. Деревья: Местные и завезенные виды Европы: Пер. с нем./Б.П. Кремер. – М.: «Издательство Астрель»: «Издательство АСТ», 2002. – 288 с жүктеу/скачать 210.82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|